Harrisburg einde
Blik in de weekbladen
deTijd
HP
EISEVIERS
Het resultaat: de kerncentrales
blijven zitten met hun verbruikte
brandstof, waarvoor nog geen
passende opslag is gevonden.
Sommigen voorzien dat de fa
brieken bij een overvloed van
verbruik, maar niet weg te stop
pen brandstofresidu, zullen moe
ten sluiten en zelfs al zouden in
zeer afgelegen gebieden plaatsen
kunnen worden gevonden om de
verbruikte brandstof onder de
grond te stoppen dan nog draagt
dit bij aan stijgende kosten, om
dat een grote gaping is ontstaan
in de aanvankelijk als een bijna
gesloten cirkel voorziene brand
stof-kringloop.
Het ongeval op Three Mile Island
vestigt op al deze problemen on
verbiddelijk de aandacht. Het
publiek voelt zich bedrogen en er
zal ongetwijfeld een onderzoek
komen naar de werkelijke kosten
van nucleaire energie tegen de
achtergrond van de enorme kos
ten die zullen moeten worden
gemaakt om de ruine in de Sus
quehanna op te ruimen en naar
wordt aangenomen definitief te
sluiten.
Zelfs al is het dan waar dat er op dit
moment om allerlei redenen geen
alternatief is voor nucleaire ener
gie dan nog is het even waar dat
diezelfde nucleaire industrie het
zoeken naar zo'n alternatief hart
stochtelijk heeft pogen te be
moeilijken. De kernreactor heeft
kortom, een goede toekomst ach
ter zich en mag op zijn best wor
den beschouwd als de overgang
naar een nieuwe fase die ruimte
biedt voor het onderzoek naar
zonne-energie, naar het bundelen
van de krachten in bewegend wa
ter, het onttrekken-van warmte
aan de aarde: vriendelijker ener
gie van menselijker allure dan
kan worden ontleend aan de on
volmaakte, niet toereikend be
heerste methoden die uitgaan
van kernsplijting.
HENK KOLB.
WASHINGTON - Het onge
luk met de kerncentrale
op Three Mile Island in de
Susquehanna rivier in
Pennsylvania zou zeer
wel het begin van het ein
de kunnen betekenen van
de nucleaire industrie.
Menselijke angst, radiologische be
smetting en levens daar gelaten:
veiligheid is voor het kernbedrijf
een economische factor en Ame
rikaanse deskundigen komen er
onomwonden voor uit dat „het
ongeval te Middletown" voor de
exploitanten van kerncentrales
zo'n enorme financiële belasting
zal meebrengen, onder meer
vanwege strengere veiligheidsei
sen en toereikende verzekering
van risico's dat de energie uit het
atoom binnen afzienbare tijd
duurder zal blijken dan die waar
voor kolen de grondstof leveren.
En het is de prijs van de energie,
die in een tijd van toenemende
grondstoffenschaarste, altijd het
beste argument is geweest waar
op de energiebedrijven zich heb
ben beroepen bij het bouwen van
nucleaire centrales.
Die veiligheidsaspecten betreffen
niet alleen de gevaren van een
ongeluk in een centrale, maar ook
het snel in omvang toenemende
vraagstuk van opslag van ver
bruikte, maar nog steeds zeer
radioactieve nucleaire brandstof
Veiligheid, dat is duidelijk, kost
geld en gegeven de schaal van de
nucleaire operaties en de omvang
van ongelukken, zelfs al is daar
ogenschijnlijk voornamelijk
massale paniek mee gemoeid,
kost die veiligheid zulke bedra
gen, dat de nucleaire industrie
zich niet tegen alle kosten be
hoefde te verzekeren en zelfs een
belangrijk deel van die kosten op
de energieverbruiker zal verha
len.
En nog afgezien van veiligheid en
opslag van verbruikte brandstof,
vormt de vraag wat er uiteinde
lijk moet worden gedaan met de
oude, uitgebrande reactoren, een
vraagstuk van een enorm eco
nomisch probleem. Het is bijna
vanzelfsprekend dat de nucleaire
industrie geneigd is de goed
koopste en gemakkelijkste op
lossing te kiezen, namelijk de
centrales, stevig in beton gegoten
gewoon, te laten staan waar zij
staan, tienduizenden jaren lang.
Het is even vanzelfsprekend dat
degenen die zich wat meer om het
milieu bekommeren, verklaren
dat daarvan geen sprake kan zijn.
Het is ook al voor de hand liggend
dat degenen binnen wier bereik
de opslagplaatsen zouden moe
ten worden gevonden een protest
van toenemende heftigheid aan
tekenen. Geen van de betrokke
nen echter heeft een bevredigen
de technische oplossing bij de
hand, die min of meer betaalbaar
is. Over die kosten is toen kern
energie moest worden gepropa
geerd stijlvol gezwegen, zo goed
als in feite de hele nucleaire in
dustrie slechts kon worden ge
grondvest, dankzij een bouwsel
van op zijn minst veel te optimis
tische en op zijn slechtst uiterst
bedrieglijke verzekeringen om
trent de complicaties die het
nucleaire bedrijf in de samenle
ving op den duur zou oproe
pen.
Maar zelfs de grote troost, de lage
prijs van kernenergie, blijkt niet
zo laag als werd veronder
steld.
Het Edison Electric Institute, de
verkooporganisatie voor een
De kerncentrale in Harrisburg die de discussies over kernenergie weer deed losbarsten.
groep Amerikaanse nutsbedrij
ven in privé-beheer, heeft uitge
rekend dat een kilowatt-uur elek
triciteit anno 1977 zo'n drie Ne
derlandse centen kostte voor
kerncentrales. Met kolen als
brandstof was de prijs vier cent
en voor oliecentrales 7,8 cent.
Deskundigen hebben berekend dat
in de negentiger jaren de werke
lijke kosten van nucleaire energie
voort te brengen door dan te
bouwen centrales zo zullen zijn
gestegen dat „kolen-energie" elf
procent goedkoper zal zijn ge
middeld, maar juist dit redeneren
met gemiddelden maakt conclu
sies gevaarlijk. De New York Ti
mes citeerde bijvoorbeeld zon
dag een consulent op energiege
bied, die vaststelde dat kern
energie aanmerkelijk duurder zal
zijn daar de kolencentrales direct
bij de mijnen kunnen worden
neergezet, maar bijna een derde
goedkoper in andere gebieden
waar energiegrondstoffen van
conventionele aard niet voor
handen zijn.
In de aanvankelijke projecties voor
de kosten van nucleaire energie
werd gerekend met de mogelijk
heid om de gebruikte brandstof
te verwerken tot nieuwe brand
stof, onder andere voor kweek
reactoren. Dit proces maakt ver-
rijkingsfabrieken nodig. Presi
dent Carter, onder toenemende
druk van tegenstanders, heeft
alle voornemens om verrijkings-
fabrieken te bouwen aan de kant
gezet en de kweekreactoren staan
voorlopig in de onmiddellijke
omgeving daarvan.
Eén van de diepste motieven en
één van de krachtigste drijf
veren voor het menselijk
handelen is wel de angst.
Angst voor honger, koude
duisternis. eenzaamheid,
ziekte en dood. angst voor de
elementen, angst voor op de
loer liggende roofdieren en
angst tenslotte voor het ge
vaarlijkste roofdier van al, de
medemens.
En het is om zich tegen deze ge
varen geborgen te weten, dat
vrijwel al ons menselijk han
delen gericht is.
De angst voor honger, koude en
duisternis, en voor de ele
menten is de motor voor ons
economische handelen. Die
voor eenzaamheid, ziekte en
dood voor onze in principe
met het gezin als bouwsteen
opgebouwde maatschappij.
Die voor de roofdieren en de
elkaar belagende mens voor
onze in nationale staten geor
ganiseerde internationale or
dening.
Omgekeerd drijven onze meest
instinctieve, welhaast dierlij
ke gevoelens van angst, soms
zelfs panische angst, ons in
die economie, gezin, samen
leving, internationale orde
ning waarin wij ons redelijk
geborgen menen te weten en
waarop wij ook voor de toe
komst menen te mogen ver
trouwen.
Gaat die zekerheid echter aan
de haal. dan breekt weer het
dierlijke in de mens naar bui
ten met zijn panische angst,
maar ook met al de agressie
waar die angst ook bij dieren
maar al te vaak toe leidt
En dat is dan ook de diepste
achtergrond van zoveel
schots en scheefs op het ge
bied van de intermenselijke
betrekkingen, op dat van de
mensenrechten en op dat van
het niet vreedzaam naast el
kaar leven van de volkeren.
Bijna nergens op de wereld
komt op dit moment de naak
te angst voor vrijwel alles
waardoor de mens maar be
dreigd kan worden niet op de
een of andere manier voor en
vrijwel nergens ontbreekt
dan ook de agressie in de een
of ander vorm, die daar het
gevolg van is
Agressie tegenover anderen,
waarbij men vaak geen weet
heeft van de onderliggende
angst en waaraan men weer
een, in eigen ogen legitiem
gevoel van nodeloos belaagd
worden ontleend.
Aan schrijnende voorbeelden
daarvan geen gebrek. Ik wil
mij deze keer tot één daarvan
beperken, dat althans voor
ons nog steeds heel bijzonde
re betekenis heeft, en waar
wij ons heel bijzonder bij be
trokken voelen. Dat is het ge
val Zuid-Afrika.
Voor wie niet ziende blind is. is
dit heel duidelijk het laatst
overgebleven bolwerk van
blanke macht in een overwe
gend niet blank land en als
zodanig een laatste represen
tant van het blanke koloniale
imperialistische systeem zo
als dat vroeger bestaan heeft.
En hieraan doen noch het feit
van de reeds 4 eeuwen oude
blanke presentie, noch dat
van de. reeds in een eerder
stadium door de blanke kolo
nisten-samenleving in Zuid-
Afrika ten koste van het Brit
se moederland
staatkundige onafhankelijk
heid iets af.
De oplossing kan dan ook niet
anders zijn dan een afstar.d
doen door de blanke minder
heid van haar thans nog vrij
wel, eenzijdige machtsuitoe
fening (vooral v.w.b. de
machtsmiddelen van leger en
politie), maar ook v.w.b. de
che
eht
redig de verschillende bevol
kingsgroepen vertegenwoor
digend. bestuurlijk systeem.
De wezenlijke tragiek van de
blanke minderheid ïsdan ook
haar ogenschijnlijk onver
mogen om deze noodzaak in
te zien en haar onwil om. nu
het misschien nog kan. tijdig
op goedschikse wijze een deel
van haar macht over te dra
gen, om te voorkomen dat de
ze haar straks in haar geheel
kwaadschiks zal worden af
genomen.
De agressie waarmee het huidi
ge Zuidafrikaanse regime een
ieder, die zelfs maar over
apartheid praat, tegemoet
treedt en iedere daarop ge
richte uiting van de anders
gekleurde meerderheid on
derdrukt, is in wezen niet an
ders dan de keerzijde van de
angst voor het verlies van de
eigen huidige positie in so
ciaal. economisch en politiek
opzicht.
De Zuidafrikaansi
erste
egering
i zal,
iet de laatste minder
heid zijn, die zich met brute
kracht, tegen de meerderheid
in. in het zadel probeert te
handhaven.
Maar te hopen, zoals zij kenne
lijk nog steeds doet, dat dit
haar uiteindelijk ook op de
langere termijn zal blijven
lukken, daarvoor biedt de ge
schiedenis geen aankno
pingspunt.
En ook in het geval van Zuid-
Afrika is alles tot nog toe ge
gaan. zoals het overal elders is
gegaan.
Eerst een uil velen, later gelei
delijk een uit weinig over
geblevenen, maar nog steeds
niet helemaal een uitzonde
ring en helemaal geïsoleerd.
Maar ook dat is aan het ver
anderen.
Algerije met miljoenen en An
gola en Mozambique met
honderdduizenden pieds
noirs (in Afrika geboren en
getogen blanken), en v.w b.
beide laatste landen ook met 4
eeuwen onafgebroken blanke
presentie, gingen voor.
Ondanks nog wat tegenstrib
belen van de blanke minder
heidsregering glijdt ook
Rhodesie langzaam maar ze
ker in de richting van een
zwart meerderheidsbewind,
terwijl Zuid-Afrika zelf reeds
gedwongen is geweest er mee
in te stemmen om ook de
hoeksteen van haar oor
spronkelijk lijn van barrière
vestingen, t.w. Namibië, op te
geven.
Binnekort resteert in al zijn
naaktheid alleen Zuid-Afrika
zelf aan de blanke Zuidafri
kanen, om zichzelf achter en
in en mee te verdedigen, en
dat gevecht is al beslist voor
dat het begonnen is.
Door
J. J. P. de Boer,
lid CDA-fractie
Tweede Kamer
Hoe goed ze het ook vooral in
het begin vol zullen kunnen
houden en hoe lang het uit
eindelijk ook moge duren, de
blanke minderheid zal dat
gevecht niet kunnen winnen,
omdat er tegenover iedere
blanke 4 tot 5 niet blanke
Zuidafrikanen staan en de
laatsten, als het puntje bij het
paaltje komt, wel hulp uit de
rest van Afrika zullen kunnen
krijgen, terwijl de blanken op
hulp van niemand mogen re
kenen
Het is o.a. door mede voedsel te
geven aan Zuidafrikaanse
blanke illusies op dit laatste
punt, dat de eigen verant
woordelijkheid van de blanke
bevolking in West-Europa en
in Noord-Amerika t.o.v. wat
er zich tussen de blanken en
de anders gekleurde bevol
king in Zuid-Afrika afspeelt,
in het geding komt.
Iedere keer, wanneer er ergens
in West-Europa of Noord-
Amerika een pleidooi wordt
gehouden voor de noodzaak,
om te komen tot een beter be
scherming van onze Westeu-
ropese en/of Noordameri-
kaanse strategische grond
stoffen-voorzieningen, door
de werkingssfeer van het
Noordatlantische verdrag
ook bezuiden de kreeftskeer
kring uit te breiden, zit de
Zuidafrikaanse regering met
rode oortjes te luisteren.
Idem iedere keer. dat er in ons
deel van de wereld natte kre
ten worden geslaakt over het
moeten tegengaan van ver
dere, gemakshalve meestal
met de USSR vereenzelvigde,
communistische infiltratie
ergens op de kust langs de
zeeroute om de Kaap heen,
die wordt bevaren door de
mamoettankers van en naar
de Perzische Golf.
Maar ook iedere keer, dat er
toch weer een blanke Euro
peaan of Amerkaan zich door
de snelle winst, die er onder
het huidige regime voor het
oprapen ligt. laat verleiden
om er toch maar weer op
nieuw te gaan investeren.
Omdat hij daarmee in Zuid
afrikaanse blanke ogen een
nieuw stukje eigen-belang
toevoegt aan die gigantische
berg Europees en Ameri
kaans eigen-belang, die er al
ligt in Zuid-Afrika volgens de
Zuidafrikanen in reden zou
moeten zijn, waarom wij hen
in het uiterste geval toch niet
in de steek zouden kunnen la
ten, en hen dan desnoods toch
maar te hulp zouden «moeten
schieten.
Alsof wij dat dan niet onmid
dellijk zelf aan alle kanten, in
onze relatie met de Afrikaan
se en Aziatische landen, zou
den moeten bezuren en daar,
tenzij we daar weer een we
reldbrand voor over zouden
hebben (wat niet het geval is),
verder machteloos tegenover
zouden staan. Kortom een il
lusie, maar dan wel een bij
zonder gevaarlijke vqor de
blanke Zuidafrikanen. Een
illusie ook, die gewoon mis
dadig zou zijn in zijn poten
tiële gevolgen voor zowel de
blanke als de zwarte bevol
king. die onherroepelijk het
slachtoffer zal worden van de
gewelddadige strijd om de
macht, die thans op uitbar
sten staat en die slechts nog
afgewend kan worden indien
de blanke minderheid thans
alles op alles gaat zetten om
het met de anders gekleurden
op een voor alle partijen aan
vaardbaar accoord te gooien.
Het is dan ook om de blanke
minderheid mede in haar ei
gen belang daartoe te dwin
gen, dat West-Europa en
Noord-Amerka aan het hui
dige Zuidafrikaanse bewind
zelfs maar de geringste blij
ken van sympathie of van een
evt. uit eigen belang geboren
gemeenschappelijke interes
sesfeer dienen te onthouden,
opdat men zich daar generlei
illusie make dver hulp onzer
zijds, die tocyi nooit zal ko-
Zo ooit dan in dit geval maken
zachte heelmeesters stinken
de wonden.
L/n
VRU NEDERLAND
Allereerst een zeer leesbaar stuk
over de beide kandidaten voor
het voorzitterschap van de PvdA
De snelgebekte aanvankelijke
underdog Max van den Berg lijkt
dat te gaan winnen. Wie beide he
ren ooit tezamen te spreken heeft
gehad, beleeft de schok der her
kenning in de kwalificatie van
PvdA-coryfee Bram Peper "het
is je reinste Ajathollah-effect die
zegetocht van Max door het land.
De PvdA levert zich uit aan een
soort messias. Van den Berg be
wees zich in deze campagne als
de meest gladde aal die ik ooit
heb gezien. Zodra hij geatta
queerd wordt kruipt hij in de
kont van Wim.
Met Wim Meyer praat HP uitge
breid en zonder voorwaarden.
Met de Groningse ziener, Van
den Berg wie - blijkens krantebe-
richten - afgelopen vrijdag ook de
Leidse afdeling van de PvdA
overstag ging. komt het zelfs niet
tot een interview. Hij eist a priori
het recht alle op zijn naam gestel
de opmerkingen te verwijderen
"indien ik dit - gezien het karak
ter van het totale stuk - wens".
Ook wil hij "verschoond blijven
van een profiel met kwasi-psy-
chologische strekking" en zal
"gezien de bedenkingen die ik
helaas tegen uw aanpak moet
koesteren een derde persoon
zoeken het eventuele gesprek bij
te wonen om getuige te zijn van
wat zich in het gesprek afspeelt'"
Dat worden straks gouden dagen
voor de afluisterapparatuur-in-
dustrie, als Van den Berg. koos
naam "De Rode Raspoetin", de
burelen aan de Amsterdamse
Tesselschadestraat in bezit
neemt.
HP praat met de ontslagen secreta
resse van EO-directeur Doren
bos. Gerry van der Velde. Gerry:
"toen we het tweede gesprek
hadden, zei bestuurslid Kits, zelfs
al zou je gelijk hebben, dan moet
je Dorenbos nog gehoorzamen
vanwege Romeinen 13. Daar
staat dat je de overheid moet
eren. Zo, dan weet je hoe het er
daar werkelijk toegaat. De ene
keer wordt de Bijbel gehanteerd
en de andere keer zeggen ze: dit is
een bedrijf'.
Voorts stukken over Filmmaker
Frank Wiering ("Andy, Bloed en
Blond Haar") en Koot in Ameri
ka: "Koot dreams himself". Wie
reist, verruimt zijn blik en bouwt
aan zijn talenkennis.
MAGAZINE
Het blad wijdt zijn omslagverhaal
aan het onderwerp "Wat geloven
onze christen-politici?" Daarmee
hoeven natuurlijk niet alleen
maar mensen bedoeld te zijn die
in christelijke partijen zitten,
omdat de door het christendom
opgewekte politieke inspiratie
ook best in partijen als PvdA,
VVD. D'66 of PPR kan ontladen.
Helaas ontbreken de mensen uit
die laatste categorie, op de voor
zitter van de PPR na. Trouwens
de christen-democratische kop
stukken zijn eveneens schaars in
het verhaal. Uitzondering voor
Til Gardeniers en Maarten Scha
kel. Bij Til de nagalm van een
KVP-gemoed: "een hoog ideaal
stellen, goed, maar vraag me niet
uit de Kerk te verdwijnen of het
etiket van een slecht katholiek te
dragen omdat ik dat ideaal niet
haal". Schakel wil de homo-
sexuelen niet buiten de kerk zet
ten: "zeker niet. Tenminste, als je
ervan uitgaat dat ze ertegen blij
ven strijden". Ook als de homo
fiel een dominee is9 "Nee, als hij
geen aanstoot geeft, niet".
Ook bij Elseviers Magazine een do-
sis-EO. Hier spreekt directeur
drs. Bert Dorenbos Hij geeft toe
dat het nogal eens mis is gegaan,
maar dat zou dan komen, juist
door de sterke christelijke gedre
venheid, waardoor het voor
"sommige mensen moeilijk is in
te zien dat ze bijvoorbeeld niet
capabel zijn". De snelle sprong
naar de C-status en de bijbeho
rende urgentie om snel personeel
aan te trekken heeft volgens Do
renbos ook een rol gespeeld:
"Kijk, die mensen moesten chris
tenen zijn. Dat is al een beper
king. En dan: veel christenen
kom je in de creatieve vakken
ook niet tegen". Horen de gelovi
ge zondagschilders het eens van
Dorenbos zelf!
hervormd
nederiand
Veel ruimte voor kernenergie en
kernbewapening. Een vrij tech
nisch vraaggesprek met oud-mi
nister van defensie, thans PvdA-
kamerlid mr. Bram Stemerdink.
Hij ziet weinig mogelijkheden
voor de mobilisering van de
publieke opinie tegen de wapen
wedloop. Het aloude begrip mili
tair-industrieel complex stelt hij
enigszins bij: "het grote gevaar
van dit moment is. dat politici
zich identificeren met militairen
en technici". Voor politici is er
slechts het alternatief van rege
ringsmacht: "pas dan blijf je op
de hoogte en ben je in staat te
controleren wat er gebeurt. Kijk,
de Neumans en Heldrings zijn
maar naschrijvers, die altijd het
laatste nieuws hebben uit de He
rald Tribune of de Washington
Post".
Opmerkelijk is een analyse door
Hans Jansen van het werk van de
joodse schilder Marc Chagall, die
zich voor het uitbeelden van de
verschrikkingen de joden aange
daan, steeds weer door het ver
haal van de Gekruisigde laat in
spireren.
Degelijk, maar niet bijster opmer
kelijk werk in VN. Een interview
met Cruijff over zaken doen in
Spanje. Gemaakt overigens
voordat die Basilevitch de benen
nam. Johan zegt weer niet meer
dan hij kwijt wil. Misschien heeft
hij achteraf toch een beetje te veel
op zijn woorden en te weinig op
z'n geld gelet. Het verhaal van
Max van Weezei over de pressie
groep in geciviliseerde verpak
king van de Europese Beweging
is best aardig, maar het slaat een
onthullend toontje aan dat bij de
inhoud niet helemaal past. Wie de
naoorlogse geschiedenis kent,
staat er minder van te kijken dan
de auteur dat de VS zich intensief
bezighielden met de Europese in
tegratie, die ze als de niet-militai-
re poot van het Atlantisch bond
genootschap beschouwde.
Piet Grijs briljant in zijn column.
Ditmaal gewijd aan vijf trendy
heren uit de jaren zestig in de
hoofdstad. Laten we de recente
winnaar van de P.C. Hooftprijs
kiezen: "Mulisch houdt Goethe-
aanse praatjes voor de vaak, maar
viel vorige week definitief door
de mand toen hij zich verzette te
gen een opvangplaats voor he-
roïneslikkers bij hem naast de
deur. Ik begrijp best dat hij daar
tegen is, maar de onzinnige ratio
nalisaties voor zijn strikt per
soonlijk belang stonken"
Het blad heeft m deze dagen van
sterven en verrijzenis een enquê
te over de dood. Het blijkt dat 31
procent van de ondervraagden de
mening huldigen van "dood is
dood". Maar onder de gerefor
meerden (68 procent) en her
vormden (50 procent) is men met
meer vertrouwen vervuld over
het voortbestaan aan gene zijde
van de lijn. Ook noteert de enquê
te dat zowel onder onkerkelijken
als gelovigen maar steeds een
minderheid vindt dat men door
nu slecht te leven in het hierna
maals minder af is.
Herman van Run is zeer op dreef in
een feestverhaal over de verjaar
dagsviering van de honderd jaar
oude AR. Prachtige foto's uit het
oude Amsterdamse huis van be
waring illustreren een verhaal
over Ad van Denderen, maker
van de platen. Hij bleef zelf een
week achtereen daarbinnen om
de stemming optimaal aan den
lijve te ondervinden. Hij zegt
"waar het in wezen om gaat is dat
je in een vel zit, dat alles je wordt
afgenomen en dat je alleen nog
maar je eigen gedachten hebt"
Opgesloten in een graf; verrijzenis,
waarop het uitzicht steeds onwe
zenlijker wordt.
HAN MULDER
