„Wij hebben slechts de religie
rabliik
Fokken zeeschildpad in gevangenschap
oplossing om uitsterving te voorkomen
Er is weinig kans dat Egypte een tweede Iran wordt
mm
Nu ook wol van
een chow-chow
PAGINA 4
VARIA
DONDERDAG 19 APRIL 1979
TE wmÊi
Mevrouw Schier met haar wol en de leverancier
Ruim twee maanden geleden was een gedeelte van deze ru
briek gewijd aan Lissese Rie van der Aart en haar samojee-
thond. U weet wel,die vrouw die de witte haren van haar hond
bewaart, die vervolgens spint en van de wol, die dat oplevert
allerlei kleedjesen kleren haakt .Wel, deze week ismij gebleken
dat velen haar voorbeeld hebben gevolgd. Zoals mevrouw
Schier uit Hillegom.
Ook zij bewaart nu de haren die de trotse chow-chow hond van
haar dochter laat vallen. En die 'Chineseharen blijken zich
ook uitstekend te lenen om er een soort wol van te maken
.Gewoon voor de lol", zegt mevrouw Schier in haar woning
aan de Brouwerslaan.
Naar ik heb vernomen blijkt er bij de haren spaarders de vraag
te bestaan of men die haren nu in een plastic zak of in een
kussensloop moet bewaren. Wel, ik heb me laten vertellen dat
haren verpakt in plastic gaan stikken. Een kussensloop is het
meest raadzame.
door
Sjak
Jansen
Elke ochtend, steevast om tien uur, ga ik de stad en
regio in, op zoek naar mensen en dingen voor deze
rubriek. Tips en wensen voor "Publiek", kunt u tot klok
slag tien aan mij kwijt, tel. 071-144941, toestel 215.
Schriftelijke reacties zijn ook zeer welkom.
Prof. dr. L. D. Brongersma:
„Om het voortbestaan van de zee
schildpad zoveel mogelijk veilig
te stellen, zouden eigenlijk op
alle plaatsen waar dit dier
voorkomt—en dat is langs de
gehele evenaarfarms moeten
worden opgezet. Het fokken in
gevangenschap is de oplossing
om uitsterving van dit dier te
voorkomen".
Ziedaar de stellige overtuiging van
de Leidse bioloog, prof. dr. L.D
Brongersma, gepensioneerd bui
tengewoon hoogleraar aan de
Leidse universiteit en directeur
in ruste van het Leidse Rijksmu
seum van natuurlijke historie
Deze specialist op het gebied van
de zeeschildpad en auteur van
een lijvig boekwerk omtrent dit
dier is zojuist teruggekeerd van
een bezoek aan de Kaaimanei
landen. Daar heeft hij voor de
derde keer een bezoek gebracht
aan de enige zeeschildpadden-
farm op het aardse.
Bij een constante temperatuur
worden daar in broeddozen de
eieren van zeeschildpadden uit
gebroed en daarmee wordt voor
komen dat de eieren worden op
gegeten door andere dieren of
worden aangetast door het zoute
zeewater, zoals in de vrije natuur,
met tachtig tot negentig procent
van de eieren gebeurt. Het niet
uitkomen van het leeuwedeel van
de eieren in de vrije natuur vormt
dan ook de grote bedreiging voor
de zeeschildpadden.
Consumptie
Volgens prof. Brongersma worden
op de stranden dan ook regelma
tig eieren geraapt en overge
bracht naar de farm. waarin thans
voornamelijk soepschildpadden
bestemd voor consumptie) zijn
ondergebracht. Dit soort zee
schildpad wordt het meest be
dreigd aangezien zijn vetvrije
vlees lucratief is voor soepfabri
kanten en zijn olie voor de cosme-
tica-industrie. Met het schild van
de soepschildpad wordt echter
niets gedaan, hoewel dit van nut
kan zijn voor de curiosa-indus
trie. Het schild leent zich name
lijk bij uitstek voor het vervaar
digen van armbanden, kralen
schalen en wat dies meerzij. Voor
die doeleinden echter heeft men
net gemunt op het schild van de
Een opgezette karetschildpad
karetschildpad, waardoor deze
zeeschildpadsoort onnodig
wordt bedreigd. „Een treurige
zaak", vindt Brongersma.
Dat het belang van zeeschildpad-
denfarms wordt ingezien mag
eveneens blijken uit het feit dat er
momenteel in Suriname ver
gevorderde plannen zijn ontwik
keld om ook daar een farm op te
richten. Brongersma daar
over. „Daar ben ik inderdaad zeer
blij mee.Ik had weliswaar bij
mijn eerste bezoek aan de farm
op de Kaaimaneilanden ook de
nodige twijfels. Maar die ge
mengde gevoelens veranderden
al gauw in enthousiasme want
het is een voldongen feit dat de
zeeschildpadden in de vrije na
tuur geen redelijke kans hebben
om voort te bestaan. Niet alleen
door de overbevolking van de
stranden, ook door de lokale be
volking die de eieren een lekker
nij schijnt te vinden"
Brutaal
.De ridleyschildpad bijvoorbeeld
in Mexico. Deze zeeschildpad
legt zijn eieren louter op de
stranden aan de Golf van Mexico
Maar aan die kust barst het van de
coyotes. Ook wasberen zijn dol
op die eieren. Er zijn in Amerika
wasberen die op het schild van de
schildpad gaan zitten en brutaal
de eieren opvangen. In de staat
Georgia kun je dat aanschouwen.
Het punt is dat op zo'n manier een
nest geen enkele kans heeft om
tot enige ontwikkeling te ko-
Tindt de heer Brongersma het niet
wat overdreven dat er zuiver uit
het oogpunt van consumptie zo
veel zorg wordt besteed aan de
soepschildpad
Brongersma: ..Uiteraard niet. Je
kunt eenzelfde vergelijking trek
ken met een varken. Bovendien
eet de soepschildpad hoofdzake-
Prof. Brongersma
lijk zeegras. En ik vind het een
goede zaak wanneer plantaardig
voedsel op die wijze kan worden
omgezet in vlees".
De Leidenaar zegt tevens dat in ge
vangenschap levende zeeschild
padden, in tegenstelling tot kip
pen in legbatterijen, geen last van
gebrek aan beweegruimte on
dervinden. „De bassins zijn groot
genoeg. Je bespeurt dan ook geen
greintje van agressiviteit bij de
soepschildpadden in de farm op
de Kaaimaneilanden."
(Van onze correspondente)
DEN BOSCH - Het is koud in
de Sint-Janskathedraal in
Den Bosch. Zo'n echte ka
thedraal-koude, die je op het
laatst tot op het bot' ver
kleumt, ondanks dikke
truien met de jas erover.
Maar de ruim 200 Turkse
christenen in de kathedraal
zeggen daar weinig last van
te hebben. „Sinds 2000 jaar
zijn wij zo vaak vervolgd of
bedreigd vanwege ons ge
loof, dat wij gewend zijn ge
raakt aan de koude in de
kerken. De kerk was meer
dan Godshuis en bede
vaartsplaats voor ons. Zij
vormde steeds weer ons
laatste toevluchtsoord", zegt
één hunner.
,Wij hebben geen politiek lei
der, geen burgerlijk leider
wij hebben slechts de religie
Dat is altijd zo geweest. Daar
om hebben wij ook de kerk
van een religieus leider, van
een bisschop, uitgezocht voor
onze actie. Omdat we meen-
ben gehoopt dat de staatsse
cretaris door onze bezetting
en door het gesprek met mgr
Bluyssen zou begrijpen dat
wij echt uit nood naar uw land
zijn gekomen. We weten niet
wat we nu moeten doen, nu de
bisschop nul op het rekest
heeft gekregen. We zullen iets
Wanhoop bij Turkse christenen in Sint-Jan
99
anders moeten
kunnen echt niet terug"
Het grootste deel van de Sint-
Janskathedraal staat, ook van
binnen, in de steigers en is af
gesloten. De britsen of draag
baren die het Rode Kruis sa
men met dekens ter beschik
king heeft gesteld, staan
rondom het koor in het ach
terste deel van de kerk. Op
korte pootjes, vlak boven de
ongelijke, ijskoude, marme
ren vloer, liggen hier en daar
op britsen mannen te slapen.
De tolk strompelt moeizaam
op zijn door polio verkreu
pelde benen en een kruk en
gaat bijna onderuit op een ge
beeldhouwde grafsteen.
Steun zoekend met zijn vrije
hand aan een biechtstoel weet
hij ternauwernood het even
wicht te bewaren.
Op bidstoeltjes rondom een ta
feltje, waarop anders kerk- en
missiebrochures zijn te vin7
den, zitten een paar mannen
die redelijk tot zeer goed Ne
derlands of Duits spreken
..Wij kunnen alleen maar
doorgaan met de bezetting.
we blijven hopen dat Neder
land als christelijk land ons
niet zal blootstellen aan ver
volging en gevangenisstraf of
nog erger in Turkije". Ze laten
een Turkse krant zien, waarin
boven het hoofdartikel op de
voorpagina staat te lezen.
.,Om asielaanvraag in ander
land - Vijf jaar gevangenis
straf
..Dat is een krant van oktober
vorig jaar. Die straf kun je
oplopen als je Turkije in dis
krediet brengt in het buiten
land, bewust of onbewust; ar
tikel 140. En wat wij nu doen
valt daar natuurlijk onder
naar Turkse normen"
Turkije is officieel een demo
cratie en bovendien een NA-
VO-land. Daarom is het Hoge
Commissariaat voor de
Vluchtelingen in Genève van
mening dat deze Turkse
christenen geen vluchtelin
gen kunnen zijn. „De zaak ligt
politiek veel te moeilijk, ook
voor de Nederlandse over
heid, om deze mensen als
vluchtelingen asiel te verle
nen. Dat zou Turkije als een
belediging opvatten beves
tigt de heer Spekman in het
bisschoppelijk paleis. Daar
kan pas met enige moeite een
geschreven vrijgeleide wor
den verkregen om de kathe
draal te betreden en met de
Turken te praten.
Wij komen uit Mesopotamiè
het land tussen de Euphraat
en de Tigris. Voor ons gevoel
hebben we niets met Turkije
te maken. Wij spreken Ara
mees, zijn van geloof Syrisch
orthodox. Maar we betalen
Turkse belasting en moeten
in Turkse militaire dienst en
leren Turks op school. Daar
om krijgen wij een Turks
paspoort. Maar wèl met een
teken erop dat wij christenen
zijn, geen mohammedanen
zoals bijna iedereen. En om
dat wij christenen zijn en
Aramees spreken, de taal die
Christus al sprak, zijn wij vo
gelvrij. Officieel doet de staat
Turkije niets tegen ons. Maar
ze laat wel toe dat onze huizen
en oogsten worden verbrand,
dat we worden mishandeld,
verkracht, ontvoerd en soms
zelfs vermoord, zodat het er
wel op lijkt dat de staat dit ge
drag wil stimuleren"
In een kamertje in een zijbeuk
zitten ongeveer zeventig
vrouwen en kinderen samen
gepropt. Bergen kleren liggen
in de hoeken, met kinderen
die daar op en over elkaar in
slaap zijn gevallen. Het is er
verrukkelijk warm na de kou
in de kerk zelf. Vrouw-zijn
heeft zo zijn voordelen. Maar
er zijn slechts twee toiletten
en een fonteintje, een twee-
pitsgasstelletje en een grote
koffieautomaat. Daarbij ver
geleken zijn de kamertjes,
huisjes en pensions in Hen
gelo, Almelo, Nunspeet en
Oldenzaal - die nu leeg staan
terwijl de huur natuurlijk ge
woon doorbetaald moet wor
den - comfortabel en geze
gend met privacy.
,Het Rode Kruis zorgt voor de
voeding van de jongsten, de
Chili-groep doet ook veel
voor de kinderen. We hebben
een paar maal soep gekregen
van een bejaardentehuis en
verder gaat er iemand met de
auto op uit om eten te halen.
Maar dat eten bestaat voor
namelijk uit koeken. Twee
keer per dag komt de dokter,
die het hoofd is van deze af
deling van het Rode Kruis, op
controle. Een buikgriep of
een of andere infectieziekte
heb je in deze omstandighe
den zó te pakken"
De meesten van deze Syrisch
orthodoxe christenen zijn al
een paar jaar geleden
gevlucht naar Nederland.
Vaak zijn ze als toerist bin
nengekomen. „Onze passen
zijn nu verlopen en boven
dien gemerkt met het teken
tje „christen" We kunnen
ook niet proberen onder te
duiken in een grote stad als
Istanboel. Men herkent ons
aan ons accent, vraagt naar
papieren, ziet het teken in de
verlopen pas en geeft ons
geen werk. Vroeger waren
vele rijken in Istanboel chris
tenen, joden en Grieken.
Maar die moet je nu met een
lantaarntje zoeken. Iedereen
wordt gedwongen te vluch-
ten, net als wij".
Mesopotamiè is een paradijs
voor ons en zo'n land te verla
ten is vreselijk. Maar het is
nog vreselijker altijd met een
enorme dreiging te moeten
leven. Altijd pistolen om je
heen te zien. Dat houd je niet
uit; zelfs niet in een paradij
selijk land"
?In uw land zijn wij niet bang.
Dit is niet Turkije, maar Ne
derland. Met Nederlandse
politiemannen. Maar nu we
de kerk bezet hebben, durven
we onze kinderen toch niet
buiten te laten spelen en niet
zomaar iedereen binnen te la
ten. Maar van dit volk, en ze
ker, van de mensen in Den
Bosch, ondervinden we veel
goeds. Ze begrijpen wel dat
wij broeders en zusters in het
geloof zijn en dat je niet voor
je plezier je geboorteland
verlaat, al denkt uw overheid
dat wel. Wij zijn géén vluch
telingen? De Grijze Wolven
hebben dit jaar nog in een
Turkse krant hun plannen
bekend gemaakt, hier kijk
maar, om „allen te vernieti
gen die niet werkelijk tot het
Turkse volk behoren". Daar
om vluchten wij. Naar een
land dat tolerant is, waar
christenen en islamieten wèl
naast elkaar kunnen leven,
zonder elkaar weg te treite-
De tolk wordt geroepen. Er is
een vrouw aan de deur geko
men met een grote zak speel
goed voor de kinderen.
(Van onze correspondent)
CAÏRO - Het maandblad El Dauwa
is het officiële orgaan van de offi
cieel niet bestaande moslim
broeders. Een wat ingewikkelde
constructie voor een beweging
die sinds 1954 is verboden, we
gens een mislukte moordaanslag
op de toenmalige president van
Egypte, Gamal Abdel Nasser. Het
was in die tijd de hoofdredacteur
van de krant Al Gomoriia, Mo
hammed Anwar el Sadat, die de
campagne van Nasser tegen de
fanatieke moslimbroeders leid
de, en zijn naam is altijd met die
strijd verbonden gebleven.
Zo grondig werden de moslim
broeders in die jaren aangepakt,
dat zij de slag nu, 25 jaar later, nog
steeds niet te boven zijn. Zij ope
reren in Egypte hoofdzakelijk
ondergronds, in moskeeën, op
universiteiten, als een van de vele
geheime broederschappen. Maar
sinds de geslaagde revolutie van
Chomeini in Iran kan weer open
lijk over moslimbroeders worden
gesproken in Egypte.
De geheime genootschappen van
de moslimbroeders zijn maar een
klein onderdeel in een veel groter
geheel van geheime ordes en
broederschappen, waaraan al
leen bekend is dat ze bestaan, dat
ze ruime aanhang hebben. Maar
behalve misschien de geheime
dienst weet niemand precies hoe
groot en talrijk ze Zijn, wat hun
invloed is en wat voor verschil
lende interpretaties ze precies
aan de Koran geven.
Egypte heeft geen charismatisch
religieus leider als Chomeini. De
islam is de staatsgodsdienst,
waarvan de verschillende institu
ties door de overheid worden ge
controleerd. Het belangrijkste
leerinstituut van de islam, de Az-
har-universiteit, wordt door de
overheid bestuurd. De „sheikh"
van de Azhar wordt door de rege
ring benoemd. Hij is de hoogste
religieuze autoriteit in Egypte.
De Egyptische geheime dienst
houdt overal in het land nauwlet
tend toezicht op de religieuze ac
tiviteiten. Redevoeringen en
predikaties in de moskee op vrij
dag zijn in naam vrij, maar wor
den in feite door bovenaf gecen
sureerd.
El Dauwa, de „stem van rechtvaar
digheid, sterkte en vrijheid",
tracht zich aan dat officieel niet
bestaande toezicht te onttrekken.
Het resultaat is dat het blad de
afgelopen maanden een aantal
malen in beslag is genomen.
Want behalve kritiek op het ge
bruik van alcohol en het optreden
van buikdanseressen werd er ook
tegen Sadats vredespolitiek en de
akkoorden van Camp David ge
protesteerd. Die zijn strijdig met
de islam: met de heidense joden
kan geen vrede worden gesloten.
En die stelling, in naam van de
islam, ging Sadat net iets te
De opleving van de islam werkt in
alle geledingen van de maat
schappij door: op het platteland
bij de boeren, onder de bourgeoi
sie, op universiteiten en ook in
linkse kring. Net als in Iran is een
coalitie van links en de islam een
zeer denkbare mogelijkheid. Al
len roepen Allah aan voor het
verdedigen van hun politiek. De
gesettelde bourgeoisie verkon
digt dat kapitalisme een uitvin
ding van de islam is, terwijl isla
mitische marxisten juist het te
genovergestelde verkondigen:
kapitalisme bevordert onrecht en
is derhalve strijdig met de is
lam.
De Egyptenaren gaan meer naar de
moskee dan enkele jaren gele
den. Vrouwen lopen in de straten
van Cairo vaker met een sluier. Er
is een maand geleden een mooie
koptische kerk in Cairo platge
brand. Naar algemeen wordt
aangenomen is hij door fanatieke
moslims in brand gestoken. In de
Egyptische pers werd dat dood
gezwegen. In het stadje Assiuth
in Zuid-Egypte zijn de afgelopen
maand ernstige godsdienstrellen
tussen moslims en de grote kop-
tisch-christelijke minderheid
geweest. De moslims vonden dat
heidense christenmeisjes het
gelaat met een sluier dienden te
bedekken. Ook daar heeft de
Egyptische pers niet over ge
schreven.
Op het eerste gezicht moet een op
leving van de islam de vriend
schap en broederschap met de
andere islamitische Arabische
landen ten goede komen. Maar
het tegendeel is het geval. De
Wahabi-islam die in Saoedi-Ara-
bië wordt beleden, ervaren de
Egyptenaren als in hoge mate
hypocriet. Stelen is volgens de
Koran verboden. De straf die
daarop staat is dat je hand wordt
afgehakt. Maar die straf mag al
leen worden uitgevoerd als er
geen reden is om te stelen, in een
rechtvaardige maatschappij dus.
De Saoedi's zouden dus volgens
de Koran gerechtigd zijn handen
af te hakken als zij waar kunnen
maken dat hun maatschappij er
een van rechtvaardigheid is. Een
Egyptenaar, die de rijke Saoedi's
in bordelen en casino's ziet zon
digen, heeft daar zo zijn twijfels
Het voorbeeld van Chomeini is wel
inspirerend, maar Chomeini be
hoort tot de Shia, die een heel an
dere opvatting over gezag heeft
dan de Egyptische Soenna. Er
bestaat zoiets als een Egyptische
islam, met zijn eigen tradities en
gebruiken, zoals rouw- en begra
fenisrituelen en vooral ook met
eigen opvattingen over het wetti
ge gezag. De Shia is strijdbaar,
schrijft voor dat de mens tiran
nen omver moet werpen. De
Soenna is duldzaam en zegt dat
de mens zich aan de tiran moet
onderwerpen, want de verdruk
ker zal door God worden ge
straft.
,De Iraanse Shia leeft om te ster
ven, de Egyptische Soenna leeft
om te leven", zegt de Amerikaan
se islamdeskundige prof. Mit
chell. De onderworpenheid aan
het gezag is een van de redenen
dat revoluties in Egypte tot een
grote zeldzaamheid behoren.
Toen president Nasser indertijd
de religieuze Sharia-gerechtsho-
ven afschafte was de sheikh van
de Azhar-universiteit de eerste
die de president met die maatre
gel gelukwenste, een gezagsop-
vatting van de Soenna die geheel
in overeenstemming is met de
gezagsgetrouwe Egyptische
volksaard. De Egyptische islam
sluit in het religieuze vlak dus
uitstekend aan bij de bestaande
anti-Arabische gevoelens, juist
omdat hij zo een eigen Egyptisch
karakter heeft.
Er is dus geen grote kans op een
islamitische republiek in Egypte.
Een andere vraag is of de ople
ving van de islam niet botst met
de vredesstemming. Het ant
woord daarop is: op dit moment
niet. De moslimbroeders zijn te
gen vrede met de heidense joden,
evenals de meeste andere gehei
me genootschappen, maar het is
in Egypte geen algemeen gebruik
om de oorlogen met Israël in
godsdienstige terminologie te
vertalen. Zo heeft de regering er
altijd voor opgepast om wat in Is
raël de Jom Kippoeroorlog heet
niet te vertalen met Ramadan-
oorlog, maar gewoon met okto-
beroorlog. De Egyptenaren
snakken naar vrede. Vrede is een
beter leven, vrede is afschaffing
van de gehate dienstplicht. Vrede
is geen liefde voor Israël. Israel
wordt eigenlijk zo min mogelijk
genoemd als er over vrede wordt
gepraat. Een gelovige moslim
kan in de praktijk dus een heel
eind met de vrede meegaan voor
dat hij met Israël wordt gecon
fronteerd.
Zo staan de zaken er nu voor, maar
het is geen statische toestand. De
economische verwachtingen
voor de toekomst zijn overspan
nen. Het ligt maar al te zeer voor
de hand dat een teleurstelling van
die hoog gespannen verwachtin
gen tot een verdere versterking
van de islam zal leiden. Prof. Mit
chell: „Er zijn twee vluchtwegen
voor de maatschappelijke on
rechtvaardigheid in Egypte. Als
je die slecht noemt, dan word je
communist. Als je die zondig
noemt dan word je moslimbroe
der".
Het is dan ook niet ondenkbaar dat
er een direct verband zal blijken
te bestaan tussen de economi
sche ontwikkelingen in Egypte
en de Israëlische plannen inzake
Jeruzalem. Het is de taak van de
Israëlische regering om de ter
minologie inzake de Arabische
aanspraken op Oost-Jeruzalem te
herzien om te vermijden dat het
Israëlisch-Arabisch conflict, on
danks het vredesverdrag, ver
wordt tot een joods-islamitisch
conflict.
