Dansgroep
Beau brengt
een 'minimale' mengelmoes
Laura
Hét kassucces van Hollywood
'J** V
;(jy) vand
toegelicht
t!WAM°9Carnma\
John Wayne was de held van Amerika's Wilde Westen
STUK CAMUS
AAN SLOT
VERMINKT
Twee juweeltjes van
(Engelse) eenakters
DINSDAG 12.TUN! 1979
RADIO TV - KUNST
LOS ANGELES - John Wayne, die
in meer dan 200 films zijn tegen
standers in zand deed bijten,
was de door weer en wind ge
harde held van Amerika's Wilde
Westen. De rijzige, breedge
schouderde Amerikaan, wiens
films bijna altijd goed afliepen,
stond officieel genoteerd als het
grootste kassucces dat Holly
wood gekend heeft. Hij brak in
dat opzicht het record van wij
len Gary Cooper.
John Wayne - 1945 -
"De western is folklore en ik geloof
niet dat hij ooit zijn waarde ver
liest", zei Wayne nog in 1970. "Elk
land begrijpt de folklore van een
ander land. dat is het grote voor
deel bij die films". Het was een
uitspraak die bewees dat Wayne -
in Hollywood bekend als "The
Duke" - volledig stond achter zijn
westerns en achter de overwin
ning van "de goede jongens" op
"de slechte jongens". De films
bezorgden hem een vorstelijk
huis en het leven van een miljo-
Buiten het witte doek was Wayne
een aanhanger van president
Nixon en lid van het ultrarechtse
American Legion. Het jaar 1970
bracht hem twee belangrijke on
derscheidingen. ondanks de kri
tiek die twee jaar tevoren op hem
was uitgeoefend door pacifisten
wegens zijn rol in "De groene ba
retten". Deze film verdedigde het
militaire optreden van Amerika
in Vietnam en werd bijvoorbeeld
in Zweden "zuiver propaganda"
genoemd.
Toch kende de buitenlandse pers
vereniging in Hollywood hem
begin 1970 de "Gouden Globe"
toe voor zijn optreden in de wes
tern "True grit". Twee maanden
later kreeg hij een Oscar voor zijn
spel in dezelfde film. Ondanks
het feit dat hij toen al 35 jaar voor
de film had gespeeld en veel lof
had geoogst, nam hij het gouden
beeldje met tranen in de ogen in
ontvangst.
Volgens de filmcritici bleef John
Wayne, ongeacht de rol die hij
speelde, de sterke, onvernietig
bare. Gedurende het grootste
deel van zijn filmcarrière droeg
hij dezelfde koppel en dezelfde
cowboybroek. Hij versleet ver
scheidene paren met de hand
gemaakte laarzen, leren vesten en
cowboyhoeden.
Overigens beklemde Wayne wel
eens dat hij niet van geweld hield.
In 1970 noemde hij de neiging in
de filmwereld tot meer geweld
"smakeloos", een opvatting
waarin hij duidelijk verschilde
van zijn opvolger in westerns,
Clint Eastwood.
\r John Wayne - 1968 -
Onbekend
John Wayne werd op 26 mei 1907
geboren in Winterset (Iowa) als
Marion Michael Morrison. Hij
groeide op in Glendale bij Holly
wood. waar hij de middelbare
school bezocht. Nadien ging hij
naar de universiteit van Zuid-Ca-
lifornië. Uit het feit dat hij in de
schoolvakanties als requisiteur
werkte bij de Fox Film Corpora
tion, bleek waar zijn aspiraties la
gen. Maar mede door de crisis aan
het eind van de jaren twintig
bleef hij aanvankelijk een onbe
kend acteur die een zingende
cowboy speelde in tweederangs
film met de geleende stem van
Gene Autry.
Zijn eerste succes kwam in 1939
toen regisseur John Ford hem de
rol gaf van Ringo Kid in "Stage
coach". Er volgden rolprenten als
"Reap the wild wind", „The lady
takes a chance", "Flying tigers",
„The fighting seabees", "Back to
Bataan" en "They were expen
dable". Tot zijn belangrijkste
rollen behoren verder die in films
als "Red river", "Rio Bravo",
"The man who shot Liberty Van
ce" en "El Dorado", waarmee hij
de personificatie werd van de
ideale cowboy.
Huwelijken
John Wayne trouwde in 1933 met
Josephine Saenz. Dit huwelijk,
waaruit vier kinderen werden
geboren, eindigde in 1946. Daar
na mislukte ook zijn huwelijk
met de actrice Esperanza Baur.
Zijn derde vrouw, de mooie Pilar
Palette uit Peru, schonk hem nog
drie kinderen. In 1952 richtte
Wayne de produktiemaatschap-
pij Batjac op en maakte meer dan
een dozijn films die door hemzelf
werden geregiseerd. Hij streefde
ernaar zijn publiek na afloop van
een film nooit met een probleem
te laten zitten. Alle intriges ein
digde© "schoon"
John Wayne - 1978 -
DEN HAAG (GPD)- Vooral na de pauze was het moeilijk te
geloven. Wat aangekondigd was als Minimal Dance van
de Laura Dean Dancers and Musicians ontpopte zich
steeds meer als een soort alternatief folkloristisch dans
theater.
Alleen de snerpende gilletjes ont
braken nog, maar verder was het
bijna compleet; het onafgebro
ken ritmisch gestamp, met de
voeten, de kring waaruit dansers
zich af en toe losmaakten voor
kortstondige samendansjes, de
gelukzalige blik in de ogen. En tot
slot, nadat er heel ritmisch naar
een climax was gewerkt, een te
dere, in close-harmony gezongen
melodie, onderwijl hand in hand
op het publiek toelopend.
Het publiek in het kleine Theater
aan de Haven in Scheveningen
kon het, te oordelen aan het mati
ge slotapplaus en wat beginnend
gegiechel, allemaal maar amper
bevatten. Dat dit de experimen
tele groep van Laura Dean was.
En vooral: dat dit voor Minimal
Dance moest doorgaan. Toege
geven, de muziek waarop ge
danst werd, evenals de choreo
grafieën van de hand van Laura
Dean, was eentonig en de mo
tiefjes werden vaak herhaald.
Maar in plaats van dat dit toch
strakke schema in de structuur
van de dans tot uitdrukking
kwam, werd het gewoon als basis
benut om op te variëren. Vrijwel
net zoals dat bij jazzballet ge
bruikelijk is.
Bovendien werden de meeste be
wegingen als bij jazzballet ook
synchroon (allemaal gelijk op)
uitgevoerd. De handbewegingen
die veelvuldig gemaakt weden,
leken zowel ritueel van oor
sprong als aan disco ontleend,
kortom, een ware culturele
smeltkroes en misschien in dit
opzicht wel karakteristiek voor
de huidige Amerikaanse cultu
rele situatie; van disco-consu
ment tot de sectarische ethiek
van Jimmy Jones en de Bagh-
De enige boeiende momenten van
de avond waren die waarop de,
overigens slechtlopende, synch-
roniteit werd verlaten en er wat
eenvoudige patronen door elkaar
heen werden geweven. Of die,
waarop er een duidelijk eenheid
tussen muziek en beweging ont
stond, zoals het opzwepend slot
van het eerste deel („Music" uit
1979) toen de dansers opeen soort
czardas-achtige muziek (vooral
door het gebruik van een klagen
de viool) in het rond wervelden.
Minutenlang. Toen ditzelfde mo
tief na de pauze opnieuw werd
opgenomen (in „Dance" uit 1976)
met het vloergeroffel en
-gestamp erbij een volksdansach-
tig karakter begon te krijgen, de
dans der derwisjen, leek het erop
dat minimaal bij laura Dean
vooral als beperkt (in creatief op
zicht) vertaald moet worden.
Afgemeten naar de sobere strak
heid van een Nederlandse grpep
als Dansproduktie van Bianca
van Dillen - Laura Dean doet sa
men met hen een workshop - was
dat wat Laura Dean bracht bijna
uitbundig showwerk. De pakken
bestikt met tientallen lovertjes
versterkten dit showelement
nog. Omdat de dansers bij al het
dansen, overigens gehinderd
door een te kleine toneelvloer,
ook nog een grote innerlijke
vreugde uitstraalden en een grote
innerlijke overgave demon
streerden, wekte de Minimal
Dance van Laura Dean de indruk
van oorsprong dichter bij eu-
rythmie te staan dan dat het iets
te maken heeft met ontwikkelin
gen in de moderne dans. Al moet
gezegd dat haar kruising tussen
volksdans en eurythmie op basis
van minimal-achtige muziek, wel
een curieus aspect aan de heden
daagse dans toevoegt. Maar wel
één om zo snel mogelijk te verge
ten.
(Vanavond nog in Scheveningen,
morgenavond in Rotterdam en
donderdagavond in Amsterdam)
ERIC BEENKER
AMSTERDAM (GPD) - Is geweld
als politiek middel toegestaan?
Dat is een vraag, die in het Duits
land van nu uitermate actueel is.
De processen rond de leden van
de Baader-Meinhof-groep in het
recente verleden hebben dat op
nieuw aan de orde gesteld. De
Franse schrijver Albert Camus
heeft dat al in 1949 gedaan in zijn
stuk „De rechtvaardigen", dat
door het Würtemberger Staats
theater zaterdag in Amsterdam
werd gespeeld in het kader van
het Holland Festival.
Camus stelt in zijn hele werk, dat de
mens niet helemaal schuldig of
onschuldig aan de historie is,
omdat hij deze voortzet. Boven
dien zegt hij, dat de mens volko
men onschuldig is, dat hij als een
vreemdeling leeft in een gemeen
schap die hem als individu ont
kent en in een wereld die hem ter
dood veroordeelt. Als je je als in
dividu wilt handhaven, moet je in
opstand komen om te bewijzen
dat je bestaat.
De moord op grootvorst Sergej is in
„De rechtvaardigen" de aanlei
ding om deze motieven van de
verschillende figuren helder aan
de orde te stellen. Camus trekt de
oprechtheid van die motieven
soms in twijfel, waardoor een
dramatische spanning ontstaat.
Voeg daarbij de sobere enscene
ring van regisseur Claus Pey-
mann in een ruimtelijk en ha
venloos decor, dat de tijdelijk
heid van de acties onderstreept
en je hebt een pure voorstelling
van een stuk, dat zo'n 30 jaar na
het ontstaan nog tijdloos blijkt te
zijn.
Vanaf het begin is het duidelijk, dat
het woordelijk van toepassing is
op de situatie nu in de Bondsre
publiek. De primitieve bom is
weliswaar vervangen door de ef
ficiënte stengun, de motieven
zijn dezelfde gebleven. Jammer
dus dat het stuk niet eindigde op
het moment, dat de vrouw na de
executie van haar geliefde de
toorts overneemt. Er wordt een
film gedraaid, waarin een tram
van de schouwburg van Stuttgart
naar de gevangenis in Stamm-
heim rijdt: het rechts-bolwerk
dat speciaal voor de berechting
van de terroristen is opgericht.
Volgens het programmaboekje is
dat bedoeld om de politieke wer
kelijkheid onder ogen te laten
zien en daarover een standpunt te
bepalen.
Het stuk zelf is één uitgebreide
standpunten-bepaling ten aan
zien van geweld, dat van staats
wege met een ander en misschien
hetzelfde soort geweld wordt be
streden. Daarvoor heb je dat
beeld van die gevangenis niet
nodig.
AMSTERDAM (GPD) Wat donderdagavond tijdens de voorstelling
van het Württemberger Staatstheater in het Holland Festival in
het groot aan kwaliteit was te zien, was het afgelopen weekeinde
in het klein het geval met „The Irish Hebrew Lesson" en ,,A
Rosary for Israel" van de Inter-Action's British-American Reper
tory Company. Twee juweeltjes van eenakters van respectieve
lijk Wolf Mankowitz en Ed Berman, waarin twee brandhaarden
tegenover elkaar staan. In het eerste stuk een jood tegenover een
achtervolgde Ierse vrijheidsstrijder, in het tweede een ook al
achtervolgd joods meisje in Jeruzalem. In beide gevallen zijn de
achtervolgers de Engelsen.
In de eerste eenakter komt een Iers rebel in de synagoge van een in
Cork wonende jood terecht. Hy vindt daar ais vanzelfsprekend
beschutting, maar moet daarvoor wel over een groot stuk voor
oordeel heen stappen. De jood heeft zich geacclimatiseerd, heeft
Iers geleerd, omdat hij een handelaar is en op gelijke voet met zijn
klanten wil staan. Hij weet dus oneindig veel meer van de Ierse
gewoonten en taal, dan de vluchtende Ier van de zijne. Op een
zeker moment krijgt hij een gebedssjaal om, als een Engelse
patrouille het huis van de jood komtdoorzoeken. Om zijn leven te
redden, neemt hij tijdelijk een overtuiging aan die niet de zijne is.
Daarna volgen de teksten van die Engelse soldaten, die uitslui
tend bot anti-semitisch zijn. En de vluchteling kiest partij voor de
beledigde jood.
Hetzelfde thema zie jein een omkering in de tweede eenakter terug:
deze speelt in Jeruzalem op het ogenblik dat het Engelse leger
zijn laatste bezettingsmaand ingaat. Nu vlucht een joods verzets-
strij dster in een klooster en wordt beschermd door een Iers pries
ter. Zij ontsnapt aan dezelfde soldaten (met eigenlijk dezelfde
teksten als in de eerste eenakter, maar tegen het katholicisme
gericht), door zich als non te verkleden. Ook deze priester weet
veel meer van de joodse gebruiken, dan het meisje van de zij-
Beide eenakters spreken voor zichzelf. Zowel de jood als de pries
ter getuigen van een milde wijsheid, beiden verzetten zich op hun
eigen manier tegen hun omgeving, die hen onderdrukt en tot
bepaalde levensgevaarlijke handelingen en een zekere stelling-
name drijft. Wat beiden zeggen is waar. En juist daarom werkt die
tegenstelling in deze twee eenakters zo sterk.
Misschien zou je het exemplarisch toneel kunnen noemen, maar
dat zou alleen gelden als alleen de situatie belangrijk was. Dit
Engelse gezelschap vult in de eerste plaats de figuren in, en geeft
in de tekst een ongelooflijke hoeveelheid informatie over de his
torie van zowel het Ierse als het Israëlische verzet. Daarbij gaat
het niet om de schuldvraag, maar om het constateren van de
beide explosieve situaties. Ieder moet voor zich uitmaken, of hu
voor de juiste kant heeft gekozen.
Het Inter-Action's laat het heel sober, met bijtende spot en milde
ironie zien. Dat wekt vaak een lach op, maar die is zelden echt
vrolijk. Daarvoor is de ondertoon te bitter.
(Op 13 juni in Amsterdam, op 14 juni in Utrecht, op 15 en 16 juni in
Rotterdam).
JOH. VAN DER WOUDE
NEDERLAND I
en slechthorenden (NOS)
18.00 - Nieuws voor dov
18.40 - Kortweg (NOS)
18.50 - De Fabeltjeskrant (NOS)
18.55 - Journaal (NOS)
18.59 - Grizzly Adams (EO)
19.50 - EO-Familiedag '79 (EO)
20.00 - Temidden van de Bavianen (EO)
20.25 - De wind blaast waarheen hij wil. Evangelisch progr. (EO)
20.45 - Geestelijke liederen (EO)
20.55 - Hoe zouden wij dan leven? (EO)
21.37 - Journaal (NOS)
21.55 - Den Haag vandaag. (NOS)
22.10 - Holland Festival (NOS)
23.05 - Journaal (NOS)
NEDERLAND H
18.00 - Nieuws voor doven en slechthorenden (NOS)
18.25 - Internationaal Handelen (TELEAC)
18.55 - Journaal (NOS)
18.59 - J. J. de Bom v.h. De Kindervriend, jeugdprogr. (VARA)
19.25 - Ombudsman (VARA)
20.00 - Journaal (NOS)
20.27 - De 7 van Blake (VARA)
21.20 - Het huis dat Jack bouwde (VARA)
21.50 - De Vitusdans, tv-spel (VARA)
22.20 - VARA-Visie (VARA)
23.15 - Journaal (NOS)
TV-WOENSDAG
NEDERLAND I
13.00 - Nieuws voor dov<
15.30 - Onder het teken
(TROS)
15.50 - Koperwinning in Panama, reportage (TROS)
16.15 - De dieren uit het groene woud (TROS)
16.37 - Little Vic, tv-sene (TROS)
DUITSE TV
18.00 Kinderprogramma. 18.25 Kin
derprogramma. 18.50 Journaal
WDFL 19.00 Te
kenfilmserie. 19.30 Informatief
progr. 19.40 Polizeiinspektion 1.
20.15 Aktualiteiten. 20.45 Teken
filmserie). 21.00 Journaal. 21.15
Amusementsprogr. 22.00 Aktualitei
ten. 22.45 Kaz Co. 23.30 Aktualitei
ten. 24.00 Licht muziekprogr. 0.50
Journaal.
DUITSLAND II
17.30 Programma voor de oudere
generatie. 18.00 Journaal. 17.10 Der
Skiave Calvisius. 18.40 Aktualiteiten
en muz. 19.20 Tekenfilmserie. 20.00
Joum. 20.30 Miss Marple: Vier
DUITSLAND ID WDR
18.00-18.30 Schooltelevisie. 19.00
Kleuterprogr. 19.30 TV-cursus Wis
kunde - meetkunde. 20.00 Natuurre-
portage. 20.45 Aktualiteiten. 21.00
Journaal. 21.15 Aktualiteiten. 22.00
Aktualiteitenprogr. 22.15 Spelprogr.
BELGISCHE TV
DINSDAG 12 JUNI
BELGIË VLAAMS
18.45 Oscar. 18.55 Reportage. 19.05
Gastprogr. 19.35 Mededelingen en
Morgen. 19.45 Nws. 20.10 Amuse
mentsprogr. 20.55 Natuurfilmserie.
21.45 Klassieke muz. 22.15 Informa
tieve serie. 22.45 Nws.
•NET 2
18.45 Oscar.-TB.55 Reportage. 19.05
Gastprogr. 19.35 Mededelingen en
Morgen. 19.45 Nws. 20.10 Dirk van
Haveskerk, tv-serie. 20.35 Dierense-
rie. 21.00 Rooskleurige dromen, ko
medie.
Hei Holland Festival dat van 1 tot 23 juni duurt begon met een
eigen muziektheaterproduktie. Opera, muziek, toneel, dans en film
op één avond.
Dadaïstisch totaaltheater, voorstellingen die in de jaren twintig het
publiek hebben geschokt en geamuseerd. Vanavond op de NOS-tv
een keuze uit dit programma, waarin werken van de componisten
Darius Milhaud(twce'opéra's-minutes"), Erik Sat ie ("Le piege de
Méduse") en Paul Hindemith ("Hin und zuruck"). Medewerking
verlenen: de zangsolisten Anne Haenen, Lucia Kerstens, Marius
van Altena,Lieuwe Visser, Charles van Tassel en Wouter Goedhart,
de acteurs Carol van Herwijnen, Els-Ingeborg Smits, Serge-Henri
Valcke en Jimmy Berghout, het Nederlands Kamerorkest en diri
gent Reinbert de Leeuw. (Nederland 1,22.10 uur)
Naar aanleiding van de 50-sle geboortedag van Anne Frank
besteedt het VARA-actualiteitenprogramma VARA-Visie van
avond aandacht aan het herlevend fascisme. In een film van de
Westduitse televisie wordt een beeld geschetst van de pogingen van
rechts-extremistische groeperingen om greep te krijgen op de Duit
se schooljeugd. Daarna volgt een impressie van de Anne Frank
stichting.
Voorts houdt VARA-Visie zich bezig met de acties van het VDSM-
personeel omhet behoudvan de werkgelegenheid op de werf veilig te
stellen. (Ned. 2. 22 J0 uur).
DINSDAG 12 JUNI
HILVERSUM I
18.11 Radiojournaal. 18.23 Toppers
van toen. 19.02 Per Saldo. 19.30 (S)
Operette Duetten. 20.03 (S) Van
Broadway tot Carre. 20.30 (S) Folk
Live. 21.02 (S) Ad Lib. 21.45 (S) Frans
op z'n Brusse. 22.02 (S) AVRO's
swing time. NOS 23.02 (S) Met het
oog op morgen. VARA 0.02 (S) Elpee
turn. 1.02 (S) Groot licht. 5.02 (S)
Truck. VOO 7.03 (S) Ook goeie mor-
HILVERSUM II
18.10 Verkenning. 18.20 HUMA
NISTISCH VERBOND: Na vijven
en zessen. 18.50P.P.: Uitzendingvan
de CPN. 19.00 Kerk in meervoud.
20.00 (S) Holland Festival 1979.22.20
Overweging. 22.30 Nws. 22.40 (S) Zin
in muziek. 23.30 (S) Muziek op het
spel. 23.55 Nws.
HILVERSUM III
Ieder heel uur nws. NOS 18.03 De
Avondspits met de Nationale Hitpa
rade. VARA 19.02 (S) Popdonder.
21.02 (S) Nashville. 22.02 (S) and all
that ïazz. 23.02 (S) Elpee tuin.
WOENSDAG 13 JUNI
HILVERSUM I
VOO: 7.03 (S) Ook goeie morgen.
9.03 (S) Muziek terwijl U werkt 10.02
(S) Kletskop. VPRO: 10.45 (S) Villa
VPRO. (10 45 Overzicht 10.50 Liefde
op het werk. 11.02 Bijvoorbeeld...
12.03 Het mes op tafel. 13.30 Span
nende Splookjes. 14.02 Achterwerk.)
EO: 14.20 (S) Radio-Kinderkrant.
14.45 (S) Ronduit-Extra. 15.30 (S)
Van hart tot hart. 16.02 (S) EO-Met-
terdaad, zending en hulpverlening.
roreel bes Deling.
HILVERSUM U
VARA: 7.00 Nws. 7 10 Ochtendgym.
7.20 De Wekkerradio. (7.30, 8.00 en
8 30 Nws.) NOS 9 00 Gym voor de
vrouw. 9.10 Waterstanden. 9.15
Werkbank. VARA 9.25 Keuren en
kiezen. 9.50 Hoor Haar! 11.10
Schoolradio. 11.30 Ter Plaatse.
(12.16 OVERH.VOORL.: Tekst en
uitleg, van het ministerie van On
derwijs en Wetenschappen. 12.26
Meded. voor land- en tuinbouw.
12.30 Nws. 12.36 Dingen van de dag.
13.00 Nws.) 13.30 Oude schoollied
jes. 13.50 Kinderen een kwartje?
14.30 Leef-tijd-genoeg. 15.30
Amus.muziek. 16.00 Parkiet in kooi,
hoorspel. 16.40 Lichte gramm.muz.
17.00 (S) Lichte muziek. 17 24 Me
ded., SOS- en politieberichten. 17.30
Nws. 17.36 Dingen van de dag.
HILVERSUM III
KRO: 7.02 (S) Des Engels 9 03 (S)
Van negen tot twaalf. 12.03 (S) De
Noen Show. 14.03 (S) Pink Pup "79,
versla». 17.03 (S) Stampij.
HILVERSUM IV
NCRV: 7 00 Nws. 7 02 Het levende
Woord. 7.10 (S) Preludium. 9.00 Nws.
9.02 (S) Divertimento. 9.15 (S) Onder
de hoogtezon. 10.00 (S) OrkestpaleL
12 00 Nws. 1202 (S) Tafelmuziek.
(12.02 Pianowerken uit de Roman
tiek. 12.30 Lunchconcert. 13.30 Pla-
tennieuws.) 13.55 (S) Zojuist ver
schenen. 14.00 Nws. 14.02 (S) Opera.
16.55 (S) Kunst- en vliegwerk.
