Bewoners rond
centrale klaar
voor evacuatie
De gevaren van radioactieve straling
Economische boycot voor Egypte
Tanzania
valt
luchthaven
Entebbe
aan
CDA-kamerlid
wil informatie
over
kernongeval
Iran kiest voor een
islamitische republiek
Nederlaag Andreotti
MAANDAG 2 APRIL 1979
Ook geringe straling kan schadelijk zijn
WASHINGTON (UPI) - Het ongeluk dat
zich heeft voorgedaan in de kerncentrale
bij Harrisburg in de Amerikaanse staat
Pennsylvania zal er ongetwijfeld toe lei
den dat de vragen over de risico's van
radioactieve storing aan de deskundigen
steeds klemmender zullen worden.
Juist de laatste tijd beginnen de specialis
ten zich af te vragen of de gevaren, ver
bonden aan straling van geringe intensi
teit, niet schromelijk onderschat zijn dus
veel groter zijn dan aanvankelijk werd
aangenomen.
Nog onlangs bracht een speciale rege
ringscommissie in Washington een ver
slag uit waarin wordt gezegd dat uit on
derzoek bij bevolkingsgroepen die
blootgesteld zijn geweest aan zeer gerin
ge straling, gebleken is dat de gevaren
Door het soort ongeluk dat zich in de kern
centrale bij Harrisburg heeft voorge
daan, kunnen de mensen op twee manie
ren radioactief worden besmet. Een
radioactieve wolk kan iemand besmet
ten door rechtstreeks uitwendig contact
of via inademing van radioactief mate
riaal. Bovendien kan de radioactieve
neerslag (fall out) het voedsel en het
drinkwater besmetten.
Er zijn twee soorten straling: ioniserende
en niet-ioniserende. De ioniserende
straling baart de grootste zorg omdat die
biologisch belangrijke moleculen kan
doen uiteenvallen in biologisch waar
deloze fragmenten. Als een belangrijke
molecuul in een lichaamscel door stra
ling wórdt beschadigd, raakt de cel als
het ware ontspoord. Gebeurt dit in te
veel cellen, dan raken het weefsel en het
orgaan en tenslotte ook het lichaam vol
komen 'in de war'. De schade als gevolg
van radioactieve bestraling varieert tot
de - ongevaarlijke - dood van een paar
vervangbare cellen, ongeveer zoals bij
verbranding voor de zon, tot een voortij
dige veroudering, kanker, of een vrijwel
onmiddellijke dood.
Iedereen krijgt de zogenaamde natuurlijke
straling, te onderscheiden in kosmische
straling en radioactieve straling van de
aarde en rotsen. Deze straling komt neer
op gemiddeld ongeveer 0.15 rad per jaar
De rad (radiotion absorbed dose) is een
speciale eenheid door het lichaam geab
sorbeerde dosis ioniserende straling).
Negentig percent van alle niet-natuurlijke
ioniserende straling die de Amerikanen
krijgen, is afkomstig van medische ap
paratuur, röntgenstraling inbegrepen.
Een normale röntgenfoto van de borst
kas geeft een straling van rond 0.03 rad.
Volgens het verslag van de regerings
commissie kan een eenmalige dosis van
honderd rem over het hele lichaam
bloedarmoede, bloedingen, infecties en
misselijkheid veroorzaken. Een rem (rad
equivalent man) is de speciale eenheid
biologische schade bij de mens waarbij
naast de in het weefsel geabsorbeerde
dosis ook de aard van de straling en de
stralingsomstandigheden in rekening
worden gebracht. Doses van 500 rem of
meer zijn doorgaans dodelijk. Uit proe
ven met dieren is verder gebleken dat
hoeveelheden van vijf rem bij een vrouw
wier zwangerschap nog niet ver gevor
derd is, de kans op misvormingen van
het skelet en het zenuwstelsel van de
vrucht sterk kan verhogen. Doses van
meer dan vijftig rem kunnen bij foetus
sen (onvoldragen vruchten) leiden tot de
geboorte van kinderen die klein van ge
stalte zijn en/of achter blijven in geeste
lijke ontwikkeling. Doses van 0.2 tot 2
rem vergroten de kans op jeugdkanker.
Als de voorplantingscellen van volwas
senen aan straling - hoeveel is niet be
kend - worden blootgesteld, kan dit lei
den tot afwijkingen bij kinderen en/of
het verdere nageslacht. Straling kan ook
kanker bij volwassenen veroorzaken.
Bekend is dat grote hoeveelheden dit
doen, maar de deskundigen hellen nu
over tot de mening dat ook lage dosis
straling, zij het na lange tijd, tot ziekten
zoals leukemie kunnen leiden.
DEN HAAG (GPD) - De rege
ring moet zo snel mogelijk in
formatie verschaffen over het
ongeluk met de kerncentrale
in het Amerikaanse Harris
burg. We hebben in Neder
land immers in Borssele een
kernreactor van een verge
lijkbaar type. Het is op zijn
minst gewenst te onderzoe
ken of problemen die zich in
de Verenigde Staten hebben
voorgedaan ook hier zouden
kunnen gebeuren.
Dit zei het CD A-Tweede-Ka
merlid Jan van Houwelingen
gisteren in een programma
van de IKON-radio. Hij sloot
het niet uit, dat als gevolg van
het ongeluk met de Ameri
kaanse reactor een aantal vei
ligheidsaspecten opnieuw
moeten worden bestudeerd.
Volgens Van Houwelingen
toont het ongeluk opnieuw de
noodzaak aan om met kracht
naar alternatieven voor kern
energie te gaan zoeken.
De PPR-Tweede-Kamerfractie
heeft inmiddels aan de voor
zitters van de kamercommis
sies voor kernenergie en bui
tenlandse zaken gevraagd om
spoedoverleg over de termijn
en de wijze waarop informatie
uit Amerika kan worden ver
kregen. De PPR-fractie
vraagt of de kerncentrales in
Borssele en Dodewaard niet
moeten worden stilgelegd in
afwachting van een grotere
zekerheid over de veilig
heid.
Volgens dr. Jan Terlouw, frac
tievoorzitter van D'66 in de
Tweede Kamer en van huis
uit kernfysicus, moeten er in
Nederland voorlopig geen
nieuwe kerncentrales ge
bouwd worden. „In Neder
land is alle ruimte om daar
eens even mee op te houden
en de tijd te nemen om na te
gaan hoe veilig of onveilig
kernenergie eigenlijk is",
verklaarde hij zaterdag
avond.
AI
50.000 mensen gevlucht
(Van onze correspondent)
WASHINGTON - Terwijl naar sommige schattingen zo'n
50.000 mensen reeds zijn gevlucht, zitten de inwoners van
een gebied met een straal van 35 km rond de beschadigde
kerncentrale bij Harrisburg. Pennsylvania met inmiddels
gepakte koffers min of meer op de dag der verdoemenis te
wachten.
Die dag breekt aan wanneer lucht
alarmsirenes en luidsprekerwa
gens zullen aankondigen dat het
ogenblik van evacuatie daar is;
een gigantische operatie, waarbij
enkele honderdduizenden men
sen betrokken kunnen zijn en die
steeds meer onvermijdelijk lijkt
te worden naarmate de situatie in
de kerncentrale verder uit de
hand loopt.
Speelse honden in lege straten be
palen het beeld in de kleine ge
meenschappen als Middletown
en het is tekenend voor de paniek
dat een tehuis met goeddeels zie
ke bejaarden ijlings moest wor
den geëvacueerd, zaterdagmid
dag, nadat de staf - op de loop
voor stralingsgevaar - de oudjes
aan hun lot had overgelaten. De
rust is dan ook een ogenschijnlij
ke en wordt met de dag zwaarder
beproefd vanwege de tegenstrij
digheden in de verklaringen van
de beheerders van de kerncen
trale en die van de overheids
functionarissen.
Volgens de nucleaire industrie was
de crisis al voorbij, doch naar het
oordeel van de vertegenwoordi
gers van de Amerikaanse Com
missie voor Kernenergie is dit
pas het geval wanneer de reactor
volledig is afgekoeld en buiten
werking gesteld. Welnu, voordat
het zover is, zal er een fase moe
ten verstrijken waarin het gevaar
van een enorme ramp benau
wende proporties kan aannemen.
Het is uiterst onwaarschijnlijk
dat men die fase zal beginnen
zonder eerst de bevolking te eva
cueren die onmiddellijk gevaar
loopt.
En welke gebieden dan eerst moe
ten worden ontruimd naast de
onmiddellijke omgeving van de
centrale, hangt af van zulke facto
ren als windrichting en weersge
steldheid. Een groep meteorolo
gen
Pen
vlva
vrij uit het water en verzamelde
zich in de top van de reactor. De
zuurstof verbond zich met het
staal van de staven, waarvan een
derde tot de helft inmiddels is
gebroken of gesmolten. De hoog
radioactieve afvalstoffen die
vrijkwamen door de beschadi
ging van die brandstofstaven
hebben in het koelwater een pro
ces van radiolyse op gang ge
bracht. dat het koelwater lang
zaam ontleedt tot zuurstof en wa
terstof. Die zuurstof komt vrij als
gas en vermengt zich langzaam
met de waterstotbel. Dit nu is een
hoogst explosieve combinatie in
bepaalde verhoudingen
Men poogt nu de omvang van de
waterstof-zuurstofbei te vermin
deren voordat een fatale verhou
ding van samenstellende delen
tot een explosie kan leiden die
mogelijk het reactorhuis met zijn
ruim anderhalve meter dikke be
tonnen muren zou kunnen open
breken. Op dat ogenblik zou een
enorme hoeveelheid zware stra
ling vrijkomen
Inmiddels zijn twee machines aan
gevoerd die waterstof en zuurstof
weertot water kunnen verenigen.
Zij worden opgesteld achter een
- De gouverneur van Pennsylvania heeft zwangere vrouwen die binn
een straal van zeven kilometer van de kerncentrale in Harrisburg wom
aangeraden te evacueren. Op de foto enkele zwangere vrouwen en h
kinderen, in de rij voor voedsel i
loden scherm, in een soort iglo
van loodblokken. Echter, mocht
het niet mogelijk zijn de water
stofbei te verwijderen, dan dreigt
het gevaar van afsmelten van het
niet gekoelde deel van de reac
torkern. In beide gevallen van
mislukking en gevaar is de drei
ging en het gevolg afgrijse
lijk.
Tegelijk met tonnen materiaal, van
lood tot robots die in besmette
ruimten kunnen werken, tot ge
neratoren voor elektriciteit en
tanks voor besmet afvalwater, is
ook president Carter gistermid
dag in Middletown geweest. Hij
kreeg uiteraard voorlichting uit
de eerste hand en verklaarde de
centrale voor dit moment stabiel.
Maar hij zinspeelde duidelijk op
evacuatie, tegen de tijd dat in die
stabiele, maar tijdelijke, toestand
van nu verandering moet worden
gebracht.
nabijgelegen sportstadion.
Carter beloofde wel een zorgvuldig
onderzoek en maatregelen om de
nucleaire energie veiliger te ma
ken... Kortom, hij zei wat een pre
sident in zulke omstandigheden
aan troostends, bemoedigends of
opbeurends moet zeggen. Maar
om het gebeuren in Middelstown
aan te duiden als „een nucleair
incident", dat is naar het oordeel
van velen te eenvoudig, .aange
zien het ongeval in de centrale op
„Drie-Mijleiland" zo nauwkeurig
heeft onhuld hoe ontoereikend
bevolking en autoriteiten op der
gelijke rampen zijn voorbereid.
Dit is een tamelijk schandalig ge
geven met het oog op de lange
reeks van problemen die zich in
kerncentrales hebben voorge
daan.
De VS hebben thans 72 nucleaire
centrales en willen er nog 90
bouwen. Dat waren althans de
plannen...
NAIROBI/DAR ES SALAAM
(UPI/AFP/DPA) - Tanzaniaanse
Mig-straaljagers hebben gisteren
volgens diplomatieke kringen in
Nairobi Oeganda's internationale
luchthaven van Entebbe gebom
bardeerd. Deze eerste Tanza
niaanse luchtaanval op een Oe-
gandees doel betekent volgens
deze kringen een verdere ernsti
ge escalatie in het gewapende
conflict tussen de twee Oostafri-
kaanse buurlanden dat al vijf
maanden duurt.
Door de aanval werd volgens de
zelfde kringen de voornaamste
start- en landingsbaan van het
vliegveld als het ware omge
ploegd. Uitschakeling van En
tebbe als aanvoermogelijkheid
voor wapens en versterkingen
zou een zware slag betekenen
voor de verdediging van de enige
tientallen kilometers verder lig
gende hoofdstad Kampala, waar
omheen gisteren nog steeds ar
tillerieduels woedden.
Tot in elk geval zaterdag hadden
Libische vliegtuigen volgens de
diplomatieke kringen in Nairobi
nog steeds nieuwe wapens en
troepen aangevoerd op Entebbe.
In de afgelopen 24 uur werd het
Libische contingent in Kampala
van naar schatting 2000 man met
tussen de 400 en 700 man ver
sterkt, zo meldde een Joegosla-
visch blad gisteren vanuit Kam
pala.
Gistermiddag werd van de kant van
de aanvallende Tanzaniaanse
troepen en Oegandese ballingen
een eerder bericht van die dag te
gengesproken, dat zij daar waren
teruggeslagen.
In een communiqué van het natio
nale bevrijdingsfront van Oe
ganda (FNLO) in Dar es Salaam
heette het, dat "wij onze posities
in de sectoren Kampala en En
tebbe nog vast in handen hebben
en dat de aanval op de hoofdstad
en Entebbe nog slechts een kwes
tie van tijd is".
Of het gemelde Tanzaniaanse
bombardement van Entebbe de
inleiding vormde tot deze aanval
of een vergeldingsactie was voor
de aanval op een Tanzaniaanse
stad zaterdag door een Libische
bommenwerper, bleef voorals
nog onduidelijk.
De Tanzaniaanse vliegtuigen wa
ren kennelijk laag over het Victo-
ria-meer, waaraan Entebbe ligt,
komen aanvliegen, en konden de
betonnen hoofd baan bestoken,
voordat de ontstelde Oegandese
en Libsche verdedigers konden
reageren.
Naar later uit dezelfde diplomatie
ke kringen werd vernomen, was
er door de Tanzaniaanse vliegtui
gen slechts geringe schade toe
gebracht aan de baan en kon deze
na een paar uur weer in gebruik
worden genomen.
ge-
TEHERAN - Twee Iranese vrouwen in de traditionele chador brengen
hun stem uit voor het referendum dat in Iran werd gehoudenHet Iranese
volk werd gevraagd voor of tegen een Islamitische republiek te stemmen.
TEHERAN (Reuter) - Radio-Tehe-
ran heeft gistermorgen gemeld
dat tijdens het referendum in
Iran een overweldigende meer
derheid zich heeft uitgesproken
voor de islamitische republiek.
De eerste uitslagen wijzen erop
dat rond de 97 procent ja heeft
gezegd tegen de islamitische re
publiek. Het is nog niet bekend
hoe groot de opkomst was bij het
referendum.
Zaterdagavond ziin in Teheran vlak
voor de sluiting van de stembus
sen drie leden van de militie
doodgeschoten. Een vierde raak
te gewond, zo heeft het dagblad
"Avendegan" gisteren gemeld.
Volgens het blad hebben "contra
revolutionairen" de leden van de
militie, die een stemlokaal be
waakten, vanaf een motor be
schoten.
De woordvoerder van de Iraanse
regering. Amir Entezam, heeft
gisteren laten weten dat de eind
uitslag van het referendum pas
over een week bekend zal zijn.
Wanneer de definitieve uitslag
bekend is zal op korte termijn een
grondwetgevende vergadering
worden gekozen, aldus Entezam.
De woordvoerder wees de kritiek
dat het referendum niet geheim
was geweest, van de hand. Bui
tenlandse journalisten hebben
verklaard dat er van een geheime
stemming geen sprake is ge
weest. Het kwam voor dat de
stemmers al meteen het groene
stembriefje met "ja" erop in de
hand gedrukt kregen.
stuurd en hun mening zal 2
wegen bij de bepaling van het
moment waarop zal worden ge
poogd de reactor te ontdoen van
een bel waterstofgas welke ver
hindert dat koelwater alle brand
stofstaven bereikt. Met voorbij
gaan aan allerlei technische bij
zonderheden kan ruwweg wor
den gesteld dat daarbij het risico
moet worden overwonnen van
hetzij een explosie van dat met
zuurstof vermengd rakende wa
terstofgas, hetzij het wegsmelten
van de brandstofkern of een deel
daarvan dat niet kan worden af
gekoeld.
Dit betekent dat grote hoeveelhe
den radioactiviteit kunnen vrij
komen via de atmosfeer of via de
aarde en hef grondwater, die de
levens van vele duizenden zullen
bedreigen.
Terwijl de specialisten zich bera
den over hun strategie, blijft in
middels radioactief gas ontsnap
pen in hoeveelheden die voort
durend als „gering" worden ge
kenschetst. Gering of niet: wan
neer mensen een aantal dagen
achtereen aan zulke geringe,
maar toch veel groter dan nor
male hoeveelheden stralingen
worden blootgesteld, brengt dat
gevaren mee waarvan de omvang
bij de huidige stand van weten
schap nog allerminst met zeker
heid valt te peilen.
De totale verwarring van de laatste
dagen, de tegenstrijdige verkla
ringen. het cynische gebrek aan
respect van de zijde van de
nucleaire industrie voor het al
gemeen belang, het feit dat de
commissie voor kernenergie
eerst zaterdag is begonnen met
het alom meten van straling heb
ben een betekenisvol resultaat
gehad: elke geloofwaardigheid is
verloren en niet zonder reden
heeft de commissie voor kern
energie de voorlichting nu geheel
in eigen handen genomen.
Wat de natuurkunde betreft, de wa
terstofgasbel ontstond woens
dagmorgen (door een fout overi
gens van iemand aan het instru
mentenbord van de centrale)
toen koud koelwater terecht
kwam op de oververhitte brand
stofstaven. De waterstof kwam
Conferentie in Bagdad:
JERUZALEM (Reuter,
UPI, AFP) - De Israëlische
regering heeft gisteren het
vredesverdrag tussen Is
raël en Egypte bekrach
tigd en haar fiat gegeven
aan het bezoek van twee
dagen aan Egypte van
premier Begin dat van
daag begint. De ratificatie
geschiedde met algemene
stemmen.
Egypte heeft gisteren gereageerd
op de besluiten van de Arabische
conferentie in Bagdad. Een
woordvoerder van de Egyptische
regering zei dat zijn land deze be
sluiten niet erkent en aanvaardt
en "niemand het streven van
Egypte zal laten beïnvloeden om
tot een globale oplossing van de
crisis in het Midden-Oosten te
komen".
De woordvoerder voegde hieraan
toe dat de besluiten van Bagdad
"onwettig" zijn en een flagrante
schending betekenen van het
Nieuwe premier
Bangla-Desj
DACCA (Reuter) - President Ziaur
Rachman heeft zaterdag sjah
Azizur Rahman benoemd tot
premier. Azizur Rahman wordt
ook fractieleider van de door pre
sident Zia opgerichte nationale
partij van Bangla Desj. die bij de
verkiezingen van februari een
grote meerderheid behaalde. Met
die verkiezingen is de terugkeer
naar een bui^erbewind ingeluid.
handvest van de Arabische liga.
Het merendeel van de Arabische
landen, waaronder de rijke olie
producenten, en de Palestijnse
bevrijdingsorganisatie (PLO)
hebben zaterdag in Bagdad
Egypte een volledige economi
sche boycot opgelegd. Deze lan
den besloten alle Arabische am
bassadeurs en andere diploma
tieke vertegenwoordigers uit
Cairo terug te trekken en de eco
nomische steun aan de wankele
Egyptische economie stop te zet
ten. De besluiten vielen na vijf
dagen van hard overleg, dat vaak
op het punt stond te mislukken.
De besluiten betekenen ook een
hardere opstelling van Saoedi-
Arabië, de leider van de gematig
de Arabische landen en de voor
naamste "weldoener" van Egyp
te.
De Palestijnen en andere radicale
Arabieren zien in de revoluties
van Bagdad een bekroning van
hun streven en het tussen Egypte
en Israël gesloten vredesverdrag
te ondermijnen. Palestijnse func
tionarissen en landen als Irak die
hard tegen Egypte willen optre
den, lieten echter weten dat de
strafmaatregelen slechts tege
moetkomen aan hun minimu
meisen. De voornaamste sancties
zijn: een olieëmbargo van de
Arabische landen tegen Egypte,
een verbod op het storten en aan
houden van Arabische gelden op
Egyptische banken, stopzetting
van de economische hulp en van
de investeringen van de Arabi
sche landen in Egypte.
Prins Saoed al-Faisal, minister van
buitenlandse zaken van Saoedi-
Arabië, zei na afloop van de con
ferentie in Bagdad tegen journa
listen: "Het besluit was pijnlijk.
We kunnen niet zeggen dat het
nemen van besluiten tegen Egyp
te een genoegen voor alle Arabie
ren kan zijn". Maar, zo ging hij
verder, wij geloven dat de Arabi
sche belangen door deze beslui
ten beschermd zijn. "Saoedi-
Arabië zal de resoluties uitvoe-
Zeker de helft van de Arabische di
plomaten in Egypte had Cairo al
verlaten voor de conferentie van
Bagdad en wel deels in verband
met de meningsverschillen over
de vredespogingen van president
Sadat van Egypte en deels ook
om wat hun ambassades gezond
heidsredenen om familie-aange
legenheden noemden.
Drie ambassadeurs van Arabische
landen waren gisteren bezig hun
koffers te pakken, namelijk die
van Koeweit, Tunesië en Saoedi-
Arabië. Het Saoedische persbu
reau maakte gisteren officieel de
terugtrekking van ambassadeur
Abdoel Rachman Abal Chail be
kend. De ambassadeur van Bah
rein liet weten dat hij binnen
twee dagen uit Cairo zou vertrek
ken. Soedan en Oman hebben
Sadat consequent gesteund in
zijn streven naar vrede. Zij heb
ben dan ook niet deelgenomen
aan de conferentie in Bagdad.
Hun ambassadeurs blijven in
Cairo.
ROME (Reuter) - De tien dagen ou
de regering van premier Giulio
Andreotti van Italië heeft zater
dagavond een nederlaag geleden
in de senaat en zal waarschijnlijk
volgende week aftreden.
De coalitie van christen-democra
ten. sociaal-democraten en re
publikeinen, het 41ste Italiaanse
kabinet na de oorlog, werd met
ëén stem verslagen.
De senaat sprak zich met 150 tegen
149 stemmen uit tegen de rege-
ring-Andreotti en haar program.
Na zijn nederlaag in de senaat begaf
Andreotti zich naar president
Sandro Pertini om hem het ont
slag van zijn regering aan te bie
den.
Pertini wilde nog geen beslissing
nemen en verzocht Andreotti met
zijn regering aan te blijven.
In Italiaanse politieke kringen
verwacht men dat Pertini het
parlement zal ontbinden en ver
kiezingen zal uitschrijven. Deze
zullen dan met twee jaar worden
vervroegd. Waarnemers zien 10
juni als mogelijke datum. Dat is
ook de dag waarop in Italië de
andere acht EG-landen verkie
zingen worden gehouden voor
een Europees Parlement.
Het debat in de senaat, dat aan de
stemming voorafging, heeft aan
getoond. dat er thans in het Ita
liaanse parlement geen meerder
heid mogelijk is sinds in januari
de communisten zich terugtrok
ken uit de meerderheid van de
nationale eenheid, die in maart
1978 werd gevormd. Dat gebeur
de tijdens de ontvoering van de
leider van de christen-democra
ten Aldo Moro.
Andreotti geniet thans slechts de
steun van de christen-democra
ten, de republikeinen en de so
ciaal-democraten, wat niet vol
doende is om een meerderheids
regering samen te stellen. Hij
heeft de communisten en de so
cialisten tegen zich.
