Actie tegen de
onveiligheid
van kernenergie
Breuk in Portugese
sociaal-democraten
Bhoetto: 'Heer help mij, ik ben onschuldig'
Israël
toont
gezindheid
Harrisburg roept veel reacties op
Protesten
tegen
executie
Mahlangu
VS onderzoeken mogelijk crimineel gedrag KLM
DONDERDAG 5 APRIL 1979
(van t
correspondent)
JAKARTA - "Heer help mij, ik
ben onschuldig". Dat waren
de laatste woorden van ex-
premier Zulfikar Ali Bhoetto,
die gistermorgen kort na
zonsopgang werd opgehan
gen in de gevangenis van Ra
walpindi, ondanks de drin
gende oproepen van rege
ringsleiders en staatshoofden
uit alle delen van de wereld
om het leven van Bhoetto te
sparen. De 51-jarige Bhoetto,
die van 1969 tot 1977 eerst als
president en daarna als pre
mier onbetwist leider was in
Pakistan en dat land in de we
reld prestige heeft gegeven,
werd vorig jaar maart door
een hooggerechtshof in La
hore tot de strop veroordeeld
omdat hij opdracht zou heb
ben gegeven tot de moord op
een politiek tegenstander. De
executie leverde Pakistan een
reeks van scherpe protesten
op.
Vier leden van de geheime
dienst, die betrokken zouden
zijn geweest bij die moord,
zijn gelijktijdig met Bhoetto
opgehangen. Bhoetto's ver
dedigers hebben tot twee
maal toe geprobeerd om her
ziening van het vonnis te krij
gen maar in beide gevallen
bekrachtigde het hoogge
rechtshof in Rawalpindi, zij
het niet unaniem, de uit
spraak van het college in La
hore.
Enkele uren na de executie
brachten militairen onder
strenge bewaking het stoffe
lijk overschot van Bhoetto
naar het vliegveld en per
vliegtuig werd het vervolgens
naar de woonplaats van
Bhoetto in de provincie Sidh,
waar de ex-premier in de
buurt van zijn woning werd
begraven. Zijn vrouw en
dochter waren niet aanwezig.
Zij hadden huisarrest en wer
den vastgehouden op een po
litiebureau.
Beiden hebben Bhoetto 24 uur
voor de executie in zijn do
dencel tweeëneenhalf uur ge
sproken. Vorige week vertel
de hij aan een bezoekende
vriend dat hij gereed was om
te sterven.
Bhoetto die een jaar in de do
dencel zat, heeft tot zijn laat
ste ademtocht geweigerd om
clementie te vragen. Dat zou
volgens hem worden uitge-^
legd als een schuldbekente
nis. In vele delen van de we
reld is men geschokt dat ge
neraal Zia, de man die in 1977
Bhoetto verdreef, de oproe
pen om clementie heeft gene
geerd en het vonnis toch heeft
laten voltrekken.
Onder de regeringsleiders die
scherp hebben geprotesteerd
zijn de Franse president Gis-
card d'Estaing, de Australi
sche premier Fraser, secreta
ris-generaal Waldheim van de
VN, de Nederlandse regering,
premier Callaghan van
Groot-Brittannië, de regering
van Denemarken, Amnesty
International en de Indiase
oud-premier Gandhi, die
verklaarde dat Bhoetto het
slachtoffer is geworden van
gevestigde belangen in en
buiten Pakistan. In Rawal
pindi zijn aanhangers van
Bhoetto de straat opgegaan
en hebben regeringsbussen
en politiebureaus met stenen
bekogeld. Bij een botsing met
de politie zijn duizend beto
gers gewond. In Srinegar, de
hoofdstad van de aangren
zende Indiase provincie
Kasjmier viel een woedende
menigte het gebouw van de
VN aan en drie betogers wer
den gedood bij het treffen met
de politie.
De Pakistaanse Volkspartij
(PPP) heeft voor vandaag een
massale betoging aangekon
digd. In Londen heeft een
Pakistaanse organisatie ge
zegd dat Bhoetto's dood zal
worden gewroken. De Pakis
taanse minister voor econo
mische zaken, Achmed, die in
Londen is in verband met een
islamitische conferentie,
heeft de executie van Bhoetto
verdedigd. Volgens hem is
tegen Bhoetto een correcte
juridische weg gevolgd.
Bhoetto zou tijdens zijn ge
vangenschap goed zijn be
handeld. Achmed verklaarde
Mevrouw Bhoetto in tranen,
nadat zij op de hoogte was ge
steld van de dood van haar
dat Bhoetto een groot leider
had kunnen worden maar on
gelukkiger wijze poogde hij
Pakistan op een feodale ma
nier te regeren en gebruikte
hij de macht voor eigen doel
einden.
Bhoetto is volgens Achmed
verantwoordelijk voor veel
wandaden in Pakistan. Hij
heeft opdracht gegeven tot
moorden en mishandelingen
en door hem zijn honderddui
zenden mensen in de gevan
genis beland, aldus Achmed.
Diplomatieke waarnemers in
Rawalpindi zijn van mening
dat al van het begin af vast
stond dat Bhoetto moest han
gen. Als Bhoetto in leven zou
zijn gebleven zou hij de onge
kroonde koning zijn gewor
den. En het doet er niet toe of
hij nu in de gevangenis zit of
vrij is. In alle gevallen vormde
Bhoetto voor generaal Zia een
bedreiging vooral met het oog
op de verkiezingen die Zia in
Pakistan wil laten houden. De
Pakistaanse volkspartij van
Bhoetto zou ongetwijfeld de
verkiezingen winnen en Zia is
er zich van bewust dat als
Bhoetto dan weer aan de
macht zou komen, hij ten do
de is opgeschreven.
Een andere factor die wellicht
heeft meegeteld is, volgens
waarnemers, het feit dat de
gevestigde industriële mach
ten in Pakistan bevreesd zijn
voor een terugkeer van
Bhoetto. Deze machten zoe-
len zich bedreigd door de ex
perimenten van Bhoetto op
sociaal-economisch gebied.
Het wordt niet ontkend dat
Bhoetto gedurende zijn be
wind veel vijanden heeft ge
maakt. Velen van hen beho
ren nu tot de kring van naaste
medewerkers van generaal
Zia, zoals de voormalige pre
mier Choudéy Mohammed
Ali en minister van financiën
Chulom Ishaq Khan.
(Van onze correspondent)
JERUZALEM - In een korte
kabinetszitting bracht pre
mier Begin van Israël gisteren
verslag uit van zijn 30-urige
bezoek aan Egypte, het afge
lopen weekeinde. Hij deelde
de ministerraad mee dat hij
president Sadat verzocht
heeft enige gestes te doen,
waaronder het overbrengen
van de stoffelijke resten van
in Egypte ter dood veroor
deelde Israëlische agenten en
de opsporing van de stoffelij
ke resten van in Egypte ge
sneuvelde Israëlische solda
ten.
In het kader van deze „tekenen
van goede gezindheid" zal Is
raël binnenkort politieke ge
vangenen vrijlaten en vrije en
openlijke organisatie van po
litieke activiteiten op de Wes
toever toestaan. Ook zal Israël
naar Jordanië gevluchte Pa-
lestijnen naar de Westoever
laten terugkeren. Daar staat
tegenover dat Israël olie zal
ontvangen vanaf de dag dat
de oliebronnen in de Sinai
zijn overgedragen. En vanaf
gisteren bestaat er een recht
streekse telefoonlijn tussen
Begin en Sadat.
Gisteren kwam ook het Israëli
sche parlement bijeen. Pre
mier Begin legde een korte
verklaring af over de in Egyp
te bereikte overeenkomsten.
Zijn rede werd enkele malen
onderbroken door zijn op
standige partijgenote Geula
Cohen, die felle kritiek lever
de op de overdreven feestelij
ke stemming van de premier.
Namens de oppositionele ar
beiderspartij beschuldigde
oud-minister van buitenland
se zaken Allon de premier er
van met een te groot gemak
Israëlische nederzettingen te
hebben opgegeven. Allon le
verde felle kritiek op het au-
tonomieplan van de regering,
dat slechts tot de oprichting
van een Palestijnse staat zal
leiden, aldus de oud-minister.
Hij riep de regering op alsnog
de door de Israëlische arbei
derspartij voorgestelde vre
desregeling te aanvaar
den.
WASHINGTON - Ook Europa moet zich zorgen maken
over dc veiligheid van zijn kerncentrales. Dit zegt de
„Unie van Bezorgde Geleerden", de meeste invloedrijke
groepering die in de VS betoogt tegen de onveiligheid
die het Amerikaanse volk met de kernenergie wordt
opgedrongen.
HARRISB URG - De scholen in Harrisburgwaar vorige week een ongeluk in een kernreactor plaatsvond, zijn
weer geopend. Ze waren gesloten sinds vorige week woensdag.
Op de foto houdt politieman Jim Keller het verkeer tegen om de schoolkinderen de weg te kunnen laten oversteken
Het ongeluk met de kerncentrale in
Harrisburg, Pennsylvania, heeft
een enorme internationale reac
tie teweeggebracht, die de psy
chologische sfeer waarin de altijd
heftige debatten plaats grijpen
geheel heeft gewijzigd. De be
zorgde geleerden willen dan ook
hun inspanningen naar het bui
tenland uitbreiden.
In mei zal te Amsterdam worden
geconfereerd met voornamelijk
Duitse protestgroepen over het
beginnen van acties met wat in
Amerika heet „direct mail": per
soonlijk geadresseerde post
stukken, die in de VS een buiten
gewoon waardevol wapen zijn
gebleken voor alle belangen
groepen die zich ervan bedienen,
omdat zij zich richten op een min
of meer geselecteerde groep geïn
teresseerden. Nederlandse orga
nisaties zijn (nog) niet bij de be
sprekingen betrokken. Amster
dam is gekozen omdat daar een
bedrijf is gevonden dat de„direct
mail" kan verzorgen.
Directeur Dan Ford van de UCS
(„Union of Concerned Scien
tists") komt met een assistent in
de herfst naar Europa voor nader
overleg omtrent de veiligheid van
Europese kerncentrales. Een
aantal daarvan is van Ameri
kaans ontwerp.
De UCS is gegroeid uit een infor
mele academische discussie
groep onder leiding van prof. dr.
Henry Kendell van het Massa-
chussets Institute of Technology,
die in 1969 gestalte kreeg. In 1971
is dat initiatief enigszins uitge
breid en eerst in 1977 is de unie bij
de burgerij om steun gaan aan
kloppen. Dat heeft resultaat af
geworpen: 70.000 sponsors (van
wie er maar 2500 tot de sector der
geleerden kunnen worden gere
kend) brengen genoeg geld bij
een voor een jaarlijks budget van
bijna een miljard dollar. Die fi
nanciële middelen echter blijven
verre achter bij de enorme geld
sommen waarover de nucleaire
industrie beschikt.
Duitsland
Alle Duitse kerncentrales zullen
binnenkort uitgebreid en kritisch
worden onderzocht. Doel hiervan
is na te gaan of de geldende vei
ligheidsvoorschriften worden
toegepast. Mocht blijken dat er
^xtra veiligheidsmaatregëlen
nodig zijn, dan is dit volgens de
atoomwet mogelijk. Het onder
zoek geldt ook voor de centrales,
die nog moeten worden afge
bouwd.
Dit is gisteren door de Bondsrege
ring besloten. Naar aanleiding
van de gebeurtenissen in Harris
burg had minister van binnen
landse zaken Gerhard Baum de
regering geïnformeerd over de
mogelijke oorzaken, het verloop
en de gevolgen van het ongeval in
de Amerikaanse kerncentrale.
Op basis van de nu bekende gege
vens, sluit de Bondsregering niet
uit dat het ongeval geleid heeft
tot risico's die tot nu toe nooit zijn
voorgekomen. Daarom be
schouwt de regering het ongeluk
en de daaruit resulterende be
zorgdheid bij de bevolking als
zeer ernstig. Het doel van de
Duitse kernenergiepolitiek is de
bescherming van leven en ge
zondheid van de bevolking voor
rang te geven, boven de economi
sche aspecten, aldus regerings
woordvoerder dr. Armin Grune-
wald. De burgers dienen, zegt LISSABON - Zeven en dertig parlementariërs van de so
ciaaldemocratische partij (PSD) in Portugal hebben gis
teren het lidmaatschap van hun partij opgezegd. De af
gevaardigden zullen hun zetels in het parlement niet ter
beschikking stellen. De PSD-fractie is door de afschei
ding in tweeën gespleten.
(Van onze correspondent)
Grunewald, niet alleen te worden
geïnformeerd over de betekenis
van kernenergie, maar ook over
de gevaren. Daarom zal de al be
gonnen dialoog met de bevolking
worden voortgezet.
Zweden
Nu gebleken is dat minstens drie
van de acht kernreactoren in
Zweden moesten worden stop
gezet omdat er één lekte en twee
constructiefouten vertoonden, is
men in de overige Scandinavi
sche landen huiverig geworden
voor uitbreiding van de kern
energie. De lekkende reactor
Ringhalt II in Zweden en de
nieuwe reactoren Ringhalt III en
Forsmark I zullen voor miljoenen
moeten worden omgebouwd,
maar de onrust betreffende kern
energie begint steeds meer toe te'
nemen. Zeker nu gebleken is dat
alleen al de reactor Ringhalt II de
afgelopen twee jaar minstens 20
keer stopgezet moest worden
wegens technische gebreken en
al het radioactieve water de zee
werd ingepompt.
Onrust bestaat ook in de Zweedse
Sociaal-Democratische Partij,
die tot dusver het uitbreiden van
de kernenergie heeft gepropa
geerd en als het enig zaligmaken
de heeft aangeprezen.
In een inderhaast gehouden verga
dering van het partijbestuur
werd gisteren besloten een
volksstemming te eisen maar de
ze politieke bezinning komt vrij
laat. De sociaal-democraten heb
ben in Stockholm namelijk al elf
procent van hun aanhangers
verloren, zo bleek uit een inder
haast gehouden opiniepeiling
De afgescheidenen zijn voorstan
ders van de regering-Mota Pinto.
Zij hielden zich niet aan het door
het partijbestuur te elfder ure op
gelegde stemgedrag, toen enkele
weken geleden de regeringsbe
groting in het parlement aan de
orde was. Door de onthouding
van de PSD kwam de regering
toen ten val.
De nu afgescheidenen beschuldig
den partijleider Sa Carneiro uit
Zes doden bij
explosie in
W.-Duitsland
VELBERT, WEST-DUITS LAND
(AP) - Zes arbeiders zijn gisteren
om het leven gekomen bij een
explosie in een metaalfabriek, zo
heeft de politie bekend gemaakt.
Twee andere arbeiders moesten
met zware verwondingen per he
likopter naar het hospitaal wor
den vervoerd.
De meeste slachtoffers waren Ita
lianen, aldus de Westduitse tele-
De explosie heeft de ruimte waarin
de acht arbeiders schuurpoeder
aan het vermalen waren totaal
doen uitbranden. De fabriek is
gelegen ten noorden van Düssel-
dorff.
persoonlijke ambitie hierop te
hebben aangestuurd. De moei
lijkheden binnen de PSD dateren
niet van gisteren. Op een congres
in 1975 deed zich al een scheuring
voor. Onder de dissidenten van
toen bevond zich prof. Carlos Mo-
ta Pinto die nu als partij-onaf
hankelijke eerste-minister is. Er
zijn vele aanwijzingen dat Mota
Pinto-zelf betrokken is bij een
beweging waar de PSD slachtof
fer van geworden is. Die bewe
ging zou moeten leiden tot de op
richting van een nieuwe partij
tussen de socialisten en sociaal
democraten in.
Behalve PSD-dissidenten zouden
ook eerder afgescheiden voor
mannen van de socialistische
partij tot de nieuwe groepering
willen toetreden. Met steun van
de 37 onafhankelijken in het
parlement kan Mota Pinto dan de
begroting doen aannemen die
eerder door het parlement werd
verworpen. President Eanes
weigerde vorige maand het ont
slag van Mota Pinto omdat het
parlement ondanks het verwer
pen van de begroting niet duide
lijk haar vertrouwen in de rege
ring had opgezegd. De overgrote
meerderheid in het parlement
onthield zich toen van stemming.
De politieke aardverschuiving die
zich nu in de parlementaire ver
houdingen heeft voorgedaan, zou
voor Eanes echter aanleiding
kunnen zijn het parlement te
ontbinden en tussentijdse ver
kiezingen uit te schrijven.
Tanzaniaaiise
troepen
in Kampala
NAIROBI AP/Reuter/UPI- In-
fanterie-eenheden van Tanzania
en Oegandese ballingen zijn er
gisteravond in geslaagd door te
dringen tot in het centrum van de
Oegandese hoofdstad Kampala.
Veel Lybische militairen hebben
de verdediging van de stad achter
zich gelaten en zijn het platteland
op gevlucht, zo hebben inwoners
bericht.
Een inwoner zei dat hij in het
schemerdonker zag hoe een aan
valler dekking zocht bij de klok-
ketoren van Kampala, 500 meter
van het stadscentrum.
Uit ooggetuigenverslagen van per
sonen met wie vanuit Nairobi
contact wordt onderhouden
blijkt dat Idi Amin de controle
over de stad heeft verloren op de
zelfde dag dat zijn vijanden een
laatste aanval hebben gelanceerd
om zijn troepen uit de stad te ver
drijven.
Vanuit Dar Es Salaam berichtten
getuigen en andere bronnen dat
er slechts weinig verzet is gebo
den en dat slechts een paar een
heden van Amin hebben weten
stand te houden.
Waar Amin zich ophoudt is niet be
kend. Dinsdag nog bezocht hij
steden in het oosten van Oeganda
die hij nog steeds onder controle
heeft.
Van drie kanten - het noorden, wes
ten en zuiden - zijn de invasie
troepen Kampala binnengetrok
ken, aldus een woordvoerder van
de ballingen. De oostkant liet
men open om vluchtenden een
kans te geven.
JOHANNESBURG/DEN HAAG
(GPD/ANP)-Ondanks een storm
van internationaal protest wordt
de 23-jarige guerrillastrijder So
lomon Mahlangu in de gevange
nis van Zuid-Afrika's hoofdstad
Pretoria opgehangen. Hij werd
ter dood veroordeeld wegens
guerrilla-activiteiten en het
doodschieten van twee blanken
in 1977. Tenzij de Zuidafrikaanse
president John Vorster alsnog
gratie verleent - een eerder ver
zoek werd dinsdag door hem af
gewezen - moet Mahlangu mor
genochtend om zes uur het scha
vot beklimmen.
In een uitvoerig rapport van een
staatspsychiater, dat aan de pre
sident werd overhandigd, wordt
gezegd dat Mahlangu "zeer bang
is om te sterven". Het bericht
werd samen met een nieuw gra
tieverzoek gestuurd. Volgens de
psychiater leest Mahlangu voort
durend in de bijbel.
In het gratieverzoek wordt gezegd
dat Mahlangu "gewetenloos
werd gemanipuleerd door oudere
mensen, die niet bereid zijn om
de consequenties van hun actie te
dragen". Hij werd dertien maan
den geleden ter dood veroor
deeld.
Mahlangu was met enkele vrienden
betrokken bij de opstand in So-
weto in juni 1976 en vluchtte later
naar Botswana. Hij werd daar tot
guerrillastrijder opgeleid door
het in Zuid-Afrika verboden "Af
rican National Congress". In juni
1977 keerde hij met Mondy Mot-
loung en Lucky Mahlangu (die
geen familie van hem is) naar
Zuid-Afrika terug. Het gewapen
de drietal werd in Johannesburg
ontdekt. Mondy Motloung begon
te schieten en doodde de blanken
Rupert Kassner en Kenneth Wol-
Hoewel Solomon Mahlangu zelf
geen enkel schot afvuurde, werd
hij ter dood veroordeeld. Mondy
Motloung werd onmiddellijk na
het vuurgevecht zo mishandeld
dat hij nooit meer bérecht kan
worden. Hij werd dan ook niet
veroordeeld. Lucky Mahlangu
kon ontsnappen.
Advocaat Ismail Ayob deed ver
schillende pogingen om het pro
ces tegen Solomon Mahlangu te
heropenen. Het argument was
dat de ter dood veroordeelde
door zijn organisatie was misleid.
Verder betoogde Ismail Ayob in
zijn gratieverzoek dat Mahlangu
nog zeer jong is, niet van zijn wa
pens gebruik heeft gemaakt en
dat hij niet kon weten dat zijn
medestrijder Mondy Motloung zo
gewelddadig zou reageren.
De Wereldraad van Kerken heeft
zich geschaard in de rij van lan
den, organisaties en personen die
dringende oproepen op Zuid-
Afrika hebben gedaan het leven
van Mahlangu te sparen. De se
cretaris-generaal van de Wereld
raad, Philip Potter, heeft presi
dent Vorster een telegram ge
zonden waarin hij zegt dat elk
mensenleven heilig is en dat de
doodstraf een belediging is van
God en de mens.
Amnesty International heeft giste
ren scherp geprotesteerd bij de
Zuidafrikaanse regering tegen de
weigering van president Vorster
om clementie te verlenen aan
Solomon Mahlangu. Amnesty
doet daarnaast een dringend be
roep op minister van buitenland
se zaken Van der Klaauw om bij
de Zuidafrikaanse regering tegen
het vonnis te protesteren. Daar
naast wordt de minister gevraagd
om te ij veren voor een protest van
de internationale organisaties
waarin Nederland vertegen-
woord is zoals de EG, de Raad
.van Europa en de Verenigde Na
ties.
Het Defence and Aid Fund Neder
land heeft gisteren telegrammen
verzonden aan de Nederlandse
regering en de Zuidafrikaanse
ambassade in Nederland om te
getuigen van zijn afschuw over
de voorgenomen executie van
Solomon Mahlangu.
Bij de Nederlandse regering dringt
het Defence and Aid Fund erop
aan alles in het werk te stellen om
het leven van Mahlangu te red
den en in het telegram aan de
Zuidafrikaanse ambassade
dringt het Fonds er'met klem op
aan het leven van de vrijheids
strijder te redden.
(Van onze correspondent)
WASHINGTON - De Amerikaanse justitie
is een onderzoek begonnen naar de activi
teiten van de KLM in Amerika. Voormalig
KLM-accountant Jos de Wit is dinsdag
langdurig verhoord door een openbaar
aanklager van het federale gerechtshof in
New York.
Het is nog niet beslist of dit onderzoek,
waarbij het om criminele aspecten gaat,
zal worden gecombineerd met een onder
zoek van de Amerikaanse Beurscommis-
sie, die eveneens met De Wit heeft ge
sproken. In beide gevallen spitsen de vra
gen zich volgens De Wit toe op onwettige
betalingen, die de KLM zou hebben ge
daan uit een zwarte kas. Het door de KLM
altijd luidruchtig ontkende bestaan van
zo'n kas, waaruit de twijfelachtige beta
lingen werden verricht, is onlangs formeel
vastgesteld door de Nederlandse Alge
mene Rekenkamer in zijn verslag over
1978.
Bovendien is de vraag in het geding of dit
soort bedreven zaken als handelsgehei
men moeten worden bestempeld en daar
om niet in de openbaarheid mogen wor
den gebracht door derden (zoals De Wit,
die een grote hoeveelheid interne KLM-
documenten bij zijn ontslag heeft meege
nomen. Die documenten zijn soms van
zeer belastende aard).
Jos de Wit is inmiddels in beroep gegaan
tegen de uitspraak van een Newyorkse
rechter die hem ten aanzien van de inhoud
van die documenten een zwijgplicht op
legde, voor zover hij die dan in zijn eigen
belang zou willen gebruiken.
