Einde of juist begin
van Rhodesisch drama?
De cent heeft waarschijnlijk zijn langste leven gehad
Verkiezingen van 17 tot en met 21 april
PAGINA 4
VARIA
VRIJDAG 13 APRIL 1379
UTRECHT - De cent lijkt zijn langste leven als wettig be
taalmiddel te hebben geleid. Hij wordt de laatste jaren al
mondjesmaat aangemaakt - vijftien miljoen centen per
jaar is relatief weinig in vergelijking met andere geld
stukken - maar het moment nadert waarop de cent hele
maal niet meer zal worden geslagen.
Staatssecretaris Nooteboom van
financiën heeft onlangs nog ge
zegd, dat hij de mogelijkheden
onderzoekt om de cent .als be
taalmiddel langzaam te doen
verwijnen. Hij' sprak daarbij de
hoop uit dat dit geen directe ge
volgen zal hebben voor de kosten
van levensonderhoud.
Met het einde van de cent in zicht,
vraag je je af waar ze allemaal zijn
gebleven. Sinds 1948 zijn er in
ons land één miljard en 755 mil
joen centen geslagen. Dat is meer
dan honderdtwintig per hoofd
van de bevolking, zuigelingen
niet uitgezonderd. Maar als je
boodschappen doet, vraagt de
slager bijna altijd: „Hebjeertwee
cent bij?". En is je antwoord ont
kennend, dan heeft hij er geen
drie terug.
Waar zijn ze?
Op het ministerie van financiën in
Den Haag kunnen ze er ook al
leen maar naar raden waar al die
centen zijn. Stellig zitten er veel
in kaartpotten in bejaardentehui
zen. in spaarpotten bij gezin
netjes, misschien in kassa's van
sommige middenstanders. Men
sen hebben vaak de gewoonte om
overdag steeds met groot geld te
betalen en de kleinste coupures 's
avonds korzelig in een spaarvar
ken te laten glijden. In zekere zin
is dat een welvaartsverschijnsel,
een verontachtzamen van de
munt met de geringste waar
de.
Er zijn ongetwijfeld ook centen
verdwenen door „oneigenlijk ge
bruik". Een mooi voorbeeld
daarvan komt uit Italië, waar het
100-lire-stuk bij duizenden werd
gebruikt in de horloge-industrie.
De munt leende zich er prima
voor om als deksel van een pols
horloge te dienen: een sterke le
gering, niet vatbaar voor oxyda-
tie.
In Italië, maar ook in andere lan
den, verdwenen munten van lage
waarde wel in gokkastjes en
speelautomaten. Dat is in Ne
derland niet zo. Wel hoorde men
bij het Centraal Bureau Levens-
middelenbedrijf (CBL) in 1977,
dat de Nederlandse munt onei
genlijk zou worden gebruikt in
het bouwbedrijf. Metselaars zou
den centen gebruiken om ruimte
te scheppen voor het cement tus
sen stapels stenen. De centen
namen dan de plaats in van het
ijzeren voegplaatje.
De huidige rijksmuntmeester. dr.
ir. M. van den Brandhof, herin
nert zich dat ook de hele en halve
centen, die vroeger op de Rijks
munt in Utrecht werden geslagen
voor Nederlands-Indië, voor an
dere doeleinden werden ge
bruikt. „In die munten zaten
gaatjes en daardoor waren ze uit
stekend geschikt om in Indië in
ligstoelen te worden gebruikt als
onderlegplaatjes. Dan maakte je
bij het indraaien van schroeven
het hout niet kapot".
Ook als vrouwen vroeger een cent
gebruikten om een nylonkous op
te houden, nadat een jarretel-
knoopje kapot w«
strookte dat niet met zijn i
digheid als wettig betaalmiddel.
Maar hij raakte er niet weg door.
De beslissing om de cent af te
schaffen, is nog met genomen.
„Maar we gaan de cent op den
düur zeker uit de produktie ne
men", zegt drs. J. P. Korthals Al
les van de directie Binnenlands
Geldwezen van het ministerie
van Financiën.
Niets nieuws
Er is in feite niets nieuws onder de
zon. Op 11 augustus 1971 stond al
in de krant te lezen: "Als werk
hypothese heeft de Muntcom-
missie 1968 (die toen het rapport
had uitgebracht) aangenomen
dat de cent, als gevolg van de
prijsontwikkeling, vanaf 1980
niet meer hoeft te worden aan
gemaakt. „Deze coupure zal in
1985 geen rol meer spelen in het
betalingsverkeer".
Om te voorkomen dat alle winke
liers de prijzen eenvoudig naar
boven afronden op een stuiver als
de cent wordt afgeschaft, wil
Nooteboom de cent wel handha
ven als middel om prijzen te be
rekenen. Net als in Zweden met
de Ore is gebeurd, wil hij een wet
telijke regeling, waarbij eindbe
dragen op één twee, zes of zeven
cent verplicht naar beneden moe
ten worden afgerond, de overige
bedragen naar boven.
Het is Nooteboom ernst met de af
schaffing van de cent en dat is
ook wel logisch, want in vergelij
king met één is de koopkracht
van de cent enorm gedaald en het
reëel inkomen sterk gestegen. De
behoefte aan coupures ver
schuift. Bovendien kost het bijna
drie cent om èèn cent te ma
ken.
In 1975 zijn ze de produktie van
centen bij Financiën dan ook al
gaan afremmen. Toch is uit bin
nengekomen reacties na de re
cente uitspraken van de staatsse
cretaris duidelijk geworden dat
menigeen de cent zal missen. Aan
de andere kant heeft men op het
ministerie de indruk dat de mid
denstand wat minder argwanend
tegenover het verdwijnen van de
cent staat dan vroeger het geval
"Afsterven"
Waar tezijnertijd alle in omloop ge
brachte centen zullen blijven, is
de vraag. Bankbiljetten kun je
vrij snel laten „afsterven", een
munt blijft. Bij financiën voelen
ze weinig voor grote inlevercam-
pagnes. Uit de roulatie genomen
centen hebben weinig industriële
waarde.
Er is wel eens geopperd om een
goedkopere cent te maken dan de
bestaande bronzen cent. Een van
aluminium bijvoorbeeld, zoals
die in de Rijksmunt in Utrecht de
laatste tijd wordt geslagen voor
de Antillen en Suriname (rijks
muntmeester Van den Brandhof:
„Als je ze zit te tellen, moet je de
ramen sluiten, anders waaien ze
weg), plastic centen of centen
met een gat erin.
Maar staatssecretaris Nooteboom
heeft al laten weten dat hij niets
voelt voor een cent van minder
allooi. Op het ministerie van fi
nanciën zegt drs. Korthals Altes:
„Dat is niet alleen een kwestie
van gebrek aan duurzaamheid -
een plastic cent is zo verdwenen -
maar ook van ethiek".
Er zijn meer alternatieven. Ir. F. G.
van Herwaarden en mr. C. A. de
Kam constateren in februari van
dit jaar in „Economisch Statisti
sche Berichten" dat de cent
schaars is en dat hij de laatste ja
ren maar mondjesmaat wordt
aangemaakt. Zij stellen afschaf
fen van de cent als wettig betaal
middel voor (niet als rekeneen- f
heid) in combinatie met invoe
ring van twee nieuwe muntstuk
ken: van twee cent en van drie
cent: het tweetje en de dries.
Gat erin
Het is volgens hen aannemelijk dat
na afschaffing van de cent als
wettig betaalmiddel een geringe
prijsstijging van 0,25 procent op
treedt, maar ook verwachten zij
een „tweedeorde-effect": als alle
prijzen op nul of vijf moeten ein
digen, zijn daarna poodzakelijke
prijsstijgingen extra fors. Na ver
gelijking met de verschillende
mogelijkheden concluderen Van
Herwaarden en De Kam dat uit
oogpunt van bruikbaarheid af
i allemaal gebleven?
schaffing van cent en stuiver en
invoering van tweetjes en dries
de voorkeur verdienen.
Ook zij noemen als andere kosten
besparende maatregelen de ver
vaardiging van munten uit een
goedkopere grondstof of met een
gat erin. Heel grappig besluiten
zij met: „De laatste maatregel kan
op bezwaar stuiten bij royalisten,
aangezien de afbeelding van de
Majesteit niet ongehavend zou
blijven".
Drs. J. P. Korthals Altes: „Ons hele
muntstelsel is gebaseerd op vijf,
tien en vijfentwintig. Daarin pas
sen geen munten van twee en drie
cent".
In hoeverre afschaffing van de cent
het levensonderhoud duurder zal
maken, is niet te zeggen. In Zwe
den bleek een jaar na afschaffing
van de munten van 1 en 2 Ore
(ongeveer een halve en een hele
cent), dat de frequentie van prij
zen op 0 en 5 Ore in de levens
middelenbranche in zekere mate
was verhoogd. Een invloed op het
algemene prijsniveau van 1972
kon er niet worden geconsta
teerd.
Afgezien van het mogelijke infla
toire karakter van afschaffing
van de cent tegenstanders van
zo'n maatregel zullen er altijd
blijven. Toen in het begin van de
jaren '70 de zilveren guldens en
rijksdaalders in ons land uit de
circulatie werden genomen, ver
klaarde het kamerlid Te Pas van
de Nederlandse Middenstands
Partij zich fel tegen het voorstel.
Hij vond zilveren munten waar
devol en nikkelen waardeloos.
„Hiermee komt de laatste zeker.
heid van de betaler te vervallen",
zo riep hij in wanhoop uit.
Afronding
In Scandinavië hebben ze dus de
afschaffing van de laagste mun
tjes achter de rug. Ze hebben er
jaren voor nodig gehad. In 1966
werd een muntcornmissie inge
steld, die de wijziging van het
muntstelsel moest voorbereiden:
op 1 juli 1972 was dat pas
Er verschenen eind 1971 grote ad
vertenties in de Zweedse dagbla
den met koppen als „Een brood
voor 2,57. Hoe is dat nu mogelijk
zonder munten van 1 of 2 Ore?".
Dan volgde een tekeningetje,
waarin de techniek van het af
ronden werd verklaard. En ook:
„Het afschaffen van de kleine
muntjes is niet onvoordelig voor
de consument. Alles wordt een
stuk eenvoudiger. De rijen voor
de kassa's zullen kleiner wor
den".
Er kwamen tv-spots en radiotrai
lers over het verdwijnen van de
twee muntjes, die in Zweden -
waar geen commerciële reclame
op radio en televisie bestaat -
waarschijnlijk meer invloed zal
hebben gehad dan hier het geval
zal zijn. Van informatiebladen
werden vertalingen gemaakt in
het Engels, hel Fins en het Servo-
Kroatisch; zelfs werden er re
liëfbladen voor gezichtsgestoor
den ontworpen.
Om boekhoudkundige problemen,
bijvoorbeeld op het gebied van
gireren, het hoofd te bieden, werd
bepaald dat de initiatiefnemer tot
een betaling op de factuur het
eindbedrag op 0 of 5 Ore behoor
de af te ronden.
Nu zit men in Nederland met een
soortgelijk probleem waar het de
cent betreft. Maar niet alleen in
Nederland. Overal maakt de
laagste munteenheid de helft tot
een derde van de totale muntpro-
duktieuit .In 1976 hebben ze in de
Verenigde Staten 12,1 miljard
munten geslagen, waarvan maar
liefst 8,9 miljard één-dollar-cen
ten. In West-Duitsland sloeg men
in hetzelfde jaar 500 miljoen één-
pfennig-stukken op een totale
muntproduktie van 1,3 mil
jard.
Een cent - beschreven in de Munt
wet - bestaat voor 95 procent uit
koper, voor 4 procent uit tin en 1
voor procent uit zink; heeft een
gewicht van 2 gram en een mid
dellijn van 17 millimeter. Aan
materiaal kost de cent ruim 0,9
cent; het slaan ervan kost twee
cent.
Op iedere cent (munt) zit een
muntmeestersteken. Vóór het
visje van muntmeester dr. J. W.
A. van Hegel waren dat respec
tievelijk een zeepaardje en een
druiventros. De huidige munt
meester, dr. ir. M. van den
Brandhof. vertelt: „Je moet van
tevoren aan de minister ter goed
keuring voorleggen welk teken je
kiest. Het probleem is dat het te
ken - zeventig keer verkleind -
toch nog op de munten zichtbaar
moet zijn. Van de meeste dingen
blijft niets over. Ik heb gekozen
voor het haantje. Het haantje, his
torische teken van de waak
zaamheid. Zo'n teken hoeft dus
niets met je naam te maken te
hebben".
"Besmet"
De huidige cent dateert van 1948,
toen er een nieuwe muntwet
kwam. Na de oorlog was er een
rommeltje over. Het „besmette"
zinken geld moest worden inge
leverd. We moesten met een
schone lei beginnen. Het produkt
van de Rijksmunt in Utrecht is
van hoge kwaliteit. Er wordt
scherp op gelet dat er geen mis
slagen „de deur uitgaan". Toch
slipt erop miljarden munten af en
toe eens één tussendoor, die dan
uiteraard waarde heeft voor ver
zamelaars.
Vroeger werden de muntplaatjes -
uit het Frans: rondellen - in de
Munt zelf gefabriceerd; tegen
woordig komen de bronzen
plaatjes waarvan centen en stui
vers worden geslagen uit Zwe
den, in andere jaren ook wel uit
Duitsland, Zwitserland of België.
De nikkelen muntplaatjes komen
voor het merendeel uit Canada.
In containers, met tonnen tege
lijk, komen ze in Utrecht aan.
Het muntproces in het gebouw van
de Rijksmunt, waar met grote let
ters op de gevel staat „Het geld
hier uit metaal verkregen, zij
nooit tot vloek maar steeds ten
zegen", is aardig om te zien. De
machine die centen slaat, levert
er 240 per minuut af. Van den
Brandhof: „Op deze ene machine
zouden wij er 20 miljoen per jaar
kunnen maken. Omdat het ei
maar 15 miljoen hoeven te zijn.
zijn we in oktober, november
klaar".
Druk zijn ze op de Munt nu vooral
met het slaan van Unierijksdaal
ders, waar zeker geen misslag
tussen mag zitten. De nieuwste
machine - „de fluisterende pers"
genoemd, omdat hij zo weinig
lawaai maakt - fabriceert per mi
nuut 440 kwartjes.
Het hele controle-systeem in de
Munt is gebaseerd op het ge
wicht dat van de munten moet
gelijk zijn aan dat van de gebruik
te muntplaatjes. De weegschaal
toont - bij wijze van spreken - het
ontbreken van één cent aan.
Distributie van de cent tot en met
het kwartje vindt plaats via de
postkantoren. Maar er komt ook
wel eens geld terug bij de Munt:
als een haringboer een emmer vol
geld naast zijn viskar groen heeft
laten uitslaan of als een vodden-
boer, die vodden en lompen heeft
laten malen, met een zak vol ver
bogen muntjes aankomt, die de
mensen achteloos in hun wegge
gooide kleren hadden laten zit
ten.
Namaak
Zowel de gulden als de rijksdaalder
zijn wel eens nagemaakt, maar
volgens muntmeester Van den
Brandhof, „meer voor de grap.
dan dat er wekelijk sprake was
van valsemunterij". Eigenlijk een
overbodige opmerking: niemand
heeft ooit geprobeerd de cent na
te maken.
Ten slotte nog dit: volgens sommi
gen schuilt er iets droefgeestigs
in het bericht dat Nooteboom de
mogelijkheid onderzoekt om de
cent langzaam te laten verdwij
nen. Zfi vrezen een stukje taalve
rarming, daar de cent in zoveel
spreekwoorden en gezegden
voorkomt. Maar er zijn eerder
munten verdwenen, die nu juist
in de Nederlandse taal voortle-
A1 kijken de tegenstanders van af
schaffing van de cent nu of zij
hun laatste oortje hebben ver
snoept, deze duit wilde ik even in
het zakje doen, want ook de laat
ste klap is een daalder waard.
De eerste fase van de omstreden verkiezingen in
Rhodesië begon reeds op 10 april. De blanke kie
zers in de kiesdistricten van Bulawayo, Umtali en
een gedeelte van Salisbury hebben toen uit vier
kandidaten van het .Rhodesian Front" en zeven
onafhankelijken kunnen kiezen. Een van de onaf
hankelijke kandidaten is de 50-jarige mevrouw
Esther Rawson. een kleurlinge, die de laatste jaren
een zeer actieve rol in de Rhodesische politiek
speelde. ,Jk wil verhinderen, dat de blanken alle
28 zetels in het nieuwe parlement krijgen", zegt
zij.
Desondanks menen waarnemers dat de blanken van
het „Rhodesian Front" van Ian Smith nauwelijks
een van de kiesdistricten, waar alleen blanken
kunnen kiezen, zullen verliezen. Van de overblij
vende 24 zetels voor de blanken staan zestien niet
meer ter discussie, omdat tegen deze parlements
leden geen oppositie bestaat en zij dus automa
tisch in het nieuwe parlement worden opgeno-
In 72 kiesdistricten staan zwarte politici ter be
schikking. Het tellen van de stemmen zal vermoe
delijk niet voor 23 april beg innen, maar zeker nog
in dezelfde week beëindigd worden. In de tussen
tijd zal het bestuur van de partij van lan Smith
nog eens zestien blanke kandidaten benoemendie
een kans hebben een van de acht overblijvende
zetels te veroveren. Uit deze zestien kandidaten
zullen dan de 92 parlementsleden (72 zwarten, 16
blanken zonder oppositie en 4 blanken, die op 10
april werden gekozende overblijvende acht
blanken kiezen
De blanken hadden de gelegenheid om dus in be
paalde gedeelten van Rhodesië twee keer te kiezen:
eenmaal op 10 april en de tweede keer volgende
week. In de tijd van 17 tot 21 april kunnen zij
echter alleen hun stem aan een zwarte kandidaat
geven. Van de 2,8 miljoen zwarten neemt het
grootste gedeelte voor het eerst aan verkiezingen
deel. Het percentage kiesgerechtigde blanken is
gering, namelijk 5 procent. Gevreesd wordt dat de
opkomst van de blanke kiezers zeer gering zal zijn.
In Salisbury verschenen minder dan honderd
blanken op een vergaderingwaar Ian Smith
sprak. Op andere verkiezingsbijeenkomsten van
het Rhodesian Front" was niemand aanwe
zig.
SALISBURY - Op 8 april vierde
Ian Smith, de Rhodesüche mi
nister-president in Salisbury zijn
zestigste verjaardag. Het werd
een stille plechtigheid. Het was
voor hem de laatste verjaardag
als blanke premier. Negen dagen
later zouden de eerste verkiezin
gen voor de gehele bevolking het
land een zwarte meerderheidsre
gering moeten brengen.
Vijf dagen lang, van 17 tot en met 21
april zullen de kiezers de moge
lijkheid hebben hun stem af te
geven. Tweeduizend stembu
reaus, waarvan een groot deel
mobiel, zullen vijf dagen lang van
zeven uur in de ochtend tot zeven
Door
Karl Bryer
uur in de avond geopend zijn.
Van de zwarte bevolking zullen
voor het eerst 2,8 miljoen mensen
kunnen kiezen, althans in theo-
De guerrilla-organisaties van Jos
hua Nkomo en Robert Mugabe
hebben verklaard dat zij alles
zullen doen om de verkiezingen
te verhinderen. Reeds nu lijkt
Salisbury op een belegerde stad.
Er bestaat een avondklok en in
het gebied van de olie-tanks, die
enkele maanden geleden door de
guerrilla's in brand werden ge
schoten, mag feitelijk niemand
meer binnenkomen zonder spe
ciale vergunning.
De meeste wegen naar Salisbury
worden door politie-eenheden en
zwaarbewapende patrouilles ge
controleerd en de politie waar
schuwt iedereen om de straten
niet meer na drie uur 's middags
te gebruiken. Maar nog één keer
wil blank Rhodesië aan de wereld
laten zien dat men best in staat is
om met de guerrilla's af te reke
nen. „Het lijkt wel op de „Volks-
sturm" in de laatste dagen van
Hitiers rijk", zei een Duitser, die
het Derde Rijk tot-het einde in
Berlijn beleefde.
Alle mannen tussen de vijftig en
zestig jaar zijn opgeroepen om
dienst te doen. Zij moeten de
straten in Salisbury en de stem
bureaus bewaken, zij moeten op
wacht staan bij de bruggen in het
land en bij andere militair gezien
belangrijke punten.
Zij worden „opa's leger" genoemd,
maar een meer lugubere bijnaam
is „Mashfords Mounties". Mash-
ford is de bekendste begrafenis
ondernemer in de Rhodesische
hoofdstad.
Er zijn echter veel mensen, die geen
vertrouwen meer hebben in
„Mashford Mounties". De uit
tocht van de blanken, die niet
meer in een vreedzame oplossing
van de problemen tussen blank
en zwart geloven, groeit met de
dag. Volgens de laatste cijfers
verlaten minstens 1500 mensen
per maand dit door blped, zweet
en tranen geteisterde land. Kin
deren van blanke farmers wor
den naar Zuid-Afrika met vakan
tie gestuurd. De kerken en ande
re sociale organisaties zoeken
pleegouders in Johannesburg en
omgeving... Totdat het ergste
voorbij is.
Uiteraard is de stap om het land te
verlaten niet gemakkelijk. Rho-
desiërs weten dat zij een levens
standaard hebben die zij nergens
elders meer zullen vinden: voort
durende zonneschijn in een aan
genaam klimaat, lage kosten van
levensonderhoud, goedkope en
royale huizen en talrijke „boys"
en dienstmeisjes, die het vuile
werk doen.
Bovendien kan een Rhodesiër die
zijn land verlaat, slechts 1000
Rhodesische dollar (dat is onge
veer 2500 gulden) voor de hele
familie en slechts een gedeelte
van zijn inboedel meenemen om
elders een nieuw leven te begin-
Toch is de beslissing voor sommige
Volgens de nieuwe grondwet
van Rhodesië (Zimbabwe)
zal het nieuwe parlement uit
100 leden - 72 zwarten en 28
blanken - bestaan. Zij zullen
in 92 kiesdistricten in het
gehele land worden gekozen.
Aangezien echter voor 16
kandidaten van het "Rho
desian Front" van Ian Smith
geen tegenkandidaten zijn
gesteld, zullen in hun dis
tricten geen verkiezingen
meer plaatsvinden.
Slechts in vier zuiver blanke
districten bestaat oppositie
tegen de door de partij van
Ian Smith benoemde kandi
daten. Het gaat hier om Bu
lawayo, een gedeelte van Sa
lisbury, en de oostelijke
grensgebieden met de stad
Umtali. Hier staan zeven on
afhankelijke kandidaten,
onder wie de kleurlinge me
vrouw Esther Rawson, te
genover vier leden van het
"Rhodesian Front". De ver
kiezingen voor deze politici
werden om zuiver techni
sche redenen reeds op 10
april gehouden. Sindsdien
beschikt de blanke minder
heid over 20 parlementsle
den.
Aangezien zij echter recht
heeft op 28 zetels, zullen de
overige acht leden gemeen
schappelijk door de 72 zwar
te en 20 blanke vertegen
woordigers na de verkiezin
gen - die van 17 tot en met 21
april duren - worden geko
zen uit 16 kandidaten die
door het Rhodesian Front
worden voorgesteld.
heel eenvoudig. Toen
bijvoorbeeld mevrouw Ina Bur-
sey, presidente van het „Rhode
sian Action Front" hoorde dat in
het onlangs gehouden referen
dum 85 procent van de blanken
voor een zwarte meerderheidsre
gering gestemd hadden, verliet
zij de volgende dag Rhodesië.
„De Rhodesiërs hebben hun ziel
aan de duivel verkocht", zei zij,
„zij verdienen niet beter om
thans de vruchten te plukken van
de door hen gezaaide storm".
Onmiddellijk daarna volgden de
leider van de „Rhodesische Con
servatieve Alliantie". Noel Hunt,
en de president van „Save our
Nation "-beweging, Owen Par-
vess. Hunt speelde een belangrij
ke rol in de politieke gebeurte
nissen in Rhodesië in de zestiger
jaren. Van hem is onder meer de
uitspraak: „De enige goede rela
tie tussen blanke en zwarte is die
van heer en knecht". Hij woont
thans in Zuid-Afrika.
Ook andere politici, die in de perio
de van de eenzijdige onafhanke
lijkheidsverklaring in november
1965 een rol speelden in het
openbare leven in Rhodesië heb
ben het land reeds verlaten of
treffen hun voorbereidingen. Tot
hen behoren de vroegere minis
ters William Harperen Ian Dillon,
de ministers van defensie. Reg
Dowper, en die van informatie,
Wickus de Cock.
Dan zijn er verschillende parle
mentsleden en senatoren, die al
een farm of een bedrijf hebben in
de Kaapprovincie of bij Johan
nesburg. Senator John Strong
verlaat Rhodesië na 41 jaar. Maar
hij mag, zo vertelde hij onlangs,
met vergunning van de reserve
bank zijn waardevolle verzame
ling van postzegels, tapijten en
Chinese kunst meenemen.
De vroegere oud-minister van de
fensie, Tony Parker, en de onder
minister van justitie, Geoff Ade,
hebben ook hun koffers gepakt.
De drie belangrijkste persoon
lijkheden in de Rhodesische te
levisie en radio, die wordt be
schouwd als een propaganda-in
strument van de partij van lan
Smith zijn al meer dan een jaar in
Zuid-Afrika.
Inmiddels heeft géneraal Peter
Walls, opperbevelhebber van de
Rhodesische strijdkrachten, ge
waarschuwd dat voor Rhodesië
thans de meest kritieke periode
van zijn bestaan begint. Hij
noemt geen getallen, maar hij
zegt dat een groot aantal guerril
la's de laatste maanden het land is
binnengekomen om de verkie
zingen te ontwrichten. Maar van
de andere kant is Walls ook van
mening dat de strijdkrachten
klaar staan om elke aanval af te
slaan en orde en wet te handha-
In november verleden jaar noemde
Walls een getal van 2000 guerril
la's in Rhodesië. „Nu zijn er heel
wat meer", zegt hij. Onder zijn
commando staan nog steeds
10.000 beroepssoldaten, 1300
vliegeniers van de „Air Force" en
8000 politiemannen. De rest van
de 100.000 mannen van de bewa
pende strijdkrachten zijn reser
visten, die drie tot vier keer per
jaar voor een maand worden op
geroepen.
Daarbij komen thans nog de 50-tot
60-jarigen, waarvan het aantal
niet vast staat. Maar generaal
Walls is van mening dat de situa
tie tijdens de verkiezingen met
een „totale mobilisatie" te verge
lijken is. Hij kent in elk geval
geen compromis. „Wat zouden
wij volgens de buitenwereld
moeten doen? Hier rustig gaan
zitten en onze nek laten omdraai
en?", vraagt hij. „In elk geval ga
ik hier niet rustig zitten wachten
totdat ons land geruïmeerd
Intussen is de verkiezingscampag
ne volop aan de gang. Dominee
Ndabiningi Sithole, bisschop
Abel Muzorewa en Ian Smith, die
als kandidaat voor de blanken
deelneemt^ hebben reeds in tal
rijke verkiezingstoespraken hun
mening gegeven over de toekom
stige ontwikkeling van „Rhode-
sië-Zimbabwe", zoals het land
voorlopig na de verkiezingen ge
noemd zal worden.
Het lijkt erop alsof voor dominee
Sithole feitelijk het meest op het
spel staat. Indien hij de verkie
zingen verliest, dan is hij zeker'
voor altijd zowel in eigen land
alsook bij de guerrilla's buiten
Rhodesië gediscrediteerd.
Jarenlang was hij als oprichter van
„ZANU" (Zimbabwe African Na
tional Union) de interessantste
figuur in het politieke spel. Hy
was degene die zich tegen de ge
matigde politiek van Joshua
Nkomo en andere nationalisten
verzette en met de guerrilla-oor-
log begon. Maar hij werd uitein
delijk door de meer radicale ele
menten aan de kant gezet en de
„microfoon-revolutionair" ge
noemd.
Ondanks het feit dat hy elf jaar lang
in Rhodesische gevangenissen
zat en plannen maakte om lan
Smith te vermoorden, had hij
geen kans meer bij de guerrilla's
nadat Robert Mugabe de ZANU
had overgenomen. Toch heeft
Ndabiningi Sithole, die thans 58
jaar oud is en vader van zes kin
deren, nog steeds grote troeven in
de hand. Vele waarnemers me
nen dan ook dat hij zeker na de
verkiezingen de eerste minister
president van een zwarte rege
ring zal worden.
Bisschop Abel Muzorewa is zeker
de gevaarlijkste concurrent voor
Sithole. Het verbaast dan ook
niemand die de Rhodesische po
litieke ontwikkeling kent, dat Si
thole één dezer dagen een verkla
ring publiceerde waarin gezegd
wordt dat hij Joshua Nkomo wil
laten deelnemen als kandidaat in
de verkiezingen en dat hij bereid
is de leider van het Patriottisch
Front als president van een onaf
hankelijk Zimbabwe te aanvaar
den.
Deze verklaring is uiteraard op de
eerste plaats gericht tegen Muzo
rewa, die nog steeds als de popu
lairste zwarte nationalist in Rho
desië kan rekenen op een groot
aantal stemmen. De poging van
Sithole om Joshua Nkomo uit het
kamp met Robert Mugabe over te
halen, wordt beschouwd als een
slimme zet.
Maar blijkbaar heeft Nkomo geen
belangstelling voor het aanbod
van ZANU. In een verklaring in
Lusaka werd gezegd dat de heer
Sithole in politieke modder
zwemt en dat hij Joshua Nkomo
wil gebruiken om zich schoon te
In plaats daarvan maakte Nkomo
op een persconferentie in Zam
bia's hoofdstad bekend dat de
ZIPRA-strijdkrachten de op
dracht hebben gekregen om
thans het eind-offensief in Rho
desië te beginnen. De door de
ZAPU-leider aangekondigde
operatie heeft de naam „Turning
Point" en werd door de 102 man
sterke Revolutionaire Raad van
ZAPU goedgekeurd.
In elf punten wordt duidelijk ge
maakt op welke wijze de ZIPRA-
strijdkrachten thans de laatste
fase van de oorlog willen voeren
en beëindigen. Joshua Nkomo
eist dat elk wapen dat ter be
schikking staat, gebruikt moet
worden. De vijand en zijn agen
ten moeten uit de ZIPRA-gebie-
den gedreven worden en alle ge
bieden die nog in vijandelijk be
zit zijn, moeten worden aange
vallen, inclusief alle militaire,
economische en andere strategi
sche installaties.
Met andere woorden: de vijand
moet in alle richtingen worden
langelegd. Joshua Nkomo zei ten
slotte dat met dit offensief „fas
cisme, racisme, kolonialisme en
het uitbuiten van de ene mens
door de andere in het land van
onze geboorte zullen worden uit
geroeid" en dat na de overwin
ning „waardigheid, vrijheid, vre
de. orde, gerechtigheid en wer
kelijke onafhankelijkheid voor
alle mensen in Zimbabwe zullen
worden hersteld".
Talrijke politieke waarnemers van
conservatieve partyen in West-
Europa en meer dan 300 journa
listen uit Engeland, de VS. Zuid-
Afrika en andere westelijke lan
den zullen ooggetuige zyn als het
Rhodesische drama met de ver-
kiezingen ten einde gaat, of... pas
goed begint.
