Nieuw meesterwerk Kylian
Festival heeft weer allure
Vaardig toneelspel van Parijse groep
toegelicht
r/MÖiÖ\prggmmma i
DIRECTEUR FRANS DE RUITER:
9?
M'sa Glagolskaja:
Le Retour de Gulliver met
Prends bien garde
DINSDAG 19 JUNI 1979
PAGINA 5
UTRECHT (GPD) - ,£>it Holland
Festival is beter dan de afgelopen
jaren. We zijn erg gelukkig met
het artistieke peil. Tot nu toe is er
een groot aantal hoogtepunten
geweest waar enthousiast op is
gereageerd"Dit zegt Frans de
Ruiter, directeur van het Holland
Festival als hij een week voor de
afsluiting van het festival een
voorlopige balans opmaakt.
De opkomst van het publiek is goed
geweest, met name in Amsterdam
en Utrecht. Voorzover nu bekend
is heeft de belangstelling voor de
voorstellingen in Den Haag en
Rotterdam een wisselvallig ka
rakter gehad. Utrecht wordt door
De Ruiter een lichtend voorbeeld
genoemd. ,JHet unieke is dat deze
vierde festivalstad enorm in op
komst is. Er is een zelfde bedrag
aan uitkoopsommen en aan af
genomen programma's besteed
door Rotterdam. Opvallend is dat
met name in Utrecht veel belang
stelling van buiten de stad is ge
signaleerd. Er zijn veel schrifte
lijke en telefonische bestellingen
voor voorstellingen. Waarschijn
lijk komt dit ook omdat de trein
verbinding zo goed is. Bezoekers
uit bijvoorbeeld Zwolle kunnen
nog gemakkelijk met de trein
naar huis".
Elitair
„Holland
Festival
elitair?
Ja, hoor
door het publiek. Ook dit keer is
het woord elitair in verband met
het Holland Festival gevallen.
,JNou ja, alles is elitair", zegt
Frans de Ruiter. „Tennis is elitair
en hockey is in hoge mate elitair.
Kleine toneelgezelschappen zijn
het ook. Het Holland Festival eli
tair? Ja hoor, dat klopt, evenals
zoveel andere zaken. Daar staat
tegenover dat de prijs van de
plaatsen laag is en dat er gemak
kelijk en open op allerlei manie
ren reducties mogelijk zijn. Thea-
tertickests zijn hier veel goedko
per dan in het buitenland en er
zijn ook geen speciale prijzen in
verband met het festival. Maar
het is absoluut waar dat er moei
lijke onderwerpen bij zijn".
Een ander verwijt dat jaar najaar
terugkeert is de opmerking dat
het Holland Festival zich vooral
op de randstad richt. „A& het aan
ons ligt proberen we zoveel moge
lijk te spreiden. We zijn daar echt
heel actief in. Maar we zijn af
hankelijk van de plaatselijke
schouwburgdirecteuren. Die heb
ben het recht om iets al of niet ge
schikt te vinden voor hun stad.
Vaak is het ook een probleem om
de financiën te vinden".
Nooit meer
Afstanden blijken in Nederland
onoverkomelijke barrière te zijn.
De Ruiter zegt: ,Jn andere landen
is het volstrekt normaal dat men
sen 60 kilometer per auto of trein
afleggen om ergens een bijzonde
re voorstelling te zien. Hier is dat
nog behoorlijk ongebruikelijk.
Het is de algemene mentaliteit in
Nederland. Daar komt nog bij
dat in de loop der tijd overal cul
turele centra zijn neergezet. De
mensen zijn verwend,omdat alles
naar ze toekomt".
Het Holland Festival is van plan
om volgend jaar of 1981 tijdens
het festival een landelijk publiek
sonderzoek te laten uitvoeren. Dit
jaar blijft het beperkt tot een be
scheiden onderzoekje.dat door de
HF-mensen zelf wordt ge
daan.
Frans de Ruiter signaleert treurig
het eigenaardige feit dat bijna
niemand in de randstad gebruik
heeft gemaakt van de speciale fes
tivalbussen die tussen Rotter
dam, Den Haag en Amsterdam
hebben gereden. .Per bus is door
niet meer dan vier personen op
dit busvervoer ingetekend. Dat is
een leerzame ervaring voor me
geweest, het geeft een hoop
rompslomp en administratie.
Volgend jaar zullen we dit niet
meer organiseren. Dat is ze
ker".
Kostbaar
Het is een kostbaar festival geweest.
Zegt directeur De Ruiter: ,Jiet is
vrijwel zeker dat met een tekort
zullen eindigen. Maar ze willen
alles doen om het festival de allu
re te laten behouden, die het nu
heeft. We hebben op alle mogelijke
manieren getracht meer geld bij
een te krijgen, naast de subsidie
van 2,1 miljoen gulden die we nu
ontvangen van het ministerie van
CRM en de drie grote steden. We
willen een miljoen meer, die we
vrijwel uitsluitend zullen beste
den in de programmasfeer. We
willen nog meer opdrachten ge
ven en meer bijzondere projected
kunnen uitbrengen. Het is onzi
taak als Holland Festival om z(
veel mogelijk Nederlandse zan
gers, musici en regisseurs die po
tentieel kwaliteit hebben aan hè
werk te zetten. Met inschakelin{
van goede mensen uit het buiten
land".
Ouderwets
De laatste week van het Hollari
Festival brengt naast de lopend
zaken enkele unieke produktie,
zoals Hesperion XX, een gelege,-
heidsensembledat op verzoh
van het Holland Festival een pn-
gramma heeft samengesteld voi
strijdmuziek rond 1600. Belary-
rijke voorstellingen worden cp-
geven door het Japanse Oaku et-
semble en het Gagaku ensembe
met Japanse hofmuziek. Vcrdsr
de Franse toneelvoorstelling
Prends bien garde aux Zeppe
lins" (zie recensie op deze pagiip.
de voorstellingen van de mezv
sopraan Carol Plantamurn en U
verschillende Nederlandse coi-
certen.
,JEr komt weer een ouderwetse sf&
terug in het Holland Festiva'
zegt Frans de Ruiter niet zonae
trots. %fJe kon het merken aan le
gedrang bij de kaartverkoop voo'
de eerste voorstelling in Amstzr
dam. Het was bijna net als vroe
ger".
DEN HAAG (GPD) - Groots en meeslepend is M'sa Galgolsk^ja, het nieuwe ballet van Jiri
Kylian. Eind vorige week ging het in een uitvoering van het Nederlands Danstheater in
het kader Circus Theater Festival. Kylian, artistiek-directeur van het Nederlands Dans
theater, baseerde z'n ballet op de gelijknamige muziek van Leos Janacek, die zijn mis in
1926, twee jaar voor zijn dood, schreef.
Kylian, evenals Janacek een'
Tsjech, heeft misschien beter dan
wie ook de innerlijke structuur
van de muziek onderkend en als
uitgangspunt voor zijn bewegin
gen genomen.
Daarbij heeft hij zowel de grootste
muzikale basislijnen van Jana
cek aangehouden - een af - en
aanzwellende klankenstroom -
als de daar tussendoor en over
heen geweven motieven waarin
meer direct te interpreteren ge
voelens naar voren komen. Deze
structuur van de muziek kwam
soms letterlijk in de bewegingen
tot uitdrukking.
Moeiteloos
De mis gaf binnen de dans aanlei
ding tot versnellingen en vertra
gingen waarbij zowel een vitale
uitbundigheid als meer lyrische
momenten vrijwel moeiteloos in
elkaar overvloeiden. Misschien is
dit wel het meest karakteristiek
voor dit ballet van Kylian, het
continue doorstromen als een ri
vier met daarin kleine tegen
stromen.
Meteen al in het begin bijvoor
beeld, een lange reidans die zich
in een cirkelvorm voltrekt en
waar tegenin een danseres zich in
omgekeerde richting beweegt.
Een compositiegegeven waar
Kylian meer gebruik van maakte
vooral in die gedeelten waarin het
hele ensemble optrad. Er ont
stonden zo sublieme overgangen.
Zo kwam ook het eind van het
ballet tot stand, een pulserende in
- en uitwaaierende kring van dan
sers die zich van links naar rechts
over het toneel voortbewogen.
Dan, in een zich terughaastende
beweging, reppen ze zich langs
de in het centrum van het toneel
liggende gestalte, de Christusfi
guur, waarbij in die wegvegende
bewegingen een vrouw bij de
man achterblijft in een smartelij
ke pose, Kylians Piëta.
Kylian demonstreert in zijn nieuw
ste ballet een volledige beheer
sing van zowel het toneel vlak, dat
hij in grote lijnen invult, (vooral
veel heftige diagonalen) als de
structuur van de dans. Behalve
Jugendstil'achtige lijnen die Ky
lian hanteert (het ligt soms dicht
tegen de Ausdruckstanz aan
maar de golvingen, de soms in
lussen zwiepende lijnen en voor
al het vloeiende ervan wijzen
toch meer in de lichting van de
Jugendstil).
Behalve dit op zichzelf al fraaie lij
nenspel maakte alles ook een bui
tengewoon doorleefde indruk.
Het ontaardde niet in, wat op ba
sis van de muziek van Janacek
ook had gekund, geëxalteerde
theatraliteit. Zowel in de grote
lijnen als de solistische detaille
ringen bleek een grote beheer
sing, kwam elke beweging uit een
innerlijke beleving tot stand.
Ook al door de uitvoering van M'sa
Glagolskaja, met medewerking
van een Tsjechisch koor, was de
première een indrukwekkende
gebeurtenis.
Er worden nog voorstellingen ge
geven vandaag en 22 juni in
Scheveningen en morgen in Rot
terdam.
ERIC BEENKER
DEN HAAG - „Het principe bij
deze workshops was altijd dat
de deelnemers zich van de heer
schappij van tekst en rationele
taal moesten ontdoen om de
elementaire lichamelijke uit
drukking te vinden voor gevoel
en situatie". Aldus luidt volgens
het programmaboekje het tech
nische uitgangspunt Le Retour
de Gulliver uit Parijs die mo
menteel het Holland Festival
bezoekt met Prends bien garde
aux Zeppelins'.
Deze voorstelling is in 1974 ont
staan in het kader van een work
shop project en werd in 1978 de
basis voor de vorming van Le Re
tour de Gulliver onder leiding
van regisseur Didier Flarnand, de
man die eveneens verantwoor
delijk was voor de voorstellingen
in 1974. Uitgangspunt is het einde
van de Belle Epoque en de on
dergang van de Franse bourgeoi
sie, gemarkeerd door de bloedige
loopgravengevechten van de
Eerste Wereldoorlog.
De bril die de toeschouwer opge
zet krijgt, behoort toe aan een
soldaat die op het slagveld dode
lijk gewond is en op de operatie
tafel zijn leven in snelle ongeor
ganiseerde Hitsen aan zich voor
bij ziet trekken. De noodzakelijke
contrastwerking wordt verkre
gen door deze herinneringen te
combineren met beelden van het
marionettenspel aan de diploma
tieke top, de onverstoorbaarheid
van de burgerij die haar eigen le
ven blijft leiden en de wuftheid
van het Parijse uitgaansleven dat
normaal voortgang blijft vin
den.
De ervaring die het Nederlandse
theaterleven heeft opgedaan met
toneelgroepen als De Appel,
heeft geleerd dat het uiterst
moeilijk is een dergelijke voor
stelling, die voornamelijk op im
provisaties en uitgewerkte
ideeën berust, uit te bouwen tot
een avondvullend geheel. Fla
rnand en zijn mensen hebben het
zichzelf nog extra moeilijk ge
maakt door bijna volledig af te
zien van een begrijpelijk taalge
bruik. Hun personages spreken
een fantasietaaltje - als zij al hun
mond opendoen - dat op zich een
uitstekende technische vondst is,
maar waarmee zij zichzelf de mo
gelijkheid hebben ontnomen
conflicten verder uit te diepen
dan door louter visualisering
mogelijk is. Een schijn van op
pervlakkigheid is daarvan het
gevolg, evenals het feit dat som
mige elementen in het karikatu
rale worden getrokken.
Al deze nadelen en in een derge
lijke voorstelling onvermijdelij
ke inzinkingen worden echter
gecompenseerd door de enorme
technische vaardigheid van de
Gu 11 iver-groep, een vaardigheid
waarvan zij zichzelf terdege be
wust zijn. Eén van de beste scè
nes (een Parijs restaurant uit het
Fin de siècle) wordt namelijk on
evenredig lang uitgewerkt in
verhouding tot zijn marginale
functie ten opzichte van het
hoofdthema, en een vertraagde
uitbeelding van het fatale offen
sief in de loopgraven wordt zelfs
(maar met bijzonder veel effect)
herhaald. Tengevolge van deze
verschuiving van het zwaarte
punt wordt echter de betrokken
heid van de toeschouwer sterk
gereduceerd. Hij blijt wat hij
was, een toeschouwer
Verdere voorstellingn hebben
nog plaats, vandaag inftotterdam
en morgen in Amstertam.
PAUL KDRENHOF
In het gisteren in deze krant ge
publiceerde verslag \an de op-
de
tv-se
'Herman en de 6' h de Leidse
Schouwburg stond abusievelijk
vermeld, dat behalvj 'Crescendo'
en 'Tot Ieders Genegen' ook de
Timdelerclub mediverking aan
deze kinderserie verleende.
Laatstgenoemde toneelvereni
ging was niet by dmpnamen be
trokken.
Een scène uit 'Prends bien garde aux Zeppelins
PRIJZEN VAN LETTERKUNDE
LEIDEN - De Maatschappij der Nederlandse Letterkurie heeft op
haar afgelopen jaarvergadering in Leiden drie literJuurprijzen
toegekend, waarvan er één is uitgereikt. Dat was le Dr. Wij-
naendts Franckenprijs aan dr. H. Bonger uit Amsterdam voor
zijn boek „Leven en werk van Dirk Volckertsz Coorihert" dat in
1978 in Amsterdam is verschenen. De prijs bestaat ut een zilve
ren penning en een bedrag van 500 gulden.
De Lucy B. en C.W. van der Hoogtprys 1979 werd toegekend aan
Hans Tentye voor zijn bundel „Wat zei ze en andengedichten"
dat vorig jaar in Amsterdam werd uitgegeven. De prip bestaat uit
een bronzen medaille en een bedrag van 1000 guldn.
De meesterschapsprijs werd toegekend aan dr. Ida G d. Gerhardt
voor haar gehele oeuvre. De prys bestaat uit een goulen penning
van de maatschappij.
NEDERLAND 1
slechthorenden (NOS)
18.00 - Nieuws voor do\
18.40 - Kortweg (NOS)
18.50 - De Fabeltjeskrant (NOS)
18.55 - Journaal (NOS)
18.59 - EO-Familiedag 1979, uitgebreide reportage (EO)
21.37 - Journaal (NOS)
21.55 - Den Haag vandaag (NOS)
22.10 - Denk beeld (NOS)
23.05 - Journaal (NOS)
NEDERLAND 2
i slechthorenden (NOS)
18.00 - Nieuws voor dov
18.55 - Journaal (NOS)
18.59 - J.J. de Bom voorheen De Kindervriend (VARA)
19.25 - Broer Konijn in de beklaagdenbank (VARA)
20.00 - Journaal (NOS)
20.27 - De 7 van Blake, science-fictionsene (VARA)
21.00 - VARA-Visie (VARA)
22.00 - De evacuees, tv-spel (VARA)
23.15 - Van Regentenschap naar medezeggenschap (De vrije
gedachte)
23.35 - Journaal (NOS)
TV-WOENSDAG
NEDERLAND 1
13.00 - Nieuws voor doven en slechthorenden (NOS)
15.30 - Bombeer en Co(NCKV)
15 40 - Charlie Chaplin (NCRV)
15.55 - Dierenkonferentie, tekenfilm (NCRV)
DUITSE TV
DINSDAG 19 JUNI
DUITSLAND I
18.00 Wie soil man Dr. Mraeek er-
traenken oder Das Ende dor Was-
sermaenner in Boehmen, Tsjecho-
slowaakse speelfilm voor kinderen.
18.50-19.00 Journ
WDR' 19.00 Drei im Morgenland, tv-
serie. 19.30 Muz. progr. 19.45 Inform,
progr. 20.15 Aktual. 20.45 Teken
film.) 21.00 Journ. 21.15 Muz.progr.
22.00 Inform, progr. 20.45 Detektiv
Rockford. Anruf genuegt, detective
serie. 23.30 Aktual. 24.00 Sportprogr.
0.45-0.50 Journ.
DUITSLAND D
18.00 Joum. 18.10 Der Skiave Valvi-
sius, tv-sene. 18.40 Muz. en actual.
19.20 Tekenfilmserie. 20.00 Journ.
20.30 Ein Sonntag im Oktober. Hon
gaars-Duitse speelfilm. 22.00 Heute-
joumal. 22.20 Report. 23.00 Bruder
DUITSLAND III WDR
18.30 Inform, serie. 19.00 Kleuter-
progr. 19.30 Tv-cursus wiskunde.
20.00 Serie documentaires. 20.45
Journal 3. 21.00 Journ. 21.15 Poezie-
progr. 22.00 Aktueel magaz. 22.15
Kenningsmakingsprogr. 23.00
Sportprogr. 23.30 Inform, progr.
23.00 Journ.
BELGISCHE TV
DINSDAG 19 JUNI
BELGIË VLAAMS
18.45 Kinderprogr. 18.55 Jeugduitz.
19.35 Mcded. en progr.overz. 19.45
Journ. 20.10 Het gat in de muur, tv-
film. 20.55 Leven op aarde, we-
tensch. serie. 21.145 Progr.concern.
22.15 Inform, serie. 22.45 Journl
NET 2
18.45 Kinderprogr. 18.55 Jeugduitz.
19.35 Meded. en progr.overz. 19.45
Journ. 20.10 Dirk van Haveskerke,
jeugdserie. 20.35 Dierenserie.
21.00-22.35 Over de invloed van
gammastralen op goudsbloemen
(The effect of gamma rays on Man-
in-the-Moon Marigolds), speel
film.
Het NOS-programma .Denkbeeld"waarvan de vijfde en voor
dit seizoen tevens laatste aflevering vanavond wordt uitgezonden,
is in de afgelopen maanden niet erg goed bekeken. Nadat hel pro
gramma .Zienswijze" van Jack van Belle verdween, besloot de NOS
het te proberen met Denkbeeld, dat verschillende geestelijke stro
mingen moest gaan belichten. De vijf afleveringen die voor dit jaar
geprogrammeerd stonden, werden als experiment beschouwd.
Gebleken is dut de huidige opzet niet geheel aan de verwachtingen
heeft voldaan.
De formule van het programma zal de komende tijd dan ook zeker
ter discussie staan. Vooral derol van de presentator t tol nu toe Henk
Hillenaarj wordt onderwerp van gesprek. Zeker is dal Hillenaar
van het scherm gaat verdwijnenomdat hij van mening is dat het
programma iets anders moet gaan brengen dan het momenteel
doet.
Thea Keizer, redactrice van Denkbeeld: ..We zullen het uitvoerig
over de rol van de nieuwe presentator moeten gaan hebben. Wij
willen voorkomen dat het een soort one-man-show wordtDe presen
tatie moet zo ongemerkt mogelijk aanwezig zijn. De gasten m het
programma moeten het helemaal zelf maken Dat lukte de ene keer
wel, de andere keer niet. Maar na tien jaar Zienswijze is hel toch
moeilijk om met iets anders te komen. Dat programma uias duide
lijk gebonden aan Jack van Belle. Wij willen geen uitzending die
aan iemand persoonlijk is gebonden".
De laatste aflevering van Denkbeeld ix>or dit seizoen gaat over de
islam in Nederland. Door de machtswisseling in Iran is de islam de
laatste tijd weer sterk voor het voetlicht gelreden. Felle discussies
zijn ontstaan, bijvoorbeeld over het optreden van de ajatollah
Chomeini,die opeen nogal hardhandige wijze zijn politieke tegen
standers aangepakt. (Nederland 1,22.10 uur)
DINSDAG 19 JUNI
HILVERSUM I
AVRO; 18.00 Nws. 18.11 Radiojourn.
18.23 Toppers van toen. 19.02 Per
saldo. 19.30 (S) Operette: koren en
solisten. 20.03 (S) Van Broadway tot
Carre. 20.30 (S> Folk live. 21 02 (S) Ad
lib. 21.45 (S) Frans op z'n Brusse.
22.02 (S) AVRO's swing Urne. NOS:
23.02-24.00 Met het oog op morgen.
VARA. 0.02 (S) Elpeetuin. 1.02 (S)
Groot licht 5.02 (S) Truck.
HILVERSUM II
KRO: 18.10 Verkenning. HUM.
VERBOND: 18.20 Na vijven en zes-
sen, actual, en commentaren. P.P..
18.50 Uitz van de PPR. 19 00 Kerk in
meervoud. (19.00 Christenen zijn
van huis uitjood. 19.20 Nieuws uit de
kerken. 19.30 Kruispunt.) NOS:
20.00 (S) Holland Festival.' Neder
lands Kamerkoor Hedendaagse
koormuz. 22.30 Nws. KRO: 22.40 (S)
Zin in muz. 23.30 (S) Muz. op het spel
(36 Y. Hedendaagse muz. 23.55
Nws.
HILVERSUM UI
NOS; 18.03 <S> De avondspits met de
Nationale Hitparade. VARA: 19.02
(S) Popdonder plus. 21.02 (S) Nash
ville. 22.02 (S) Adn all that jazz.
23.02-24.00 (S) Elpee tuin.
WOENSDAG 20 JUNI
HILVERSUM I
VOO: 7.03 (S) Ook goeie morgen.
9.03 (S) Muziek terwijl u werkt 10 01
(S) Kletskop. VPRO: 10 45 (S) Villa
VPRO EO: 14 20 <S) Radio-kinder-
krant. 14 45 (S) Nederlandse muziek
en zang 15.30 (S) Van hart tot hart.
16.02 (S) EO-Mctterdaad. 16.17 (S)
Licht en uitzicht. 17 02 (S) Tijdsein
NCRV: 17.45 (S) Theaterorgclbe-
HILVEKSUM U
VARA' 7 00 Nws. 7.10 Ochtend-
gymn. 7.20 De Wekkerradio 1. (7.30,
8.00 en 8.30 Nws.) 9.00 Gymn. voor
de vrouw. 9.10 Waterstanden. NOS:
9 15 Werkbank VARA: 9.25 Keuren
en kiezen. 9.50 Hoor Haar! 1110 Ne
derlandse Schoolradio. 11.30 Ter
Plaatse, lunchmagazine. (11.30
Ruurlo - Centraal. OVERHEIDS
VOORLICHTING 12 16 Weten
schapsbeleid. 12.26 Meded. voor
land- en tuinbouw. 12.36 Dingen van
de dag 13.11 Ruurlo - Centraal)
13.30 Oude Schoolliedjes door De
Merels. 13.50 Kinderen een kwartje?
14.30 Leef-tijd-genoeg 15 30 Operet
te. 16.00 Betties ochtend. Hoofdzaak
is dat men bly is met deze wereld,
hoorspel. 16.30 Lichte grammo-
foonmuz. 17.00 Nederlandstalig.
17 24 Meded., SOS- en politieber
17.30 Nws. 17.36 Dingen van de
HILVERSUM UI
KRO: 7.02 (S) Des Engels. 9.03 (S)
Van negen tot twaalf 12 03 (S) De
Noon Show 14 03 (S) Dc Theo Stok
kink Show. 17.03 (S) Stampy.
HILVERSUM IV
NCRV 7.00 Nws 7 02 Het levende
woord. 7.10(S) Preludium. 9.00 Nws.
9 02 (S) Divertimento. 9.15 (S) Onder
de hoogtezon. 10 00 (S) Orkest pal et
12 00 Nws 12 02 (S) Tafelmuzick
(12.02 Pianowerken uit de Roman
tiek; 12.30 Lunchconcert: 13 30 Pla-
tennieuws.) 13.55 Zojuist versche
nen. 14 00 Nws 14 02 <S) De liederen
van Franz Schubert. 14.30 (S) Orgel
concert op de woensdagmiddag.
15.00 (S)Klass. muz 16 20 <S) Popu
laire klassieken 16 55-17 00 <S)
Kunst- en vliegwerk.