-Aantjes sluit terugkeer in
politiek
niet uit
'Ik ben terecht afgetreden"
"IEDEREEN
KAN
URANIUM
VERRIJKEN
Blauwhelmen anti-Israël
oorlopig voorrang voor gezin
Uitstel gevraagd van
wet ambulancevervoer
^^ftTERDAG 23 JUNI 1979
BINNENLAND
PAGINA 7
)ud CDA-fractieleider Willem Aantjes:
EN HAAG (GPD) - „Ik heb het
gevoel dat ik het erf betreed waar
ik twintig jaar lang heb geboerd,
nadat ik eerst als een landloper
ben verjaagd". Met deze woorden
begon een duidelijk strijdvaardi
ge mr. Willem Aantjes gisteren
zij n persconferentie in het Haag-
Nieuwspoort, nadat hij zijn
oude werkterrein een half jaar
lang haast niet had betreden,
chteraf gezien vindt de oud-CDA-
fractieleider dat hij terecht is af
getreden. „Niet omdat die be
schuldigingen terecht waren,
maar omdat de zaak zo in op
spraak was dat ik vond dat ik niet
politiek kon functioneren en dat
het aanzien van de politiek daar
door geschaad werd. Ik mocht
het de politiek, de AR en het CDA
niet aandoen om in die situatie -
tenslotte was er de opspraak -
door te gaan"
Nog een andere markante uit
spraak was Aantjes' verzuchting
dat het voor hem nu eigenlijk 8
november vorig jaar was. Sinds
hij op 7 november de voor hem zo
zware beslissing genomen had
om de politiek vaarwel te zeggen,
had hij gezwegen en afgewacht
hoe de rapporten van de commis
sies Patyn en Enschede er zou
den gaan uitzien. Nu die er een
maal zijn, kent de vroegere CDA-
leider een groot gevoel van op
luchting.
Hy zegt niet kwaad te kunnen zijn
op het kabinet en op de oud-di
recteur van het Rijksinstituut
voor Oorlogsdocumentatie, dr. L
de Jong. „Ik neem aan dat ze alles
volkomen te goeder trouw heb
ben gedaan. Het lykt me ook he
lemaal niet leuk voor dr. De Jong
dat de hoofdpijlers onder zyn
rapport helemaal zijn weggesla
gen. Ik heb persoonlijk tegen
niemand enige rancune".
Ondanks zijn gevoel van opluch
ting over vooral het rapport van
de commissie-Enschede, wil mr.
Aantjes niet schoonpraten wat hij
in de oorlog heeft ged aan. „Ik had
het duivelse karakter van het na-
tionaal-socialisme eerder moeten
onderkennen. Door myn han
delwijze heeft de ARP schade
geleden en zijn onbesproken ver
zetsmensen zoals Smallenbroek
en Berghuis in discussie geko
men". Toch constateert Aantjes
nog met enig genoegen dat hij
van zijn aarzelingen over het ka
rakter van het nationaal-socia-
lisme eerder was genezen dan de
Nederlandse Unie (een beweging
die dacht Nederland door sa
menwerking met de Duitsers te
kunnen redden) was opgehe
ven.
In een eerste schriftelijke reactie op
het rapport van de commissie-
Patyn zei mr. Aantjes, met verba
zing te hebben vernomen hoe
lang er „door velen wel over mij,
maar niet met my is gepraat. Het
gerucht is al voortgaande in om
vang toegenomen". Hij beklaagt
zich verder over de toegepaste
onderzoekmethode, die hij als
by zonder onbevredigend heeft
ervaren.
,,De commissie heeft in feite de
door haar uitgenodigde personen
gehoord en hun verklaringen ge
noteerd en geregistreerd. Zij
heeft deze verklaringen echter
niet getoetst of inhoudelijk
beoordeeld. De verschillende
verklaringen zyn niet tegen el
kaar afgewogen. Tegenstrijdig
heden zijn niet nader onderzocht.
Er zijn geen getuigen met elkaar
geconfronteerd en geen stappen
ondernomen om bepaalde ver
klaringen onder de klem van de
eed te stellen".
DEN HAAG - ,X>e technolo
gie die wij een kleine twintig
jaar geleden bezaten op het
gebied van de ultracentrifuge,
is zo langzamerhand wel ge
meengoed. Er is, via weten
schappelijke literatuur vooral,
zo verschrikkelijk veel be
kend geworden, dat een ver
standige ingenieur zonder
veel moeite een UC-verrij-
kings installatie kan bouwen.
Daar is geen spionage voor
nodig." Aldus prof. dr. M. Bo-
gaardt, veel geplaagd direc
teur van Ultra Centrifuge Ne
derland, de Nederlandse
„poot" van het Urenco-con-
sortium, waar volgens de be
richten drie jaar lang een Pa
kistaanse spion atoomgehei
men zou hebben zitten verza
melen.
„Wat wij, UCN, en onze Britse
en Duitse partners de afgelo
pen jaren hebben gedaan, is
het procédé geschikt maken
voor industriële doeleinden.
Daarop zijn onze snufjes ge
richt. Want men moet zich met
vergissen: met elk verrij
kingsprocédé kan men hoog
verrijkt uranium krijgen, of
het nu het Franse gasdiffusie-
systeem is, of het laserprocè-
dè, de jet-nozzle of de ultra
centrifuge. Maar de bedoeling
is duidelijk: iemand die ver
rijkt uranium wil gaan berei
den om kernbommen te ver
vaardigen, hoeft volgens prof.
Bogaardt niet in Almelo of bij
de leveranciers van UCN te
gaan spioneren. Prof. Bo
gaardt en de veiligheidsin
specteur van UCN, oud-mari
neman P. Six Dijkstra, wassen
in de kwestie Khan krachtig
de handen in lelieblanke on
schuld. Het „screenen" is een
zaak voor de BVD.
Met het antecedentenonder
zoek bemoeit UCN zelf zich
dus niet. Wel met andere vei-
ligheidskwesties. Zo geeft
men voorschriften aan leve
ranciers en instellingen die
werken ten behoeve van UCN
(TNO by voorbeeld) over de
beveiliging binnen het be
trokken bedrijf, over de ma
nier waarop de spullen moe
ten worden opgeborgen, en
over de organisatie van het
werk.
Six Dijkstra: „We werken al
tijd op de „need to know"-ba-
sis, dat wil zeggen, dat ieder
een alleen op de hoogte is met
het deel van het werk waar hij
zelf mee bezig is. Dat wil zeg
gen, bij industrieën kan men
zo werken. Op laboratoria is
zo'n compartimentering veel
moeilijker, daar moet men bij
elkaar in en uit kunnen lopen.
Wetenschapsmensen willen
over grenzen heen kunnen
praten, van hun vak, en ook
van hun land".
„AI deze veiligheidsvoor
schriften liggen vast in het z.g.
ABUCO 1972, het Algemeen
Beveiligingsvoorschrift voor
Ultra Centrifuge Opdrachten.
Elk bedrijf dat voor ons werkt,
moet zich daar aan houden, en
doet dat ook", aldus Six Dyk-
stra. Prof. Bogaardt brengt
een nuancering aan: „In ons
land hebben we nu eenmaal
geen traditie van discipline en
geheimhouding. Het is niet
mogelijk de zaken absoluut af
te schermen".
Onmogelijk
De onmogelijkheid de indus
triële processen volstrekt ge
heim te houden, de mensen
die ermee werken dag en
nacht, 365 dagen per jaar. in de
gaten te houden, begint trou
wens bij steeds meer betrok
kenen bij de kernenergie te
doordringen. PPR-Tweedc-
Kamerlid Leo Jansen vfoeg
donderdag de ministers Van
Aardenne en Wiegel of deze
beveiligingsproblemen, die
lijken te leiden naar de nood
zaak van een politiestaat, ons
er niet toe moet brengen dan
maar af te zien van kernener
gie.
Het deze week verschenen
jaarrapport van het SIPRI in
Stockholm, het ïnstituur dat
jaarlijks da m ihtair-poiitieke
veiligheidssituatie op de we
reld doorlicht, lykt in een an
dere richting te gaan. De sa
menstellers van het rapport
wyzen erop. dat regeringen
van niet-gebonden landen, die
telkens weer geconfronteerd
worden met moeilijke leve
ringsvoorwaarden, embargo's
en andere belemmeringen,
van wat zy zelf zien als een
noodzakelijke ontwikkeling
van hun nucleaire industrie, in
de verleiding komen hun heil
te zoeken in nucleaire zelf
standigheid.
„Zy kunnen nationale oplos
singen zoeken voor hun
brandstofcyclusproblemen,
en ook bij elkaar hulp zoeken.
De proliferatiegevaren ver
bonden aan grotere nucleaire
onafhankelijkheid zijn niet
gering. Terwijl het vereiste
van full-scopesafeguards een
welkom element is in de
nucleaire politiek van expor
terende landen, en hoewel op
algemene aanvaarding van dit
principe moet worden aange
drongen, kunnen de huidige
unilaterale exportvoorwaar
den op den duur toch ernstige
gevolgen hebben", aldus het
SIPRI-rapport.
Met nogal wat omhaal van
woorden lijken de samenstel-'
Iers van het rapport met name
ook Nederland terecht te wil
len wijzen. Door zeer strenge
voorwaarden te willen opleg
gen aan de uitvoervan verrykt
uranium en van UC-technolo-
gie, bijvoorbeeld naar Brazi
lië, hebben wy wellicht mede
de Brazilianen aangespoord
zelf dan maar op nucleair on
derzoek uit te gaan, zonder
waarborgen en internationaal
toezicht.
Les
Volgens prof. Bogaardt zit in
die ontwikkeling, in die on
mogelijkheid de nucleaire
technologische kennis te be
perking tot een kleine groep
gelukkige - meest westerse -
naties, een les die te leren valt
uit de afTaire-Khan. „Het be
gint eindelijk tot de mensen
door te dringen dat de discus
sies over de gevaren van
nucleaire proliferatie steeds
verkeerd gericht zijn geweest.
Men heeft steeds geprobeerd
de ontwikkeling tegen te hou
den. Je moet geen barrières
opwerpen tegen kennis, maar
tegen misbruik van kennis
Dat is een heel andere opga-
,Men denkt datje met het we
ren van mannetjes, met het
oprichten van hekken, de
ontwikkeling kunt tegenhou
den. Maar dat gaat niet. dat zie
je overal. Met die barrières, die
we de afgelopen jaren hebben
geprobeerd op te werpen,
hebben we de verspreiding
van kennis misschien kunnen
vertragen. Je kunt tyd kopen,
op die manier, maar niet te
veel, in afwachting var. de
vaststelling van waarbor
gen".
Die waarborgen, waarvan de
vaststelling natuurlijk heel
wat voeten in de aarde heeft,
zouden kort gezegd moeten
inhouden dat alle landen toe
gang krijgen tot vreedzaam
gebruik van kernenergie, mits
zij volledige inspectie aan
vaarden, door een onpartydig
internationaal instituut, dat
moet controleren of er geen
militair gebruik wordt ge
maakt van kerntechnolo
gie.
Prof. Bogaardt: „Ik hoop dat
volgend jaar in februari, als
het INFCE-congres bijeen
komt, met grote spoed een in
ternationaal systeem van
waarborgen wordt opgesteld
en aanvaard, voor de beveili
ging van nucleaire processen.
Dat is de enige oplossing"
(INFCE betekent Internatio
nal Nuclear Fuel Cycle Eva
luation, d i. een evaluatie van
wat er allemaal komt kyken
by de vervaardiging, de „ver
branding" en. uiteindelijk, de
opslag van het afval van kern
brandstof, inclusief de bevei
liging ervan tegen militair ge
bruik. FS).
Wat niet wegneemt dat erin de
affaire-Khan nog voldoende
vragen overblijven. Want het
mag dan waar zyn dat Khan,
als hij al wat heeft kunnen
wegnemen (de berichten
daarover schijnen afkomstig
te zijn van een buitenlandse
inlichtingendienst, in Den
Haag is niet bekend welke)
alleen verfynmgen. indus
trieel maar niet militair inte
ressante zaken, onder ogen
heeft gehad. Maar men bevei
ligt of men beveiligt niet. en
het is duidelyk dat er in elk
geval, door wiens schuld dan
ook, by UCN en de subcon
traetors niet afdoende is be
veiligd.
FRED SANDERS
)EN HAAG (GPD) -Oud-CDA-fractieleider mr. W. Aantjes
sluit een mogelijke terugkeer in de politiek niet uit. Hij
j voelt zich door het rapport van de commissie-Enschede,
die in de zaak-Aantjes een onderzoek heeft ingesteld naar
de feitelijke gang van zaken in de oorlogsjaren, op hoofd
punten gerehabiliteerd.
„Er is vastgesteld dat ik wel fouten
heb gemaakt, maar niet fout ben
geweest", aldus mr. Aantjes. Een
eventuele come-back in de poli
tiek is volgens hem overigens
primair een zaak van de Anti-Re
volutionaire Partij. „Ik sta vol-
strekt niet te dringen om naar het
I Binnenhof terug te keren"
AR-voorzitter Hans de Boer zei gis
teren dat het presidium van zijn
partij van harte hoopt dat mr
I Aantjes zijn bijdrage aan de poli-
j tiek blijft leveren. „Op welke wij
ze hij dat doet, is een vraag die hij
zelf moet beantwoorden. Als hij
dat zelf zou willen, ben ik zeker
niet degene die zal zeggen dat
zoiets tot de onmogelijkheden
I moet behoren" aldus Hans de
Boer
jMr. Aantjes vindt overigens dat zijn
f gezin voorlopig de eerste priori-
i teit heeft, „en dat zal voorlopig
maar zwaarder moeten wegen
Slechts als de Anti-Revolutionai-
re Partij zou zeggen dat ik dienst-
I baar kan zijn, ben ik eventueel
1 beschikbaar" Zijrr terugkeer
naar de actieve politiek kan vol
gens hem niet voor de volgende
parlementsverkiezingen - die
gepland zijn voor 1981 -verwacht
worden, omdat hij dit slechts wil
doen op basis van een nieuw kie
zersmandaat.
(Een van de belangrijkste conclu-
sies uit het rapport van de Com-
missie van Dne onder voorzitter-
schap van het oud-lid van de Ho
ge Raad mr. J. Enschede, is dat
mr. Aantjes nooit bewaker of
staflid is geweest in het Asser
werkkamp Port Natal tijdens de
Tweede Wereldoorlog. „Hij was
gevangene en dwangarbeider",
zo constateert de Commissie van
Drie, in afwijking van het eerder
uitgebrachte rapport van het
Rijksinstituut voor Oorlogsdo-
j cumentatie. Dat rapport was er
oorzaak van dat mr. Aantjes zich
in november vorig jaar uit de po
litiek terugtrok
Geen verschil
Oud-directeur dr. L. de Jong van
Oorlogsdocumentatie ontkende
gisteren dat er een wezenlijk ver
schil is tussen het rapport van het
RIOD en dat van de Commissie-
Enschede. „We hebben nooit ge
schreven dat Aantjes lid is ge
weest van de Waffen-SS. We heb
ben alleen gezegd dat hij in het
kader van de Waffen-SS is gemo
biliseerd. Er is bij de commissie-
Ens chede een nieuw punt naar
voren gekomen, namelijk dat de
heer Aantjes zich in Duitsland
heeft aangesloten bij de Ger-
maansche SS. Dat is dan wel geen
militaire organisatie geweest,
maar was desalniettemin niet
minder kwalijk dan de Waffen-
SS. Aantjes heeft tegenover ons
nadrukkelijk ontkend lid te zijn
geweest van de Germaansche SS
Op grond van zijn ontkenning
hebben wy daar destijds in ons
rapport geen melding van ge
maakt"
De enige conclusie die dr. De Jong
zegt in te trekken, is die over Aan
tj es' status in het Asser werk
kamp Port Natal. „Twee perso
nen die daar vertoefd hebben,
hadden gelijkluidende meningen
afgelegd. Op die kwestie is de
commissie-Enschede dieper in
gegaan en is tot de conclusie ge
komen dat Aantjes formeel nooit
een andere status heeft gehad
dan dwangarbeider", aldus dr
De Jong. Hij liet verder nog we
ten dat hy overigens grote waar
dering heeft voor het rapport van
de commissie-Enschede. „Het is
verheugend dat nu het Neder
landerschap van de heer Aantjes
volledig is vast komen te staan",
aldus tenslotte de oud-directeur
van het RIOD.
groep van 72 kunstenaars
houdt sedert gistermiddag
het Rijksmuseum in Amster
dam bezet. Wanneer bemid
delingspogingen van het mi
nisterie van CRM, geen resul
taat hebben, zal het museum
voorlopig voor het publiek
gesloten blijven.
De acitie is georganiseerd door
de Beroepsvereniging van
Beeldende Kunstenaars
(BBK) afdeling Amsterdam
en wordt gesteund door de
landelijke BBK. De kunste
naars eisen dat minister Gar
deniers van CRM komt pra
ten over het beheer van
kunstwerken die door de
overheid zijn aangekocht. De
BBK wil echter pas overleg
voeren, als de minister het be
sluit om landelijk geen BBK-
werk meer op te slaan, heeft
ingetrokken.
Het museumpersoneel heeft
volgens de BBK bijzonder
prettig op de bezetting gerea
geerd. In gezamenlijk overleg
is de Nachtwachtzaal afgeslo
ten. De BBK'ers achten het
niet uitgesloten dat het een
langdurige bezetting zal wor
den.
Op de foto een aantal kunste
naars by het schilderij "De
Vrede van Munster" van de
schilder Van der Velde.
(V an een onzer verslaggevers)
DEN HAAG - De Tweede-Kamer
leden Andela Bauer, Lansink
(beiden CDA) en Dees (WD)
hebben er bij staatssecretaris
Veder-Smit (volksgezondheid)
op aangedrongen de uitvoering
van de Wet Ambulancevervoer
gedeeltelijk op te schorten.
In schriftelijke vragen wijzen de
drie kamerleden op de grote twij
fel die is ontstaan over de moge
lijkheden om de wet, die op 1 juli
van kracht wordt, uit te voeren.
In grote delen van het land zijn
nog geen centrale posten opge
richt, zoals de wet voorschrijft.
Het overleg op gemeentelijk en
provinciaal niveau is volgens de
kamerleden „veelal volstrekt on
toereikend". De inhoud van de
concept-regelingen en de vastge
stelde regelingen is zodanig dat
ze voor de meeste particuliere
ambulancevervoerders niet aan
vaardbaar zijn. Die situatie doet
zich o.a. in de Leidse regio
voor.
Ook de particuliere ambulancever
voerders zelf hebben er onlangs
op aangedrongen de wet nog niet
in te voeren. De kamerleden vra
gen staatssecretaris Veder-Smit
Kritiek op anti-joodse uitlatingen
DEN HAAG (GPD) - Minister
Scholten (defensie) heeft de Is
raëlische ambassadeur in Ne
derland, Shlomo Argov, zijn ex
cuses aangeboden voor enkele
anti-joodse uitlatingen door Ne
derlandse VN-militairen die in
Zuid-Libanon zijn gestationeerd,
j In een verhaal in het weekblad
Haagse Post stonden deze week
kreten van enkele soldaten als:
„die stomme joden hebben in het
jaar 3000 nog oorlog en: „ze heb
ben maar één ding verkeerd ge
daan, in 1A40, ze hadden de gas
kamers open moeten houden, die
i vier miljoen joden hadden er ook
nog bijgekund".
Op deze uitlatingen is direct he-
vige kritiek gekomen. De Am
sterdamse rabbijn Awraham
Soetendorp was bijzonder ver
ontwaardigd en nam donderdag
al contact op met de Tweede-
Kamercommissie voor buiten-
I landse zaken die hij vroeg minis
ter Van der Klaauw (buitenland
se zaken) ter verantwoording te
roepen.
Van der Klaauw verklaarde giste
ren met afschuw van de uitlatin
gen kennis genomen te hebben.
Via de diplomatieke kanalen is de
Israëlische regering van dit
standpunt op de hoogte gebracht.
Ook minister Scholten liet am
bassadeur Argov weten bijzon
der ontdaan te zijn.
Van der Klaauw zei het onvoor
stelbaar te achten dat Nederlan
ders dergelijke, „voor ons allen
diep kwetsende uitspraken"
zouden hebben kunnen doen. De
minister is er ten diepste van
overtuigd dat antisemitisme door
het Nederlandse volk wordt af
gewezen.
Het ministerie van defensie zal
onderzoeken hoe deze uitlatin
gen hebben kunnen worden ge
daan. De commandant van het
VN-bataljon, overste Lensink,
heeft hiertoe al opdracht gege
ven. Ter plaatse zal worden nage
gaan op welke wijze de uitlatin
gen tot stand zijn gekomen.
Het Centrum voor Informatie en
Documentatie Israel (CIDI) heeft
minister Scholten gisteren een
brief geschreven, waarin wordt
gevraagd maatregelen tegen de
betrokken soldaten te nemen.
Het CIDI wijst op Duitsland,
waar tegen dergelijke uitlatingen
effectief wordt opgetreden. Ma
rineofficieren zijn daar wegens
antisemitische uitlatingen ont
slagen.
Het CIDI adviseert Scholten de
Nederlandse VN-soldaten poli
tiek, historisch en militair beter
voor te bereiden. De militairen
weten kennelijk onvoldoende
over de problematiek in het Mid
den-Oosten. Ook zou Scholten
richtlijnen moeten opstellen voor
de wijze waarop soldaten politie
ke vragen van journalisten
beantwoorden.
De opmerkingen zijn gedaan in
een gesprek met soldaten over de
omstandigheden waaronder de
VN-militairen in Zuid-Libanon
moeten werken. Al eerder is
gebleken dat de houding van veel
soldaten tegenover Israel door de
situatie in Libanon sterk is ver
anderd. Militairen die in Neder
land tamelijk positief tegenover
Israel stonden, zijn in Libanon
soms als een blad aan de boom
omgeslagen.
Dat vindt vooral zijn oorzaak in
de regelmatige beschietingen
van VN- en andere stellingen
door de rechtse christelijke mili
ties van ex-majoor Haddad. die
door Israel met geld en wapens
wordt gesteund. Daarentegen
hebben de VN-militairen van de
Palestijnen duidelijk minder last.
Nogal wat VN-soldaten vinden
dat Israel zijn steun aan de mili
ties van Haddad moet staken.
hoe zij goede overlegsituaties tot
stand denkt te brengen en te be
vorderen dat de inhoud van de
concept-regelingen wordt aan
gepast aan de wensen van de par
ticuliere vervoerders. Deze vre
zen een te grote rol van de ge
meentelijke hulpdiensten in de
centrale posten en verwachten
dat daardoor menig ritje aan hun
neus voorbij zal gaan.
Ter Beek gaf
informatie
over Almelo
DEN HAAG (ANP) - Het socialisti
sche kamerlid Relus ter Beek
heeft toegegeven dat hij verant
woordelijk is geweest voor het la
ten uitlekken aan de pers van in
formatie uit vertrouwelijk over
leg met bewindslieden over dief
stal van geheimen van het ultra
centrifuge-project In een brief
van de kamerleden Dankert
(PvdA en voorzitter van de ka
mercommissie voor buitenland
se zaken) en Van Houwelingen
(CDA en voorzitter van de ka
mercommissievoor kernenergie)
wordt gesteld dat de lekkage van
Ter Beek slechts een voor de
hand liggende mededeling be
treft die naar de mening van de
commi<isies een niet zo groot ge
wicht had.
Ter Beek heeft inmiddels wel al zijn
excuses voor zijn handelwijze
aangeboden. Hij had een journa
list van de Volkskrant verteld dat
minister Wiegel tijdens het mon
deling overleg er mededeling van
had gedaan dat zijnerzijds een in
tensief onderzoek naar het verle
den van de Pakistaanse metaal-
deskundige die voor de diefstal
verantwoordelijk wordt geacht,
zou zijn gedaan, als Wiegel van de
tijdelijke detac hering van de man
in Almelo by UCN had geweten.
Minister Van Aardenne was ont
stemd over het feit dat Volks
krant en Trouw verslagen had
den over de woensdag gehouden
bijeenkomst tussen regering en
de vaste kamercommissies voor
kernenergie en buitenlandse za
ken. De regering had het voorbe
houd van strikte vertrouwelijk
heid gemaakt, maar de kranten
hadden toch bijzonderheden.
Van Aardenne drong aan op
grondig onderzoek.
Kamervoorzitter Vondeling sloot
zich daarbij aan.
