n
)Q
KI
m
Aanbod boeken blijft
groot al wordt
er minder gekocht
Het
onzichtbare
labyrint
III
lil
in
ui
"Doeken oon bonden"
VOENSDAG 28 MAART 1979
EXTRA
PAGINA 19
Nederland is vanouds een boekenland en wij zijn, in
vergelijking met andere landen, een volk van ferven
te lezers. Er worden in ons land in bijna verontrus
tend tempo boeken geproduceerd. Te veel boeken?
In een onlangs gepubliceerd rapport van de Weten
schappelijke Raad voor het regeringsbeleid valt te
lezen, dat aan sanering van het titelaanbod in de toe
komst niet zal zijn te ontkomen.
In het bijzonder boeken die zich
niet voor een massale afzet
lenen, zullen het moeilijk
krijgen. Verwacht wordt dat
de lezers zich voor de alge
mene lectuur in toenemende
mate tot bibliotheken zullen
wenden en dat tegen het ein
de van de eeuw ook voor meer
specifieke literatuur - die nu
nog vooral wordt gekocht -
meer van bibliotheken ge
bruik zal worden ge
maakt.
Het aantal titels dat door uitge
vers op de markt wordt ge
bracht. is van jaar tot jaar ge
stegen, terwijl het aantal ver
kochte boeken niet is toege
nomen. Dit heeft geleid tot
een daling van de gemiddelde
oplaag en een hogere prijs
voor het boek. Het gevolg van
een en ander is, dat er minder
boeken worden verkocht
voor meer geld.
De omzetcijfers in geld geven
dus een stijging te zien. Om u
een indruk van de prijsont
wikkeling te geven, de ge
middelde verkoopprijs van
het boek in Nederland steeg
in 1978 van f 16,90 naar f 18.15.
In de eerste negen maanden
van 1978 werden in ons land
ruim anderhalf miljoen boe
ken minder verkocht dan in
de overeenkomstige periode
in het jaar daarvoor.
De opbrengst van de totale
boekenverkoop steeg in die
periode met 0.5 procent. Dit is
een ontwikkeling die niet di
rect naar het touw van de
noodklok doet grijpen, maar
vraagt wel om bijsturing en
beter inzicht in vraag en aan
bod.
Voor de verkoop van boeken is
de boekhandel nog altijd het
belangrijkste distributieka
naal. Ongeveer de helft van
alle aankopen loopt via de
boekhandel. Boekenclubs
beginnen een steeds belang
rijker verkoopkanaal te wor
den en de verzend boekhan
del zit goed in de lift.
Aanbod
interne problemen in het
boekenbedrijf. Zij richten
hun aandacht op het aanbod
en zij zullen er nauwelijks
weet van hebben als daar het
mes in wordt gezet. Het is
toch niet bij te houden wat de
uitgevers met gezamenlijke
inspanning op de markt
brengen en een kleiner aan
bod maakt de keuze wellicht
gemakkelijker.
Wat staat ons in de komende
maanden aan nieuwe boeken
te wachten? Een groot deel
van de Nederlandse uitgevers
heeft dat onlangs laten zien
op de informatiebeurs ..Vers
voor de pers" in het Amster
damse Krasnapolsky. De le
zers hoeven zich niet te ver
velen, het aanbod is weer
groot. Wij hebben wat rond
gekeken, vooral naar de Ne
derlandse literatuur en de
randgebieden.
Om te beginnen met nieuwe
romans en verhalen en de
schrijvers van de oudste ge
neratic. Ik laat hierbij dc uit
geversnamen maar achter
wege. niet omdat ik de uitge
vers de eer niet gun. maar dat
wordt dan zo'n herhaling van
namen. U gaat toch naar de
boekhandel om uw keuze te
doen en er zijn gelukkig nog
veel boekverkopers die weten
wat er te koop is en waar ze
het halen moeten.
Boon
Van Louis Paul Boon komt een
forse historische roman Het
Geuzenboek, een documen
tair epos over de Bos- en Wa
tergeuzen, die in de zestiende
eeuw tegen de Spaanse tiran
nie hebben gestreden. Het
boek verschijnt in augustus,
maar nog deze maand ligt een
heruitgave van twee van zijn
beste romans in de boekhan
del: De Kapellekensbaan en
Zomer in Ter-Muren, samen
in een band.
Eindelijk weer nieuw werk van
Belcampo, de verhalenbun
del „Uit de hemel weer op
aarde". Ook nieuwe histori
sche romans van Johan Fa-
bricius (De zwaluwen van
Klapanoenggal) en Theun de
Vries (Dc dood kwam met
muziek). Van Elisabeth Kee-
sing, een schrijfster die naar
mijn gevoel wat te weinig
aandacht heeft gekregen,
wordt de roman Maart is nog
ver aangekondigd; over de
problemen van het ouder
worden, waarbij zij tracht ta
boes rond ouderdom en dood
te doorbreken.
Maurits Mok komt met de
nieuwe roman De onder
grondse. Ervaringen met zijn
vorige romans wettigen de
verwachting dat de roman
schrijver Mok ver de mindere
zal blijven van de dichter
Mok. Nieuwe verhalen verder
van Clara Eggink (Verhalen
van Afrika), Rob Nieuwen-
huys (Oorlog) en Marnix Gij-
sen (Boze geesten verdrijven),
een schrijver die op den duur
toch wel teleurstelt.
Bomans
Van Godfried Bomans ver
schijnt Bloed en Liefde, een
humoristisch toneelstuk dat
hij in zijn studententijd (1937)
schreef. Het lijkt mij meereen
curiosum dat zijn weg zal
vinden nu er nog een Bo-
mans-hausse is.
Van Oek de Jong, die een goed
debuut maakte met de ver
halenbundel De hemelvaart
van Massimo verschijnt de
roman Pathetische sonate.
Nieuwe romans verder van
Ben Bogart (De lange weg
naar Tipperary) die de met
Door
Wim J. Simons
zijn eersteling De Vuilnisroos
gewekte verwachtingen nog
niet verder waarmaakte; van
Louis Perron (De Gallische
ziekte), A. Moonen (Openbaar
leven), Agnes de Haas (Een
waanzinnig feest), Robert
Franquinet (De grens der ver
achting) en Harry Platteel (De
weg naar Euroheim).
Verhalen of verhalenbundels
staan op stapel van Karei van
het Reve (Loop je eigenlijk
nergens warm voor), Elisa
beth Augustin (Het had erger
kunnen zijn), Frans Kellen-
donk (De nietsnut), Gust Gils
(Integendelen), Huub Beurs-
kens (De leguaan), Olga Ro-
denko (Antichambreren), Es-
teban Lopez (Een affaire van
niets) en Jan Cartens (Het
kwade hart).
Benieuwd ben ik naar de ver
halenbundel „Volgend jaar in
Holysloot" van Eric Terduyn,
die zolang niet van zich liet
horen, dat ik bang ben dat zijn
naam in het vergeetboek is te
rechtgekomen. Ook ver
schijnt er een bloemlezing uit
vijf jaargangen van het tijd
schrift De Revisor (Het hart in
het hoofd).
Uit het randgebied van de lite
ratuur noem ik de nieuwe
roman van Maria van der
Steen (Vechten tegen de
bierkaai), opnieuw gebaseerd
op sombere jeugdherinnerin
gen; een nieuw boek van
veelschrijver Olaf de Landell
(Met hermelijn-stappen) en
een bundel Nieuw-Guinea-
verhalen van Anthony van
Kampen (Demomen).
In het genre streekromans
maakt Gerard Nijenhuis (die
vorig jaar als dichter debu
teerde met „Leven op af
stand" geen slechte start met
de Drentse roman „Het jaar
van de ooievaar". Toch lijkt
mij wat het proza betreft het
aantal echte verrassingen be
perkt te zullen blijven. Mis
schien moeten wij die bij de
debuten zoeken. Je weet
nooit wat daarbij naar voren
komt.
Prozadebuten voor dit voorjaar
zijn onder meer werk van
Aleid Leeuwenberg (Een huis
vol angst). Eriek Verpalen
(Een meisje uit Odessa). Piet
Stercks (Een burgelijke
vakantie in het Zuiden) en
Hans Mol (Verhalen uit het
binnenland).
Verzenbundels
Wat poëzie betreft wordt in Ne
derland een opvallend grote
activiteit ontwikkeld. Je zou
gaan denken dat in ieder
huisgezin met vaste regel
maat verzenbundels worden
aangeschaft. Vergeet het
maar. De oplaagcijfers en de
verkopen geven een heel wat
minder rooskleurig
beeld.
Vermeldenswaard lijkt mij een
nieuwe bundel van de nu 82-
jarige Hendrik de Vries, die in
..Impulsen" vooral nieuwe
gedichten verzamelde. Ook
van betekenis lijkt mij de
nieuwe verzenbundel van Ida
Gerhardt (Het sterreschip),
terwijl van Hugo Claus een
tweede grote verzamelbundel
verschijnt (Gedichten
1969-1978).
Verder nieuwe bundels van El
len Warmond (Gesloten spie
gels), Harry Mulisch (een mi
niem bundeltje De taal is een
ei, waarmee hij tol betaalt aan
de haiku-mode), Theo van
Baaren (De leegte tussen twee
lampen). Johan van den Berg
(Het uurwerk), J. Bernlef
(Stilleven), Jan Knijper
(Oogleden). Willem van Toorn
(Een kraai bij Siens), Lidy
Marissing (Het gedroomde
leven), H. ter Balkt (Waar de
burchten stonden en de
snoek zwom), Jacob Groot
(Enige) en Martien J. G. de
Jong (In de nieuwe we
reld).
Laat debuut
Een poëziedebuut waar al on
eindig lang op werd gewacht,
is dat van Hans Sleutelaar, die
sinds zijn optreden in het tijd
schrift Proefschrift in het be
gin van de jaren zestig aan de
zijde van Vaandrager een bij
na mysterieus versluierende
opkomst in de literatuur
voorbereidde. Het is dan nu
zo ver. Met Schaars licht - een
wel heel bescheiden titel -
maakt hij zijn debuut als
dichter.
Een debuut waar veel van ver
wacht wordt is van Eva Ger-
lach (Verder geen leed), ëen
verwachting die door veel
belovende tijdschriftpublika-
ties is gewekt. Verder een de
buut'van de Zuidafrikaanse
dichter Vernie February (O,
snotverdriet). Ook uitgever
Thomas Rap debuteert als
dichter (Doorzonwoning),
geen echt debuut, want hij
publiceerde al eerder, maar
toen onder de naam Baron F.
de Sadeleer.
Stimulans
De rubriek studies en essays
heeft veel belovends te bie
den. Een onderdeel van de li
teratuur, waar het niet slecht
mee gaat. Schrijven over
schrijvers en boeken gaat ve
len beter af dan zelf een crea
tieve bijdrage aan de letter
kunde te leveren. Al wil ik
hiermee niet zeggen dat ook
dit werk niet creatief kan zijn.
Ook vaak zeer belangrijk als
stimulans voor de litera
tuur.
Freddy de Vree stelde Claus en
Cie samen, een biografie van
Hugo Claus. Martien J. G. de
Jong, belezen en onvoorstel
baar actief, bundelde essays,
vooral over Marsman (De
verlossing van Vernus) en de
niet te stuiten Maarten 't Hart
bracht al dan niet autobiogra
fische essays samen in Onge
wenste zeereis.
Dan zijn er interviews met
schrijvers door Corina En-
gelbrecht (Gezegd en ge
schreven) en essaybundels
van Cornells Verhoeven (De
schaduw van éen haar), An
dreas Burnier (De zwem
badmentaliteit) en R. A. Cor
nets de Groot (Werkschrift bij
hét essayeren). Van belang
lijkt mij verder een studie van
A. L. Sotemann over Leopold
(Op het voetspoor van de
dichter) en die van W. Blok,
die materiaal aandraagt voor
de bewijsvoering dat Andries
de Hoghe en P C. Boutens
ëën en dezelfde persoon wa
ren (Boutens en De nalaten
schap van Andries en Hoog-
he).
Dromenboek
Dick Schluter verzorgde een
uitgave van het interessante
Dromenboek van Frederik
van Eeden met de volledige
tekst van dit dromenboek en
nog niet eerder gepubliceerde
droomcahiers. Dan een deel
van de correspondentie van J.
van Oudshoorn uit de jaren
1905-1906, natuurlijk ver
zorgd door W. A. M. de Moor
(Het onuitsprekelijke} en nog
niet eerder in boekvorm ver
schenen prozastukken, op
stellen en gedichten van Wil
lem Elsschot (Zwijgen kan
niet verbeterd worden).
Niet vergeten mag worden dat
er ook nieuw werk van Wil
lem Frederik Hermans in aan
tocht is. Een forse bundel met
pamflettistische stukken
(Houten leeuwen en leeuwen
van goud). Een herdruk waar
velen een genoegen mee zal
worden gedaan is de studie
van Hans van Straten over
Werkmap (Hendrik Nicolaas
Werkman, de drukker van het
paradijs), ïntertijd versche-
nene als jubileumuitgave van
de drukkerij Hooiberg. Het
werd tijd.
Er is geen vrijheid in de zandwoestijn,
Al staan er nergens hekken, nergens palen.
Het is maar beter - als je vrij wilt zijn -
Om sierlijk door een labyrint te dwalen.
Je stoot dan op veel dwang, in gang na gang,
Maar loopt de kans ook niet ten prooi te vallen
Aan plompe hekkenslopers, met hun drang
Naar één cachot, één helse cel voor allen.
Ze zien je niet. Je zit heel fraai gevangen.
Laat anderen gerust door ruimten razen,
Woestijnen scheppen, in hun fél verlangen
Naar vrijheid, laat ze volkeren verbazen
Met internationale strijdgezangen.
Er is, dacht ik, geen hoop voor zulke dwazen.
Gerrit Komrij
