Carter wil sancties
Rhodesië niet opheffen
Kunst met
een „chip"
Huwelijksbemiddeling nu via videoband
Sjak
Jansen
„Leydse" krant
van 221 jaar
oud bijna met
ond papier mee
„MAANDELIJKSE CRISIS"
Carter dekt zich in
met nieuwe MX-raket
PAGINA 4
JUNI 1979
door
Elke ochtend, steevast om tien uur, ga ik de stad en
regio in, op zoek naar mensen en dingen voor deze
rubriek. Tips en wensen voor "Publiek", kunt u tot klok
slag tien aan mij kwijt, tel. 071-144941, toestel 215.
Schriftelijke reacties zijn ook zeer welkom.
Van generatie op generatie is
de 'Leydse Vrydagse Cou
rant' van medio november
1758 in de familie Gerzee
bewaard gebleven. Vrijwel
nooit is naar dit exemplaar
omgekeken. Al die jaren is
het pakje papier in een oude
kast onttrokken gebleven
aan het felle zonlicht.
Dat zal wellicht de reden zijn
waarom de 'Leydse Vrijdagse
Courant' 221 jaar later nog in
een uitermate gave staat ver
keert. Het opmerkelijke is dat
de letters nog zeer goed lees
baar zijn en dat het ooit zo ha
gelwitte papier bespaard is
gebleven voor een algehele
vergeling. Het heeft tot op
heden alleen een licht-bruine
teint gekregen.
De Amsterdamse marktkoop
man H. Gerzee (40) mag zich
thans de gelukkige eigenaar
noemen van deze periodiek,
waarin op de voorpagina ge
wag wordt gemaakt van de
laatste ontwikkelingen toen
tertijd in 'Boheemen', 'Vran-
kryk' en de 'Nederlanden'
Gerzee weet te vertellen dat die
berichten nog op met de hand
geschept papier met „rare raf-
feleindjes" zijn gedrukt.
De marktkoopman kan bij geen
enkele benadering vertellen
of het nou de grootvader van
zijn betovergrootvader of
diens overgrootvader is ge
weest, die de aanzet heeft ge
geven tot dit uitermate lang
durige leven van dit stapeltje
bedrukt papier.
„Het is gewoon al die tijd be
waard gebleven en ik ben
klaarblijkelijk de eerste die
werkelijk belang stelt in zo'n
oude krant. Ik heb 'm ook
maar toevallig in handen
gekregen. Het is dat ik mijn
grootvader 'm op de stapel
oude kranten zag leggen...."
Willem Ouwerkerk, met een paar van zijn "elektronische hangers en broches". De sieraden kunnen
dankzij ingebouwde batterijtjes licht geven. Sommige zijn zelfs voorzien van keuze-tiptoetsen.
Gerzee heeft het plan opgevat
met het stapeltje papier eer
daags naar een taxateur te
stappen. Gerzee vraagt zich al
enige tijd af welke waarde hij
nu precies aan de 'antieke'
krant kan hechten. Mocht die
meevallen, dan zal de Am
sterdammer de 'Leydse Vry
dagse' van 1758 laten prepare-
Wat die waarde aangaat, meent
de Leidse gemeente-archiva
ris De Baar dat die afhanke
lijk is van hetgeen de gek er
voor bereid is te geven. „Voor
het gemeente-archief zelf is
de krant van de heer Gerzee
van weinig betekenis."
,Wij hebben, voorzover ik weet,
de hele jaargang van 1758 van
de 'Leydse Courant'. En als ik
dat nu even uit mijn hoofd
opzeg, begon de 'Leydse' in
1687 te verschijnen en werd
die krant in 1890 opgeheven.
Maar voor de zekerheid zou ik
dat even moeten naslaan."
Marktkoopman
H. Gerzee (40)
met het
exemplaar van
de "Leydse
Vrijdagse
Courant" uit
november 1758,
dat eeuwen lang
in zijn familie
bewaard is
gebleven. De nog
in goede staat
verkerende krant
werd ontdekt,
toen Gerzee 's
grootvader de
editie bij het oud
papier wilde
deponeren.
De Baar weet overigens te ver
tellen dat in die dagen de
naam van een krant om de
haverklap veranderde. „In
die tijd heette de 'Leydse' de
ene dag de 'Maandagse Cou
rant' en dan weer 'Woensdag
se Courant'. Toentertijd ver
scheen er ook nog een andere
krant in Leiden: de 'Nouvelle
Divers Androi'. Die droeg
eveneens om de week een an
dere kop. Zo ging dat in die
tijd."
Sommigen zullen Willem Ouwerkerk kennen van
het Leids Vrijetijdscentrum, waar hij overdag
enkele uren doorbrengt als schoonmaker en 's
avonds voor de liefhebbers een cursus geeft in
huis-tuin en keukenelektriciteit.
Anderen, en dan denk ik in de eerste plaats aan
degenen die zich voor kunst en sieraden interes
seren, zullen de 25-jarige Leidenaar wellicht heb
ben opgemerkt vanwege de elektronische han
gers en broches, die hij sinds kort vervaardigt.
Broches waarin een piepklein lampje en twee even
minuscule batterijtjes zijn aangebracht, waardoor
het sieraad licht kan geven.
Een grappig tafereel, dat wel, jammer is alleen dat
die kleine batterijtjes zo gauw leeg zijn. En om er
weer nieuwe in te stoppen heb je een pincet nodig.
Een goede zaak dus dat je, door de batterijtjes
tegen elkaar in te zetten, het lampje kan uitdoen.
Op de kamer van zijn vriendin aan de Varkenmarkt
bekent Willem dat het maken van die elektroni
sche sieraden je reinste priegelwerk is. Desalniet
temin maken zijn handen binnen drie uur zo'n
broche of hanger.
Je kunt ook geprogrammeerde hangers krijgen,
compleet met een „chip". Met dat stukje elektro
nica kun je het lampje aan en uit laten gaan.
Alsof dat nog niet genoeg is, tref je in Willem's voor
raad ook nog een hanger aan met acht lampjes en
voorzien van tiptoetsen. Met. die hanger kun je bij
wijze van spreken alle kanten uit. De prijs liegt er
dan ook niet om.
Willem: „In zo'n grote hanger gaat erg veel tijd en
duur materiaal zitten. Ik teken het eerst vier keer
zo groot uit. Dat ontwerp laat ik fotograferen. De
fotograaf brengt die foto tot de ware grootte van
de hanger terug en aan de hand van die afdruk ga
ik aan het werk."
Willem, het MTS-diploma elektronica op zak, heeft
het idee opgedaan toen hij bij een vriend een git
zwart steentje zag met een lichtgevend diamantje
daarin. Onlangs hebben zijn sieraden enige tijd in
de etalage van een drogist in de Merenwijk gele
gen. Naar zijn zeggen heeft die 'expositie' hem
leuke reacties opgeleverd.
„Ik wil het groter gaan aanpakken. Schilderijtjes
maken in combinatie met die lampjes. Daarom
wil ik tekenlessen gaan nemen. Maar ik moet
wel oppassen dat die alles niet in kitsch gaat
verzanden", zegt Willem, die zich in het Leidse
dans- en amateurtoneelleven overigens aardig
in de kijker speelt.
i
(Van onze correspondent Henk Kolb)
WASHINGTON - Rhodesië is het nieuwste twistpunt tus
sen president Carter en de Amerikaanse Senaat. De pre
sident wil de sancties tegen Rhodesië niet opheffen, om
dat de recente verkiezingen naar zijn smaak niet voldoen
aan de maatstaven (onder meer aangezien de zwarte be
volking niet over de Grondwet heeft kunnen stemmen,
die de blanken een duidelijk gepriviligeerde positie ver
schaft in het politiek gebeuren).
Binnen de Senaat echter kan Carter
voor dit beleid rekenen op de
steun van niet meer dan een twin
tigtal senatoren. De Senaat zal in
de komende week elke gelegen
heid te baat nemen om andere
wetten te versieren met een
amendement waarin de ophef
fing van de sancties wordt be
pleit.
Carter wil van maand tot maand de
Rhodesische situatie beoordelen,
maar in de woorden van een poli
tiek commentator heeft hij daar
mee niet zozeer een beleid ge
creëerd als wel een "maandelijk
se crisis". Te zelfdertijd echter is
het duidelijk dat zwart Amerika
achter de president staat (voor
zover het althans van actief poli
tiek bewustzijn blijk geeft).
Carters oordeel omtrent Rhodesie
moest worden gegeven tijdens
een politiek bijzonder hachelijke
periode: tegenover een Senaat
die aarzelend nadenkt over een
nieuwe SALT-overeenkomst,
die verre blijft van zelfs Carters
verlangens, tegenover een Russi
sche leider die in Afrika geheel
andere belangen heeft namens de
Sowjet-Unie en in het licht van
een Amerikaanse opvatting die
de Senaat bij uitzondering accu
raat vertaalt: de sancties tegen
Rhodesië moeten worden voor
komen dat de VS chroom moeten
kopen van de Sowjet-Unie dat in
strijd met de sancties in Rhodesie
werd aangekocht.
Het kernpunt van de discussie is de
vraag of bisschop Abel Muzore-
wa een werkelijke eerste minister
is of slechts een zwarte zetbaas
van blanke belangen zonder veel
politieke ruggegraat onder de ei
gen bevolking. Het is vrijwel ze
ker dat Carters besluit van dit
moment in "Zwart" Afrika bijval
zal krijgen en de guerrillastrijd
bewegingen die voor Zimbab
we's definitieve bevrijding strij
den tot meer hardnekkigheid zal
aanzetten. Anderzijds betoogt
Muzorewa dat de guerrillastrijd
eerder zou kunnen worden
beëindigd als de sancties worden
opgeheven.
Gegeven de situatie in de Verenig
de Naties is het vrijwel uitgeslo
ten dat zo'n beslissing daar zou
kunnen worden genomen en zo
doende gaat het wat de prakti
sche waarde aangaat vrijwel om
de Britten en Amerikanen alleen.
Carter heeft zich nog even terug
houdend betoond, maar in Was
hington wordt vrijwel algemeen
aangenomen dat een concessie
ten aanzien van het huidige regi
me in Rhodesie zou kunnen hel
pen bij het tot stand brengen van
de ratificatie van het omstreden
SALT-verdrag in de Senaat.
Carters niet geheel begrijpelijk
manoeuvreren vanuit een steeds
nijpender positie van onmacht
tegenover een steeds hardnekki
ger Senaat, vereist meer subtili
teit dan het Amerikaanse volk
politiek kan bevatten. De VS
zullen geen beslissing nemen die
de Britten, Rhodesië's voormali
ge koloniale overheersers, poli
tiek zal verrassen. De Britten
zullen voor de herfst niets van be
tekenis doen ten aanzien van hun
voormalige kolonie. Het ophef
fen van de sancties betekent een
de facto erkenning van Rhodesië
met grote politieke consequen
ties.
EDE - De moderne mogelijk
heden van communicatie zijn
er, en dan moetje die ook be
nutten, vindt de Edese huwe
lijksbemiddelaar M. Vonk.
Van nu af aan kunnen de bij
hem ingeschreven mannen
en vrouwen met hulp van vi-
deo-apparatuur een levens
partner kiezen. "Dat sullige
gedoe met afspraakjes, een
roos in het knoopsgat of een
krant onder de arm - en dat
gebeurt nog steeds - is verou
derd", meent de directeur van
het landelijk huwelijksbu
reau Trait-d'Union.
Mannen en vrouwen die ken
nismaking zoeken, kunnen
zich in kleur laten vereeuwi
gen op een beeldband, want
dat spreekt meer aan dan de
brief met foto, al of niet op
erewoord retour. "Een film
zegt meer dan duizend woor
den", stelt de huwelijksbe
middelaar vast. Vier minuten
duurt de opname in een spe
ciaal daarvoor ingerichte stu
dio in het centrum van Ede.
Aan de deelnemers wordt een
reeks vooraf afgesproken
vragen gesteld. Zo kan de
man of vrouw die een partner
zoekt op vrijblijvende manier
kennismaken met een lotge
noot. Vooraf krijgt hij of zij
informatie thuis over de voor
raad video-banden. Indien
zijn of haar belangstelling
wordt gewekt, kan de band op
verzoek en tegen betaling
worden afgedraaid. Daarna
kan desgewenst direct een af
spraak voor een ontmoeting
worden gemaakt.
Door het telefonisch contact
zijn beide partners al geen
onbekenden meer voor el
kaar. Eventueel kan de part
ner-zoekende van wie juist de
video-band werd afgedraaid,
eerst nog de video-opname
komen bekijken van de per
soon die hem of haar heeft
opgebeld.
Tien procent
Video-partner, noemt de heer
Vonk zijn bemiddelingsme
thodiek. Uniek in Europa,
overgewaaid uit Amerika,
voegt hij eraan toe. Sinds 1976
leefde bij hem het idee. Een
enquête onder ongeveer 2000
partner-zoekenden leverde
200 positieve reacties op.
"Tien procent, dat vonden we
veel", zegt zijn vrouw, op
richtster van de stichting
Trait-d'Union.
Intussen hebben een kleine
honderd mannen en vrouwen
laten weten mee te willen
werken aan zo'n video-opna
me. "We hopen dat het de
drempelvrees voor huwe
lijksbemiddeling wegneemt.
Dit jaar willen we ongeveer
400 video-opnamen maken.
Misschien gaan we in de toe
komst de mensen thuis, in
hun eigen omgeving, filmen.
Dat is nu nog te duur", aldus
directeur Vonk.
Uit een recent onderzoek van
een vakgroep van de Land
bouw Hogeschool in Wage-
ningen bleek dat in ons land
ongeveer 570.000 i
i zoeken naar een le
venspartner. Bij twaalf er
kende bemiddelingsbureaus
staan echter nauwelijks 7000
mannen en vrouwen inge
schreven. Bij Trait-d'Union,
ook door de Raad van Toe
zicht erkend, bedroeg het
aantal cliënten begin dit jaar
bijna 1500. Het zijn bijna even
veel mannen als vrouwen.
"We zorgen er zelf voor dat
het evenwicht in stand blijft.
De meeste partner-zoeken
den zijn tussen de 30 en 40 jaar
oud". Volgens mevrouw
Vonk heeft ongeveer 40 pro
cent van de bemiddelingen
een succesvol verloop.
Kneusjes
Met regelmaat krijgt de stich
ting dan ook trouwkaartjes
toegestuurd. "Ik ben ervan
overtuigd dat het aantal echt
scheidingen tussen partners
die elkaar door bemiddeling
hebben gevonden, uiterst ge
ring is", laat de heer Vonk we
ten. "We beoordelen een be
trokkene eerst naar zijn op
leidingsniveau. Daarna ko
men pas gevoelsmatige zaken
aan bod. Op die manier krij
gen we een evenwichtige be
middeling. Maar helaas
heerst bij veel mensen nog de
mening dat een huwelijksbu
reau een instituut is voor
kneusjes. Dat is beslist niet
het geval. Een bijzonder hoog
percentage van het aantal in
geschreven mannen en
vrouwen is van middelbaar
niveau of academisch ge
vormd".
De stichting heeft vorige week
vrijdag haar kantooretage in
Ede geopend. Op die dag zijn
daar de eerste video-opna
men gemaakt. Directeur
Vonk is ervan overtuigd dat
deze bemiddelingsmetho
diek een grote vlucht zal ne
men. "We maken onvoldoen
de gebruik van de moderne
middelen. Als huwelijksbe
middelaar moet je voortdu
rend meelopen in de voor
hoede. Contact zoeken per
brief raakt uit de tijd".
(Van
correspondent Henk Kolb)
De Amerikaanse president Car
ter in de problemen. Opheffen van
de sancties tegen Rhodesië zou het
einde betekenen van een ambitieus
begonnen nieuw beleid tegenover
zwart Afrika.
Voor Carter brengt dit een moielijk
eindspel mee, omdat opheffen
van de sancties nu zou betekenen
dat zelfs de schamele overblijf
selen van een ambitieus begon
nen nieuw beleid tegenover
zwart Afrika zouden worden ver
nietigd. Vermoedelijk zou dit
Carter komen te staan op desertie
van Andrew Young, zijn zwarte
ambassadeur bij de VN en een
buitengewoon behendig make
laar in zwarte stemmen bij zulke
gelegenheden als presidentsver
kiezingen. Carter moet anno 1980
worden herkozen.
WASHINGTON (GPD) - Met zijn beslissing over te gaan tot
de produktie van de MX-raket, de grootste intercontinen
tale raket die de VS binnen het raam van het nieuwe
SALT-akkoord mogen bouwen, heeft de Amerikaanse
president Carter zich enig politiek wisselgeld verschaft
tegenover de conservatieve tegenstanders van de nieuwe
overeenkomst over verdere beperking van strategische
wapens met de Sowjet-Unie (SALT-II).
Te zelfdertijd echter onderstreept Carters beslissing, waarmee vele mil
jarden dollars zijn gemoeid, de opvatting van de liberale tegenstanders
van het nieuwe akkoord over strategische bewapening, dat het de kern
wapenwedloop slechts verschuift.
De MX (de X betekent experimenteel) onderstreept het besluit van de
Amerikaanse regering te blijven bij een nucleaire macht van wapens te
land, ter zee (op onderzeeboten) en in de lucht (in bommenwerpers).
Carter moet nog besluiten hoe de nieuwe raket in stelling wordt ge
bracht, maar in Washington wordt aangenomen dat daartoe wordt geko
zen voor een netwerk van betonnen gangen waarin de wapens voordu
rend worden verplaatst, teneinde dit onderdeel van de Amerikaanse
bewapening minder kwetsbaar te maken voor een Russische nucleaire
overval. Volgens Amerikaanse strategen zouden de Russen thans in
staat zijn het merendeel van de huidige Amerikaanse Minutemanraket-
ten in hun silo's uit te schakelen. De aanleg van het gangenstelsel voor de
MX zou zo'n dertig miljard dollar gaan kosten. De bouw vergt jaren.
Het nieuwe SALT-akkoord laat de aanmaak van één nieuw type raket toe
en mobiele wapens (zoals de MX in zijn betonnen gangen) mogen eerst
na 1982 in stelling worden gebracht. Voor die tijd echter kunnen de
Amerikanen hun nieuwe raket niet gereed hebben. Dat wil zeggen: hun
200 nieuwe raketten.
De MX zal kunnen worden uitgerust met maximaal tien onafhankelijk op
doelen te richten kernkoppen. De Russen vertrouwen met name op hun
SS-18, met eveneens tenminste tien kernkoppen, die de thans in gebruik
zijnde Amerikaanse raketten voor 90 procent zouden kunnen vernieti
gen.
De VS hebben te maken met een delicaat politiek en strategisch probleem:
als de Russen de Amerikaanse te land gebaseerde kernmacht kunnen
uitschakelen, zouden zij daarvoor politieke eisen kunnen stellen zonder
tot vijandelijkheden over te gaan. Indien de VS zich beter bewapenen en
die bewapening minder kwetsbaar maken, zou dit, volgens sommigen,
weliswaar de kwetsbaarheid van de VS verminderen, maar tevens meer
politieke ongewisheid meebrengen, omdat de Russen ertoe zouden
kunnen neigen hun raketten sneller in te zetten uit angst voor een
Amerikaanse vergelding.
Van officiële kant wordt daar tegenover gesteld de opvatting dat het beter
is wanneer het wapensysteem van de Sowjet-Unie kwetsbaarder is dan
dat van de VS en dat de algemene veiligheid wordt vergroot indien ook
de Russen tot het gebruiken van zo'n mobiel wapen zouden overgaan.
De tegenstanders op hun beurt zeggen dan weer dat het nieuwe wapen zijn
waarde vooral ontleent aan misleiding van de potentiële tegenstander
(het wordt immers op voortdurend andere plaatsen in het netwerk van
gangen „verstopt"), terwijl de nieuwe SALT-overeenkomst uitgaat van
de mogelijkheid te verifiëren welke wapens de tegenstanders in gebruik
hebben. Die verificatie is een kernpunt in het SALT-debat en vormt een
essentieel onderdeel van elk zinvol gesprek over bewapeningscontrole.
Carters beslissing kan niet anders worden gezien dan een politieke stap
om de Russen en het Congres aan de vooravond van de top met Brezjn-
jew in Wenen en de harde politieke strijd in de Senaat over ratificatie van
het SALT-akkoord duidelijkheid te verschaffen over de Amerikaanse
bedoelingen.
Inmiddels heeft het Sowjet-partijblad Prawda de ontwikkeling van de
Amerikaanse MX-rakket gekenschetst als onverenigbaar met het
SALT-II-akkoord. Tegelijkertijd bleek de Prawda van mening dat het
vrijdag a.s. beginnende topoverleg tussen Carter en Brezjnjew kan lei
den tot verbetering in de relaties tussen de VS en de Sowjet-Unie.