SleutelstadOrgelstad
„Onderwijswinkel" krijgt
veel sociale problemen
VAN DER WIEL
Leidse kerkeraad: abortus niet toestaan
Niemeyer in het gelijk
Keukens
van klasse.
Begin vernieuwing
ir. Driessenstraat
VRIJDAG 13 APRIL 1979
mwiiHHifBq
PAGINA 21
"Wij smeken u, u niet te laten
leiden door het politiek
meest haalbare, en bidden
dat de geboden van God bij
uw besluitvorming de door
slag mogen geven om tegen
een wetgeving te stemmen
waarbij abortus wordt toe
gestaan".
Aldus de kerkeraad van de
christelijke gereformeerde
Opstandingskerk te Leiden in
een brief aan de leden van de
ministerraad en Tweede Ka
mer. "Liefde tot het leven en
daarom ook tot het ongebo
ren leven" deed de kerkeraad
tot deze brief besluiten.
"Wij schrijven u omdat de bijbel
ons leert dat de overheid
Gods dienaresse is. Als Zijn
dienaresse bent u hoedster
van het leven, ook van het on
geboren leven. Wij zien het
menselijke leven in de moe
derschoot als een volwaardig
leven dat nooit mag worden
vergeleken met een
"slijmklompje" of een "ge-
zwelletje", zoals wel wordt
gezegd". De heren J. Boelema
en A. van der Wal. respectie
velijk voorzitter en secretaris
van de kerkeraad. verwijzen
naar het oud-testamentische
bijbelboek Jeremia 1 vers 5.
waar staat: "Eer ik u vormde
in de moederschoot heb ik u
gekend en eer gij voortkwam
uit de baarmoeder heb ik u
geheiligd".
In hun brief vragen zij de rege
ring ook te denken aan de
wroeging die vaak nog lange
tijd na een abortus bij de
vrouw optreedt Het zwakke
mag niet worden overgele
verd aan de willekeur van de
sterken. De kerkeraad besluit
zijn brief met de bede dat
Goddelijke wijsheid de over
heid bij haar beslissing mag
leiden. "In de gehoorzaam
heid aan Gods wet - een wet
ten leven - is voor ons land en
volk het behoud gelegen".
Kerk is: mijn dorp
"Voor velen is de kerk gelijk
aan de kerk van het dorp, en
daarbuiten nauwelijks. Dat
is een misverstand, dat van
uit het evangelie overwon
nen behoort te worden".
Dat schrijft de secretaris van de
hei-vormde provinciale kerk
vergadering van Utrecht, dr.
H. Bartels te Amersfoort, in
een discussiestuk bij zijn
jaarverslag over 1977 en 1978.
Dr. Bartels gaat binnenkort
met pensioen.
Hoewel op het eerste gezicht dit
"dorpisme" het omgekeerde
lijkt te zijn van de neiging om
elders kerkelijk te gaan mee
leven als het daar beter bevalt
dan in de eigen woonplaats, is
het vermoedelijk toch prak
tisch hetzelfde: men wil ge
woon het vertrouwde, het be
kende, en verder niet. Het
aantal kerkgangers dat zon
dags een aantal kerken voor
bijrijdt om ten slotte in een
kerk van eigen keuze terecht
te komen is zelfs niet te schat
ten.
Dr. Bartels constateert een ver
groting van de richtingste
genstellingen. In kerkelijke
gemeenten waar voor het oog
de eenheid bewaard bleef is
men vaak zo voorzichtig ter
wille van de lieve vrede dat
echte geestelijke confrontatie
van de verschillen zoveel mo
gelijk wordt vermeden. De
door de provinciale kerkver
gadering gestimuleerde rich-
tingsgesprekken leverden
weinig op.
Natuurlijk moet de kerk aan
sluiten bij de samenleving
met haar grote verscheiden
heid en is een geografische
gemeente vooral een prakti
sche zaak, en geen uitvloeisel
van het evangelie. Maar, zegt
dr. Bartels. wat grote zorg
geeft is dat het hervormd zijn
in gemeenschap met ook an
dersdenkende hervormden in
feite wordt omgekeerd. Velen
willen als hervormden in de
kerk alleen nog maar zichzelf
tegenkomen.
Kerkmeesters hadden geld nodig en verkochten „schat"
studies en boeken vermeld, maar
die moeten, hoe deskundig ook,
oppervlakkig en beperkt heten
als men ze vergelijkt met wat deze
"diepdelver" voor ogen heeft ge
staan. "Dank zij een grote hoe
veelheid archiefmateriaal is het
wel en wee van de Leidse orgels
vrijwel van jaar tot jaar te vol
gen," schrijft hij in zijn inleiding.
Door zich te bepalen tot de be
langrijkste gebeurtenissen heeft
Brouwer het boek ook voor de
gewone liefhebber van onze or
gelcultuur leesbaar gehouden.
De uitgave voorziet zeker in een
leemte. Immers, een boek over
uitsluitend Leidse orgels biedt de
samensteller de gelegenheid uit
het duister van de archieven bij
zonderheden aan het licht te
brengen die in algemene publika-
ties, wil het de auteur niet volle
dig uit de hand lopen, wel on
vermeld moéten blijven. Brou
wers onderzoek kon door de be
grenzing van het onderwerp ook
veel grondiger zijn. Hij heeft heel
wat geheimen uit de vergetelheid
opgehaald.
Behalve aan de bouwgeschiedenis
van de orgels, wijzigingen, repa
raties, uitbreidingen en verbou
wingen schenkt hij ook ruime
aandacht aan de orgelbouwers,
de organisten en zelfs de orgel
trappers. Verder worden beken
de werkstukken van orgelmakers
vergeleken met orgels in Leiden.
Het boek (f. 49,50) ontleent zijn
waarde in niet geringe mate aan
het feit dat het de kleinere orgels
voluit laat meeklinken. De
doopsgezinde kerk aan de Pie
terskerkstraat heeft dan toch
maar een orgel van Johannes Mit-
terreither uit 1774. En in de Waal
se kerk (Breestraat) staat er een -
"zeer apart" - dat nog 28 jaar ou
der is. De voormalige remon
strantse kerk (Hooglandse Kerk-
gracht) had een orgel uit 1855 van
de bekende bouwer C. Witte. De
kerk ging in 1970 voorgoed dicht
en het orgel werd een paar jaar
geleden verkocht aan de Protes
tantenbond in Baarn.
Brouwer heeft zich zelfs verdiept in
de orgelgeschiedenis van een
aantal rooms-katholieke schuil
kerken in Leiden, die allang niet
meer bestaan. En van de afge
brande Petruskerk aan de Lan-
gebrug en de afgebroken Ooster-
kerk, Herengracht.
Afgerond
Toch is ook hij aan sommige ker
ken ten onrechte voorbijgegaan.
Waarom wel verdwenen orgels
nog zo uitvoerig behandelen en
een karakteristiek instrument als
dat in de Opstandingskerk
(Steenschuur) ongenoemd laten?
In een boek dat als titel draagt
"Sleutelstad - Orgelstad" mag
het Flentroporgel in de Stadsge
hoorzaal, bekostigd uit het Bur
gerijfonds, naar mijn idee ook
niet ontbreken. Al is het van late
re datum en staat het niet in een
kerk.
Voor enkele markante voorbeelden
van tegenwoordige orgelbouw
(Zuiderkerk Lammenschansweg
bijvoorbeeld) had Brouwer in
zo'n uitvoerig werk best een be
scheiden plaatsje mogen inrui
men, al was het, terwille van de
volledigheid, maar op de laatste
pagina. De orgelcultuur in Lei
den is bij een bepaald jaar in het
verleden niet blijven stilstaan.
Naar het zich laat aanzien, is zij
nu wel afgerond. Daarover had
dit boek zeker iets kunnen zeg
gen.
Afgezien van een aantal nare taal
fouten - zoals: een niet nader
aangeduidde orgelmaker, de ver
richtte reparaties, het orgel had
te leiden, apart staande laadjes -
verdient de verzorging van deze
uitgave alle lof. De tekst wordt
royaal afgewisseld met foto's, te
keningen, ontwerpen en afdruk
ken van historische brieven en
handtekeningen. Ook de inde
ling, met veel wit langs en tussen
de tekst, bevordert het leesge
noegen. Het vermoeit niet. En dat
is toch wel knap voor een boek
dat over één onderwerp zoveel
details bevat.
dG
De Leidse orgelmaker Rijk van Arkel was op 12 januari
1807 juist bezig met een onderhoudsbeurt in het orgel
van de Pieterskerk toen een met buskruit geladen schip,
dat aan de Steenschuur voor anker lag, ontplofte. De
explosie, die vele slachtoffers eiste, veranderde een deel
van de binnenstad in een complete ruine.
Over het orgel verklaarde Van Ar
kel na de ramp dat het "uit elkaar
spatte". Nu, dat viel, gezien de
reparatierekening, nogal mee,
maar een strop was het wel. Het
was een paar jaar terug pas voor
2550 gulden - een groot bedrag
voor die tijd - omvangrijk geres
taureerd en in 1806 besloten de
kerkmeesters nog de drie klavie
ren te laten verlengen.
De kerkmeesters zagen zich door
de onverwachte kosten genood
zaakt enige kerkelijke bezittin
gen te verkopen. Waaronder ook
de fraaie luiken die het Pieters
kerkorgel flankeerden en waar
mee het aan de buitenkant kon
worden gesloten.
Up dit schilderij uil het midden van de zeventiende eeuw heeft het Pielerskerkorgel zijn vier zij-luiken nog.twe
aan het hoofd en twee aan het rugwerk. De kerkmeesters boden ze na de buskruitramp ten verkoop aan or
reparaties aan kerkelijke bezittingen te kunnen fin
"Zonde"
De schrijver van het boek "Sleutel
stad - Orgelstad", T. Brouwer te
Den Haag, aarzelt niet het kerk
bestuur van toen deze daad als
"een zonde" aan te rekenen.
"Door de beroving van de vier
luiken - twee aan het hoofdwerk
en twee aan het rugwerk - heeft
het orgel veel aan uiterlijke
schoonheid verloren."
Brouwer, wiens boek vorige week
door de directeur van de Wal
burgpers te Zutphen, dr. W. R.
Wybrands Marcussen, werd "ten
doop" gehouden, doet dan ook de
sterke aanbeveling, bij de eerst
volgende restauratie de luiken
("beschermende vleugels") te re
construeren en weer aan te bren
gen. Waar ze precies moeten ko
men is geen vraag. Aan één kant
van het hoofdwerk is de plek nog
te zien waar een scharnier heeft
gezeten.
Brouwer beschrijft in zijn 196 pagi-
Het tweede boek van de heer T.
Brouwer te Den Haag (foto boven)
gaat over de Leidse orgels. Het is,
evenals het eerste (over grenspalen
in Nederland), uitgekomen bij de
Walburgpers in Zutphen. Brouwer,
die zelf organist is, heeft zijn derde
boek inmiddels voltooid. Dal be
schrijft de geschiedenis van het or
gel in de Dorpskerk te Voorburg.
Binnenkort komt het uit. De op
brengst van dit boek komt ten goede
aan de restauratie van het Voor-
burgse orgel.
na's tellende, rijk geïllustreerde
boek vijf eeuwen orgelgeschie
denis in Leiden.
Leidse orgels vindt men in tal van
ADVERTENTIE
Campo üw
caravaiüiefhebberN&££^
Leiden-Noord zonder maatschappelijk werker:
ADVERTENTIE
LEIDEN - Een groot deel
van de problemen waar
mee de onderwijswinkel
in Leiden-Noord gecon
fronteerd wordt, heeft
maar zijdelings met het
onderwijs te maken.
DEN HAAG (GPD) - De
president van de Haagse
rechtbank, mr. Blaauw,
heeft gisteren sigaretten-
fabrikant Niemeyer in het
gelijk gesteld in het kort
geding dat het bedrijf had
DEN HAAG (GPD) - Kinderen die
verblijven in rijksinrichtingen
voor de kinderbescherming,
kunnen binnenkort in beklag
gaan tegen maatregelen die door
de leiding van die huizen worden
getroffen. Dat heeft het kabinet
gisteren besloten.
Kinderen in dergelijke rijksinrich
tingen kunnen nu op geen enkele
manier formeel bezwaar maken
tegen maatregelen. De nieuwe
regeling, waartoe een wetsont
werp zal worden ingediend, biedt
de mogelijkheid om beklag te
doen tegen het opleggen van dis
ciplinaire straffen, het weigeren
van bezoek en dergelijke zaken.
aangespannen tegen con
current Turmac.
Niemeyer had het geding vorige
week tegen Turmac aangespan
nen vanwege een reclamecam
pagne waarin een aantal „teer en
nicotine-arme" sigaretten met
elkaar werden vergeleken. In die
campagne haakte Turmac ook in
op de slagzin van Niemeyer „Als
je rookt rook dan verstan
dig".
De president was het met Niemeyer
eens dat het plaatsen van de ad
vertentie waarin de sigaretten
met elkaar werden vergeleken
een onrechtmatige daad was,
waardoor ten onrechte aan het
Niemeyer-merk „Roxy Dual" af
breuk werd gedaan. Mr. Blaauw
oordeelde het ook onrechtmatig
dat Turmac had ingespeeld op de
Niemeyer-slagzin over verstan
dig roken.
De rechter veroordeelde Turmac
tot het volgende vonnis: Turmac
mag de gewraakte advertentie
niet meer plaatsen op straffe van
een dwangsom van 100.000 gul
den per overtreding: het recla
memateriaal dat Turmac in het
kader van de reclamecampagne
heeft verspreid, moet worden te
ruggenomen. Bovendien mag
Niemeyer op kosten van Turmac
een paginagrote advertentie
plaatsen in de bladen waar de
gewraakte advertentie heeft ge
staan. om de slechte publiciteit
recht te trekken.
Heel wat mensen kloppen
bij de winkel aan met
problemen omtrent uitke
ringen, arbeidsvoorwaar
den, huisvesting, belas
ting en de rechterlijke
macht. Eén van de oorza
ken daarvan is dat er in
Leiden-Noord geen
wijkmaatschappelijk
werk is.
Toch hebben de meeste mensen die
komen binnenlopen een
probleem of een vraag over het
onderwijs. De meeste onduide
lijkheden blijken te leven over
tegemoetkomingen in studiekos
ten en beurzen. Ook willen veel
mensen informatie over dag- en
avondcursussen.
Dit komt naar voren in een verslag
dat de onderwijswinkeliers ge
maakt hebben over een jaar
hulpverlening van de winkel. Er
komen nog steeds meer mensen
naar de winkel. Van augustus
1976 tot juli 1977 werd in 552 ge
vallen hulp gegeven, van augus
tus 1977 tot juli 1978 ging het om
625 hulpvragen, een stijging van
73.
Vaak hebben onderwijsproblemen
en sociale problemen met elkaar
te maken, zeggen de onderwijs
winkeliers. De hulp van de on
derwijswinkel leidt dan automa
tisch tot het werken aan sociale
problemen. Het zou goed zijn als
Leiden een "alternatieve" hulp
organisatie had zoals een JAC
(Jongeren Advies Centrum), vin
den de verslagmakers.
De aansluiting tussen kleuter- en
lager onderwijs is nog verre van
goed. Het komt nog erg vaak voor
dat ouders niet weten dat het op
school niet zo goed gaat met hun
kind en dat er plannen zijn om het
kind naar het bijzonder onder
wijs over te plaatsen. Voor zit
tenblijven geldt vaak hetzelfde,
aldus het verslag.
In het verslag wordt verder gezegd
dat ouders vaak nog weinig in
zicht hebben in de rapporten die
de Schooladviesdienst over kin
deren maakt. De rapporten ko
men om de hoek kijken wanneer
er overwogen wordt om het kind
naar een andere onderwijsvorm
te sturen.
Deze klacht zou al eerder naar vo-
ADVERTENTIE
Marian Simons, schoonheids
specialiste, draagt een bril van
WEETALLES
VAN BRILLEN ÉN
SPECIALISTVOOR
KONTAKTLENZEN
Nieuwe Rijn 62. Leiden Tel. :Ü71-124108
ren zijn gebracht, maar er zou nog
steeds weinig veranderd zijn. Bij
de onderwijswinkel vinden ze het
verder niet zo gelukkig dat bij
voorbeeld het NW-jongeren-
contact de leerplicht wel wil ver
lengen tot 18 jaar. De materiële
positie van bijvoorbeeld een
LTS-leerling is in vergelijking
met werkende vrienden en
vriendinnen nogal slecht, en de
onderwijswinkel zet ook een
vraagteken bij de motivatie van
de leerlingen voor vakken waar
ze weinig aan hebben.
De onderwijswinkel heeft nog
steeds geen vaste beroepskracht.
De hulpverleners stellen dan ook
dat men nu moet teren op allerlei
medewerkers die zonder waar
borg voor de continuïteit via al
lerlei regelingen betaald worden.
Komfort, kwaliteit en door
dacht design. Kenmerkend
voor een Poggenpohl
keuken. Met veel praktische
snufjes. Met vele verborgen
kwaliteiten. Kom eens langs.
Ziet u zelf hoeveel extra's
een Poggenpohl u biedt.
Zonder dat u meer betaalt.
b v. Gebr. Rolff s Handelmij.
Industrieweg 14 De Grote Polder
Zoeterwoude-Rijndijk
Tel. 071-899206
LEIDEN - Direct na de Pasen wordt een begin gemaakt met de v
wing van de ir. Driessenstraat. Dinsdag legt de aannemer de eerste hand
aan het asfalteren van de straat. De werkzaamheden worden in gedeel
ten uitgevoerd en beginnen aan de kant van de Hooigracht.
Met de asfaltering krijgt de Driessenstraat een nieuwe indeling. De straat
wordt voorzien van fietsstroken, parkeervakken en een speciale bus
baan. Op diverse plaatsen komen versmallingen om hard rijden tegen te
gaan. Het werk aan de Driessenstraat moet eind mei klaar zijn.
De gemeente pakt dinsdag ook de Van de Sande Bakhuijzenlaan (Profes-
sorenwijk) aan De straat wordt voorzien van een nieuwe bestrating.
Eerst worden de trottoirs aan de kant van de huizen herbestraat, daarna
wordt de rijweg vanaf de kant van de Lorentzkade onder handen geno
men. Het werk zal ongeveer acht weken duren.
