Hengelo bisschopsstad
voor christen-Turken
KERKDIENSTEN
Rabban Isa Cicek (37) werd metropoliet
Zondag 24 juni werd hij in de
Syrisch-Orthodoxe Kerk "me
tropoliet". Wij zouden in onze
taal zeggen: aartsbisschop.
Met zijn 37 jaren is Zijne Emi
nentie metropoliet Julios, zo
als hij nu heet, wonende aan de
Helmersstraat in Hengelo, een
van de jongste bisschoppen, zo
niet de jongste, in Europa. Een
man met een enorm groot dio
cees: de Beneluxlanden,
Frankrijk, Zwitserland, Oos
tenrijk en de Bondsrepubliek.
Daar wonen verspreid zo'n
15.000 leden van de zich de
oudste christelijke kerk noe
mende "Syrisch-Orthodoxe
Kerk van Antiochië.
Eeuwenlang vormden ze in het
Midden-Oosten en in India een
gesloten gemeenschap voor
wie de kerk in het dagelijks le
ven van grote betekenis is. Nu
zijn ze uitgezworven over gro
te delen van het voor hen
vreemde Westen met andere
talen, andere gewoonten, an
dere denkpatronen. Zullen ze
hier het eigene kunnen hand
haven?
HENGELO (GPD) - „Ik vertrouw dat mijn mensen hier
zeker in kerkelijk opzicht zichzelf kunnen blijven. Onze
kerk heeft een zeer rijke traditie. Wij noemen ons de oud
ste christelijke kerk die door de apostelen uit Jeruzalem is
gegrondvest. Wij spreken de taal die onze Heer en Verlos
ser heeft gesproken: het Aramees. Ik vermoed dat wij, als
we onszelf maar weten te blijven, van betekenis kunnen
zijn voor het kerkelijke leven in Europa. We hebben wat te
bieden".
Metropoliet Julios is een geheel
ander type dan de meeste van zijn
westerse collega-bisschoppen.
Ongetwijfeld een wijs man, dat
wel. Geen statige, voorname fi
guur, al probeert hij oprecht om
een waardige indruk te maken.
Klein van stuk, een typisch voor
beeld van een man uit het Mid
den-Oosten. Erg beleefd, erg
vriendelijk, op het minzame af,
maar ook weer erg beweeglijk en
erg fel als hij in z'n eigen taal rap
antwoorden geeft op de vragen
die tolk Kazan (uitstekend Ne
derlands sprekend) hem door
geeft tijdens een lang gesprek in
een van de zaaltjes van het vroe
gere gereformeerde jeugdge-
bouw aan de Helmersstraat in
Hengelo, thans de eerste en tot
dusver enige Syrisch-orthodoxe
kerk in Midden-Europa (ook
Zweden heeft een bisdom).
Voortdurend komen volwassenen
en kinderen de kamer binnen om
wat te vragen of te overleg
gen.
Jeugdjaren
Rabban Isa Cicek, zoals z'n naam
luidt, komt uit een boerengezin
dat op het platteland van Turkije
leefde. Toen hij acht jaar oud was
bracht z'n vader hem naar het
klooster Deyr-ul-Zafaran, des
tijds de zetel van de patriarch van
de Syrisch-Orthodoxe Kerk die
inmiddels als een soort balling in
Damascus leeft.
„Dat was een van de beroemdste
kloosters van onze kerk", vertelt
hij. „Je leerde er van alles. Syriac
bijvoorbeeld, de taal van onze
kerk. De naam „Syriac", die ook
in de naam van onze Kerk is ver
werkt, heeft bij ons dezelfde be
tekenis als „christen" in Europa.
De bekeerde joden uit de periode
dat de Heer was gekruisigd,
noemden zich Syriërs naar ko
ning Cyrus, die in het jaar 539
voor Christus de joden uit de bal
lingschap bevrijdde. Ook Jezus
was immers een bevrijder. Wij
hebben de naam „Syriërs" be
houden, terwijl in Europa de
naam „christen" geleidelijk ge
bruikt werd".
Maar terug naar de jeugdjaren van
de nieuwe metropoliet in het
eeuwenoude klooster. Hij leerde
er dus Syriac spreken en schrij
ven, maar ook de theologie beoe
fenen en verschillende talen.
„Het was eigenlijk een soort theo
logische school. De meesten die
er woonden wilden later monnik
worden, maar dat was geen
voorwaarde. Ik ben er acht jaar
gebleven. Toen bracht m'n vader
me naar een bekend histpricus in
Madini, bisschop Dolabani, waar
ik een verdere opleiding kreeg.
Hij wijdde me tot diaken. Dat ge
beurde met een speciale bedoe
ling".
Missionaris
„In vele dorpen in het zuidoosten
van Turkije woonden christenen
die al vele jaren geen priester
hadden gezien, 't Waren in het al
gemeen Armeniërs. Ik moest
daar enige tijd als een soort mis
sionaris werken, dopen, trouwen.
Ik was er betrekkelijk veilig als
niet-priester, als burger, maar wel
moest alles in het geheim 's
nachts gebeuren. Hier in het Wes
ten heeft men er eigenlijk geen
idee van hoe daar in het Turkse
achterland, waar de dorpshoof
den (de agha's) de absolute heer
sers zijn, wordt geleefd. Toen ik
er was waren er geen wegen. De
dorpen leefden vaak in onmin
met elkaar. Je moest stiekem van
het ene naar het andere dorp
gaan. Door het gerucht te ver
spreiden datje naar dorp A ging
maar in werkelijkheid naar dorp
B, probeerde ik me veilig te stel
len. Toch werd ik door de mos
lims vervolgd en ben drie maal op
het nippertje aan de dood ont
snapt".
„Het is voor de mensen in die dor
pen heel, heel moeilijk om chris
ten te blijven. Het leven is er bo
vendien erg primitief. Men moet
helemaal zelf in de levensbehoef
ten voorzien, zelf kleren maken,
olie voor de lampen. De christe
nen zijn er vaak als het ware de
slaven van de agha's".
Monnik
Terug in het klooster, dat was in
1960, werd de jonge Rabban Isa
Cicek monnik. Van dat moment
af zou hij nimmer mogen trou
wen. Hij studeerde veel, maar wel
illegaal. De Turkse grondwet ga
randeert de godsdienstvrijheid
van de minderheden. Maar in die
wet, gebaseerd op het Verdrag
van Lausanne dat na de Eerste
Wereldoorlog werd opgesteld,
heeft men „vergeten" de Syrisch-
orthodoxen op te nemen. Offi
cieel bestaan ze niet. En iemand
die niet bestaat kan dus ook niet
gediscrimineerd worden, hoewel
dat dagelijks gebeurt.
Toen het hoofd van het klooster
waar hij woonde plotseling stierf
nam de jonge Cicek de leiding er
van op zich. Hij stichtte een
theologische school en opende er
een bibliotheek. De patriarch van
zijn kerk echter zag wat in hem.
Hij riep hem naar Libanon voor
een wetenschappelijk theologi
sche studie en stuurde hem ver
volgens naar Duitsland voor ver
dere studie en zielzorg onder de
christen-Turken, die daar met
moslim-Turken waren gaan wer
ken. Hij bleef er twee jaren en
weid toen naar Amerika ge
stuurd, weer voor studie én ziel
zorg.
In 1977 stuurde de patriarch hem
naar Hengelo met de opdracht
hier een centrum te stichten voor
de steeds groeiende groep chris
ten-Turken in verschillende Eu
ropese landen, omdat er inmid
dels wel wat was veranderd. Veel
christen-Turken hadden zich
door hard werken, met name in
Duitsland, een zekere positie
verworven en waren vaak chefs
van hun moslim-landgenoten. Ze
lieten hun familieleden komen.
Die ontwikkeling zette in het
thuisland kwaad bloed en andere
christen-Turken moesten er dik
wijls onder lijden. Zo begon een
stroom emigranten te komen.
Met hen kwamen ook enkele
priesters mee. Er groeide een
nieuwe afdeling van een histori
sche kerk.
Gastvrij
Ook nu hij bisschop is wil Cicek in
Hengelo blijven wonen. In Ne
derland zijn de christen-Turken
in het algemeen gastvrijer ont
vangen dan in andere landen. De
nieuwe bisschop hoopt hier meer
mogelijkheden te hebben dan in
Duitsland, hoewel daar de mees
te leden van zijn diocees wonen.
Door de goede betrekkingen tus
sen de Syrisch-Orthodoxe Kerk
en de Rooms-Katholieke Kerk
(paus Pauls VI en patriarch Igna
tius Jacobus III gaven al eens een
gezamenlijke verklaring uit om
hun eenheid in geloof tot uit
drukking te brengen) en door de
beslissing van de Syrische Kerk
om met andere kerken in het
Midden-Oosten te streven naar
hereniging met Rome, rekent
metropoliet Julios erop goede be
trekkingen met de (Nederlandse)
kerken tot stand te brengen.
Hij voerde ai gesprekken met paus
Johannes Paulus I. Binnenkort
gaat zijn patriarch naar de nieuwe
paus. Er zijn al bezoeken ge
bracht aan de Raad van Kerken in
Amersfoort en de bisschop is lid
geworden van de Raad van Ker
ken in Hengelo. Allerlei initiatie
ven dus om de oudste christelijke
kerk in het Westen in te passen in
het kerkelijke leven hier.
„Wij hebben wat te bieden, herhaalt
hij. Onze mensen zijn zeer sterk
bij de kerk betrokken. We hou
den dagelijks een gebedsdienst
waar veel mensen komen. Op
zondag zit de kerk vol. Het is heel
gewoon dat een man 's avonds te
gen z'n vrouw zegt: ik ga even
naar de kerk. Dit gebouw is een
ontmoetingspunt. Zonder de
kerk ben je niet volledig, zeggen
wij altijd. Wij hebben erg veel
voor de kerk over. Naar mijn in
druk veel meer dan men hier bij
voorbeeld in Nederland gewend
is. Maar we hebben ook veel
problemen".
Problemen
De kwestie van de toelating bij
voorbeeld. Metropoliet Julios
laat vragen over zijn activiteiten
voor de leden van zijn kerk in de
St.-Jan in Den Bosch en de ge
sprekken met staatssecretaris
Haars onbeantwoord. De Sy
risch-Orthodoxe Kerk is geen
Turkse kerk maar een die vele
landen omvat. Dat vraagt uiter
aard een heel voorzichtige aan
pak als het om kwesties gaat die
mensen uit een bepaald land be
treffen.
Maar er zijn ook heel andere
problemen. Financiële bijvoor
beeld. De christen-Turken die de
laatste jaren hier zijn gekomen
hebben doorgaans al hun bezit
tingen moeten achterlaten of
voor een appel en een ei moeten
verkopen.
„Kerkelijk gezien is het voor ons
ook erg, dat we ook onze eeuwe
noude bibliotheken niet meer
kunnen gebruiken. Wij schrijven
nu onze gebedenboeken en ande
re geschriften met de hand over",
vertelt de metropoliet. Met trots
laat hij zo'n eigenhandig ge
schreven boek zien.
Hebben wij niet het gezegde: mon
nikenwerk?
Wij in Nederland zullen met deze
oude, traditierijke kerk moeten
leren leven. Maar zij met ons. En
dat roept de vraag op: hoe zullen
Nederlandse christenen deze
geloofsgenoten tegemoet tre
den?
KOEN KAPPENBURG
Metropoliet Cicek - "Onze mensen zijn sterk bij de kerk betrokken" -
Kinderkamp -Zo'n 650 kinderen
uit West-Duitslctnd, Zwitserland,
Oostenrijk, Italië, Groot-Brit-
tannië, België en Nederland ne
men van vandaag tot 9 augustus
deel aan een door de vereniging
'Jong Nederland' georganiseerd
kamp. 'Jong Nederland' is de Ne
derlandse afdeling van de Fim-
cap, de internationale bond van
katholieke jeugdverenigingen.
De deelnemers aan het 'Euro-
camp' zijn tussen de tien en de
veertien jaar. Thema van het
kamp is artikel 7 van de verkla
ring over de rechten van het kind
van de Verenigde Naties, waarin
wordt gewezen op het belang van
het spel voor het kind. De Fimcap
wil met het kamp een bijdrage le
veren aan het internationale jaar
van het kind. "Nu wordt eens n iet
over kinderen, maar met kinde
ren gesproken"aldus de voorzit
ter van de bond. de heer F. Denne.
Op het programma staan onder
meer een bezoek aan gezinnen in
Bergharen, het dorp waar het
kamp plaatsvindt. Verder bou
wen zij de Ark van Noach na en
nemen ze deel aan een eucharis
tieviering, samen met gelovigen
uit het stadje.
Gemarteld. De Italiaanse mis
sionaris Nicola Arpone heeft in
Brasilia voor de nationale ver
gadering van Braziliaanse Bis
schoppen (CNBB) verklaard dat
hij door een aantal onbekenden is
ontvoerd en gemarteld.
Hij werd ontkleed en bedreigd met
een mitrailleur, en op zijn hoofd
en zijn buik geslagen.
Zijn ontvoerders hebben Arpone
ervan beschuldigd clandestiene
vakbonden te willen vormen en
boeren aan te zetten tot het in be
slag nemen van stukken grond.
Arpone is secretaris-generaal
van een pastorale commissie in de
Braziliaanse staat Goias. In zijn
gebied, zo legde Arpone de CNBB
uit, zijn veel conflicten over ei
gendom en bezetting van de
grond.
Arpone werd na een paar dagen
weer vrijgelaten. De CNBB eist
van de Braziliaanse regering
tekst en uitleg over de kwestie.
Chilenen. Het "comité voor de te
rugkeer van verbannen Chileense
politici" heeft de Chileense rege
ring gevraagd verbannen Chile
nen toestemming te verlenen naar
hun vaderland terug te keren .Het
comité beroept zich daarbij op ar
tikel 13 van de algemene verkla
ring van de rechten van de mens
van de Verenigde Naties. Verte
genwoordigers van het comité is
trouwens een gesprek met de
Chileense minister van buiten
landse zaken Hernan Cubilos
geweigerd. Het verzoek is door
135 personen ondertekend.
Het aantal voornamelijk om poli
tieke redenen in ballingschap le
vende Chilenen bedraagt volgens
een verklaring van katholieke
bisschoppen bijna één miljoen.
Kritiek. Ruim vijftig Franse
priesters zijn deze week bijeen in
Brigueil-Le-Chantrein de buurt
van Poitiers. Zij willen een lan
delijk collectief vormen om de ini
tiatieven te coördineren van
priesters die het recht opeisen om
kritiek binnen de kerk uit te oefe-
Hervormde Ker. Beroepingswerk:
aangenomen als geestelijk ver
zorger van het protestants ver
pleegtehuis Wendhorst te Heer-
de: J.W. de Bruijn te' Harder
wijk. Bedankt voor Amster
dam-West G.S. Alma, Soest. Be
roepen te Nijkerkerveen: F.
Luitjes, Kootwijk.
Protestants museum. In Boeda
pest is het eerste protestants
museum ter wereld geopend.
Het museum telt 400 stukken,
zowel documenten als kunst
voorwerpen. Tot de waardevol
ste voorwerpen worden gere
kend het met de hand geschre
ven testament van Maarten Lu
ther en boeken van Calvijn en
Erasmus.
LEIDEN - Herv. Gem.: Hoogl.kerk 10
ds. v. Leeuwen, 11.45 oec. stud, dienst;
Marekerk 10 ds. de Jong, 5 ds. de Ruiter,
Ermelo; Maranathakerk 10 ds. Koolstra;
Regenboog 9.30 ds. Hortensius; Behtle-
hemkerk 10 ds. Pannekoek; Bevrij
dingskerk 9 ds. Boogert; Vredeskerk 10
ds. Westera-Franke; Eglise Wallone
10.30 pst. Ribs; Aead. Ziekenhuis 10.15
ds. Bakker; Diaconessenhuis 10.30 ds.
Hemmes; jeugdkapel Vredeskerk 10;
Goede Herder 10.30. Geref. Kerk: Zui-
derkerk 10.30 ds. Bovenberg; Petrakerk
9 ds. Bovenberg; Oude Vestkerk 10 ds.
Bouma, Noord wijk, 7 ds. Koolstra;
Maranathakerk 10 ds. Koolstra; Bevrij
dingskerk 9 ds. Boogert; Groenhoven 10
ds. Wagenvoorde; Diacon.huis 10.30 ds.
Hemmes; Acad. Ziekenh. 10.15 ds. Bak
ker; de Regenboog 9.30 ds. Hortensius.
Dolerende Noodgemeente Groot Leiden
(Pieterskerkstraat 1): 8.30 en 5 hr. Oos-
ting. Leersum. Geref. Kerk Vrijg. (He
rengracht 70y. 10 en 5 ds. Batteau. Chr.
Geref. Kerk (Steenschuur 9): 10 en 5
stud. Boiten, Apeldoorn. Geref. Gem. (N.
Rijn): 10 en 4,30 ds. Boogaard. Geref.
Gem. in Ned. (Bethl.kerk Driftstraat): 10
leesdienst, 4.30 ds. Boogaard.
Evang.-Luth Gem. (Hoogl. Kerkgracht):
10.15 dienst ouderlingen. Re-
monstr.-Doopsgez. Gem. (Pieterskerk-
straat 1): 10 hr. Knoppers. Baptistenge
meente (O. Rijn 3): 10 ds. v. Mameren.
Evang. Christengemeenschap (Middel
stegracht 3): hr. Dikkes. Zendingswerk
Middernachtsroep (Zoeterw.singel 21): 5
nam. hr. v.d. Keur. Evangeliecentrum
Zylsingel 2: zond. 10 E. Holder; dinsd. 7 8
uur hr. Verkuil. Pinkstergemeente (O.
Rijn 3): 3 nam. hr. Eikerbout. Leger des
Heils (Hooigracht): 10 en 7.30 uur.
Nieuw-Apost. Kerk (H. Rijndijk 24): zo.
9.30 en 4; woe. 8. Christian Science
(Steenschuur 8): 10.30 dienst. Kerk van
J. Chr. v.d. Heiligen der L. Dagen
(Steenschuur 6): 10.15 dienst. Zevende
dagsadventisten (Lokhorstkerk) 9.45 ge
sprek. 11 prediking, elke zaterdagmor
gen. Oud. Kath. Kerk (Zoeterw.singel):
10 h. mis. Volle Evangelie gem. Bethel.
5-6 sam. komst in "Twee Sleutels". Vrij
Kath. Kerk (Vreewijkstraat): 10.30 h.
mis. Rooms-Kath. kerken: Haagweg zat.
19, zond. 9 en 10.45; Herensingel zat. 19,
zond. 8.30,9.30,11; Rijndijk zat. 19, zond.
9.30 en 11.30; Steenschuur zat. 10 en 19,
zond. 8.30, 10, 11.30, 18 en 19; Boshui-
zerlaan zat. 19, zond. 9.30, 11 en 12.15;
Lammenschansweg zat. 19, zond. 9,
10.30 en 12; Haarl.straat zat. 19, zond.
9.30, 10.45 en 12.15.
ABBENES - Herv. Gem.: 9.30 ds. Den
AARLANDERVEEN - Herv. Gem.: 10
ds. de Vos, Katwijk, 19 ds. van Malsum.
Leiderdorp. Geref. Kerk: 9 ds. Vree, 6.30
ds. van Wijk, Amsterdam. Chr. Geref.
Kerk: 9.30 dienst, 3 ds. Bijkerk, Putten.
R.K. Kerk; zat. 19, zond. 7.30 en 10.30.
ALPHEN AAN DEN RIJN - Herv.
Gem.: Oudshoornsekerk 10 ds. Cadee,
Maassluis; Adventskerk 9.30 ds. v.d.
Lmden, Koudekerk, 6.30 ds. Vree;
Kruiskerk 9.30 ds. Evers, Leerbroek;
Opstandingskerk 9.30 ds. Fokkema,
Drachten; Salvatorikerk 6.30 open
deurdienst, hr. Esmeijer; Goede Her
derkerk 9 ds. v.d. Ree, 6.30 ds. Mulder;
De Bron 10.30 ds. v.d. Ree, 6.30 ds. Bo-
gers; Ashram 9.30 ds. Bogers; Sionskerk
9.30 ds. v.d. Linden, 6.30 ds. Meyers. Ge
ref. Kerk: Maranathakerk 9.30 ds. van
Wijk, Amsterdam; Adventskerk 6.30 ds.
Vree; Salvatorikerk 10.30 ds. Vree, 6.30
hr. Esmeijer; Goede Herderkerk 9 ds.
v.d. Ree, 6.30 ds. Mulder; De Bron 10.30
ds. v.d. Ree, 6.30 ds. Bogers; Ashram 9.30
ds. Bogers. Geref. Kerk Vrijg.: 8.45 en
6.30 ds. Borgdorff. Geref. Kerk Vrijg.
Buiten V.: 10 en 4 ds. Veltman. Chr. Ge
ref. Kerk: 9.30 en 4.30 ds. Hamstra. Oud
Geref. Gemeente: 9.30 en 4 dienst. Bap
tistengemeente: 10 en 6.30 ds. Koek
koek; Noord 10 hr. Jongejan. Volle
Evang. Gem. (school Preludeweg): 10 hr.
Verwoerd/van Leeuwen. Leger des
Heils: 10 en 6.30 uur. Corn, de Vla-
mingstr. Remonstr. Kring. 10 ds. Hooy-
kaas, Waddinxveen. Pinkstergemeente
6 nam. R. Kruisgebouw (Bethel); 10 (Al
phen). R.K. kerken: Bonifatiuskerk zat.
19, zond. 8.30, 10 en 11.30; Pius X kerk
zat. 19, zond. 9, 10.30,11 45; H. Geest (De
Bron) zat. 19. zond. 9, 11.30.
BENTHUIZEN - Geref. Gem.: 9.30 lees
dienst, 2.30 ds. Honkoop, Rotterdam,
dinsdag 7 aug. 19.30 ds. van Vliet, Aagte-
kerke.
BODEGRAVEN - Herv. Gem.: Dorps
kerk 9.30 ds. v.d. Berg, Aalburg, 6.30 ds.
Oliemans, Dordrecht; Salvatorkerk 9.30
ds. Sirag. Leusden, 6.30 ds. Smit, Hilver
sum; Bethlehemkerk 9.30 ds. Voets,
Waarder, 6.30 hr. v. Oostende. Geref.
Kerk: 9.30 en 6.30 ds. 't Hart.
BOSKOOP - Herv. Gem.: Dorpskerk
9.30 ds. Heijmans, 6.30 ds. Dijkstra; de
Stek 9.30 ds. Omta. Geref. Kerk: Zijde
9.30 ds. Dijkstra; de Stek 9.30 ds. Omta,
6.30 gez. dienst herv. kerk ds. Dijkstra.
Geref. Gem.: 9.30 en 6 dienst. Opwek
kingsgemeente (Concordia): 9.30 dienst.
Verg. v. Gelovigen (Nieuwstraat): 9.30 en
5 dienst. R.K. kerken: zat. 17.30 en 19,
zond. 9.30 en 11.
HAZERSWOUDE-Herv. Gem.: 9.30 hr.
Bakker, Maassluis, 6.30 ds. Kok, Zoe-
termeer. Geref. Kerk: 9.30 ds. Vrolijk,
Katwijk, 5 ds. Versluys (afgesch.). R.K.
kerk: dorp zat. 19, zond. 8, 10; Rijndijk
10; het Anker zat. 19, zond. 8.45, 11.15.
HILLEGOM - Herv. Gem.: 10 ds. v.
Bruggen, 7 ds. v.d. Wal. Geref. Kerk: 10
en 7 ds. v.d. Wal (gez. dienst). Chr. Geref.
Kerk: 9 ds. Rebel, 7 ds. De Joode. R.K.
kerk: Mart.kerk zat. 19, zond. 8.30, 10,
11.30 en 12.45; Jozefkerk zat. 19, zond.
8.30, 10 en 11.30.
HOOGMADE - Herv. Gem.: 10 ds. de
Gelder, Lisse. R.K. kerk: zat. 19, zond. 10.
DE KAAG - Herv. Gem.: 9.30 ds. Kolk
man. R.K. kerk: zat. 19, zond. 8 en 10.
KATWIJK AAN DEN RIJN - Herv.
Gem.: Dorpskerk 10 ds. v. Niel, Ryns-
burg (bevestiging ds. Aarents), 3 intrede
ds. Aarents; Ontmoetingskerk 10 ds.
Kielder, Kerkeveld, 6.30 ds. Groenen-
berg, Utrecht. Geref. Kerk; Open Hof
9.30 ds. v.d. Bom, Den Haag, 6.30 hr.
Smit R.K. kerk: St. Jan den Dooper zat.
19. zond. 9.30 en 11.15.
KATWIJK AAN ZEE - Herv. Gem.:
Nieuwe Kerk 10 ds. Hovius. 6 ds. Boer
(HD); Oude Kerk 10 ds. de Groot, Apel
doorn, 6 ds. De Jong (HD); Ichthuskerk
10 ds. Vink, 5 ds. Arkeraats (HD); Pniel-
kerk 9.30 ds. de Jong, 6 ds. De Groot;
Groen v. Pnnstererschool 10 ds.
Schuurman; Hoeksteen 10 dov. dienst;
ziekenhuis Overduin 2 ds. Baas. Geref.
Kerk: Vredeskerk 9.30 ds. v.d. Veen,
Leusden, 5 ds. v. Halsema; Triumfator-
kerk 9.30 ds. Snoey, 6.30 ds. v.d. Veen,
Leusden. Geref. Kerk Vrijg.: 10.15 lees
dienst, 3 ds. Zomer, Rijnsburg. Geref.
Kerk Vryg. Buiten V.: 8.30 br. v. Rhijn, 7
ds. v. Ommen, Spakenburg. Chr. Geref.
Kerk: 10 en 5 leesdienst. Geref. Gem.: 10
en 5 leesdienst; 7 aug. 8.30 ds. Boogaard,
Leiden. Volle Evang. Gem. (Voorstraat
100): 9.45 dienst.
KOUDEKERK AAN DEN RIJN - Herv.
Gem.: 10 ds. v.d. Velden, Mijdrecht, 5
gez. dienst herv. kerk ds. Modderaar,
Waddinxveen. Geref. Kerk: 8.30 ds. van
Loenen, Leiderdorp, 5 ds. Modderaar (in
herv. kerk).
LEIDERDORP - Herv. Gem. en Geref.
Kerk: Dorpskerk 10 ds. v. Loenen, 6.30
ds. Geursen; Hoofdstraatkerk 10 ds.
Knorth; Scheppingskerk 9 ds. Does
burg; St. Elisabethziekenhuis 9.30 gez.
dienst. R.K. kerk: zat. 19, zond. 9, 10.30
en 12.
LEIMUIDEN - Herv. Gem.: 9.30 ds. de
Vree (HA); camping 10.30 ds. Van Ysselt,
Woubrugge. Geref. Kerk: 9 ds. Los, 7 ds.
Bezemer, Ter Aar. R.K. kerk: zat. 19,
zond. 7.30, 9.30 en 11.15.
LISSE - Herv. Gem.: Dorpskerk 10.30
ds. 't Hooft; Pauluskerk 9 en 19 ds. 't
Hooft. Geref. Kerk: 10 en 19 dienst des
woords. Geref. Kerk Vrijg.: 8.45 ds. Sim
pelaar, 4.30 leesdienst; Mariënburcht,
maand. 8 u. evang. dienst, ds. Graven
deel. Geref. Kerk Vrijg. Buiten V.: 10.45
hr. Pols, 7 ds. Sawyer. Chr. Geref. Kerk:
10 en 4.30 ds. Oppenhuizen. Geref. Gem.:
10 en 4 ds. Hakkenberg. R.K. Kerken:
Agathakerk zat. 19. zond. 10,11.30; Poel-
polder zat. 19, zond. 9 en 11.30; Mana-
kerk zat. 19, zond. 8.30, 10 en 11.45; H.H.
Engelbewaarder zat. 19, zond. 8, 9.30 en
17.45.
NIEUWKOOP - Herv. Gem.: 9.30 ds.
Molenaar, Nieuwveen, 6.30 ds. Van Ee-
den. Putten. Geref. Kerk: 9.30 en 6.30 hr.
Verburg, Kampen. Chr. Geref. Kerk:
9.30 dienst, 2.15 ds. Hamstra. R.K. kerk:
zat 19, zond. 7.30, 9 en 10.45.
NIEUWVEEN - Herv. Gem.: 9.30 ds. La-
gerwij, Den Haag, 6.30 ds. Molenaar. Ge
ref. Kerk: 9.30 ds. De Wit, Lisse, 5 ds. v.d.
Heiden, Zwammerdam. R.K. kerk: zat.
19, zond. 9 en 11.
NIEUW VENNEP - Herv. Gem.: 9.30 ds.
Kret, Sassenheim, 7 ds. Den Harder. Ge
ref. Kerk: 9.30 ds. Thijs, Bloemendaal,
6.30 ds. Rang. Chr Geref. Kerk: 9.30 ds.
Nieuwenhuyze, Mijdrecht, 3 ds. Wallet.
R.K. kerk: zat. 19, zond. 9.30, 11.
NOORDEN - Herv. Gem.: 9.30 ds. Zou
tendijk, 7 ds. v.d. Kooij, Woerden. Geref.
Kerk (Woerdense Verlaat): 9.30 en 7 ds.
Nooteboom. R.K. kerk: zat. 19, zond. 9.
NOORDWIJK - Herv. Gem.: Voorstraat
10 ds. Hoogendijk, Alphen, 7 hr. Korbee,
Leiden (gez. dienst); Hoofdstraat 10 en 7
ds. Keuning (HD); De Rank 10 ds.
Meyers, Leiden, 5 ds. Vroegindeweij,
Eemnes; 20 Duitse dienst fr. Schilling.
Geref. Kerk: 10 ds. Elgersma, 7 gez.
dienst in herv. kerk; Sole Mio 9 ds. El
gersma; Vinkenlaan 9.30 ds. Buitenhuis,
Den Haag; V.d. Berghstichting 11 hr.
Van Duin. Ned. Prot. Bond: Oude Zee
weg 10.30ds. Breukink, Zeist. R.K. ker
ken: Zee zat. 19, zond. 9.30 en 11; binnen
zat 19, zond. 8. 10 en 11.30.
NOORDWIJKERHOUT - Herv. Gem.:
Witte Kerk 10 ds. Kalkman. R.K. kerk:
St. Victor zat. 19. zond. 9.30 en 11; St.
Jozef zat. 19, zond. 8.30 en 10.
OEGSTGEEST - Herv. Gem.: Groene-
of Willibrordkerk 10 prof. Sperna Wei
land, Rotterdam; Gemeentecentrum
10.30 ds. Sasse, 7 prof. Berkhof; Mau-
ntslaan 10 ds. Vegter; v. Wyckerslooth
4.30 mv. Vis; Luthersekerk 10.15 ouder
ling. Geref. Kerk: 10 ds. Vegter, 7 prof.
Berkhof. Geref. Kerk Vryg.: 10.30 en 4.30
ds. Simpelaar. Geref. Kerk Vrijg. Buiten
V.: 8.45 br. Groenevelt, 3 br. v.d. Wete
ring. R.K. kerk: St Willibrord zat 19,
zond. 9, 10.30 en 12; Bonaventura zat.
18.30, zond. 9, 11. Volle-Evangeliegem.
(gem.centr.): 4 nam. hr. v.d. Brugge.
OUD ADE - R.K. kerk: zat. 19, zond. 8.30,
10.30.
OUDE EN NIEUWE WETERING -
Herv. Gem.: 9.30 ds. Goverts, Nieuw
Vennep. Geref. Kerk: 10.30 ds. Los, Lei-
muiden, 6.30 ds. Heule, Wassenaar. R.K.
keric zat. 19, zond. 9.30 en 11.30. Re
monstr. Gemeente: 19.15 mw. Piso,
Alkmaar.
ROELOFARENDSVEEN - R.K. Ker
ken: Maria Presentatie zat. 19, zond. 8,
9.30,11; H. Petrusbanden zat. 19, zond. 8,
9.30, 11.30.
RIJNSATERWOUDE-Herv. Gem.: 9.30
ds. De Kruijff, 7 ds. Baas, Katwijk. Chr.
Geref. Kerk: 9.30 en 2.15 dienst.
RIJNSBURG - Herv. Gem.: 9.30 en 5 ds.
v.d. Bogerd (HD); Bethelkerk 9.30 ds.
Gebraad, Katwyk, 7 ds. v. Niel; Camping
Koningshof 10 hr. Siezenga. Geref.
Kerk: Petrakerk 9.30 ds. Verkuyl, Am
sterdam, 5 ds. v. Tilburg, Zwartsluit;
Immanuelkerk 9.30 ds. v. Tilburg, 5 dr.
Van Oeveren; Maranathakerk 9.30 dr. v.
Oeveren, 5.30 ds. Vrolijk, Katwyk; cam
ping 10 hr. Siezenga. Chr. Geref. Kerk:
9.30 en 5 ds. De Joode. Evang. Christen
gemeente (aula mavo): 10 br. v.d. Brink.
R.K. gemeenschap (aula tuinb.school):
zat. 19, zond. 10.30.
RIJPWETERING - R.K. kerk zat. 19.
zond. 7.30, 9 en 10.30.
SASSENHEIM - Herv. Gem.: 9 en 10.30
ds. v.d. Meer, 6.30 ds. Kalkman, Noord-
wykerhout. Geref. Kerk 9.30 ds. v.d.
Berg, Ommen, 7 ds. Swierts, Maassluis.
Chr. Geref. Kerk 10.30 en 5 ds. Rebel.
Ned. Prot. Bond: 10.30 hr. v.d. Witte,
Zeist R.K. kerk zat 19, zond. 9 en 11.
TER AAR - Herv. Gem.: 9.30 hr. De
Vries, Heemstede, 6.30 ds. De Leeuw,
Maarn. Geref. Kerk 9.30 ds. Bezemer,
6.30 ds. v.d. Heiden, Zwammerdam. R.K.
kerk Langeraar zat. 19, zond. 8.30,10 en
11.30; Aardam zond. 9 en 12.
VALKENBURG - Herv. Gem.: 10 ds.
Van Malssen, Leiderdorp (HD), 6.30 ds.
De Vos, Katwyk. Geref. Kerk 9.30 en
6.30 ds. De Raadt. Geref. Kerk Vryg.:
9.30 en 5 ds. Wijnhoud. Marine Vlieg
kamp; Gezinsdienst (HD) ds. Schepers
10.30 uur.
VOORHOUT - Herv. Gem.: 10 ds. Bro
kerhof. R.K. kerk zat. 19, zond. 9, 10.30
en 11.45.
VOORSCHOTEN - Herv. Gem.: dorp 10
ds. V.d. Schoot, 19 ds. Lentz, aula 9.30 ds.
de Zeeuw; Hulp en Heilkerk 10 ds. Ver-
heule. Geref. Kerk dorp 9.30 ds. Vollen-
hove, Amstelveen, 19 gez. dienstin herv.
Dorpkerk; aula 9.30 ds. De Zeeuw. Ge
ref. Kerk Vrijg.: 10 en 5 kand. Krijten-
burg, Zwolle. R.K. Kerken: St. Lauren-
tius zat. 19, zond. 10, 11.30; aula N. Hof
land 9.30; M. Godskerk zat. 19, zond. 8.30
en 10.30.
WADDINXVEEN - Herv. Gem.: Brug-
kerk 10.30 ds. Verwelius, 6.30 ds. Roet-
man; Hoeksteen 9.30 ds. Roetman, 6.30
kand. Van Harten; Bethel 9 ds. De Rui
ter, Ermelo, 5 ds. Verwelius; Immanuel
10 ds. Sijbrandij, Den Haag, 5 ds. Koole,
Den Haag. Geref. Kerk Kruiskerk 9 ds.
Modderaar; Ontmoetingskerk 10.15 ds.
Modderaar, 5 ds. Brink, Amersfoort.
Oud Geref. Gem.: 10 en 6.30 dienst. Chr.
Afgesch. Gem.: 9.30 en 5 ds. Verloop.
Volle Evang. Gem. (Lindengaarde 17a):
9.30 hr. v.d. Heijden. R.K. kerk Ontmoe
tingskerk zat. 19, zond. 8.45,11.45 en 19;
Victorkerk zat. 19, zond. 10.
WARMOND - Herv. Gem.: 10 ds. Ekker,
Nootdorp. R.K. kerk zat. 19, zond. 8.30,
10 en 11.30.
WASSENAAR-Herv. Gem.: Dorpskerk
10 ds. Mackaay, Leiden, 4.30 ds. v.d. Ak
ker, Rijssen, 7 ds. Van Zanten; Kieviet-
kerk 10 ds. Sybrandy, Den Haag; Mes-
siaskerk 10 ds. van Zanten; Dorpscen
trum 9.30 ds. Tukker. Geref. Kerk 10 ds.
Hoekstra, Den Haag, 7 ds. De Zeeuw,
Voorschoten. Ned. Prot. Bond: 10.30 ds.
Werner.
WOUBRUGGE - Herv. Gem.: 9.30 ds.
Hanemaayer, Alphen, 6.30 ds. Hemmes,
Oegstgeest. Geref. Kerk 9.30 dienst, 5
ds. Vree, Alphen. R.K. kerk zat. 19,
zond. 10.
ZEVENHOVEN - Herv. Gem.: 9.30 ds.
Nicolai. Geref. Kerk 9.30 drs. Fernhout,
Alphen, 7 ds. Vollenhove, Amstelveen.
R.K. kerk zat. 19, zond. 9 en 10.45.
ZOETERWOUDE - Herv. Gem.: hr.
Brokerhof, Leiden. R.K. Kerken: Meer
burgparochie zat. 19, zond. 9.30, 13; St.
Jan zond. 10.30; Chr. Dienaarkerk zat. 19,
zond. 9.15.
ZWAMMERDAM - Herv. Gem.: 10
kand. De Man, Sprang, 6.30 ds. v.d. Vel
den, Mydrecht. Geref. Kerk 10 ds. v.d.
Heiden, 6.30 drs. Los, Leimuiden.
