YN-assemblee wil embargo
tegen
Z.-Afrika
HISTORISCHE REIS NAAR POLEN
Leeuwenhorst
hermetisch
afgegrendeld
„Aanpassing strijdmacht
moet snel gebeuren"
Soares wil
regering
Portugal
ten val
breng
en
VRIJDAG 1 JUNI 1979
NEW YORK (UPI) - Met 118 tegen nul stemmen, bij 16
onthoudingen, heeft de VN-assemblé gisteren geadvi
seerd tot een handelsembergo tegen Zuid-Afrika, on
middellijk ingaand. De onthouders waren Amerika,
Canada, de EG-landen en enkele andere landen, die van
mening zijn dat sancties Zuid-Afrika in zijn houding
zullen stijven.
De Veiligheidsraad, het enige VN-
orgaan dat sancties kan opleg
gen, heeft het laatste woord. Een
bijeenkomst van de raad wordt
spoedig verwacht.
Men wil met het embargo bereiken,
dat Zuid-Afrika instemt met vrije
verkiezingen in Namibië en dat
gebied onder toezicht van de V N
onafhankelijk laat worden.
LISSABON (ANP) - De Portugese
socialistische leider en oud-pre
mier Mario Soares heeft gisteren
verklaard dat zijn partij van plan
is het zes maanden oude bewind
van de partijloze prof. Carlos Mo-
ta Pinto ten val te brengen. Hij zei
op een persconferentie dat de so
cialisten maandag een motie van
wantrouwen in het parlement
zouden indienen
De communisten hadden reeds
eerder bekendgemaakt van plan
te zijn het wapen van een motie
van wantrouwen te gebruiken
nadat het parlement akkoord was
gegaan met de herziene begro
ting voor dit jaar. Zij hadden ech
ter nog geen datum vastgesteld
De socialisten, met 101 zetels, en
de communisten, met 40 zetels
hebben te zamen een absolute
meerderheid in het 263 leden tel
lende parlement.
Soareszei: "Als premier Mato Pinto
niet aftreedt na de eerste motie
van wantrouwen of als president
Antonio Ramalho hem niet heen
zendt. zullen de socialisten een
tweede motie van wantrouwen
indienen. Aftreden is verplicht
als een regering binnen 30 dagen
door twee moties van wantrou
wen verslagen wordt."
In de Veiligheidsraad zullen Ame
rika, Engeland en Frankrijk moe
ten kiezen tussen drastische be
perking van hun lucratieve han
del met Zuid-Afrika en het ge
bruik van hun veto In het laatste
geval zullen zij zich de woede op
de hals halen van de grote meer
derheid VN-leden, vooral de
Afrikanen.
Engeland. Frankrijk, Canada,
West-Duitsland en Amerika had
den een plan uitgewerkt voor de
onafhankelijkheid van Namibië
in onderhandelingen met Zuid-
Afrika en de volksorganisatie van
Zuidwest-Afrika (Swapo), die
een guerrilla in het gebied voert.
Deze onderhandelingen hebben
twee jaar geduurd. De twee riva
len hebben in beginsel het plan
aanvaard, maar hebben bezwaar
gemaakt op enkele punten. Zuid-
Afrika is er tegen, dat de Swapo-
strijdkrachten buiten Namibië
van het VN-toezicht worden uit
gezonderd.
In de nu aangenomen resolutie
wordt Zuid-Afrika verweten, dat
het de bevolking van Namibië
"een zogenaamde interne rege
ling wil opleggen door middel
van een onwettige 'nationale ver
gadering' De Swapo wordt in
de resolutie de enige echte verte
genwoordiger van het Namibi-
sche volk genoemd.
Bestand in
Zuid-Libanon
NEW YORK (Reuter) - VN-secreta-
ris-generaal Kurt Waldheim heeft
de Veiligheidsraad gisteren mee
gedeeld dat er een bestand van
kracht is geworden in een gebied
in Zuid-Libanon waar zich in de
afgelopen dagen schietpartijen
hebben voorgedaan.
Het bestand ging in om 8 uur plaat
selijke tijd nadat VN-comman-
danten in het gebied hadden be
middeld tussen Libanese rechts-
christelijke milities en Palestij-
Waldheim zei dat hij het hoofd van
de VN-vredesmacht m het Mid
den-Oosten, luitenant-generaal
Ensio Siilasvuo, voor overleg
naar New York had geroepen
BOEDAPEST - De Russische president-partijleider Brezjnjev brengt op het ogenblik een bezoek aan Hongarije
Bij zijn aankomst op het vliegveld werd hij verwelkomd door de Hongaarse partijleider Janos Kader
NOORD WIJKERHOUT
(AP) - De ministers van
buitenlandse zaken van de
NAVO-landen, die twee
dagen te Noordwijkerhout
hebben vergaderd, heb
ben aan het eind van de
conferentie gezegd de mi
litaire macht van de Sow-
jet-Unie tegemoet te zul
len treden door het mo
derniseren van hun krach
ten en "wapensystemen",
en door te blijven gaan met
het streven de bewape
ning te beperken.
De Amenkaanse minister Cyrus
Vance zei na afloop tot verslag
gevers dat hij "zeer voldaan was
over het .feit dat er ten aanzien
van dit probleem een algemeen
gevoel bestaat dat snel moet
worden gehandeld"
Men was van oordeel, aldus de mi
nister. dat de bondgenoten al
voor het einde van dit jaar moes
ten beginnen met het nemen van
besluiten inzake de modernise
ring van hun strijdmacht en wa
pens.
De ministers hadden vooral hun
zorg uitgesproken over het
groeien van het aantal raketten
voor de middellange afstand, zo
als de SS-20, waarover de Sowjet-
Unie beschikt. De SS-20 is in
staat doelen overal in West-Euro
pa te raken.
In het slotcommuniqué van de bij
eenkomst is gezegd dat stappen
worden gezet om het geallieerde
militaire potentieel te versterken
"naar gelang noodzakelij k is voor
afschrikking en verdediging".
Voorts hebben de ministers gezegd
verheugd te zijn over het tweede
akkoord tussen de V.S., en de
Sowjet-Unie over de beperking
der strategische bewapening.
SALT-2, dat in juni in Wenen zal
worden ondertekend door de
presidenten van de Sowjet-Unie
en van de V.S., Brezjnjev en Car
ter.
De secretaris-generaal van de NA
VO, mr. Joseph Luns, heeft gis
termiddag op een persconferen
tie gezegd dat de V S. de bondge
noten volledig op de hoogte heb
ben gehouden tijdens de onder
handelingen met Moskou over de
akkoorden SALT 1 en 2. Over
SALT-3 moet een "nieuwe struc
tuur" worden uitgewerkt "over
zaken die West-Europa recht
streeks betreffen".
Hij zei niet hoe die nieuwe struc
tuur er uit kon zien maar wel dat
er problemen konden opdoemen
met Groot-Brittannië en Frank
rijk. die over eigen kernwapens
beschikken, en de Bondsre
publiek.
De Nederlandse minister van bui
tenlandse zaken Van der Klaauw
verklaarde dat de Nederlandse
regering van mening is dat de Eu
ropese NAVO-landen niet moe
ten deelnemen aan toekomstige
SALT-onderhandelingen.
Eerder op de middag was door de
Amerikaanse minister Vance ge
zegd dat Washington "open
stond" voor iets dergelijks, en dat
Washington reeds met de Euro
pese bondgenoten over deze zaak
in overleg was getreden.
Nazi-proces in
Sowjet-Unie
MOSKOU (UPI) - Het Russische
partijblad Pravda heeft gisteren
melding gemaakt van een nazi
proces in de Sowjet-Unie. Een
grootmoeder, bekend als "pisto
len Tonva", is schuldig bevonden
aan samenwerking met de nazi's
in de Tweede Wereldoorlog en
het doodschieten van partizanen
en Russische gevangenen. De
straf is niet bekendgemaakt maar
vermoed wordt dat zij de dood
straf heeft gekregen.
De vrouw had 32 jaar met haar man
na de oorlog rustig geleefd toen
onderzoekers haar op het spoor
kwamen, nadat andere verdach
ten steeds over haar vertelden.
"Het onderzoek heeft het ergste
aan het licht gebracht." aldus de
Pravda. "Neerschieten is een te
milde term voor wat zij gedaan
heeft, neermaaien is een beter
woord," zo schrijft het blad.
NOORDWIJKERHOUT - Al aan
het begin van de toegangsweg
naar het congrescentrum De
Leeuwenhorst staan de eerste
gewapende marechaussees. Ie
dereen die niet óf deelneemt aan
het NAVO-congres. óf beroeps
halve (journalisten, chauffeurs,
technici enzovoort) in De Leeu
wenhorst aanwezig moet zijn
wordt teruggestuurd. Belang
stellende dorpelingen hangen
rond bij de afzetting en schatten
met snel verkregen deskundig
heid de kansen van naderende
automobilisten om de versper
ring te passeren.
Dat laatste is voor slechts weinigen
weggelegd. De meeste journalis
ten moeten hun auto in de buurt
van het congrescentrum in de
wegberm zien te parkeren om
vervolgens te voet hun weg te
vervolgen. Dat geeft al een gevoel
van grote nederigheid, wat nog
wordt versterkt door de gering
schattende manier waarop de
naderende wandelaar door de
militairen wordt bekeken. Na
controle van toegangspasje en
perskaart kan ik mijn wandeling
vervolgen naar de tweede post,
die zich bevindt aan de ingang
van het terrein van De Leeuwen
horst. Ook daar weer de gering
schattende blikken en controle
van pasje en perskaart. Zelfs
wordt een blik geworpen in het
rijbewijs en onderzoekend wordt
de daarop voorkomende foto
vergeleken met mijn verschij
ning. Pas na enkele ogenblikken
heeft de dienstdoende militair
door dat hij bezig is het rijbewijs
van mijn vrouw te bestuderen.
Maar grondig gebeurt het alle
maal wel.
Na verkregen goedkeuring kan dan
eindelijk het terrein van het con
grescentrum worden betreden.
In eerste instantie krijgt men de
indruk verzeild te zijn geraakt op
een landdag van de rijkspolitie
en de marechaussee.
Honderden van deze
functionarissen staan, lopen of
hangen rond op het terrein, ge
kleed in uiteenlopende uitmon
steringen en voorzien van diverse
hulpstukken, zoals karabijnen,
pistolen, mobilofoons en honden.
Eén ding hebben zij echter allen
gemeen! een vastberaden blik.
Het is duidelijk, met deze jongens
valt niette spotten en het is bij de
gratie van hun welwillendheid
dat een journalist niet onmiddel
lijk wordt verwijderd.
Bij de ingang van het perscentrum
vindt de derde controle plaats.
Hier meet ook het koffertje wor
den geopend. Het onderzoek
daarvan strekt zich zelfs uit tot de
sigarenkoker, die krachtig wordt
bevoeld. Mochten zich daar al
explosieven in hebben bevon
den, dan zouden die na dit onder
zoek nog slechts hebben kunnen
dienen als vulling van een klapsi-
gaar.
Dan wordt de toegang tot de ves
ting vrijgegeven. Binnen zijn
riante voorzieningen voor de pers
getroffen. Tientallen schrijfma
chines op een rij. een ruimte ge
heel gevuld met telexapparatuur
en een derde zaal waarin zich uit
sluitend telefoontoestellen be
vinden.
Ook binnen is de bewaking in
drukwekkend: ook hier weer
tientallen marechaussees met het
pistool binnen handbereik en de
mond aan de mobilofoon.
De spanning onder de heren neemt
zichtbaar toe als er een perscon
ferentie nadert. De ruimte waarin
secretaris-generaal Luns of een
andere hoogwaardigheidsbekle
der vragen zal beantwoorden,
wordt tevoren grondig onder
zocht. Naarmate het moment na
dert dat de persconferentie zal
beginnen worden steeds meer
wantrouwende en controlerende
blikken verzonden in de richting
van de linkerborst waarop het
toegangspasje bevindt.
Dan nadert de hoge functionaris.
Hij is omstuwd door veiligheids
ambtenaren en beklimt in snel
tempo het podium. Aan weers
kanten van dat podium posteren
zich diverse heren, ze laten hun
ogen onafgebroken over de aan
wezigen gaan. Niets ontsnapt aan
hun aandacht. Er nemen zelfs
twee militairen plaats in de cou
lissen, naast het podium.
De Amerikaanse minister van bui
tenlandse zaken, Cyrus Vance,
had voor de zekerheid zijn eigen
lijfwacht meegenomen. Die be
stond onder meer uit een twee
meter lange, zeer ernstig kijken
de man die zich tijdens de pers
conferentie van Vance naast het
podium tussen de palmen pos
teerde en argwanend de zaal in
keek. Via een plastic slangetje dat
uit zijn oor groeide was hij met de
buitenwereld verbonden. Af en
toe draaide hij zich om, morrelde
iets aan een knopje dat onder zijn
stropdas was verborgen en begon
somber op de palmen in te spre
ken.
De moderne communicatiemid
delen speelden trouwens gedu
rende het gehele congres een be
langrijke rol. Het gebeurde re
gelmatig dat tijdens het betoog
van een minister een metalen
mobilofoon stem door de ruimte
klonk, met een mededeling als:
"Piet als Klaauw klaar is weer te
rug naar de C-post", of dat via
schrille pieptonen werd duidelijk
gemaakt dat iemands aanwezig
heid elders was gewenst.
Maar ondanks deze technische on
volkomenheden is men er wel in
geslaagd gedurende drie dagen
het congrescentrum De Leeu
wenhorst hermetisch af te gren
delen.
BAS VAN KLEEF
(Door onze correspondent)
ROME - Historische gebeurtenis
sen zijn er in onze generatie heel
wat geweest. Het Midden-Oos
ten, Vietnam, China, Helsinki -
op al deze plaatsen zijn gebeurte
nissen voorgevallen die als histo
risch werden gekwalificeerd.
Maar als we daarmee iets bedoe
len wat nooit eerder is vertoond
en wat bovendien verstrekkende
gevolgen voor de toekomst zal
hebben, dan komt de aanstaande
reis van Johannes Paulus II naar
zijn geboorteland Polen er zeker
nog meer voor
king.
Niet alleen is het de eerste, en tot
niet zo lang geleden onmogelijk
geachte, reis van een paus naar
een communistisch land van
Oost-Europa, maar in dat land
vertegenwoordigt hij een kerk
die ongeveer 92 procent van de
bevolking omvat en de enige
werkelijke macht naast die van
de staat uitmaakt. Het is boven
dien een van de weinige Oosteu-
ropese landen waar de bevolking
niet eens, maar meermalen, in
opstand kwam tegen het regime,
waardoor regeringen vielen of
onpopulaire maatregelen moes
ten worden ingetrokken. Bij die
gelegenheden koos de kerk de
zijde van de protesterende arbei
ders. Van de andere kant is de re
gering wel gedwongen een be
roep te doen op haar macht om de
bevolking ervan te overtuigen
dat er offers moeten worden ge
bracht, harder gewerkt en meer
geproduceerd dient te wor
den.
Allemaal redenen om het pauselijk
bezoek als een historische ge
beurtenis te beschouwen en voor
de regering in Warschau, maar
ook voor de leiders in Moskou,
om het met enige spanning tege
moet te zien en te volgen. Te meer
daar zij Karei Wojtyla kennen als
een man die geen blad voor de
mond neemt, een uiterst strijd
baar tegenstander van de marxis
tische wereldbeschouwing, die
een ware triomftocht was gewor
den.
Zijn bevrijding viel samen met de
terugkeer van Gomulka, die
eveneens in stalinistische gevan
genschap had gezeten en die de
gelegenheid nu aangreep om met
Wyszinski tot een overeenkomst
te geraken. Dat was Wyszinski
komen te staan op een uiterst
koele ontvangst in het Vaticaan,
waar hij in 1957 voor het eerst
heen kon om de kardinaalshoed
in ontvangst te nemen, die Pius
XII hem al in 1952 had toege
kend. en van de andere kant was
de overeenkomst met de autori
teiten niet veel meer gebleken
dan een soort gewapende vrede,
die voortdurend werd yerstoord
door aanvallen op de kerk.
Zo legde een wet van 1961 het
godsdienstonderricht aan ban
den: het werd uit de scholen ge
bannen en mocht nog slechts
worden gegeven in catechetische
centra, die slechts met staats-
goedkeuring en onder staatscon
trole mochten worden opgericht.
De bisschoppen verboden hun
priesters deze goedkeuring aan te
vragen en de staat legde zich daar
stilzwijgend bij neer (tegenwoor
dig bestaan er in heel Polen ruim
18.000 van dergelijke centra).
Afgezien van voortdurende plage
rijen en speldeprikken. waaraan
de kerk vooral op het plaatselijke
vlak bleef blootstaan, ontstond er
een nieuwe belangrijke wrijving
in 1965, toen de Poolse bisschop
pen, tegen het einde van het Vati
caans concilie, een brief schreven
aan het Duitse episcopaat, waarin
zij zich bereid verklaarden tot
verzoening en evangelische ver
giffenis voor wat de Duitsers Po
len tijdens de oorlog hadden aan
gedaan (het was een gebaar dat
ook door de bevolking maar met
moeite werd begrepen).
Het was ongetwijfeld een politiek
document, dat de weg zou banen
voor het vredesverdrag tussen
Polen en West-Duitsland van 7
december 1970, maar op dat mo
meer dan eens heeft laten blijken
dat hij regering en partij als een
kleine minderheid beschouwt,
die niet het recht heeft op levens
beschouwelijk gebied haar wil op
te leggen aan een katholieke na
tie.
Naar die natie keert hij nu terug als
paus en er schijnt al een soort
volksverhuizing te zijn ingezet
van miljoenen Polen, die hem
willen gaan zien, ondanks de
moeilijkheden die hen door de
autoriteiten in de weg worden
gelegd, als opschorting van
vakantiedagen en schoolexa
mens die juist in de week van het
pauselijk bezoek moeten worden
afgelegd.
Als opeenhopingen van grote men
senmassa's in alle dictatoriale re
gimes bij voorbaat als gevaarlijk
worden beschouwd, dan ligt er in
de toeloop van de Polen naar Jo
hannes Paulus II een nog groter
potentieel gevaar. Wat hij voor
zijn landgenoten belichaamt, is
de identiteit van de Poolse natie
met de kerk, een identiteit die
zover gaat dat men de geboorte
van de natie laat samenvallen met
het doopsel van de eerste koning,
Mieszko I, in 966.
De viering van het 1000-jarig be
staan van Polen in 1966 werd dan
ook geheel overheerst door de
kerkelijke plechtigheden, tot
grote ergernis van de regering,
die de bisschoppen verweet dat
zij de kerk boven de staat verhie-
Maar de Poolse bevolking greep de
gelegenheid aan als een groot
scheepse demonstratie tegen een
regime dat zich op geen enkele
manier had weten te identifice
ren met de natie: het was aan de
macht gekomen en werd in stand
gehouden door het diep gehate
Rusland en het had zich in de
voorafgaande jaren vergrepen
aan de hoogste kerkelijke autori
teit, de primaat van Polen kardi
naal Wyszinski, die van 1953 tot
1956 in arrest was geweest en
wiens terugkeer naar Warschau
ment werd het de bisschoppen
door de regering zeer kwalijk ge
nomen. Toen de Duitse bis
schoppen zich in hun antwoord
bereid verklaarden als pelgrims
naar het Poolse nationale Maria-
heiligdom in Czestochowa te
komen, weigerde de regering
te
erlen
dez
vreemdelingen, die „eigenmach
tig" door het Poolse episcopaat
waren uitgenodigd.
Op 17 april 1966 verklaarde Go
mulka zich verantwoordelijk
voor het regeringsverbod op de
komst van paus Paulus VI naar
Czestochowa. Enkele maanden
tevoren had de regering kardi
naal Wyszinski's paspoort inge
trokken om te voorkomen dat hij
zich in het buitenland „in strijd
met het staatsbelang" zou gedra
gen.
In deze omstandigheden begonnen
de feestelijkheden voor het „Sa
crum Millennium Poloniae", het
heilige 1000-jarige bestaan van
Polen, in het teken van het dub
bele beginsel: wie aan Polen
komt. komt aan de kerk (en de
bisschoppen hielden niet op te
protesteren tegen iedere schen
ding van mensenrechten, wille
keurige arrestaties en dwangme
thoden van de geheime politie).
En wie aan de kerk komt, komt
aan Polen (en de bevolking toon
de dit door hun massale deelna
me aan processies en plechtighe
den en de jubelende ontvangst
van hun bisschoppen).
In de volgende jaren kwam deze
wederzijdse solidariteit nog her
haaldelijk tot uiting. De bis
schoppen solidariseerden met de
studentenopstand van februari-
april 1968; studenten en intellec
tuelen van hun kant namen in
groten getale deel aan een inten
sief kerkelijk studieprogramma
(waarvoor een regeringsrapport
met name de toekomstige paus
Karei Wojtyla verantwoordelijk
stelde).
Eind 1970 stelden de bisschoppen
zich aan de zijde van de proteste
rende arbeiders, die uiteindelijk
de regering-Gomulka ten val
brachten.
Een groot schilderij van de paus op een kerk m Polen. Polen bereidt zich
voor op het bezoek van de kerkvorst.
Op 3 maart van dit jaar was er een
ontmoeting tussen kardinaal
Wyszinski en eerste minister Ja-
roszewicz, waarbij deze de kardi
naal zou hebben verzekerd van
de grote belangstelling van de
nieuwe regering voor een nor
malisering van de verhouding
tussen kerk en staat en de kardi
naal enkele eisen zou hebben ge
steld, zoals de bouw van nieuwe
kerken, de heroprichting van
godsdienstige verenigingen en
de uitgave van een katholiek
dagblad.
In de afgelopen maanden zijn er
wel heel diepgaande veranderin
gen opgetreden. In plaats van op
volger van kardinaal Wyszinski.
zoals in de lijn van de verwach
tingen lag, is kardinaal Wojtyla
opvolger van paus Paulus ge
worden. De opvattingen van het
Poolse episcaat en van het Vati
caan vallen nu samen in de man,
die zich een van de krachtigste
voorvechters heeft getoond van
de vrijheid van de Poolse kerk.
Deze man zullen de Poolse auto
riteiten gaan begroeten „met de
zelfde trots en geestdrift als het
volk Maar ook, al zeggen ze dat
er niet bij, met grote bezorgdheid,
want meer dan ooit is hij nu, als
paus. de geestelijke leider van de
Poolse natie.
