MX, de nieuwste intercontinentale rakel
Amateur-archeoloog (16)
doet bijzondere vondst
Staatsbosbeheer stopt met aanleg nieuwe trimbanen
VRIJDAG 29 JUNI 19
WASHINGTON - De MX, Amerika's nieuwste interconti
nentale raket waarvan president Carter 200 exemplaren
heeft besteld, is niet alleen maar politiek wisselgeld, dat
het Witte Huis wil uitgeven aan de ratificatie van het
SALT-verdrag, De MX, 2 meter 30 in doorsnee en bijna 24
meter lang, verschaft d e VS voor het eerst de zogenoemde
„first strike capability", wapentuig voor de eerste aanval.
Daarmee zal een omstandig debat
gepaard gaan over de nucleaire
strategie van de VS. De MX dient
ook, met al zijn tien onafhanke
lijk van elkaar te richten kern
koppen, de VS voldoende sterk te
maken om voor de Sowjet-Unie
verdere onderhandelingen over
beperking van de strategische
bewapening aantrekkelijk te la
ten blijven.
In de jaren '60 formuleerde Robert
McNamara het beginsel van de
'wederzijds vaststaande vernieti
ging' als het meest voor de hand
liggende middel om de Russen
van een aanval te weerhouden. In
die dagen beschikte de Sowjet-
Unie over een arsenaal aan kern
wapens van aanmerkelijk minder
indrukwekkend formaat dan
thans. En alle overeenkomsten
ten spijt hebben de Russen hun
capaciteit voor een eerste aanval
zo uitgebreid dat Amerika's 'mi-
nute-man'-raketten in hun sta
tionaire silo's, die voor de vergel
ding (en dus een belangrijk deel
van de afschrikking) zouden
moeten zorgen, uiterst kwetsbaar
zijn gewordeh.
Wat Amerika daarna rest in geval
van een Russische overval zijn de
B-52 bommenwerpers, kwets
baar en gegeven de Russische
luchtverdiging wellicht niet ef
fectief en de raketten van de
nucleaire onderzeeërs. Hoewel
het nog steeds vaststaat, dat
Amerika in geval van een Sowjet-
aanval. Rusland evenzeer van de
kaart kan vagen, overheerst in
Washington toch steeds meer de
vrees dat bij een gebrek aan ver
dere verfijning van nucleaire
middelen de VS in een politieke
dwangpositie zou kunnen gera
ken. Immers de Russen zouden
kunnen dreigen met een 'beperk
te' aanval op de Amerikaanse ra
ketten te land en Amerika zou die
slechts met de dreiging van een
aanval op grote schaal kunnen
beantwoorden.
Paul M. Nitze voormalig ondermi
nistervan defensie, tegenstander
van het nieuwe SALT-akkoord
en lid van een commissie die zich
bezig houdt met 'de gevaren van
nu', zegt dat Amerika in zo'n si
tuatie politiek geen stand kan
houden. En minister van defensie
Harold Brown verklaarde on
langs dat de Amerikaanse rege
ring in de eerste plaats streeft
naar gelijkwaardigheid in de
kernbewapening van de VS en
Moskou en dat daarom een situa
tie waarin slechts de Russen een
eerste aanval zouden kunnen
doen tegen de Amerikaanse ra
ketten in feite onaanvaardbaar is.
Ex-generaal George M. Seig-
nious, directeur van het bureau
voor bewapeningscontr ole en
ontwapening, huldigt de opvat
ting dat zonder een MX-raket
voor de VS, Moskou weinig aan
leiding zou hebben over verdere
beperking van het strategisch ar
senaal te onderhandelen.
De argumenten van de tegenstan
ders zijn tenminste even klem
mend: een man als bijvoorbeeld
senator George McGovern houdt
staande dat de vergeldingsmacht
die de VS overblijft na een Russi
sche aanval die de minute-man
raketten wegblaast, nog meer
dan genoeg is om een Russische
aanval af te schrikken. Dertig tot
40 miljard dollar voor 200 nieuwe
raketten, die behendig in een
gangensysteem heen en weer
worden geschoven is dan ook in
die opvatting geldverspilling.
Senator Mark Hatfield betoogt
dat uibreiding van het Ameri
kaanse arsenaal met 'first strike
capability' aan beide kanten de
neiging groter zou maken als eer
ste toe te slaan en dat het zeer
goed mogelijk is met minder geld
de bestaande 'minute-man' ra
ketten minder kwetsbaar te ma
ken. Zij zijn dan nog steeds niet
geschikt als ammunitie voor een
eerste aanval, maar een Russi
sche 'strike' zou minder zin heb
ben naarmate meer van de ver
geldingswapens zouden overle-
Evenwel, het blijft onmiskenbaar
dat gegeven het feit dat de MX
pas tegen 1983 aan zijn eerste
proefneming toe komt, in de eer
ste helft van de jaren tachtig het
Amerikaanse arsenaal te land zo
kwetsbaar zal blijven, dat dit po
litiek tot een nadelige positie kan
leiden, die het Amerikaanse lei
derschap van de vrije wereld ern
stig kan aantasten. Want nu blijkt
dan inderdaad de 'missile-gap' te
gaan ontstaan, waarmee in het
verleden ten onrechte werd ge
schermd om de Amerikaanse
kernbewapening op te voe-
"MISSILE-Gap"
Het begrotingsbureau van het
Amerikaanse Congres heeft de
zer dagen in een rapport over de
MX-raket gezegd, dat uit een
oogpunt van economie de VS
tenslotte wellicht meer geneigd
zullen zijn hun land-raketten
minder kwetsbaar te maken door
die te verdedigen, dan door in
toenemende mate schuilplaatsen
te bouwen die bescherming moe
ten bieden tegen een groeiend ar
senaal van Russische kernkop
pen. Het bureau vindt dan ook
dat voor bepaalde delen van het
MX-systeem verdediging met
een anti-raket raket (anti ballistic
missile ABM) 'voorstelbaari is,
gegeven de vooruitgang in de
technologie op dit punt.
Echter, in de eerste SALT-over-
eenkomst die te Moskou op 26
mei 1972 werd ondertekend, zijn
de VS en de Sowjet-Unie over
eengekomen de ABM-systemen
te beperken. Het verdrag heeft
echter een ontsnappingsclausu
le, waarin staat dat beide landen
zich, gegeven een opzegtermijn
van zes maanden, uit de overeen
komst kunnen terugtrekken als
blijkt „dat buitengewone gebeur
tenissen met betrekking tot de
onderwerpen die in het verdrag
aan de orde zijn de hoogste be
langen (van de verdragspartners)
in gevaar brengen".
Te Wenen hebben Carter en
Brezjnjev hun handtekeningen
gezet ondereen SALT Il-verdrag
dat uitgangspunt moet zijn voor
verdere beperking van de
nucleaire bewapening, met name
in het 'grijze gebied' van de niet
voor intercontinentaal gebruik
bestemde kernwapens. Maar
beide partijen hebben besloten
zich uit te rusten met wapens, die
uitsluitend geschikt zijn voor een
eerste aanval, omdat hun gebruik
geen zin heeft in het kader van
een 'vergelding' tegen de dan in
middels lege silo's van de tegen
stander die de eerste aanval heeft
ondernomen.
Dit feit op zichzelf maakt het nodig
de raketten voor de eerste aanval
te beschermen, maar zelfs het in
gewikkelde gangenstelsel dat de
VS willen aanleggen maakt het
geenszins zeker dat de MX zal
kunnen overleven, wanneer de
Russen besluiten hun capaciteit
(via de SS 18 raket zo uit te brei
president Carter 200 exemplaren
den dat een zo groot mogelijk
deel van het gangenstelsel wordt
vernietigd. En binnen het raam
van de verificatie-afspraken die
bij gelegenheid van SALT II zijn
gemaakt, krijgen zij van tijd tot
tjjd een min of meer open blik op
het gangenstelsel
Militaire plannenmakers neigen er
dan ook toe uiteindelijk meer be
veiliging te willen dan de gangen,
met hun reeks van versterkte
lanceerpunten op den duur heb
ben te bieden. En daarmee komt
de opvatting in het geding die van
de toenmalige van defensie Mei
vin Laird in 1969: „Een ABM-sys-
teem is het logische antwoord op
de Russische raketten die ten
doel hebben Amerika's intercon
tinentale land raketten te vernie
tigen". En dus is het duidelijk dat
het antwoord op wat in 1969 de
SS 9 was en nu inmiddels de SS
18 is geworden, uit meer moet be
staan dan alleen maar de MX en
het stelsel van schuilgangen.
En wat de Russen betreft Ook zy
moeten overwegen welke be
scherming hun raketten nodig
hebben - mobiliteit in welke
vorm dan ook of via een ABM-
systeem waarvan zij altyd al
voorstanders zijn geweest. Kort
om: degenen die zeggen dat elk
nieuw wapen toegevoegd aan de
arsenalen, tot meer nieuwe wa
pens leidt - dat dus de bewape-
ningswed loop onverminderd in
gang blijft en dat de SALT-over-
eenkomsten neerkomen op het
bij afspraak afstoten van overbo
dig geworden wapens.
Amerika heeft momenteel 1054
'minute man'-raketten in 1054
versterkte maar geheel onbe
weeglijke silo's. Veruit het goed
koopste systeem om de kwets
baarheid van deze vernieti-
gingsm acht te verminderen is
het graven van een zeer groot
aantal gaten in Amerikaanse
grond en de raketten te laten
rouleren. Die optie verviel toen
de Russen vonden dat onder de
S ALT-overeenko mst al die extra
silo's, ook al waren zij niet gela
den met een raket, toch moesten
worden gerekend tot de 'lan-
ceerinrichti ngen', waarop een
beperking was gelegd en dat het
systeem niet werkelyk mobiel
was aangezien het onverminderd
ging om een raket die slechts
vanuit een vast punt kon worden
afgevuurd.
Zodoende ging dit Amerikaanse
plan niet door, ook al omdat
Amerika er blykbaar bij de on
derhandelingen niet al te hard
aan heeft willen sleuren uit angst
voor een duidelijk Russisch nee
en de onmogelijkheid om aan de
Senaat zowel dit systeem te ver
kopen als een SALT-overeen-
komst waarin de toelaatbaarheid
ervan in twijfel wordt getrok
ken.
Hoe het ook zij: zelfs met de MX,
zijn de 'minute man' raketten in
de jaren tot 1985 kwetsbaar en er
zijn voor de hand liggende opties
om die kwetsbaarheid te vermin
deren die er kortweg op neerko
men dat de raketten moeten wor
den afgeschoten voordat zij kun
nen worden vernietigd. Zo'n stra
tegie valt dan weer te variëren: de
lancering vindt plaats als blijkt
dat een wolk Russische kernwa
pens onderweg is, of wanneer
vaststaat dat de VS wordt aange
vallen.
In de vaktaal van de raketstrategen
heet dat 'launch on warning' (lan
ceren bij eerste waarschuwing) of
'launch under attack' (afschieten
bij gebleken aanval).
Dat zijn geen nieuwe gedachten,
maar minister van buitenlandse
zaken Vance heeft ze actueel ge
maakt door onlangs in een televi
sie-gesprek met journalisten te
zeggen, naar aanleiding van een
vraag over de kwetsbare 'minute
raketten: „Niemand m
dat deze raketten n
in de lucht zullen zijn voordat
door inkomende raketten w
den geraakt". Maar in elk geval
hoe absurd dat in het licht x
hoe dan ook enorme aantalle
doden en de gigantische v
tiging mag klinken: Deze strate
gie is een grof antwoord op w
aan Amerikaanse kant 10 tot 2
miljoen doden kan kosten w
neer de Russen een vooreerst r
al te nauwkeurige aanval doen o|
de Amerikaanse silo's.
En in beide gevallen vereist hd
lanceren bij waarschuwing of bj
aanval een vrijwel automatisch]
procedure, die wellicht de Rua
sen kan afschrikken, die vrijwel
geen verfijning meer toelaat en
steeds meer essentiële verant
woordelijkheden verschuift van
de politiek verantwoordelijk]
president naar lager personeel
De strategie is dus een factor van
onevenwichtigheid, maar ont
leent aan voortdurende Russi
sche bezorgdheid een zekere be
tekenis, met name aan de onder»
handelingstafel.
Carter heeft vermoedelijk geredö
neerd dat het nieuwe SALT-ver
drag met al zijn zwakheden d]
beste bescherming bood. Andd
ren, die zich vooral met de mili
taire praktyk bezig houden, den
ken aan mogelijkheden om d|
bestaande minute man'-III- ra
ket verplaatsbaar en verborgen to
maken. Oplossingen die alle be
lemmeringen van SALT II ter
spijt eerder bescherming bieder
dan SALT II alleen en het wach
ten op de MX, die eerst in 1986 of
zijn vroegst in aantalen van bete
kenis te velde kan worden gein
stalleerd.
Al deze opties zullen ter sprake
komen in het SALT-debat dat
begin juli een aanvang neemt en
in augustus tot de herfst wordt
onderbroken. De verenigde chefs;
van staven, de hoogste militaire
leiders hebben gezegd vooi
SALT te zijn. Dat is belangrijke
politieke winst voor Carter, maar,
niettemin valt te vrezen dat hij
voor een neerderheid m de senaafl
een enorme politieke prijs zal
moeten betalen, die de bewapeJ
ningswedloop intensiveert. Dat
is tragisch voor Carter want hij
streeft naar afschaffing van alle
kernwapens en moet er on
uiteindelijk te bereiken steeds
meer bouwen...
HENK KOLE
ULVENHOUT - Een doodgewone kiezelsteen, van een
flink formaat, en dan doormidden geslagen. Zo ziet de
bijzonder interessante vondst eruit die de 16-jarige Hans
Peeters uit Ulvenhout in West-Brabant deed in een riole
ringssleuf.
Zulke artefacten (voorwerpen) van
zo lang geleden worden slechts
zelden gevonden. In Nederland
vooral langs de Maas bij Bruns-
sum, waar een archeoloog dui
zenden van die kleine steenwerk
tuigjes heeft aangetroffen. Er
wordt dan ook verondersteld dat
daar al mensen hebben gewoond
in het oud-paleolithicum.
In Ulvenhout ook? Hans Peeters:
„Nee, dat is niet waarschijnlijk.
Ik heb dit voorwerpje in april in
Nieuw-Ginneken gevonden, en
het is, voor zover bekend, de eer
ste keer dat in West-Brabant een
werktuig van zo hoge ouderdom
is aangetroffen. Omdat het er
maar één was en omdat er veel
kalkresten in de omgeving lagen,
is het aannemelijker dat dit bij
zondere brokje is meegekomen
in de fijd dat boeren kalk uit
Wat die in de ogen van leken dood
gewone kiezelsteen zo bijzonder
maakt voor kenners, is de manier
waarop dit zogenoemde „Maas-
ei" werd gehalveerd: kennelijk
door mensenhand, én de tijd
waarin dat moet zyn gebeurd:
meer dan 400.000 jaar gele
den.
De periode tot 400.000 jaar voor
Christus wordt het oud-paleoli
thicum genoemd en in die perio
de heeft het mensdom een be
langrijke stap gedaan in deevolu-
tie van aapachtigen naar mens,
door rechtop te gaan lopen. In die
t(jd werden de eerste werktuigen
vervaardigd van steen, vooral van
vuursteen, dat goed bruikbaar
was vanwege zijn hardheid en de
bijzonder scherpe randen die bij
breuk ontstaan.
Limburg lieten komen om op
hun akkers te strooien. Maar ook
al betekent dit niet dat hier
400.000 jaar geleden al mensen
woonden, evengoed heb ik nu de
oudste vondst in Brabant op myn
naam staan. En een van de oudste
in ons land. Dat is my gezegd
door bekende archeologen".
„Bovendien heb ik op dezelfde dag
in april een fragment van een
schaaf gevonden uit het midden-
paleolithische tijdperk. Met zo'n
schaafje schraapten de Neander
thalers waarschijnlijk het vlees
van dierenhuiden. Mijn vriend
Anton Reijers, met wie ik deze
hobby deel, vond bij Gilze ook
een schaaf-fragment en bij Ul
venhout een klingetje uit diezelf
de tijd (100.000 tot 40.000 voor
Christus). En op grond van meer
dere vondsten in dit gebied kun
nen we vrij zeker aannemen dat
hier in West-Brabant in elk geval
wel Neanderthalers hebben ge
leefd".
Hoe gaan amateur-archeologen als
Hans Peeters en Anton Reijers nu
te werk? „Als het enigszins kan
stellen we ons op de hoogte van
gemeenteplannen. Want als er
grondwerkzaamh eden aan de
gang zijn heb je vaak kans dat er
interessante dingen aan het licht
komen. Deze hobby kostje al je
vrije tijd en je hebt er veel geduld
en doorzettingsvermogen voor
nodig. Als je net begint, doe je er
soms een halfjaar of een jaar over
voordatje iets interessants vindt.
Je weet niet waar je moet zoeken,
waar je op moet letten. Ik doe het
nu twee jaar en ik had het geluk al
bij de eerste keer dat ik veldwerk
ging doen iets aardigs te vinden.
Nu weet ik goed hoe ik moet zoe
ken. Je moet ervan uitgaan dat de
mensen vroeger graag in de buurt
van water zaten, maar dan wel op
een zekere hoogte. Anton en ik
hebben er erg veel over gele-
„Maar zodra je wat meer gespeciali
seerde dingen wilt weten, moetje
het in het Frans, Duits of Engels
lezen. Ik zou graag in deze rich
ting verder gaan, maar archeolo
gie is een universitaire studie en
ik heb nu net mijn mavo achter de
rug. Dus ga ik eerst verder met de lukt, dan zou ik de restaurateurs
havo en hopelijk daarna athe- opleiding graag doen. Later zou
neum, als het lukt. Als het niet ik dan misschien werk kunnen
krijgen bij het Rijksinstituut voor
Oudheidkundig Bodemonder
zoek".
Vraagtekens bij veiligheid van trimmen buiten bebouwde kom
GRONINGEN - Staatsbosbe
heer is gestopt met de aanleg
van nieuwe trimbanen in bos
rijke gebieden. Andere opvat
tingen over het trimmen en
ook het regelmatig plaats
hebben van ongevallen vor
men hiervan de reden. Een
van de gemeenten die dezer
dagen met het nieuwe lande
lijke beleid van Staatsbosbe
heer te maken hebben gekre
gen, is het Drentse Smilde.
Een verzoek voor de aanleg
van een nieuwe trimbaan in
een bos bij Hoogersmilde
werd door Staatsbosbeheer
afgewezen. Het gemeentebe
stuur van Smilde had om een
trimbaan gevraagd, maar
vernam dat Staatsbosbeheer
geen medewerking meer
verleent aan het maken van
voorzieningen voor deze tak
van de recreatiesport
Houtvester ir. A. C. Kuhn van
Staatsbosbeheer Drente be
vestigt dit. „Gebleken is dat
het niet iedereen goed be
komt om ver buiten de be
bouwde kom diverse licha
melijke inspanningen te be
drijven. Als er wat gebeurt, is
er vaak niemand om de hel
pende hand te bieden en van
daar dat we gestopt zijn met
de aanleg van trimbanen in de
bossen. Het ministerie van
volksgezondheid plaatst de
nodige vraagtekens bij de
veiligheid voor de trimmers
op trimbanen buiten de be
woonde gebieden", aldus ir.
Kuhn.
Hij wijst erop dat het voor
Staatsbosbeheer moeilijk is
om trimbanen goed te onder
houden. De oefenstations op
een trimbaan worden $an
hout gemaakt en het
probleem is dat er gemakke
lijk spijkers of andere scherpe
delen plotseling te voorschijn
kunnen komen, waaraan een
trimmer zich kan verwonden.
„Hout werkt nu eenmaal al
tijd, zodat je dit soort situaties
niet altijd kunt voor zijn".
Een woordvoerder van de afde
ling Recreatie van Staatsbos
beheer in Utrecht merkt op
dat onlangs bij een werkbe
zoek aan Drente duidelijk
werd dat de trimbanen in de
bossen er „erg slecht bij
staan, waardoor zich gevaar
lijke situaties kunnen voor
doen voor de mensen die er
gebruik van maken".
Ook in Utrecht wordt gewezen
op veranderde inzichten over
het trimmen. Deskundigen
menen dat de aanleg van
trimbanen meer past in een
stedelijke omgeving en onder
andere Volksgezondheid is
nog niet zo overtuigd van de
„gezondheid van een trim
baan...". Volgens dit ministe
rie zouden er bij trimbanen in
een stedelijk gebied ook dou
ches moeten worden ge
plaatst, zodat de mensen zich
na lichamelijke inspanningen
eerst kunnen wassen voordat
ze naar huis gaan.
Staatsbosbeheer heeft in dit al
les aanleiding gezien het
trimbanenbeleid drastisch te
wijzigen. Besloten is geen
nieuwe banen buiten de be
bouwde kom aan te leggen en
de bestaande banen in de
bossen op te heffen, aldus de
afdeling recreatie van Staats
bosbeheer in Utrecht.
Houtvester Kuhn benadrukt
dat een en ander niet betekent
dat Staatsbosbeheer de spor
tieve recreatie volledig de rug
toekeert. „We gaan gewoon
door met het maken van
wandel-, fiets- en ruiterpaden,
alsmede met het plaatsen van
voorzieningen op onze dag-
kampeerterreinen, zodat de
bezoekers hiervan zich toch
sportief kunnen uitle
ven".
Medisch
onderzoek
Het gaat te ver om trimmen in
het algemeen gevaarlijk te
noemen, meent het ministerie
van volksgezondheid. „Daar
van is geen sprake. Wel vin
den we - en die mening be
staat al vanaf de inrichting
van de eerste trimbaan in ons
land - dat mensen die op een
trimbaan sportieve prestaties
leveren, er verstandig aan
doen zich eerst door een arts
te laten onderzoeken", ver
klaart een zegsman van
Volksgezondheid. Hij ziet als
pluspunt van trimbanen bin
nen een bebouwde kom dat
deze veel grotere kansen bie
den op hulp wanneer zich on
gelukken voordoen. De mi
nisteriële woordvoerder
vraagt zich overigens af of er
wel veel ongelukken gebeu
ren op trimbanen; cijfers
daarover zijn er niet.
De inhoudelijke verantwoor
delijkheid voor trimbanen
(binnen en buiten de be
bouwde kom) berust bij de
Nederlandse Sport Federatie
(NSF), die in het begin van de
jaren '70 de aanleg van trim
banen op grootscheepse wijze
heeft gepropageerd! Momen
teel is de NSF niet actief meer
op dit gebied. Wel worden, als
daarvoor verzoeken binnen
komen, bijvoorbeeld van ge
meentebesturen, richtlijnen
en voorschriften verstrekt
over de aanleg van trimba
nen.
Andere
inzichten
Het betoog van Hans Bertels,
medewerker op de afdeling
sportontwikkeling en kader
training van de NSF, komt
erop neer dat er andere in
zichten zijn gekomen over de
manier waarop een trimbaan
het best kan worden aange
legd. Er kan voorts uit wor
den gehaald dat de meeste
bestaande trimbanen hier
door als verouderd zijn te be
schouwen.
„Het verschil tussen het oude
en nieuwe principe van een
trimbaan is dat op „oude"
trimbanen per station wordt
aangegeven welke oefenin
gen geschikt zijn voor begin
ners en welke voor gevorder
den. Het enige tijd geleden
ontwikkelde systeem gaat uit
van drie lussen, ofwel een
korte, een middellange en een
lange afstand. Kortom: in
plaats van verschillen per sta
tion, wordt nu uitgegaan van
verschillende afstanden. De
nieuwe trimbaan is wel ont
wikkeld op basis van de ou
dere banen; al zijn er enkele
oefenstations uitgehaald",
aldus Bertels.
Hij onderstreept dat een trim
baan slechts een onderdeeltje
is van de vele manieren voor
de mensen om zich wat meer
te bewegen. Over het onder
houd - en met name de slech
te toestand van sommige
trimbanen - merkt hij op dat
de verantwoordelijkheid
hiervoor niet bij de NSF,
maar bij de beheerders be
rust.
