„Ik besef elke
dag hoe fijn
het 'zien' is"
Van Costa del Sol
naar „Costa del Sof
DONDERDAG 26 APRIL 1979
door
Sjak
Jansen
Elke ochtend, steevast om tien uur, ga ik de stad en
regio in, op zoek naar mensen en dingen voor deze
rubriek. Tips en wensen voor "Publiek", kunt u tot klok
slag tien aan mij kwijt, tel. 071-144941, toestel 215.
Schriftelijke reacties zijn ook zeer welkom.
Beppie van Wees (33) uit Amsterdam is de koning te rijk. Na bijna zes jaar
van vrijwel volledige blindheid kan ze weer ziendankzij een nieuw
hoornvlies van een donor. Van iemand dus. die in een zogenaamd codi
cil verklaard had. geen bezwaar te hebben om na zijn dood weefsels of
organen af te staan
Elk jaar worden er in ons land ruim 500 hoornvlieslransplantaties ver
richt. Maar het zouden er veel meer kunnen zijn als er meer donors
waren. Oogweefsels lang bewaren heeft geen zinHet oog van een over
ledene moet binnen twee uur verwijderd worden en de hoornvliezen
moeten binnen 48 uur op het oog van de ontvangende persoon worden
aangebracht om versterving van het weefsel te voorkomen In die tussen
tijd moeten de donor-ogen getypeerd worden om na te gaan bij welke
patiënt het weefsel past. Dit om het risico van afstoting zo veel mogelijk
te beperken.
Die typering geschiedt bij Eurotransplant in LeidenDeze stichting werkt
ook voor een veertigtal Europese niertransplantatiecentra en beschikt
over alle gegevens van de vele mensen die op een donornier wachten.
Alleen al in ons land zijn dat er vele honderdenSinds 1954 ontvingen al
meer dan 55.000 mensen een donornier.
Maar nog alt ijd is er een gebrek aan donors. De wachtlijsten groeienook
bijvoorbeeld voor kinderen die behandeld worden met groeihormoon
vervaardigd uit het hersenaauhangsel, de hypofyse. Deze kinderen zou
den zonder dit hormoon 30 tot 50 centimeter beneden de gemiddelde
lengte blijven
Elk jaar worden ook 4000 mensen met ernstige verbrandingen in het
ziekenhuis opgenomen, onder wie 2500 kinderen. Vaak kan hun leven
worden geredernstige verminking worden voorkomen en pijn vermin
derd. dankzij donorhuid.
We schrijven 1972. een koude
oktoberdag, hartje Friesland.
Beppie van Wees raakt be
trokken bij een auto-ongeluk.
Klapt met haai- hoofd door de
voorruit (autogordels kwa
men in die tijd sporadisch
voor). Gevolg; Een kapot
voorhoofd en twee ogen
nauwelijks iets over
was. „Ineens was het pikke
donker", weet Beppie van
Wees. Twee dagen later lag ze
met verband om haar hoofd in
het Utrechtse Ooglijders-
gasthuis.
Intussen was gebleken dat één
oog verloren was en het ande
re oog zwaar gewond. „Ze
zouden-van dat oog redden
wat er te redden viel, werd me
verteld. Mijn gezichtsvermo
gen was teruggelopen tot een
half procent. Ik kon slechts
licht van donker onderschei
den. Gelukkig was mij gezegd
dat als mijn hoofd eenmaal
geheeld was, ik een
hoornvliestransplantatie zou
krijgen. Hoop heb ik dus al
tijd gehad".
„Toch heb ik die eerste tijd niet
kunnen bevatten wat er nou
met mij gebeurd was. Kwam
door de kalmerende midde
len. Drong wel tot me door,
maar er over nadenken lukte
niet. Pas veel later realiseerde
ik me wat er ineens was ver
anderd. Dat ik mijn studie
Spaans, waarvoor ik mijn
kandidaats al had gedaan, er
aan moest geven. Dat ik niet
meer zo maar de straat op
kon. Dat ik in feite vastgena
geld zat in mijn huis. Die on
vrijheid, dat isolement was
het ergste. Juist dan is het een
geluk enkele vrienden te
hebben die jou opzoeken".
Geen braille
Beppie herhaalt dat het een
waanzinnige overgang was
geheel onvoorbereid tc moe
ten ervaren dat ze niet meer
kon zien. Begeleiding was er
volgens haar niet„Ook geen
psychiater of zo. Dat was toch
wel wenselijk geweest. Er
was ook niemand die me
kwam vertellen, welke voor
zieningen er nou voor blinden
zijn. Het is dat ik wist dat ik
getransplanteerd zou wor
den, anders zou ik direct
braille hebben geleerd. Ik zat
in een fase van moet ik me
nou aanpassen of niet. Ik heb
de tijd maar doorgebracht
met fijne dingen; pianospelen
en van die gesproken woord
boeken lezen".
Anderhalfjaar na het ongeluk
kreeg Beppie in het Acade
misch Ziekenhuis in Leiden
de eerste transplantatie. Met
de wetenschap van weefsel-
typeringen was men nog niet
zover en vandaar dat Beppie
het nu niet zo verwonderlijk
vindt dat het hoornvlies na
een half jaar afstootte. „Met
de dag werd mijn zicht misti-
ger. Een enorme teleurstel
ling. Ik voelde me weer ge
vangen. In dat halfjaar had ik
mijn studie weer opgevat,
moet je weten. En dan valt
alles opnieuw in duigen".
Zekere onzekerheid
Drieëneenhalf jaar later, april
'78, krijgt de Amsterdamse
een oproep voor een tweede
transplantatie. „Intussen was
men veel meer te weten ge
komen over weefscltyperin-
gen. En nu slaagde het wel.
Afstoting van dit oog kan an
derzijds nog altijd plaatsvin
den, de kans is echter zeer ni
hil. Bevreesd ben ik er niet
voor, anders zou je gek wor
den. Ik zit wel met een zekere
onzekerheid. Dat alleen al
bewijst dat er zo ontzaglijk
veel meer donors nódig zijn.
Ik besef elke dag hoe fijn het
is weer te kunnen zienGeniet
telkens met volle teugen van
de kleuren".
Nu Beppie in het afgelopen jaar
dat ze weer kan zien in record
tempo haar studie heeft afge
rond, heeft ze van menigeen
veel respect afgedwongen.
Voor de klas staan is evenwel
niet voor haar weggelegd.
Sporten, tillen en meer oefe
ningen die te veel lichamelij
ke kracht vergen, zijn even
eens taboe. Voor een deel is
Beppie dus nog gehandicapt.
Lezen, bijvoorbeeld, kan ze
alleen met behulp van een
loep.
Drempel
Over begrip uit haar omgeving
zegt ze: „Dat is heel wisse
lend. Sommigen waren bang
voor me geworden, dachten
dat ik altijd zat te huilen. An
deren beurden me op. Ik heb
dan ook ontzettend veel ge
praat over dat blind zijn. Die
gesprekken hebben me
enorm geholpen. Maar er zijn
ook mensen die je te veel wil
len helpen. Dan reageerde ik
wel eens van: 'Aan mijn benen
mankeert niets hoor'. Ik geef
toe dat wanneer je hulp be
hoeft, je toch wel over een
drempel heen moet. Beetje bij
beetje kon ik me er weer toe
overhalen te gaan winkelen.
Wanneer ik ergens eert pilsje
dronk, heb ik toch wel eens
rare reacties gehad. Dat een
blinde in de kroeg zit, schijnt
raar te wezen. Het blijkt dat
gehandicapten te veel wor
den buitengesloten".
Het moment dat na de tweede
transplantatie het verband
van haar gezicht werd ge
haald weet Beppie zich uiter
aard nog kristalhelder voor de
geest te halen. „Je wordt
overweldigd door de veelheid
van dingen en kleuren. Krijgt
ook wel een beetje ruimte
vrees. Maar wat er dan door je
heen gaat is waanzinnig ge
woon. Ik buit mijn gezichts
vermogen dan ook zoveel
mogelijk uit".
Schitterend
Beppie is zojuist teruggekeerd
van vakantie op Kreta. „Ik
heb zo ongelooflijk genoten.
Alles in volle bloei. Op je buik
in het gras liggen en allerlei
miniatuur bloempjes ont
dekken. Dat is schitterend".
Behalve in de horeca worden toeristen in Sanje ook geconfronteerd met stakingen bij de busondernemingen
lijk geen goed. Dat zal heus nog
wel repercussies geven. Dat heb
je in Griekenland ook wel gezien.
De toerist wil rust. Die komt hier
om z'n dagelijkse sores te verge
ten. Die wil niet geconfronteerd
worden met acties, met mensen
die met spandoeken lopen, met
stakers die werkwilligen bij de
hotels en restaurants staan op te
wachten om ze te bedreigen. Die
willen niet geconfronteerd wor
den met druk patrouillerende
politiemannen".
Zijn woorden worden nog diezelfde
avond bevestigd wanneer ik te
rugkeer in het vakantiecomplex.
De buurman in de aangrenzende
bungalow zegt: „Ik ben vanmid
dag met m'n gezin nog even naar
de boulevard van Fuengerola
geweest. Maar toen ik al die poli
tie zag voelde ik me toch niet zo
happy meer. Ik ben 'm maar
gauw gesmeerd".
De Paasvakantietoeristen zijn niet
alleen met hotel en restaurant
stakingen geconfronteerd: ook
het personeel van de busonder
neming die de verbindingen aan
de Costa del Sol verzorgt, legde
het werk neer. Militairen namen
het stuur over, maar de half-uur-
diensten functioneerden ineens
om de twee, soms drie uur. Als
tegenprestatie mochten de pas
sagiers gratis reizen, wat weer
werd benut om eens een ver tripje
te maken naar Aleeciras, vanwaar
oversteken naai' het Noordafri-
kaanse Tanger mogelijk zijn en
ook een bootreisje is te maken
naar de Spaanse vrijhaven Ceuta,
waar de horloges, zonnebrillen en
fototoestellen belachelijk laag
geprijsd zijn.
Nog tijdens deze Paasvakantie is
gebleken wat voor gevolgen zul
ke stakingen kunnen hebben
voor het toeristisch verkeer.
Reisorganisator Neckermann
boog vluchten met de aanvanke
lijke bestemming Malaga om
naar Benidorm aan de Cost a
Blanca. En vakantievierders die
al aan de Costa del Sol zaten werd
een gratis overbrenging naar een
andere Spaanse stakingsvrije be
stemming aangeboden.
De grote stimulator van het toeris
me in Spanje, Arturo Estrada
Ruidavets, heeft inmiddels al een
duidelijk waarschuwend woord
laten horen: Spanje heeft niet het
alleenrecht van de zon, het land
schap en de vriendelijkheid. Er
zijn meer kapers op de kust. En
hij laat weten, dat men bijvoor
beeld vanuit Scandinavië, van
waar men tot op heden veelvul
dig afreisde naar zonnige Spaan
se oorden, nu voor dezelfde prijs
naar Miami .kan. En voor de
Spanjaarden is het - hoe para
doxaal het ook moge klinken -
goedkoper om naar Tunesië te
gaan dan naai- de „eigen" Canari-
sche Eilanden.
Die Nederlandse mevrouw die met
haar vriendin samen een appar
tementje had afgehuurd, door
zelf te koken geen last had van de
restaurantstaking en door zelf
een autootje te huren ook niet te
lijden had van de ongemakken
die voortvloeiden uit de staking
van het buspersoneel doet zeer
laconiek over de stakingsperi
kelen wanneer zij zegt: „Nu heb
ben we weer eens wat om over te
praten. In Nederland praat je al
tijd over het wisselvallige weer.
YVat is het koud. En: wat regent
het toch weer. Maar hier schijnt
bijna altijd de zon en hoefje nooit
zo over het weer te praten. Die
stakingen vormen gewoon een
aardig onderwerp van gesprek
voor ons. Meer niet".
De Belgische mevrouw uit de om
geving van Brugge, die al twaalf
jaar aan de Costa del Sol woont,
kan het zich best voorstellen
waarom die horecamensen sta
ken. „Ze willen gewoon wat meer
verdienen. Zij zien de goed ge
vulde beurzen van de vakantie
gangers. En ze zien de omstan
digheden waarin zij zelf verke
ren. Wanneer je als vader van vijf,
zes kinderen zo'n 25.000 peseta's
in de maand thuisbrengt - en dat
is nog geen achthonderd gulden -
dan is er wel sprake van een heel
groot verschil. Dat verklaart ook,
waarom er zoveel wordt gestolen
van vakantiegangers".
Gelukkig: achter de stakingen aan
de Costa del Sol schijnt de zon zo
overdadig dat je bij terugkeer in
het onder een mistroostige re
genhemel huiverende Nederland
die weelde snel ernstig gaat mis
sen. Maar aan de andere kant is
het maar een klein stapje van de
„Costa del Sol" naar de Costa del
Sof"...
Spaanse horecastakingen doen toerisme geen goed
aan was begonnen, smaakt dan
ineens een stuk minder lekker.
En de lust om uit eten te gaan
loopt nog sneller terug wanneer
je dan de volgende dag verneemt
dat stakende horecamensen in
een restaurant aan de Hoofd
straat een gerecht „serveren" dat
in het geheel niet voorkomt op de
menukaart: namelijk een molo-
tovcoctail. Het moment waarop
dat gebeurde was het betreffen
de, door een Nederlander geëx
ploiteerde, restaurant gesloten.
Het betrof hier een vergeldings
actie omdat het restaurant de vo
rige dag toch was opengebleven.
Tegen de wens van de stakers
De uit Rotterdam afkomstige ex
ploitant Jacob Stolk van de ui
termate Nederlands georiënteer
de cafetaria „Henkie's Hoekie" -
men serveert er onder meer fri
kadel, erwtensoep en broodje
paling - is een van de weinige ho
recamensen geweest die, toen de
stakingsacties zich het felst ma
nifesteerden. tot het laatst zijn
klanten bleef bedienen.
„Ik ben bij elkaar drie uur de klote
geweest", legt hij in recht-voor-
zijn
raap-Nederlands uit. „Maar toen op
een gegeven moment zo'n vijf
honderd van die oproerkraaiers
voor de deur stonden heb ik de
tent veiligheidshalve toch maar
dichtgegooid. Want ze zouden zo
door de ruiten naar binnen zijn
gestapt. Ik had wel een eindje
hout klaar staan, maar tegen zo'n
overmacht kun je met vier man
weinig ondernemen".
Volgens Stolk zijn de buitenlan
ders onder de restaurantexploi
tanten het langst open gebleven,
soms met politiebewaking voor
de deur. „De mensen hebben zich
veel te veel laten intimideren",
vertelt Jacob Stolk. „Ze hebben
dat met mij ook geprobeerd.
Maar ik laat me niet gek maken
Ik heb diverse anonieme tele
foontjes gehad zo in de geest van:
„Ik weet waar je kind op school
zit. En: we branden de boel bij je
af".
„Nu ik zo lang mogelijk ben blijven
doordraaien ben ik er door die
staking eigenlijk nog een stuk be
ter van geworden", stelt de ex
ploitant van Henkie's Hoekie.
„Want de mensen kwamen alle
maal bij mij eten. Maar dit soort
dingen doet het toerisme natuur
VLISSINGEN - Het staat allemaal keurig genoteerd in het
boekje dat de vakantieganger die naar Spanje afreist moet
helpen om zich verstaanbaar te maken. Mogelijke vragen
die er tijdens dat verblijf in Spanje kunnen rijzen in het
restaurant, de winkel of het hotel staan er netjes in voor
gedrukt met de Spaanse tekst erachter, ook fonetisch.
Brandt u bijvoorbeeld de vraag op
de lippen „Kan ik hier tentharin
gen kopen", dan levert het boekje
„Spaans op reisje direct deze
Spaanse „ondertiteling": Puedo
comprar aqui estacas para la
tiendra. En met vragen als „waar
is het toilet, zijn er stopcontacten
voor elektrisch scheren, of: par
don hebt u er bezwaar tegen als ik
rook" is het idem dito.
Een kind kan de was doen. Steeds
pijnlijker wordt echter in derge
lijke boekjes het gemis aan actu
eel geworden vragen als: „Heb-
ben de vluchten geen vertraging
vanwege de stakende verkeers
leiders? Moeten we zelf ons bed
opmaken omdat het hotelperso
neel staakt? Zit er een kans in dat
we vandaag warm eten kunnen
krijgen? Rijden de bussen nog
wel?".'
Nederlanders die naar de Costa del
Sol afreizen om daar onder de
Spaanse zon de Paasvakantie te
vieren en een voorproefje te ne
men op de lente die in Nederland
almaar niet wil komen, hebben
aan den lijve kunnen ondervin
den, dat dit soort vragen kan ont
staan. Een geruststelling was het
nog, dat de verkeersleiders het
deze keer kennelijk niet nodig
vonden op hun strepen te gaan
staan, maar we weten nog van het
topseizoen van 1978 dat ze er niet
voor terugdeinzen om over de rug
van de vakantieganger hun strijd
om betere regelingen uit te vech
ten.
De paasvierders die vanuit Neder
land een appartement of bunga
low met zelfverzorging hadden
laten reserveren, hadden nog het
minst last van de stakingen van
het hotel en restaurantpersoneel.
Ze moesten misschien zelf tegen
de afspraak in hun eigen bedden
opmaken en wat langer op ver
schoning van het linnengoed
wachten, daar tegenover stond
dat ze met een eigen keukenac
commodatie niet afhankelijk wa
ren van restaurants die moesten
sluiten omdat het personeel niet
kwam opdagen. Diverse restau
rateurs probeerden zo goed en zo
kwaad als het ging de zaken met
hulp van familieleden en werk
willigen onder het personeel lo
pende te houden, maar de angst
voor represaillemaatregelen van
werknemers die wel het bijltje er
bij neer hadden gegooid was hier
en daar toch duidelijk voel
baar.
Maaltijdend op het terras van een
tussen Fuengerola en Marbella
gesitueerd restaurant werd ik
zelfs een keer, samen met andere
eters op een bepaald moment
vriendelijk maar zeer nadrukke
lijk verzocht mij naar binnen in
het restaurant te begeven. Daar
op werden de tafeltjes op het ter
ras snel afgeruimd en binnen
weer opnieuw gedekt. De terras
deuren werden gesloten en de
gordijnen gingen dicht.
Informerend in het Engels - want
mijn boekje „Spaans op reis"
voorziet zoals in de aanhef van dit
verhaal werd gemeld niet in vra
gen over eventuele stakingen -
naar het waarom van dit alles,
sprak de chef alleen' veelbeteke
nend over „action", waarna hij
weer snel naar de terrasdeuren
beende om daar bezorgd door een
kier van een gordijn naar buiten
te gaan gluren.
De zo ronduit geprezen Spaanse
lekkernij Paella waar je zojuist
"De toerist wil niet geconfronteerd worden met acties, met mensen die
met spandoeken lopen.'
