^Privé-auto eist
enorme offers
van gemeenschap
Park-in-aanbouw
Leidse mummies
hebben genoeg
te vertellen
gD/\ J. H. J. van der Pot:
ATERDAG 14 JULI 1979
»$OEGSTGEEST - 'Wie iets wil we
ten over wijsbegeerte van de ge
schiedenis zou te rade kunnen
e*^ gaan bij dr. J.H.J. van der Pot,
want deze geleerde doceert dat
vak aan de universiteit van Lei
den. Wie iets wil weten over de
voor- en nadelen van het gebruik
van de auto, kan dat beter niet
doen, want dat vak beheerst de
I doctor niet".
d Deze uithaal kreeg de Oegstgeester
geleerde Van der Pot van het blad
RAI-actueel, een wekelijkse uit-
/aj gave van de Nederlandse Vereni-
Bt ging van de Rijwiel- en Automo-
05 bielindustrie. De aanleiding tot
deze reactie was een publikatie
van de filosoof. In het artikel
?rj deed hij uitgebreid uit de doeken
te1 wat er allemaal mis is met, zoals
en hij dat noemt, "privé-auto's".
d) "Het is verkeerd van RAI-actueel
25 om te denken dat ik hier geen
ai verstand van zou hebben. Ik ben
:el bezig met het schrijven van een
lr) boek over de waardering van de
31 technische vooruitgang en daarin
/e wordt de rol van de auto breed
aj uitgemeten. Voorheen droeg de
id auto bij tot het welzijn, maar nu
el[ verpest het het milieu voor onze
nakomelingen. De auto draagt
m niet meer bij tot het welzijn van
de mensen. Findnciëel zijn we
wel rijker geworden, maar het
j welzijn wordt erdoor geschaad",
in Een stelling van Van der Pot, die
wijsbegeerte van de geschiedenis
doceert, over het autogebruik;
"Wie meent te moeten opkomen
voor de vrijheid van de automo-
bilist moet beseffen dat hij op-
>g, komt voor een verkeersstelsel,
v. dat fietsers, voetgangers en voor-
i al verkeersslachtoffers ernstig in
1 hun vrijheid schaadt".
Aanleiding tot dit alles was een
(r "Blij" dat ik Rij "-advertentie,
4 waarin wordt beweerd "dat de
Nederlandse automobilist het
verdient, dat tegenover de vele
offers, die hij bereid is te brengen
ge voorzieningen worden ge
schapen".
Volgens Van der Pot gaat het hier
om een wijd verbreid misver
stand, "namelijk dat de zoge
naamde "offers" van de automo
bilist de offers van de gemeen
schap voor de instandhouding
van het privé-autoverkeer zou
den overtreffen. Hierbij is ken
nelijk alleen aan wegenbouw,
verkeerslichten en verkeerspoli
tie gedacht. Zelfs de hieraan be
stede kosten kunnen echter
nauwelijks door de auto- en de
benzinebelasting worden bestre
den".
Volgens dr. Van der Pot is het ech
ter belangrijker, "dat de door de
"Blij dat ik Rij"-actie beoogde
voorzieningen slechts een gering
deel vormen van de offers, die de
gemeenschap jaarlijks aan het
privé-automobilisme brengt".
Jaarlijks raken in ons land duizen
den mensen min of meer ernstig
gewond door de auto. "De juich
kreten over de mobiliteit, die de
auto brengt, doen, gezien dit ge
geven bijna cynisch aan", zegt
Van der Pot, "vooral indien men
bedenkt, dat meer dan negentig
procent van de verkeersonge
vallen door botsingen tussen of
met privé-auto's veroorzaakt
worden".
De auto is verder de belangrijkste
bron van luchtvervuiling gewor
den", zegt Van der Pot. "Als on
middellijke gevolgen van deze
verontreiniging worden ge
noemd: bronchitis, verminderde
afweer tegen infecties, verhoog
de kans op kanker, genetische
misvormingen, verminderde le
vensverwachtingen voor pasge
borenen.
Nog érger is, dat de luchtverontrei
niging zich over de hele aarde
verbreidt, in toenemende mate
het natuurlijk evenwicht ver
stoort en daardoor het leven van
de komende generaties in gevaar
brengt.
Wie dus voor handhaving van het
privé-autosysteem pleit, pleit
dus tevens voor eigen gemak ten
koste van onze kinderen en hun
kinderen".
Tot de financiële gevolgen van de
door de privé-auto veroorzaakte
verkeersongevallen en ziekten
behoren een omvangrijk ar
beidsverzuim en een uitgebreide
geneeskundige verzorging. "De
kosten van deze laatste komen ui
teraard ook in de ziekteverzeke
ringspremie tot uiting; ook langs
deze weg betaalt de niet-auto-
mobilist aan de auto mee.
De belangrijkste materiële schade
post voor de gemeenschap is ech
ter wel de geweldige materiaal-
verspilling, die het privé-auto
mobilisme met zich meebrengt,
waardoor talrijke grondstoffen
thans opgebruikt worden en van
andere alleen de moeilijker,
slechts ten koste van veel milieu
bederf winbare delen overblij
ven".
Een ander ernstig gevolg van de
toename van het aantal privé-au
to's is, dat de grote steden, en
vooral hun centra, steeds minder
geschikt worden om in te wonen.
Dit heeft tot de bekende uittocht
geleid. "Hier is een bedenkelijke
vicieuze circel op gang gekomen;
de toegenomen verkeersintensi
teit in de grote steden heeft er toe
geleid, dat steeds meer mensen
zich een auto aanschaften, om dit
verkeer te ontvluchten. Hierdoor
worden de centra en vervolgens
ook de buitenwijken respective-
lijk de randgemeenten steeds
onleefbaarder, zodat woning en
recreatie nog verder weg gezocht
worden, waardoor het aantal au
to's weer groeit".
Als verdere nadelen van de auto
geeft Van der Pot aan; de vervui
ling van de zee- en de stranden
"De auto draagt niet meer bij tot het welzijn van de mensen."
door olietransporten; het gebruik
van landbouwgronden en na
tuurgebieden voor autowegen en
-kerkhoven, het gemakkelijker
maken van de misdaad en terro
risme, het verkeerslawaai en de
stress.
"Reeds nu al kan worden gezegd
dat de negatieve gevolgen van het
voortwoekeren van het privé-au
tomobilisme ernstig zijn. Aan alle
burgers, onverschillig of zij nu
autorijden of niet, en bovendien
aan de komende generaties, wor
den materiële en immateriële las
ten opgelegd terwille van de pri-
vémobiliteit van een deel der
burgers. Dit streven van de au
tomobilist leidt tot vermindering
van mobiliteit van tot wachten
gedoemde voetgangers en fiet
sers; het streven naar tijdbespa
ring tot tijdverlies voor deze ver
keersdeelnemers".
Dit laatste wil volgens dr. Van der
Pot nog helemaal niet zeggen dat
de gemiddelde automobilist tijd
zou besparen. "Waarschijnlijker
is het tegendeel, daar de auto in
tegenstelling tot de fiets, veel ex
tra tijd kost tijd voor autolessen,
voor het vergelijken van auto
merken in verband met aanschaf,
voor onderhoud, administratieve
romslomp, zoeken van een par
keerplaats, verkeersopstoppin
gen, verblijf in ziekenhuis en
rechtszaal enz.
Bovendien biedt het openbaar ver
voer mogelijkheden tot lezen,
uitrusten, eten enz., die de auto
mobilist moet missen. Ook moet
niet worden vergeten, dat de ge
bruiker van het openbaar ver
voer, terwijl hij van station of
bushalte naar huis fietst of loopt
lichaamsbeweging heeft, die de
automobilist of tot schade van
zijn gezondheid mist, of nader
hand door andere (tijdrovende)
lichaamsbeweging inhaalt.
Als het waar is dat een gemiddelde
Amerikaan 1500 uur per jaar aan
zijn auto kwijt is en daarin 10.000
kilometer rijdt, dan betekent dit
dat hij een uur nodig heeft om zes
kilometer verder te komen, dus
evenveel als een wandelaar".
Wie opkomt voor de vrijheid van de
automobilist, moet zich volgens
dr. Van der Pot realiseren dat hij
opkomt voor een verkeersstelsel
dat fietsers, voetgangers en voor
al verkeersslachtoffers ernstig in
hun vrijheid schaadt. "Wie zich
ten doel stelt op te komen voor de
underdogs in de samenleving zal
moeten inzien, dat de niet-auto-
mobilisten de slachtoffers zijn
van een nog maar weinig besefte,
maar daarom niet minder reële en
onaanvaardbare uitbuiting".
Een redelijk alternatief is volgens
dr. Van der Pot, "het veiliger en
milieuvriendelijker openbaar
vervoer sterk uit te breiden en
kosteloos te maken en het auto
gebruik onaantrekkelijker te
maken door een drastische ver
hoging van auto- en benzinebe
lasting. Hierdoor zullen onge
twijfeld vele automobilisten de
weg naar het openbaar vervoer en
de fiets vinden en de voordelen
hiervan gaan ontdekken".
Tenslotte merkt dr. Van der Pot op
dat het te hopen is dat het "in
zicht veld zal winnen dat het ge
bruik van de privé-auto anders
dan voor uitoefening van het be
roep en voor invaliden in wezen
a-sociaal is".
De Nederlandse en automobielin
dustrie is het natuurlijk met dr.
Van der Pot in het geheel niet
eens. Het commentaar van hun
lijfblad "RAI-actueel wordt als
volgt afgerond: "Kritiek op de au
to of het particuliere vervoerssys
teem zoals dat in Nederland func
tioneert, is ons de laatste jaren
bepaald niet bespaard gebleven.
Dat is op zich een goede zaak,
want natuurlijk heeft de auto na
delen en het wijzen daarop kan er
mede toe bijdragen, dat deze zo
veel mogelijk worden opgehe
ven. Dergelijke kritiek heeft ech
ter alleen zin als ze komt van
mensen die weten waarover ze
praten. Bijdragen van anderen,
die omgeven van het aureool van
een academische status publice
ren, zijn niet welkom", zo luidt de
strekking van het commentaar.
THIJS JANSEN
Onkruid schiet de grond uit terwijl bulldozers pogen om de voormalige vuilnisbelt reliëf te geven
Vuilnisbelt in Roomburg weggemoffeld
LEIDEN - De hopen puin en
afval zijn goeddeels onder de
aarde verdwenen. Daarvoor
in de plaats kwam onkruid
dat een betere naam verdient.
Hier en daar is wat aarzelende
jong aanplant en een enkel
grassprietje zichtbaar. Het
park-in-aanbouw bij de
Roomburgerweg heeft tot
nog niet zo lang geleden als
vuilnisbelt gediend en dat
kan nog niet helemaal wor
den verdoezeld. IJzer en res
ten puin zijn nog niet hele
maal weggemoffeld onder de
vele kubieke meters aarde die
erop zijn gestort.
Eind september 1977 was de
vuilstortplaats voor het laatst
als zodanig in gebruik. Daar
na kwamen de bulldozers die
in opdracht van gemeentear
chitecten structuur in de
heuvels vuil trachtten te krij
gen. Een werk waar men nu,
bijna drie jaar later, nog druk
doende mee is. Deze winter
zal het afdekmateriaal wor
den beplant.
Eenvoudig is het niet om van de
voormalige (circa vijftien me
ter diepe) zandput een stads-
parkje te maken. Zo moest er
voor indrukwekkende be
dragen aan afdekmateriaal
worden gebruikt als bodem
voor het te planten groen. Ma
teriaal dat van stadsverbetë-
ringsprojecten afkomstig is.
Nu nog moet er een laag van
een meter op de vuilnisbelt
worden aangebracht wil het
effect van het puin worden
tegengegaan.
Door het afval ontstonden me-
taangassen, waardoor rook
uit de grond kwam. Nu nog zit
er "broei" in de heuvels.
De aankleding van het park
wacht op plaatsing. Paaltjes,
bankjes en hekken staan op
gestapeld bij de ingang van de
voormalige vuilnisbelt. Door
het park heen wordt een
fietspad aangelegd, dat waar
schijnlijk een verbinding
krijgt met de Besjeslaan, één
van de landelijkste stukjes
die Leiden nog rijk is.
Ook zijn er (nog vage) plannen
om een wielercircuit voor
Swift aan te leggen, compleet
met niveauverschillen.
Voorlopig echter moet de bull
dozer er nog aan te pas komen
om de soms metershoge
brokken puin te verspreiden
en relief aan het park, dat
midden in de Cronesteinse
polder ligt, te geven.
LEIDEN - Het Rijksmuseum van
Oudheden in Leiden bezit een
fraaie mummiecollectie. Het zijn
er zevenentwintig om precies te
zijn en in leeftijd dateren ze van
1000 jaar vöör Christus tot de
derde eeuw na Christus. De
mummies vormen één van de
mogelijkheden om meer te weten
te komen over de Egyptische be
schaving. Een beschaving die
zo'n 3000 jaar begon met Menes
als een van de eerste farao's en die
in het jaar 30 voor Christus de ge
nadeslag werd toegebracht door
de Romeinen.
Veel over het oude Egypte is be
kend geworden door opgravin
gen waarbij vaak sensationele
ontdekkingen werden gedaan.
Een van de meest bekende was
de vondst in 1922 van het onge
schonden graf van Toetancha-
mon. Maar er werden ook andere
methoden ontwikkeld. Zo wer
den de mummies van de Leidse
musea enkele jaren geleden
doorgelicht. Via de röntgenfoto's
die gemaakt werden was het mo
gelijk om meer te weten te komen
over de gezondheidstoestand van
de mensen uit die dagen.
Uit het omvangrijke onderzoek
bleek dat het merendeel van de
mummies mensen waren, die
stierven nog*voor ze veertig jaar
oud waren. Zij moeten klein en
tenger zijn geweest. Aan de soms
vertraagde groei van de botten
was te zien dat ziekten in de kin
dertijd geen zeldzaam verschijn
sel waren.
Infecties
In niet één geval was het mogelijk
de doodsoorzaak definitief te be
palen. Nu had men dat wel ge
hoopt, maar niet verwacht. Zeker
wanneer men bedenkt dat de
sterfte nogal eens veroorzaakt
wordt door ziekten, die geen spo
ren in het geraamte achterlaten:
bijvoorbeeld een acute infectie.
Bij het bekijken van de röntgenfo
to's bleek dat veel botten gebro
ken en ontwricht waren, maar dat
deze kwetsuren allemaal veroor
zaakt moeten zijn na de dood.
Men behandelde de lijken in later
tijden en vooral tijdens de Pto-
lomeëse en Romeinse heer
schappij vrij onzorgvuldig en de
talrijke ontwrichtingen wijzen
erop, dat het lichaam pas in ver
regaande staat van ontbinding
werd gebalsemd.
Er werd meer aandacht besteed aan
het uiterlijk van de mummie dat
aan het stoffelijk overschot in de
windselen. Op één foto bleek dat
een mummie die zorgvuldig in
gepakt was in feite bestond uit
een bundel losse botten.
Balsemen.
Overigens gebeurde het mummifi
ceren in de loop der eeuwen niet
altijd op dezelfde manier. In grote
lijnen kwam het proces hierop
neer Men verwijderde uit het lijk
de inwendige organen via een
snee in de linker flank. Ook de
hersens werden verwijderd,
meestal via de neus. Dan legde
men het lijk ongeveer veertig da
gen in een zoutbad. Daarna werd
de lichaamsholte met kruiden,
harsen en linnen opgevuld en
werd in het linnen gewikkeld.
De ingewanden lever, maag, longen
en darmen, werden apart gebal
semd en in een doos met vier
vakken of in vier potten ge
plaatst.
In later tijden werden de gebal
semde ingewanden gewoon te
ruggestort in de buikholte. Het
hart en nieren liet men in het li
chaam zitten en aan de hersen
hechtte men - vreemd genoeg -
geen waarde.
Bitumen
Er is ook een tijd geweest dat men
de vorm van het lichaam pro
beerde te bewaren door het op te
vullen met allerlei materialen. In
de laatste eeuwen van het rijk, ten
tijde van de Ptolemeeën en de
Romeinen, mummificeerde men
met bitumen waarmee het lijk
bedekt werd en wat in de li
chaamsholte werd gegoten. Na
dat het bewerkte lichaam in lin
nen was gewikkeld werd het aan
de familie teruggegeven, die het
nu kon begraven.
Uit andere onderzoeken is het al
lang bekend dat onstekingen en
Een van de mummies wordt doorgelicht om meer aan het licht te brengen
slijtage van het skelet en de ge
wrichten de gesel van de oude
Egyptenaren waren en van de
twintig volwassen mummies in
Leiden vertonen er zes een afwij
king aan de ruggegraat, die ver
want is aan reumatiek.
Verkalking
Aderverkalking wordt volgens de
huidige medische inzichten ver
oorzaakt door sigaretten, hoge
bloeddruk en teveel cholesterol.
Maar deze "ziekte van de twintig
ste eeuw" kwam ook bij de Egyp
tische mummies veel voor. Een
bekend leider aan deze arte-
riosclerose was Mereneptah, die
volgens de traditie heerste tij
dens de exodus. Zijn aorta, het
belangrijkste bloedvat van het
hart was een perfect voorbeeld
van arteriole verkalking. Ook bij
het Leidse onderzoek was op de
foto's aderverkalking te zien.
Wat men niet vond in de botten wa
ren sporen van kanker. Ook m
andere onderzoeken kon men die
niet aantonen. Een verklaring
voor dat feit zou kunnen zijn dat
kanker voornamelijk voorkomt
bij oudere mensen. En in Egypte
was de levensduur over het al
gemeen kort.
Daartegen pleit het feit dat sommi
ge mensen uit die tijd toch nog
vrij oud werden en veel kanker
gevallen ook voorkomen bij jon
ge mensen of personen in de
midden leeftijdsgroep.
Cariës
In tegenstelling tot wat wel eens
gedacht wordt, is canés, een aan
doening van de tanden, niet al
leen een ziekte van deze tijd. In
Egypte van toen moeten de rijken
net zoveel last van kiespijn heb
ben gehad als wij nu. Alleen had
den zij het probleem dat er geen
tandartsen waren.
Bij de armen kwam cariès niet voor.
Dat kwam omdat zij ruwer voed
sel aten waar zand in zat. Hier
door sleten de tanden snel en
kwam de laag onder het glazuur
bloot te liggen. Dat was dan weer
de oorzaak van ontstekingen in
de mond.
Bij de Leidse mummies vond men
in de skeletten geen tuberculose,
maar uit andere onderzoeken is
wel komen vast te staan dat deze
ziekte in Egypte voorkwam.
Bilharzia, een ziekte veroorzaakt
door parasieten, waar het op het
ogenblik veel mensen in het Nijl-
dal aan lijden, bestond ten tijde
van de farao's ook aL men heeft in
de huid en nieren van mummies
deze parasiet gevonden. Hoewel
uit papyrussen blijkt dat de
Egyptenaren over een aanzienlij
ke medische kennis beschikten,
heeft men bij mummies nooit
sporen van operaties gevonden,
noch werden kiezen gevuld. Wel
spalkte men botbreuken. Vooral
breuken van de onderarm kwam
veelvuldig voor.
HANS VAN DER SLUIJS
