Carter wil sancties Rhodesië niet opheffen Kunst met een „chip" Huwelijksbemiddeling nu via videoband Sjak Jansen „Leydse" krant van 221 jaar oud bijna met ond papier mee „MAANDELIJKSE CRISIS" Carter dekt zich in met nieuwe MX-raket PAGINA 4 JUNI 1979 door Elke ochtend, steevast om tien uur, ga ik de stad en regio in, op zoek naar mensen en dingen voor deze rubriek. Tips en wensen voor "Publiek", kunt u tot klok slag tien aan mij kwijt, tel. 071-144941, toestel 215. Schriftelijke reacties zijn ook zeer welkom. Van generatie op generatie is de 'Leydse Vrydagse Cou rant' van medio november 1758 in de familie Gerzee bewaard gebleven. Vrijwel nooit is naar dit exemplaar omgekeken. Al die jaren is het pakje papier in een oude kast onttrokken gebleven aan het felle zonlicht. Dat zal wellicht de reden zijn waarom de 'Leydse Vrijdagse Courant' 221 jaar later nog in een uitermate gave staat ver keert. Het opmerkelijke is dat de letters nog zeer goed lees baar zijn en dat het ooit zo ha gelwitte papier bespaard is gebleven voor een algehele vergeling. Het heeft tot op heden alleen een licht-bruine teint gekregen. De Amsterdamse marktkoop man H. Gerzee (40) mag zich thans de gelukkige eigenaar noemen van deze periodiek, waarin op de voorpagina ge wag wordt gemaakt van de laatste ontwikkelingen toen tertijd in 'Boheemen', 'Vran- kryk' en de 'Nederlanden' Gerzee weet te vertellen dat die berichten nog op met de hand geschept papier met „rare raf- feleindjes" zijn gedrukt. De marktkoopman kan bij geen enkele benadering vertellen of het nou de grootvader van zijn betovergrootvader of diens overgrootvader is ge weest, die de aanzet heeft ge geven tot dit uitermate lang durige leven van dit stapeltje bedrukt papier. „Het is gewoon al die tijd be waard gebleven en ik ben klaarblijkelijk de eerste die werkelijk belang stelt in zo'n oude krant. Ik heb 'm ook maar toevallig in handen gekregen. Het is dat ik mijn grootvader 'm op de stapel oude kranten zag leggen...." Willem Ouwerkerk, met een paar van zijn "elektronische hangers en broches". De sieraden kunnen dankzij ingebouwde batterijtjes licht geven. Sommige zijn zelfs voorzien van keuze-tiptoetsen. Gerzee heeft het plan opgevat met het stapeltje papier eer daags naar een taxateur te stappen. Gerzee vraagt zich al enige tijd af welke waarde hij nu precies aan de 'antieke' krant kan hechten. Mocht die meevallen, dan zal de Am sterdammer de 'Leydse Vry dagse' van 1758 laten prepare- Wat die waarde aangaat, meent de Leidse gemeente-archiva ris De Baar dat die afhanke lijk is van hetgeen de gek er voor bereid is te geven. „Voor het gemeente-archief zelf is de krant van de heer Gerzee van weinig betekenis." ,Wij hebben, voorzover ik weet, de hele jaargang van 1758 van de 'Leydse Courant'. En als ik dat nu even uit mijn hoofd opzeg, begon de 'Leydse' in 1687 te verschijnen en werd die krant in 1890 opgeheven. Maar voor de zekerheid zou ik dat even moeten naslaan." Marktkoopman H. Gerzee (40) met het exemplaar van de "Leydse Vrijdagse Courant" uit november 1758, dat eeuwen lang in zijn familie bewaard is gebleven. De nog in goede staat verkerende krant werd ontdekt, toen Gerzee 's grootvader de editie bij het oud papier wilde deponeren. De Baar weet overigens te ver tellen dat in die dagen de naam van een krant om de haverklap veranderde. „In die tijd heette de 'Leydse' de ene dag de 'Maandagse Cou rant' en dan weer 'Woensdag se Courant'. Toentertijd ver scheen er ook nog een andere krant in Leiden: de 'Nouvelle Divers Androi'. Die droeg eveneens om de week een an dere kop. Zo ging dat in die tijd." Sommigen zullen Willem Ouwerkerk kennen van het Leids Vrijetijdscentrum, waar hij overdag enkele uren doorbrengt als schoonmaker en 's avonds voor de liefhebbers een cursus geeft in huis-tuin en keukenelektriciteit. Anderen, en dan denk ik in de eerste plaats aan degenen die zich voor kunst en sieraden interes seren, zullen de 25-jarige Leidenaar wellicht heb ben opgemerkt vanwege de elektronische han gers en broches, die hij sinds kort vervaardigt. Broches waarin een piepklein lampje en twee even minuscule batterijtjes zijn aangebracht, waardoor het sieraad licht kan geven. Een grappig tafereel, dat wel, jammer is alleen dat die kleine batterijtjes zo gauw leeg zijn. En om er weer nieuwe in te stoppen heb je een pincet nodig. Een goede zaak dus dat je, door de batterijtjes tegen elkaar in te zetten, het lampje kan uitdoen. Op de kamer van zijn vriendin aan de Varkenmarkt bekent Willem dat het maken van die elektroni sche sieraden je reinste priegelwerk is. Desalniet temin maken zijn handen binnen drie uur zo'n broche of hanger. Je kunt ook geprogrammeerde hangers krijgen, compleet met een „chip". Met dat stukje elektro nica kun je het lampje aan en uit laten gaan. Alsof dat nog niet genoeg is, tref je in Willem's voor raad ook nog een hanger aan met acht lampjes en voorzien van tiptoetsen. Met. die hanger kun je bij wijze van spreken alle kanten uit. De prijs liegt er dan ook niet om. Willem: „In zo'n grote hanger gaat erg veel tijd en duur materiaal zitten. Ik teken het eerst vier keer zo groot uit. Dat ontwerp laat ik fotograferen. De fotograaf brengt die foto tot de ware grootte van de hanger terug en aan de hand van die afdruk ga ik aan het werk." Willem, het MTS-diploma elektronica op zak, heeft het idee opgedaan toen hij bij een vriend een git zwart steentje zag met een lichtgevend diamantje daarin. Onlangs hebben zijn sieraden enige tijd in de etalage van een drogist in de Merenwijk gele gen. Naar zijn zeggen heeft die 'expositie' hem leuke reacties opgeleverd. „Ik wil het groter gaan aanpakken. Schilderijtjes maken in combinatie met die lampjes. Daarom wil ik tekenlessen gaan nemen. Maar ik moet wel oppassen dat die alles niet in kitsch gaat verzanden", zegt Willem, die zich in het Leidse dans- en amateurtoneelleven overigens aardig in de kijker speelt. i (Van onze correspondent Henk Kolb) WASHINGTON - Rhodesië is het nieuwste twistpunt tus sen president Carter en de Amerikaanse Senaat. De pre sident wil de sancties tegen Rhodesië niet opheffen, om dat de recente verkiezingen naar zijn smaak niet voldoen aan de maatstaven (onder meer aangezien de zwarte be volking niet over de Grondwet heeft kunnen stemmen, die de blanken een duidelijk gepriviligeerde positie ver schaft in het politiek gebeuren). Binnen de Senaat echter kan Carter voor dit beleid rekenen op de steun van niet meer dan een twin tigtal senatoren. De Senaat zal in de komende week elke gelegen heid te baat nemen om andere wetten te versieren met een amendement waarin de ophef fing van de sancties wordt be pleit. Carter wil van maand tot maand de Rhodesische situatie beoordelen, maar in de woorden van een poli tiek commentator heeft hij daar mee niet zozeer een beleid ge creëerd als wel een "maandelijk se crisis". Te zelfdertijd echter is het duidelijk dat zwart Amerika achter de president staat (voor zover het althans van actief poli tiek bewustzijn blijk geeft). Carters oordeel omtrent Rhodesie moest worden gegeven tijdens een politiek bijzonder hachelijke periode: tegenover een Senaat die aarzelend nadenkt over een nieuwe SALT-overeenkomst, die verre blijft van zelfs Carters verlangens, tegenover een Russi sche leider die in Afrika geheel andere belangen heeft namens de Sowjet-Unie en in het licht van een Amerikaanse opvatting die de Senaat bij uitzondering accu raat vertaalt: de sancties tegen Rhodesië moeten worden voor komen dat de VS chroom moeten kopen van de Sowjet-Unie dat in strijd met de sancties in Rhodesie werd aangekocht. Het kernpunt van de discussie is de vraag of bisschop Abel Muzore- wa een werkelijke eerste minister is of slechts een zwarte zetbaas van blanke belangen zonder veel politieke ruggegraat onder de ei gen bevolking. Het is vrijwel ze ker dat Carters besluit van dit moment in "Zwart" Afrika bijval zal krijgen en de guerrillastrijd bewegingen die voor Zimbab we's definitieve bevrijding strij den tot meer hardnekkigheid zal aanzetten. Anderzijds betoogt Muzorewa dat de guerrillastrijd eerder zou kunnen worden beëindigd als de sancties worden opgeheven. Gegeven de situatie in de Verenig de Naties is het vrijwel uitgeslo ten dat zo'n beslissing daar zou kunnen worden genomen en zo doende gaat het wat de prakti sche waarde aangaat vrijwel om de Britten en Amerikanen alleen. Carter heeft zich nog even terug houdend betoond, maar in Was hington wordt vrijwel algemeen aangenomen dat een concessie ten aanzien van het huidige regi me in Rhodesie zou kunnen hel pen bij het tot stand brengen van de ratificatie van het omstreden SALT-verdrag in de Senaat. Carters niet geheel begrijpelijk manoeuvreren vanuit een steeds nijpender positie van onmacht tegenover een steeds hardnekki ger Senaat, vereist meer subtili teit dan het Amerikaanse volk politiek kan bevatten. De VS zullen geen beslissing nemen die de Britten, Rhodesië's voormali ge koloniale overheersers, poli tiek zal verrassen. De Britten zullen voor de herfst niets van be tekenis doen ten aanzien van hun voormalige kolonie. Het ophef fen van de sancties betekent een de facto erkenning van Rhodesië met grote politieke consequen ties. EDE - De moderne mogelijk heden van communicatie zijn er, en dan moetje die ook be nutten, vindt de Edese huwe lijksbemiddelaar M. Vonk. Van nu af aan kunnen de bij hem ingeschreven mannen en vrouwen met hulp van vi- deo-apparatuur een levens partner kiezen. "Dat sullige gedoe met afspraakjes, een roos in het knoopsgat of een krant onder de arm - en dat gebeurt nog steeds - is verou derd", meent de directeur van het landelijk huwelijksbu reau Trait-d'Union. Mannen en vrouwen die ken nismaking zoeken, kunnen zich in kleur laten vereeuwi gen op een beeldband, want dat spreekt meer aan dan de brief met foto, al of niet op erewoord retour. "Een film zegt meer dan duizend woor den", stelt de huwelijksbe middelaar vast. Vier minuten duurt de opname in een spe ciaal daarvoor ingerichte stu dio in het centrum van Ede. Aan de deelnemers wordt een reeks vooraf afgesproken vragen gesteld. Zo kan de man of vrouw die een partner zoekt op vrijblijvende manier kennismaken met een lotge noot. Vooraf krijgt hij of zij informatie thuis over de voor raad video-banden. Indien zijn of haar belangstelling wordt gewekt, kan de band op verzoek en tegen betaling worden afgedraaid. Daarna kan desgewenst direct een af spraak voor een ontmoeting worden gemaakt. Door het telefonisch contact zijn beide partners al geen onbekenden meer voor el kaar. Eventueel kan de part ner-zoekende van wie juist de video-band werd afgedraaid, eerst nog de video-opname komen bekijken van de per soon die hem of haar heeft opgebeld. Tien procent Video-partner, noemt de heer Vonk zijn bemiddelingsme thodiek. Uniek in Europa, overgewaaid uit Amerika, voegt hij eraan toe. Sinds 1976 leefde bij hem het idee. Een enquête onder ongeveer 2000 partner-zoekenden leverde 200 positieve reacties op. "Tien procent, dat vonden we veel", zegt zijn vrouw, op richtster van de stichting Trait-d'Union. Intussen hebben een kleine honderd mannen en vrouwen laten weten mee te willen werken aan zo'n video-opna me. "We hopen dat het de drempelvrees voor huwe lijksbemiddeling wegneemt. Dit jaar willen we ongeveer 400 video-opnamen maken. Misschien gaan we in de toe komst de mensen thuis, in hun eigen omgeving, filmen. Dat is nu nog te duur", aldus directeur Vonk. Uit een recent onderzoek van een vakgroep van de Land bouw Hogeschool in Wage- ningen bleek dat in ons land ongeveer 570.000 i i zoeken naar een le venspartner. Bij twaalf er kende bemiddelingsbureaus staan echter nauwelijks 7000 mannen en vrouwen inge schreven. Bij Trait-d'Union, ook door de Raad van Toe zicht erkend, bedroeg het aantal cliënten begin dit jaar bijna 1500. Het zijn bijna even veel mannen als vrouwen. "We zorgen er zelf voor dat het evenwicht in stand blijft. De meeste partner-zoeken den zijn tussen de 30 en 40 jaar oud". Volgens mevrouw Vonk heeft ongeveer 40 pro cent van de bemiddelingen een succesvol verloop. Kneusjes Met regelmaat krijgt de stich ting dan ook trouwkaartjes toegestuurd. "Ik ben ervan overtuigd dat het aantal echt scheidingen tussen partners die elkaar door bemiddeling hebben gevonden, uiterst ge ring is", laat de heer Vonk we ten. "We beoordelen een be trokkene eerst naar zijn op leidingsniveau. Daarna ko men pas gevoelsmatige zaken aan bod. Op die manier krij gen we een evenwichtige be middeling. Maar helaas heerst bij veel mensen nog de mening dat een huwelijksbu reau een instituut is voor kneusjes. Dat is beslist niet het geval. Een bijzonder hoog percentage van het aantal in geschreven mannen en vrouwen is van middelbaar niveau of academisch ge vormd". De stichting heeft vorige week vrijdag haar kantooretage in Ede geopend. Op die dag zijn daar de eerste video-opna men gemaakt. Directeur Vonk is ervan overtuigd dat deze bemiddelingsmetho diek een grote vlucht zal ne men. "We maken onvoldoen de gebruik van de moderne middelen. Als huwelijksbe middelaar moet je voortdu rend meelopen in de voor hoede. Contact zoeken per brief raakt uit de tijd". (Van correspondent Henk Kolb) De Amerikaanse president Car ter in de problemen. Opheffen van de sancties tegen Rhodesië zou het einde betekenen van een ambitieus begonnen nieuw beleid tegenover zwart Afrika. Voor Carter brengt dit een moielijk eindspel mee, omdat opheffen van de sancties nu zou betekenen dat zelfs de schamele overblijf selen van een ambitieus begon nen nieuw beleid tegenover zwart Afrika zouden worden ver nietigd. Vermoedelijk zou dit Carter komen te staan op desertie van Andrew Young, zijn zwarte ambassadeur bij de VN en een buitengewoon behendig make laar in zwarte stemmen bij zulke gelegenheden als presidentsver kiezingen. Carter moet anno 1980 worden herkozen. WASHINGTON (GPD) - Met zijn beslissing over te gaan tot de produktie van de MX-raket, de grootste intercontinen tale raket die de VS binnen het raam van het nieuwe SALT-akkoord mogen bouwen, heeft de Amerikaanse president Carter zich enig politiek wisselgeld verschaft tegenover de conservatieve tegenstanders van de nieuwe overeenkomst over verdere beperking van strategische wapens met de Sowjet-Unie (SALT-II). Te zelfdertijd echter onderstreept Carters beslissing, waarmee vele mil jarden dollars zijn gemoeid, de opvatting van de liberale tegenstanders van het nieuwe akkoord over strategische bewapening, dat het de kern wapenwedloop slechts verschuift. De MX (de X betekent experimenteel) onderstreept het besluit van de Amerikaanse regering te blijven bij een nucleaire macht van wapens te land, ter zee (op onderzeeboten) en in de lucht (in bommenwerpers). Carter moet nog besluiten hoe de nieuwe raket in stelling wordt ge bracht, maar in Washington wordt aangenomen dat daartoe wordt geko zen voor een netwerk van betonnen gangen waarin de wapens voordu rend worden verplaatst, teneinde dit onderdeel van de Amerikaanse bewapening minder kwetsbaar te maken voor een Russische nucleaire overval. Volgens Amerikaanse strategen zouden de Russen thans in staat zijn het merendeel van de huidige Amerikaanse Minutemanraket- ten in hun silo's uit te schakelen. De aanleg van het gangenstelsel voor de MX zou zo'n dertig miljard dollar gaan kosten. De bouw vergt jaren. Het nieuwe SALT-akkoord laat de aanmaak van één nieuw type raket toe en mobiele wapens (zoals de MX in zijn betonnen gangen) mogen eerst na 1982 in stelling worden gebracht. Voor die tijd echter kunnen de Amerikanen hun nieuwe raket niet gereed hebben. Dat wil zeggen: hun 200 nieuwe raketten. De MX zal kunnen worden uitgerust met maximaal tien onafhankelijk op doelen te richten kernkoppen. De Russen vertrouwen met name op hun SS-18, met eveneens tenminste tien kernkoppen, die de thans in gebruik zijnde Amerikaanse raketten voor 90 procent zouden kunnen vernieti gen. De VS hebben te maken met een delicaat politiek en strategisch probleem: als de Russen de Amerikaanse te land gebaseerde kernmacht kunnen uitschakelen, zouden zij daarvoor politieke eisen kunnen stellen zonder tot vijandelijkheden over te gaan. Indien de VS zich beter bewapenen en die bewapening minder kwetsbaar maken, zou dit, volgens sommigen, weliswaar de kwetsbaarheid van de VS verminderen, maar tevens meer politieke ongewisheid meebrengen, omdat de Russen ertoe zouden kunnen neigen hun raketten sneller in te zetten uit angst voor een Amerikaanse vergelding. Van officiële kant wordt daar tegenover gesteld de opvatting dat het beter is wanneer het wapensysteem van de Sowjet-Unie kwetsbaarder is dan dat van de VS en dat de algemene veiligheid wordt vergroot indien ook de Russen tot het gebruiken van zo'n mobiel wapen zouden overgaan. De tegenstanders op hun beurt zeggen dan weer dat het nieuwe wapen zijn waarde vooral ontleent aan misleiding van de potentiële tegenstander (het wordt immers op voortdurend andere plaatsen in het netwerk van gangen „verstopt"), terwijl de nieuwe SALT-overeenkomst uitgaat van de mogelijkheid te verifiëren welke wapens de tegenstanders in gebruik hebben. Die verificatie is een kernpunt in het SALT-debat en vormt een essentieel onderdeel van elk zinvol gesprek over bewapeningscontrole. Carters beslissing kan niet anders worden gezien dan een politieke stap om de Russen en het Congres aan de vooravond van de top met Brezjn- jew in Wenen en de harde politieke strijd in de Senaat over ratificatie van het SALT-akkoord duidelijkheid te verschaffen over de Amerikaanse bedoelingen. Inmiddels heeft het Sowjet-partijblad Prawda de ontwikkeling van de Amerikaanse MX-rakket gekenschetst als onverenigbaar met het SALT-II-akkoord. Tegelijkertijd bleek de Prawda van mening dat het vrijdag a.s. beginnende topoverleg tussen Carter en Brezjnjew kan lei den tot verbetering in de relaties tussen de VS en de Sowjet-Unie.

Historische Kranten, Erfgoed Leiden en Omstreken

Leidsch Dagblad | 1979 | | pagina 4