Blik in de weekbladen
'Verkiezing voorzitter
PvdA een zaak
van nationaal belang
deTijd
PRESIDENT ZIA
IN NEDERLAND
EISEVIERS
DONDERDAG 26 APRIL 167!)
SCHIPHOL - Met het gebruikelijke eerbetoon
werd begin deze week op Schiphol Zia Ur
Rachman ontvangen, president van Bangladesj
Te midden van alle plichtplegingen en het tradi
tionele bezoek aan Madurodam, heeft de Ben
gaalse president ook tijd ingeruimd voor zijn
speciale interesses: de waterbouwkundige wer
ken in de Flevopolders en de telecommunica-
tievestiging van Philips in Hilversum.
vr .«Ut! K/tM
MS HWKt V/Ut-
en miTit'KF.
Q£YM (LEKEN
fasckt'I^ '4^, r
Tijdens het bezoek
dag. hield een groep
president.
Toepasbare westerse techniek,
want achter het grimmige kos
tuum van generaal Zia gaat een
straatarme bevolking van 80
miljoen Bengalen schuil. Bang
ladesj is nog altijd een synoniem
voor armoede, overstromingen,
overbevolking, corruptie en
staatsgrepen. En dat daar op kor
te termijn enige verandering in
zal komen - hoeveel ontwikke
lingsgeld we er ook inpompen-is
erg onwaarschijnlijk.
Met name in de Verenigde Staten
komen steeds meer geleerden
aandragen met de zgn. „redding
boottheorie". Deze theorie houdt
in dat de geleerden kunnen be
palen welke overbevolkte en on
dervoede landen hulp moeten
(blijven) krijgen en in welke lan
den de mensen maar moeten
sterven: waarvoor de hulp dus
wordt stopgezet. Dit laatste zou
gelden voor Bangladesj. Een
reddingboot kan immer
redden, maar als iedereei
klimt, verdrinken ze allen.
Hopeloos
De belangrijkste hulpverleners, de
VS. West-Europa, Japan en sinds
kort ook China, hebben zich
neergelegd bij de - op het oog -
hopeloze situatie in Bangladesj
Hoewel er de afgelopen drie jaar
redelijke oogsten zijn binnenge
haald, ontvangt het land ook in
het lopende jaar 1.3 miljoen ton
aan buitenlandse granen. En dat
komt niet of nauwelijks terecht
bij de arme landarbeiders, maar
wordt gedistribueerd in steden,
met name de hoofdstad Dacca,
met de bedoeling de ontevrede
nen geen gewelddadige houding
te laten aannemen
De overheid in Dacca onderneemt
natuurlijk wel enkele initiatieven
om de voedselnood te lenigen. In
plaats van het „werken om te
kunnen eten", heeft ze een pro
gramma gestart; „eten om te
kunnen werken", waarbij enke
len van de miljoenen werklozen
aan het graven van kanalen en het
opwerpen van dammen en dijken
worden gezet. Maar omdat het
bevloeide land voor het grootste
deel eigendom is van groot
grondbezitters (zo'n 50 procent
van de landarbeiders heeft in het
geheel geen eigen land) bevor
dert dit programma voorname
lijk de grote ongelijkheid in het
Ook wordt de emigratie - als gast
arbeider - naar de staten rond de
Perzische Golf sterk aangemoe
digd. Maar mét de ongeschoolde
arbeiders vertrekken nu ook de
technici en medici waar het land
om zit te springen.
Afhankelijk
Verder dan het bestrijden van
symptomen is men in Bangladesj
nog niet gevorderd. In zijn studie
over de situatie in dft land. komt
de Franse landbouw-econoom
René Dumont o.m. tot de conclu
sie dat ..technisch gezien de
landbouwmogelijkheden in
Bangladesj per vierkante kilome
ter betrouwbaar land veel groter
zijn dan in China. India of Japan.
Als in de zomer alle mogelijkhe
den van de gebieden die niet
overstromen, en in de winter alle
mogelijkheden van de irrigatie
gebruikt worden, kan de agrari
sche produktie van Bangladesj
tenminste verdubbeld worden...
Maar deze zaken zijn moeilijk te
verwezenlijken in de huidige so-
President Zia van Bangladesj
ciaal-economische struc
tuur".
De „groene revolutie" in Bangla
desj is te veel afhankelijk van de
buitenlandse importen en de
ontwikkelingshulp De pompen,
motoren en brandstof, de insecti
ciden en de kunstmest zouden
vervangen kunnen worden door
het potentieel aan mankracht,
zoals de Chinezen hebben laten
zien. Maar in de praktijk heeft
president Zia de buitenlandse
steun tot een van de steunpilaren
van zijn regime gemaakt. In de
zeven jaren sinds de afschei
dingsoorlog met Pakistan, zijn de
overheids uitgaven voor drie
kwart met buitenlandse hulp ge
financierd. En de directeur van
het planbureau voor de buiten
landse hulp, A M. Muhit, ziet
daarin geen enkel probleem.
Door
Marien van den Bos
„Hoe meer hulp, hoe meer investe
ringen, hoe eerder we onszelf
kunnen bedruipen", zei Muhit
onlangs tegen een Franse jour
nalist. Andere woordvoerders
van de regering geven zelfs
openlijk toe dat het land geen le
vensvatbaarheid heeft zonder de
buitenlandse hulp.
Spanningen
het
Het belangrijkste motief
bezoek van president Zia is
daarmee gegeven: het veiligstel
len van Bangladesj als een van de
vier concentratielanden in de
Nederlandse ontwikkelingshulp.
Sinds de presidentsverkiezingen
van afgelopen zomer, waarbij Zia
een eclatante overwinning be
haalde, en de parlementsverkie
zingen van twee maanden gele
den. spreekt de president met
dubbel grote autoriteit als verte
genwoordiger van zijn volk.
Na het vermoorden van zijn voor
ganger. Mujibur Rachman. en het
vervangen van zijn politieke par
tij. de Awami-Liga, met een eigen
brouwsel van nationalistische
politici, was het imago van het
nieuwe regime tot een schaduw
van het oude vervaagd. Maar
Zia's Nationale Partij van Bang
ladesj (BNP) heeft de test uitste
kend doorstaan. De totaal ver
splinterde oppositie heeft haar
beschuldigingen van stembus
fraude nooit hard kunnen maken,
al moest de jonge BNP van het
regeringsapparaat gebruik ma
ken om dit succes te kunnen vie-
Er is wel wat water in de wijn ge
daan. De politieke partijen traden
weer in het daglicht, na de uit
zonderingstoestand tijdens het
militaire regime. De verkiezingen
zijn zelfs een maand uitgesteld
om de oppositiepartijen gelegen
heid te geven voor hun campag
nes. Maar Zia was op dat moment
blijkbaar de enige „nationale fi
guur".
Ter linker zijde van het politieke
spectrum werden de verkiezin
gen ten dele geboycot en de
rechtse Moslim-Liga eiste de in
voering van de islamitische re
publiek, maar Zia heeft een soort
nationaal leiderschap verwor-
De sociale en politieke spanningen
liggen in Bangladesj echter hoog
opgetast en kunnen zich elk mo
ment ontladen. De benoeming
teit in het noorden van het land
zorgde vorige week nog voor ern
stige incidenten tussen studen
ten en veiligheidstroepen, waar
bij een aantal slachtoffers is ge
vallen. Er volgden meer demon
straties en meer schietpartijen,
en de situatie is nog steeds ge
spannen. Leiders van de BNP
hebben al gezinspeeld op
kwaadwillige elementen, die po
litieke munt willen slaan uit de
onvrede van de studenten. Maar
na de aankondiging van een
prijsverhoging voor levensmid
delen kan de situatie elk moment
verder uit de hand lopen.
Het nieuwe, op „produktie" gerich
te beleid van Zia en zijn partij,
kan daarmee opnieuw een dood
geboren kindje blijken. Het be
zoek aan Nederland draagt echter
een nieuw steentje bij aan de legi
timiteit van het regime van Zia Ur
Rachman, terwijl de problemen
voorlopig blijven liggen.
Niet eerder is binnen de Partij
van de Arbeid een zó verbeten
strijd gevoerd om het voorzit
terschap van de partij. Niet
eerder is ook zó lang ondui
delijk gebleven welke nu de
relevante verschillen zijn tus
sen de belangrijkste kandida
ten. Die kanshebbers zijn:
Max van den Berg, oud-wet
houder van Groningen, en
Wim Meijer, nu lid van de
Tweede Kamer.
Uit hun geschriften zijn weinig
echte politieke verschillen af
te leiden. Vaak is meer sprake
van een verschil in stijl dan
dat op enig punt fundamen
tele politieke verschillen blij
ken. Voor zover daarvan aan
vankelijk sprake was, name
lijk op het punt van de partij
politieke samenwerking en
strategie, is een wijziging in
het standpunt van Van den
Berg opgetreden, zodat nu
ook op dit punt geen echt on
derscheid meer is te ma
ken.
Emoties
Toch lopen de emoties hoog op
en trad de laatste dagen voor
het congres een zekere ver
harding op, hetgeen móét
wijzen op zeer uitgesproken
voorkeuren dan wel bezwa
ren en dat kan niet zonder dat
daarin een politieke beoorde
ling besloten ligt. Mijn eigen
voorkeuren oordeel is uitslui
tend van politieke aard, mag
tot de zeer stellige opvattin
gen worden gerekend en
heeft alles te maken met de
centrale vraag hoe iemand
omgaat met politieke macht.
En dat in de dubbele beteke
nis die dit in het voorzitter
schap van de Partij van de
Arbeid inhoudt.
Binnen de PvdA is de voorzitter
gesalarieerd en alleen al om
die reden wordt aan hem een
specifieke verantwoordelijk
heid gedelegeerd. De „aan
trekkelijkheid" van deze poli
tiek zware functie zit niet in
de laatste plaats in de moge
lijkheid die de functie geeft
om invloed uit te oefenen op
het beleid van de partij.
Naar binnen toe is het van het
grootste belang te weten hoe
kandidaat-voorzitters func
tioneren, hoe democratisch
zij zijn als hen veel wordt toe
vertrouwd, hoe zij omgaan
met meerderheids- en min
derheidsstandpunten, of
kans wordt gezien verschil
lende meningen te verzoenen
zonder dat het persoonlijke
standpunt behoeft te win-
Individuen
Het is niet onaanvaardbaar in
dividuen een zekere macht te
geven, als maar voldoende
zeker is dat het persoonlijk
karakter van die individuen
het hebben van macht ver
antwoord maakt, als maar ze
ker is dat controle mogelijk is
en effect heeft. Ten aanzien
van dit eerste aspect van de
„macht" van de partijvoorzit
ter is het voordeel van Wim
Meijer dat zoveel mensen
binnen en buiten de partij
met hem hebben gewerkt,
hebben kunnen oordelen
over zijn functioneren en
daarover positief rapporte
ren. Niet alleen in het verder
liggende verleden, toen hij
werkzaam was met werkende
jongeren en een belangrijke
rol speelde in de vernieu
wingsbeweging binnen de
partij in de jaren zestig, maar
ook daarna, toen hij achter
eenvolgens lid was van het
partijbestuur, lid van de
Door
Jaap 'van der Doef,
lid Tweede Kamer
voor de PvdA
Tweede Kamer, staatssecre
taris in het kabinet-Den Uyl
en daarna weer lid werd van
de Tweede-Kamerfractie.
De rapportages uit stad en ge
west Groningen wijzen erop
dat het functioneren van
Max van den Berg het ri
sico van slachtoffers en van
verdeeldheid door zijn optre
den inhoudt, hetgeen niet als
een goed voorteken kan wor
den beschouwd. Het feit dat
Max van den Berg in zijn
campagne nogal slordig met
de feiten omging en teveel
verwachtingen en illusies
wekte, heb ik eerder aan de
kaak gesteld, omdat ik het
een aanwijzing vond voor de
gezindheid die er makkelijk
toe kan leiden veel onderge
schikt en dienstbaar te maken
aan persoonlijk politiek stre-
Het tweede aspect van het om
gaan met macht dat van be
lang is, betreft de macht die
door de partij aan de kiezers
wordt ontleend. Uiteindelijk
het meest belangrijke waar
mee een politieke partij heeft
te maken. De enigszins uit
eenlopende uitspraken die
Van den Berg daarover het
laatste jaar vooral heeft ge
daan, hebben hier en daar tot
de conclusie geleid dat de tot
standkoming van een tweede
kabinet-Den Uyl bemoeilijkt
zal worden door zijn verkie
zing.
Te ver
Die conclusie gaat mij wat te
ver. Wel deel ik de twijfel die
leeft, juist bij hen in de partij
die het mogelijk maken van
deelname van de Partij van de
Arbeid aan de volgende rege
ring als doel zien en die me
nen dat verwarring en onze
kerheid op dat punt slecht is
voor het vertrouwen van kie
zers in de partij en die Max
van den Berg wat dat betreft
een risico-factor vinden.
Het kan geen verwondering
wekken dat zoveel mensen
uit dat zogenaamde „Haagse
circuit", namelijk zij die het
vertrouwen van de partij
hebben gekregen in de lan
delijke politiek verantwoor
delijkheid te dragen, extra
zorgen hebben en daaraan
uitdrukking willen geven.
Juist bij de mensen die geko
zen zijn in landelijke functies
zal de zorg moeten leven voor
hetgeen de partij zal doen met
de uitspraak van de kiezers en
zij moeten inschatten welke
extra invloed daarop een par
tijvoorzitter heeft.
De voorkeur die Den Uyl heeft
voor Wim Meijer heeft niets
met Haagse vriendjespolitiek
van doen, maar alles met het
inzicht dat de politiek leider
van de PvdA, en dat is Den
Uyl, heeft in de mogelijke ge
volgen die verkiezing van de
een boven de ander heeft voor
de realisering van hetgeen de
kiezers van de partij verwach
ten. Deze partijgenoten zijn
niet verdacht omdat zij een
mening hebben en evenmin
omdat ze daaraan uitdruk
king geven. Ze zouden niet
verantwoordelijk zijn als ze
zouden verzuimen te zeggen
wat zij menen te moeten zeg
gen. Want ook voor hen geldt
dat de discussie over het
voorzitterschap loopt tot aan
het congres en geen dag lan
ger.
Besluiten
Daarna wordt onder leiding van
de gekozen voorzitter ge
werkt aan de uitvoering van
congresuitspraken en wor
den nieuwe besluiten voorbe
reid. Het volgende belangrij
ke moment is voor de Partij
van de Arbeid het verkie
zingscongres. En op de voor
bereiding daarvan kan een
nieuwe voorzitter een belang
rijk stempel drukken. De hele
partij moet ook naar dat mo
ment kijken en zich realiseren
wat de betekenis van de voor
zitterskeuze voor de besluit
vorming op dat congres zal
kunnen zijn. De partij moet
zich ook realiseren dat van
buiten de lijnen wordt toege
zien op het interne proces en
dat de conclusies die buiten
de partij worden getrokken
en aan de kiezers worden
overgebracht niet zonder be
tekenis zijn voor de uiteinde
lijke mogelijkheden die de
PvdA zal krijgen om haar
programma in de komende
jaren werkelijk uit te voe-
Dat maakt de verkiezing van de
voorzitter van de PvdA tot
een nationaal politiek belang
en legt een extra zware ver
antwoordelijkheid op de af
gevaardigden naar het con-
MAGAZINE
Veel aandacht in EM voor koningin
Juliana die maandag haar 70ste
verjaardag viert. Bekende Ne
derlanders die de koningin van
nabij hebben meegemaakt spre
ken vriendelijke woorden over de
vorstin. Volgens oud-prerhier
Drees heeft de koningin door
haar wijze van optreden en haar
contacten met het volk de positie
van het vorstenhuis versterkt;
mr. Luns roemt de vitaliteit van
de koningin en Toon Hermans
zegt "Als ik vanuit mijn kleine
raam de wereld zie denk ik: we
hebben een lieve koningin".
Verslaggever Michel van der Plas
volgde in Engeland Margaret
Thatcher op haar verkiezings-
toernee. Hij is nogal onder de in
druk gekomen van de capacitei
ten van de leidster der Conserva
tieven die mogelijk de eerste
vrouwelijke premier van Enge
land wordt. "Wie haar van nabij
opneemt wordt getroffen door de
verstandigheid van haar conver
satie, de omvang van haar kennis,
het ijzeren gehalte van haar ge
heugen, haar intelligentie, de
snelheid van haar opmerkings
gave, haar gevatheid".
Nijenrode, het instituut voor be
drijfskunde dat gehuisvest is in
het voormalige slot van Breuke-
len, wil af van het bla-bla-image.
Volgens Jan Meertens, kandidaat
voor het bestuur van de verplich
te studentenvereniging 'Nieuwe
Compagnie van Verre', ergert het
iedere Nijenrodiaan dat hij wordt
beschouwd als het rijkeluiszoon
tje dat te dom is om verder te le
ren maar wel een goeie babbel in
huis heeft.
Verder in EM een nabeschouwing
van het onlangs gehouden WD-
congres waarbij de liberalen
worden geprezen om hun 'huis
stijl' (Geen ordinair geravot zoals
zich dat in de PvdA afspeelt) en
aandacht voor het boek van dr.
Ben Sijes over de vervolging van
de Nederlandse zigeuners tussen
1940 en 1945.
hervormd
nederland
Evenals Elseviers Magazine heeft
ook HN een portret van koningin
Juliana op de omslag geplaatst.
Dr. Terborgh-Dupuis die ethiek
doceert aan de medische faculteit
in Leiden doet een poging de le
vensbeschouwing van de konin
gin te doorgronden. Zij doet dat
aan de hand van kersttoespraken
van de vorstin. "De koningin
heeft als antwoord op alle kwaad
en ellende haar diepe vertrouwen
in God en zijn bedoelingen met
de wereld. Een groots antwoord
voor wie het deelt, maar wat moe
ten zij die dat antwoord niet kun
nen geven?"
Bas de Gaay Fortman haalt uit naar
minister De Koning van ontwik
kelingssamenwerking die zich
nogal kritisch heeft getoond ten
aanzien van de verdrijving van de
Oegandese dictator Amin door
Tanzania. Volgens De Gaay
Fortman blijkt de minister niet
op de hoogte van het volkenrech
telijk leerstuk van humanitaire
interventie. "De opmerkingen
van de minister zijn in feite type
rend voor een nogal dubieus
denken over recht en geweld in
de verhouding tussen staten. In
tern, binnen de staat, telt niet het
beginsel doch de tijdelijke
macht. Wie het staatsapparaat
feitelijk beheerst wordt erkend
als regeerder. Maar extern, bij
geweld van buiten telt een begin
sel en wel dat van de absolute
non-interventie. Met het dogma
van de non-interventie worden
niet de onderdrukten maar de ti
rannen beschermd".
Cabaretière Natascha Emanuels
mag in HN haar verbazing venti
leren over hoe mensen met elkaar
omgaan en pr-man Fred Bakker
van de TROS mag vertellen
waarom zijn omroep zo nodig
Holocaust moet uitzenden.
"Ik ben een uiterst zachtmoedig,
door en door sympathiek mens".
Dat zegt minister Pais van on
derwas over zichzelf in een uit
gebreid maar uiterst moeizaam
interview dat twee redacteuren
van De Tijd met hem hadden. Het
is zijn antwoord op de vraag
waarom hij toch zo kil en arro
gant overkomt. In hun zoeken
naar de mens achter de minister
vangen de interviewers duidelijk
bot. Pais: "Als het enig nuttig doel
dient wil ik U wel mijn maat
schoenen vertellen en de kleur
van de pyama die ik draag. Maar
ik vraag me af of je in een publie
ke functie als deze geen recht
hebt op een zekere privacy. Ik
geloof dat mensen zich slechts tot
de grens van het strikt noodzake
lijke met elkaar moeten be
ziet staan, kaarsrecht en keurig,
zal niet gauw de vergelijking
trekken met de massieve Franz
Josef Strauss. En toch doen
sommige van haar uitlatingen
sterk denken aan de ultra
rechtse volksmenner uit Beie-
De Tijd stuurde ook een verslagge
ver achter Margaret Thatcher aan
die de Britse kiezers ervan pro
beert te doordringen dat alleen zij
nog redding kan brengen voor
Groot Brittannie. Ton Crijnen is
heel wat minder enthousiast over
Maggie dan zijn collega Michel
van der Plas van Elseviers Maga
zine. "Het keurige Oxford-En-
gels tempert de grofheid van haar
reactionaire wartaal. Wie haar zo
Wat houdt het katholieke geloof
nog in? Op die vraag probeerde
verslaggeefster Emma Brunt een
antwoord te krijgen middels ge
sprekken met de katholieke ge
meenschap in het plaatsje Cu-
lemborg. Erg vleiend of hoopge
vend voor het katholicisme zijn
haar conclusies niet in het artikel
dat als kop meekreeg 'Het lege
geloof. Een wat verbitterde me
vrouw zegt: "Wij zijn vroeger ge
woon voor de gek gehouden. En
dat is voor een groot deel de
schuld van de geestelijkheid. Als
je zag hoe die leefde en je bedacht
dat je daar een voorbeeld aan
moest nemen dan hoefde het
voor mij niet meer. Daar kon ik
op een gegeven ogenblik geen
eerbied meer voor opbrengen".
Een uitgebreide terugblik op een
aantal gebeurtenissen uit de
tweede wereld-oorlog deze week
in de HP. H. J. Hofland bespreekt
het boek Kanttekeningen bij
Hitler door Sebastian Haffner
het Duitse M^jdanek-proces met
de vrijspraak van oorlogsmisda
digers komt aan bod terwijl een
voorpublicatie uit het boek Ne
gentien treinen naar Sobibor van
dr. E. A. Cohen een aantal ko
lommen vult.
Ook in dit weekblad aandacht voor
de Britse verkiezingsstrijd al'is
hier de schijnwerper gericht op
Labour-leider Jim Callaghan.
Zijn campagne wordt waardig
maar daardoor ook wat slaap
verwekkend genoemd.
Sinoloog Simon Leys zegt in een
interview dat Deng met zijn
nieuwe koers het hele maoïsti
sche systeem op de tocht heeft
gezet. "Ik heb veel hoop maar ben
wel bang", bekent hij. In een spe
ciale bijlage worden de strategen
van de PvdA onder de loep
genomen.
Bibeb is weer eens geweldig op
dreef in VN. Marcel van Dam, de
vroegere ombudsman, de oud-
staatssecretaris en thans kamer
lid voor de PvdA, vertelt haar dat
er in de huidige fractie van zijn
partij een waanzinnige concur
rentieslag aan de gang is. "Alle
maal ijveren ze voor het eigen
winkeltje. En de organisatie is zo
slecht. Het Kamerwerk bestaat
voor een deel uit uren hangen,
niks doen, ouwehoeren. Werk dat
er op aankomt doe ik thuis".
Over het vandaag in Amsterdam
gestarte PvdA-congres zegt hij:
"Op het congres zou een grote
kassa moeten zijn die telkens als
er een besluit valt begint te rin
kelen zodat je kan zien wat het
kost. Nu roept er iemand bij
voorbeeld vijfdaagse werkweek.
Iedereen is ervoor. Discussie al
van de baan".
Redacteur Martin van Amerongen
doet verslag van zijn ervaringen
in Oostenrijk waar hij voor de
rechtbank was gedaagd omdat
hij de Oostenrijkse premier
Kreisky zou hebben beledigd.
Kreisky, de "paradejood", die
volgens Van Amerongen nazi-
speurder Simon Wiesenthal pro
beert te breken, krijgt er stevig
van langs.
Het openingsverhaal van VN han
delt over emigratie. Gemiddeld
bijna één op de drie Nederlandse
emigranten heeft zijn of haar po
ging in een vreemd land voet aan
de grond te krijgen moeten opge
ven. In totaal ruim 140.000, aldus
VN dat de emigratiepropaganda
van minister Albeda hekelt.
VN heeft deze week een zeer dikke
boekenbijlage van 112 pagina's.
BERT PAAUW
