ubliek
Kijk op molenswelkom
bij de molenliefhebber
„We willen de dode paus live"
Boom op Boskoops
dak: „onnatuurlijk
Vijf m3 stalmest: Wie biedt er meer
door
Sjak
Jansen
Oppascentrale
Nieuw molenboek
zoekt
vrijwilligers
Herinneringen aan de eerste Europese nieuwsuitwisseling
KWART EEUW EUROVISIE
PAGINA 4
VRIJDAG 27 APRIL
Elke ochtend, steevast om tien uur, ga ik de stad en
regio in, op zoek naar mensen en dingen voor deze
rubriek. Tips en wensen voor "Publiek", kunt u tot klok
slag tien aan mij kwijt, tel. 071-144941, toestel 215.
Schriftelijke reacties zijn ook zeer welkom.
De „oppascentrale gehandi
capten" van de vrijwilli-
gerscentrale voor Leiden en
de bollenstreek (Lange-
gracht 246a) zit dringend
verlegen om oppassers. Deze
oppascentrale is een jaar ge
leden opgericht om de taak
van ouders van thuiswonen
de gehandicapten ietwat te
verlichten. Willen deze ou
ders eens een avondje uit,
dan lukt het vaak niet elders
een oppas te vinden. In dat
probleem voorziet de oppas
centrale. Zij kan een oplos
sing bieden voor overdag 's
avonds en eventueel het
weekeinde.
De ouders kunnen er van
opaan dat er een vertrouwd
iemand komt oppassen.
Daarom werkt de oppascen
trale met vaste vrijwilligers.
Het is dus voor vrijwilligers
vooral zaak dat zij zich niet
al te gemakkelijk afmelden.
Daarnaast wordt van hen
verwacht dat zij goed met
kinderen kunnen omgaan.
De vrijwilliger krijgt een vast
gezin toegewezen zodat er
een band tussen het kind en
de oppas ontstaat. Daartoe
gaan vrijwilligers eerst uit
gebreid kennismaken met
het betreffende gezin.
De vrijwilliger is niet alleen
oppas; er kan ook sprake zijn
van spelbegeleiding of prak
tische hulp. Voor vrijwilli
gers bestaat de mogelijkheid
op een dagverblijf een soort
stage te lopen.
Molens in de Zaanstreek
In Boskoop weten ze alles van bomen, maar van een boom op een
dak (of op de brug) willen ze niéts weten.
Dit bleek gisteravond, toen een brief (waarover ik deze week be
richtte) van de Amsterdamse kunstenaar Hans Koetsier in de
gemeenteraad ter sprake kwam. Koetsier heeft het idee opgevat
om eens een boom op een (bij voorkeur hoog) dak of brug te
plaatsen en daarbij dacht hij allereerst aan Boskoop. Zijn voor
stel kreeg echter een lauwe reactie. Ook een pleidooi van L. 't
Hart (Boskoop 2000) voor het idee haalde niets uit.
"Een boom op een dak is tenslotte niet vreemder dan een plant in
een potje", vond 't Hart, die opmerkte dat Boskoop toch al niet zo
met "cultuur" gezegend is.
"Misschien wordt er inderdaad wel wat schraaltjes aan kunst ge
daan, met name aan visuele kunst", beaamde burgemeester J. H
Reinders. Maar voor een boom op een dak bleek hij niets te
voelen. "Wie het wil kan dit plan ten uitvoer brengen, maar dan
wel voor eigen rekening", voegde hij er aan toe
•'t Hart probeerde nog steun te krijgen bij de andere partyen, maar
tevergeefs. D. E. Chossen (CDA) vond het "onnatuurlijk" en W
H. van Eek (CDA) liet de term "oncommercieel" vallen
In de oude brandersmolen 'De Noord' in Schiedam is
gisteren het nieuwe molenboek 'Kijk op molens' van
J. Th. Balk ten doop gehouden. Een presentatie
waarbij uitgever Elsevier werd bijgestaan door de
vereniging De Hollandsche Molen en het Gilde van
Vrijwillige Molenaars.
Voor molenliefhebbers kan dit
boek een welkome aanwinst
betekenen. 'Kijk op molens'
is tamelijk volledig. Het geeft
niet alleen een overzicht van
ons in de loop der decennia
sterk afgenomen molenbe
stand (halverwege de vorige
eeuw telde ons land zo'n 9000
molens, nu zijn dat er nog
slechts 950, de circa 75 wa
termolens niet meegere
kend). Het boek verstrekt ook
informatie over het wonen in
molens, molenrestauraties,
het behoud van molens, kos
ten van onderhoud, molen
verplaatsingen, molenmusea.
Tevens zijn in dit boek opge
nomen een overzicht van
molenroutes in ons land en
een lijst van typische molen
termen. Dat alles rijkelijk
geïllustreerd met fraaie kleu
renfoto's.
Uit het boek blijkt ook dat on
danks de aanzienlijke afname
van het aantal molens, er nog
Een runderstaart, vijf kubieke meter stal
mest, een boklam, een halve kilo aardap
pelen (af te halen in oktober), twee tortel
duiven in een kooi, een geslachte wilde
eend (te leveren eind 1979), een kamelen-
zadel, een koperen toeter of twee flessen
wijn, welwillend afgestaan door de pas
toor van de Agathakerk.
Ziedaar slechts een greep uit de (schrik met)
498 goederen, die vanavond ten bate van
de Nederlands Hervormde gemeente in
Lisse geveild zullen worden in gebouw
Rehoboth aan de Achterweg. Om zeven
uur gaan de deuren open, zodat men
ruimschoots de tijd heeft de kleine 500
artikelen te bezichtigen. Artikelen die
door een actiecomité in vijf maanden tijds
m en rondom het bollendorp zijn ingeza
meld.
Jaarlijks wordt deze financiële actie voor de
hervormde kerkvoogdij gehouden. Ook
dit jaar zullen de goederen aan de man
worden gebracht door de veilingmeesters
van de HOBAHO. Vorig jaar bracht de
veiling 35.000 gulden in het laatje.
steeds een grote verschei
denheid aan Nederlandse
molens is. Van de standerd
molen, die men in het zuiden
des lands nog vrij talrijk aan
treft, tot geweldige wind-
werktuigen van meer dan 30
meter hoog op de Schiedamse
vest. Talrijk zijn nog de ko
renmolens waarmee de laat
ste tijd weer wordt gemalen.
Verder zijn er uiteraard nog de
Leidse hoge stellingmolens
(zoals De Herder) de water
molens, wipmolens, spinne-
koppen, de dikke Noordhol
landse binnenkruiers, de wit
te Zeeuwse grondzeilers, de
paltrokzaagmolen en de tjas-
ker. Van alle typen die men in
ons land kan aantreffen,
wordt bovendien de geschie
denis verhaald.
In het boek zijn molens uit de
omgeving van Leiden en Al
phen aan den Rijn rijk verte
genwoordigd. Zo staan er
kleurenfoto's in van onder
meer de wipmolen in Zoe-
terwoude, de Aarlanderveen-
se viergang, de watermolen
van de Hogeveense polder in
Noordwijkerhout, de dikke
molen in Zwammerdam, de
Munnikenmolen in Leider
dorp, de oude wipmolen in de
polder Steekt bij Alphen aan
den Rijn, de 'Vrouw Venner'
bij Oud Ade, de twaalfkante
stenen molen in Rijp we te
ring, de Veendermolen en
Blauwe molen in Alkemade
en de Poelpoldermolen in
Lisse
De Watermolen van de Hogeveense polder in Noordwijkerhout.
i
Door Carel Enkelaar
Brussel, maandag 6 oktober 1958, s morgens 09.00 uur
Over de stad hangt een lichte mist. Het justitiepaleis op de
heuvel ligt in het dampig tegenlicht van een aarzelende
herfstzon. Daar moetik wezen. Mijn stoel als hoofdredac
teur van het NTS-journaal (NTS-News) in Bussum heb ik
tijdelijk verwisseld voor een plek in het Technisch Cen
trum vaa de EBU onder de koepel van het Paleis van
Justitie in Brussel. Ik moet aantreden als newscoordina-
tor
De Eurovisie bestaat 25 jaar en ter gelegenheid daarvan heeft Carel
Enkelaar, het televisiehoofd bij de NOS. het boekje „Behind the
screen" samengesteld, een bundel van 18 verhalen die zich af
spelen achter de schermen van internationale gebeurtenissen die
per televisie werden uitgezonden. Het Engelstalige boekje is be
stemd voor televisiemakers en buitenstaanders. Het bevat bele
venissen van verslaggevers, regisseurs, producers en camera
mensen, te beginnen met de eerste dag van de nieuwsuitwisse
ling via het Eurovisienet.
NOS-Programmacommissaris Jan de Troje heeft het boekje aan de
Europese Omroep Unie (EBU) aangeboden in de persoon van de
voorzitter van de EBU-Televisieprogramma Commissie, Otto
Nes. Dat gebeurde tijdens de vergadering van de commissie in
Willemstad (Curacao).
„Behind the screen" speelt zich af rond gebeurtenissen als de oor
log in Vietnam, de moord op president Kennedy, de bouw van de
Berlijnse Muur, de terreuractie tijdens de Olympische Spelen in
Munchen. Enkelaar schreef zelf het verhaal over de dood van
paus Pius XII in 1958, het eerste nieuwsonderwerp dat nog de
zelfde dag voor de journaals in de Europese landen beschikbaar
kwam. Enkelaar was toentertijd in Brussel de eerste coordinator
van het Eurovisienieuws.
Hierbij het verhaal van Enkelaars herinneringen.
Na mijn vorige bezoek weet ik de
weg naar de lift. Maar uitgere
kend op deze historische dag is de
lift defect en de eerste Europese
nieuwscoördinator kan er zich
lijfelijk van overtuigen dat de
trap van het Paleis van Justitie in
Brussel 348 treden hoog is. Maar
het is de moeite waard
Sinds het begin van de televisie
hadden we elkaar per vliegtuig
kleine rolletje gefilmd nieuws
toegezonden. Soms kwamen die
rolletjes ook aan, maar altijd een
of twee dagen later. Soms was er
op Schiphol Airport helemaal
niets te vinden, omdat het vlieg
tuig met die voor ons zo belang
rijke lading wegens mist was uit
geweken naar Dusseldorf of Ko
penhagen. Aangezien die rol
letjes ons hele bezit aan buiten
lands gefilmd nieuws uitmaak
ten, keken we op zo'n avond tan
denknarsend naar onze caption:
„Due to fog no foreign news to
day".
Er bestond toen zoiets als telere-
cording of kinescope. Een via Eu
rovisie binnenkomend televisie
signaal kon via een heel klein te
levisieschermpje met een film
camera worden vastgelegd. Als je
op het moment van de Eurovisie
uitzending geen zendtijd had,
kwam die uitzending - na ont
wikkeling van de film - een uur of
zo later op film ter beschikking.
Maar als dat kon met een narcis-
senfestival in Montreux - de eer
ste officiële Eurovisieuitzending
- dan moest dat volgens Wim
Rengelink, onze programma
commissaris, en mijzelf ook kun
nen met een stuk gefilmd nieuws
in Londen, Rome of Madrid. Dan
behoefde die film niet meer per
vliegtuig te worden verzonden en
kon je het buitenlandse nieuws
van die dag 's avonds nog in beeld
uitzenden.
Same day news! Toen de droom
van een televisiejournalist. Maar
technici wisten je ook onmiddel
lijk duidelijk te maken dat de
zwartwitverhouding en het
gamma van de film niet meer
zouden kloppen en dat zoiets niet
uitzendbaar zou zijn. Maar telefo-
to's zijn toch ook heel primitief
begonnen, wierp je dan tegen.
Die werden technisch toch ook
verbeterd. De techniek bleef me
delijdend lachen bij zoveel onbe
grip.
Toch kregen we het zover dat een
telerecording werd gemaakt van
een gefilmde samenvatting van
de Tour de France, die door de
O RTF vanuit Parijs op 819 beeld
lijnen werd uitgezonden. Er was
dus ook nog vertaling (to convert)
nodig. Slechtere beeldkwaliteit
was niet te bedenken. Maar onze
filmcutter herkende op die kine
scope alle Nederlandse wielren
ners en dat was voor ons experi
ment voldoende. Vijfentwintig
newseditors uit heel Europa en
zelfs uit Canada besloten op 11
maart 1958 in Amsterdam tot een
experimentele nieuwsuitwisse
ling in oktober 1958, hoewel
slechts vijf organisaties aanvan
kelijk kans zagen aan het expe
riment deel te nemen.
Nahijgend van de 348 treden stond'
ik in een bizarre ruimte met mo
nitoren, kabels en vreemde appa
ratuur, onder de koepel van het
Paleis van Justitie. Te midden
van al die rommel rinkelde een
telefoon. Het leek me de taak van
een nieuwscoördinator die op te
nemen. „Is it you, Carel? This is
Carel Enkelaar.
Franco". Franco Schepis, hoofd
redacteur van de Telegiornale in
Rome.
„Carel, listen, the Pope is ill. What
do you want me to do?"
..Where is the Pope?"
„In Castelgandolfo, I have sent al
ready a filmcrew".
Paus Pius XII was in zijn zomer
verblijf ziek geworden.
„What can you show?"
„Praying nuns, I think".
„Franco, listen, this afternoon it
will be the first item on the first
day of the first European new-
sexchange", zei ik zo plechtig
mogelijk.
Dat bleek 's middags ook niet zo'n
moeilijke keuze. Mijn eigen NTS
offreerde een item over de oogst
van suikerbieten, kennelijk het
belangrijkste nieuws in Neder
land die dag en de items van de
anderen waren al niet veel be
ter.
Om vijf uur 's middag kregen BBC,
ITN. NIR en NTS de Castelgan-
dolfobeelden via de link thuisbe
zorgd. Een uur later konden ze
worden uitgezonden. Actuele
filmbeelden uit het buitenland
voor het eerst dezelfde dag in de
uitzending. Groot enthousiasme
op de redacties in Londen, Brus
sel en zeker niet minder in Rome,
waar men al OB-vans begon te
zenden naar Castelgandolfo en
het Sint Pietersplein.
Naarmate de ziekte van de paus
verergerde, steeg de belangstel
ling ook bij de televisiestations
die niet aan het experiment deel
namen. De vijf pioniers van de
eerste dag groeiden naar twaalf
deelnemende landen. Alle aarze
lingen vanwege kosten en kwali
teit waren in 48 uur overwon
nen.
Franco had het zelfs klaargespeeld
een video-camera te krijgen in de
Castelgandolfo-villa. in de kamer
naast het ziekenvertrek van de
paus. Dat was niet alleen om de
fraaie gobelins te laten zien, maar
hij had een afspraak gemaakt met
de biechtvader van de paus, pater
Pellegrino, die bereid was exact
om vijf uur, als de nieuwsuitwis
seling begon, uit de ziekenkamer
te komen en voor de video-came
ra een korte verklaring af te leg
gen over de toestand van de Hei
lige Vader.
..Stand by for telerecording. Live
statement about illness of the
Pope by father Pellegrino in ten
seconds..."
Terwijl ik het voor het eerst zei, lie
pen me de rillingen over de
rug.
De toestand van de paus ging snel
achteruit. Op verzoek van alle
landen werd het Eurovisienet de
hele dag opengehouden. Ik
moest maar zeggen wat er moest
gebeuren. Men was bereid elk lo
pend programma te onderbre
ken. Franco in Rome en ik in
Brussel zaten, aten en dronken
met de koptelefoon op.
Op de donderdag moesten we ern
stig rekening houden met het
overlijden van de paus. Iedereen
hing de hele dag aan het geluids
circuit in de veronderstelling dat
ik in Brussel alles wist. In alle Eu
ropese studio's zaten onze vrien
den naar hun monitor te staren in
de hoop dat onze caption uit
Brussel eindelijk iets anders zou
laten zien dan „EBU-UER-Brus-
sel"
Wij op onze beurt zaten in het Paleis
van Justitie aan te kijken tegen
de caption van de RAI in Rome.
Ik was geheel afhankelijk van
Franco Schepis. Maar ik wist dat
hij vanuit zijn studio een spreek-
verbinding had met de beide OB-
vans in Castelgandolfo en het
Sint Pietersplein.
Ik wist dat hij zijn producers in die
wagens zat op te zwepen tot ui
terste attentie. Aan Franco, die
het Vaticaan kende als geen an
der, zou niets ontgaan.
Gaston van Larebeeke, een van on
ze technici. Was zo begripvol een
fles whisky te halen. Ook zonder
ijsblokjes kwam die goed van
pas. En als ik het goed zag, begon
zelfs Eric Griffiths, een laconieke
Engelsman van de BBC, die de
technische leiding had, toch wat
opvallender dan anders de
knopjes en de kabeltjes te con
troleren.
„Carel, jij bent katholiek. Hoe ma
ken ze de dood van zo'n paus ei
genlijk bekend. Wat kunnen we
laten zien?"
Nauwelijks had ik hem kunnen
antwoorden dat ik dat ook niet
wist, of Franco schetterde in mijn
koptelefoon. „Carel, Carel, we
expect a message of Radio Va-
ticana..."
Natuurlijk, flitste het door mijn
hoofd, klokken van Sint Pieter,
Laudetur Jezus Christus en dan
het bericht...
„Wat kun je met je camera's
doen?'
„Switchen van Castelgandolfo naar
Sint Pieter".
„Okay. Heb je een geluidsverbin
ding met Radio Vaticana?"
„No".
„Verdomme. Had je kunnen swit
chen met je camera's en het ge
luid van de radio erachter..."
„Krijg ik zo gauw niet meer voor
elkaar".
„Heb je een radio in de buurt?"
„Ja, een klein portable radiootje"
„Franco, luister: houd die radio
vlak voor die microfoon waar je
nu in spreekt. Nemen we dat ge
luid. Hoe lang duurt het
nog?"
„Kan elk moment gebeuren"
„Okay. Stand by. Eric, mike plea
se".
Trillend van de zenuwen kwam het
eruit: „Newscoördinator to all
stations. Attention all stations.
We verwachten een extra uitzen
ding van Radio Vaticana. You
will get live pictures from Castel
gandolfo and St. Peterssquare.
Simultaneous sound of Radio
Vaticana. Stand by for telerecor
ding in a few seconds
Jawel. En maar hopen dat dat ra
diootje van Franco het zou
doen.
„Hello, BBC here. Kenneth Mat
thews..."
„Yes Kenneth".
„We want to take it live".
„Okay Kenneth. You take the
dead Pope live..."
Het was eruit voor ik de vreemde
woordspeling zelf in de gaten
had. Mijn hemel, hoe krijg je het
in je hoofd. Maar we moesten
door.
„Hello Rome, please start already
picture transmission just fq
being safe
De RAI-caption verdween en w)
keken rechtstreeks naar Castel
gandolfo. Rijen biddende men
sen. Switch naar St. Peterssque
re. Nonnetjes, priesters, toeristel
op hun knieën. Ontroerend!
beelden. Gelukkig had Eric al ui
eigen beweging zijn video-kno{
ingedrukt. In alle Europese stu
dio's keken ze nu naar dezelfdt
beelden.
„Franco here. Special transmission
of Radio Vaticana will start in fiv<
seconds".
„Newscoördinator to all stations
Start telercording and livi
broadcast in London right now"
Maar op hetzelfde moment be
greep ik dat ze dat natuurlijk zeil
al hadden gedaan.
Gespannen tuurden we naar de
beeldenm Het was doodstil in oh
ze technische rommelkamer. We
hoorden de mensen schuifelen iri
Castelgandolfo en de duiven
fladderen rond het raam van de
paus in het Vaticaan. En ineens
was daar op die zolder onder de
koepel van het Paleis van Justitie
in Brussel het bronzen geluid van
de beelden. Pieter: „Beng - beng
- beng" en een Latijnse stem die
plechtig zei „Laudetur Jesus
Christus". Van de rest heb ik)
niets meer verstaan. Ik begreep)
dat de paus dood was, dat Franco
in Rome zijn radiootje voor de re-'
gie-microfoon stond te houden,
dat dit in de Engelse huiskamers;
nu werd uitgezonden en dat alle
Europese televisiejournaals van
avond hiermee zouden openen.
Same day news...!
„Erie, pak een whisky. Je hebt 'm
verdiend'.
„Listen Carel, you said, you are a
catholic, isnt?"
„Yes".
„De paus toch ook, hé?"
„I suppose so".
„Hij heeft je willen helpen. Two ca
tholics made the newsexchange
today...'
Toch hebben we die avond geen
wijwater gedronken...
