SSI DE LESSEN VOOR NEDERLAND VAN ELLMAN "Wij zeggen niet: nu niet en nóóit Besteedbaarinkomen neemt toe Marktberichten WERKGEVERS WILLEN EERST STUDEREN OP KORTER WERKEN Méér dan aanvankelijk werd verwacht Eigen koers 1979 PAGINA 19 In de Sowjet-Unie heerst, anders dan in het Westen, volledige werkgelegenheid. Deze wordt bereikt en gehandhaafd door middel van planning, met name d.m.v. planning van de investe ringen, de arbeidsmarkt en de in komens. Deze conclusie trekt professor Michael Ellman in de rede, waarmee hij zijn ambt aan vaardde als hoogleraar in de eco nomie in Amsterdam. In deze rede wil Ellman een proeve geven van "reverse sovietology", dat ik zou willen vertalen met: spiegel-sowjetologie. Het is een vorm van sowjetologie waarin wij onszelf en ons eigen systeem kunnen spiegelen en aldus kun nen bekijken of er iets voor ons te leren valt. Volgens Ellman is deze spiegel- sowjetologie van recente datum, maar in Nederland trof ik hem al aan in 1959, toen de Nederlandse vertaling verscheen van Klaus Mehnert: Der Sowjetmensch (De Russen, Franeker 1959). Deze vertaling werd ingeleid door de VU-politicoloog prof. G. Kuypers met de woorden: "Het Westen heeft alle reden tot zelfvertrou wen, maar Titanic-waan (de waan van het onzinkbare schip) is uit de boze. De Sowjet-wereld moge zich daaraan schuldig maken, ons dient deze mentaliteit vreemd te zijn. Zij leidt tot on- Dit is het derde en laatste deel van de serie van professor Hans van den Doel over werkgelegenheidspolitiek in Oost-Europa. Deel een en twee stonden respectievelijk afgelopen vrijdag en giste ren in de krant. Werkgelegenheids- politiek U in Oost Europa Door prof. dr. Hans v.d. Doel spoetnik. (-). Ik stel, dat wij die kans (in de toekomst) moeten uit sluiten, onder andere door van de Sowjet-wereld te leren wat er van te leren valt". Dat waren wijze woorden. Nu, twintig jaar na de spoetnik, wor den wij opnieuw verrast. En wel door de volledige werkgelegen heid in Rusland. Niet dat alles in Oost-Europa op het gebied van het werk botertje bij de boom is. Professor Ellman spreekt over een grote ontevredenheid over de arbeidsomstandigheden en over een slechte arbeidsmoraal, nog slechter dan bij ons. Maar die volledige werkgelegenheid is en blijft een positief punt. Zo posi tief, dat Ellman zijn Nederlandse publiek verrast heeft op tien les sen, die wij van het Oosteuropese werkgelegenheidsbeleid kunnen leren. Ik geef deze tien lessen in het kort in mijn eigen woorden 1. Werkgelegenheidsbeleid is niet alleen een kwestie sche techniek, maar ook tieke wil. Het m sche beleid in het Westen is meer gericht op bestrijding van de inflatie dan op die van de werk loosheid. Dat komt omdat de werklozen in het Westen als poli tieke machtsfactor niets voor stellen. i poli- 2. De verschillende onderdelen van een goed werkgelegenheidsbe leid zijn onlosbrekelijk met el kaar verbonden. Je kunt bijvoor beeld niet de inkomens aan plan ning onderwerpen en de investe ringen vrij laten. Evenmin kun je de investeringen aan planning onderwerpen en de inkomens vrij laten. Je moet alles plannen of niets. Een beetje werkloosheid (frictie werkloosheid, seizoens werk loosheid is in elk land onder elk systeem onvermijdelijk. De sowjet-claim, dat de werkloos heid geheel is uitgebannen door middel van staatseigendom van de produktiemiddelen, slaat ner gens op. 4. Het vraagstuk van de massale werkloosheid in de westelijke landen is het gevolg van het westelijke economische systeem. Ellman zegt via de praktijk van de Sowjet-Unie tot dezelfde conclusie te komen als Driehuis en schrijver dezes, namelijk de conclusie dat de werkloosheid in het Westen het gevolg is van het gebrek aan planning van de in vesteringen, de arbeidsmarkt en de inkomens. In het Westen heerst de economie van de onbe taalde rekening. Iedereen is vrij om van alles en nog wat te eisen, maar d oetalivan deze eisen te vergeten zonder dat de deur waarder dan op de stoep staat. 5. Vanuit economisch gezichtspunt is er alles te zeggen voor een ge leide loonpolitiek, zoals in 1976 door Tinbergen en de zijnen is bepleit. Maar toch zijn er min stens twee problemen te ver wachten, wanneer een dergelijk beleid in het Westen zou worden ingevoerd. In de eerste plaats kan geleide loonpolitiek alleen nut afwerpen, als hij wordt gecombi neerd met andere instrumenten. Als geïsoleerde maatregel is ge leide loonpolitiek contra-pro- duktief. In de tweede plaats zal het moeilijk zijn voor een geleide loonpolitiek een politieke meer derheid te krijgen, omdat elk democratisch systeem korte ter- mijn-denken bevordert de be- leidshorizon is meestal niet lan ger dan de periode tussen verkie zingen. 6. Het stimuleren van de vraag is goed voor de werkgelegenheid. 7. Het uitbreiden van de kwartaire sector is ook in het Westen uit voerbaar en kan een belangrijke rol spelen in een werkgelegen heidsbeleid, mits deze uitbrei ding wordt betaald uit het be steedbare inkomen en afwente ling wordt voorkomen. 8. Investeren is goed voor de werk gelegenheid. De uitstoot van ou de arbeidsplaatsen wordt meer dan goedgemaakt door de schep ping van nieuwe arbeidsplaatsen. (Proffessor Heertje, die dit altijd heeft gezegd, heeft het dus goed gezien). Het hoofdprobleem in het Westen is echter, hoe breng je de ondernemers er toe investe ringen te doen die geen private maar wel maatschappelijke winst opleveren? 9. Verlenging van de leerplicht (tot bv. 18 jaar) en vervroegde uittre ding hebben op de werkgelegen heid een positieve invloed. 10. Op korte termijn zijn de werklo zen beter af in het Westen: zij krijgen daar een behoorlijke werkloosheidsuitkering, die in Oost-Europa ontbreekt. Op de lange termijn zijn de werklozen beter af in Oost-Europa, omdat daar de kans groter is dat zij op nieuw aan de slag komen. Door het betoog van professor Ell man loopt een rode draad. Het is verschrikkelijk moeilijk om in een gemengde, halfkapitalisti- sche economie tot volledige werkgelegenheid te komen. Ie dereen is in ons economisch sys teem vrij een bepaalde school opleiding te volgen; de investe ringen worden gereguleerd door de winst; voor inkomensplan ning bestaat geen politieke meerderheid; loonpolitiek moet met tal van andere beleidsin strumenten worden gecombi neerd; de koopkrachtige vraag kan slechts met moeite worden gehandhaafd; de technologische ontwikkeling wordt niet door de overheid beheerst; enzovoort. Het is nuttig dat Ellman al deze problemen nog eens op een rijtje heeft gezet. Daardoor wordt voorkómen dat Westerse econo men de problemen versimpelen en één of andere maatregel als dé panacee aanwijzen. Maar aan de andere kant heeft Ellman met zijn rede ook duidelijk gemaakt dat de concurrentie tussen het Oosteuropese systeem en het Westerse systeem in een nieuwe fase is gekomen. Het Westen kan zich de luxe van een omvangrijke werkloosheid onmogelijk per mitteren. Wanneer wij er niet in slagen met behulp van democra tische planning het spook van de werkloosheid te bezweren, staan de communisten klaar om te la- ten zien dat de problemen met autoritaire planning in elk geval wél kunnen worden opgelost. Naarmate de werkloosheid gro ter wordt, worden de marges van de democratie dus kleiner. Wan neer wij niet snel een effectief werkgelegensbeleid gaan voeren, worden de marges van de demo cratie wellicht tot nul geredu ceerd. Dat is de belangrijkste les, die professor Ellman ons te ver tellen heeft. deren 225, Gebruiksvee 372, Graskalve ren 31, Nuchtere kalveren 3509, Varkens 534, Biggen 90, Schapen of lammeren 522, Bokken of geiten 69. SLACHTVEE: Stieren le kwal van ƒ7,60 tot 8,30, Stieren 2e kwal van 7,20 tot 7.45, Vaarzen le kwal van 7,30 tot 8,00, Vaarzen 2e kwal van 5,90 tot 6,55, Koeien le kwal van 6,70 tot 7,90, Koeien 2e kwal van 6,10 tot 6,50, Koeien 3e kwal van 5,75 tot 6,00, Worstkoeien van 4,70 tot 6,00, Extra gkw. plus dikbillen van 9,00 tot 14,00. ^Nuchtere slachtkalveren van 1,25 tot f1,5,00, Slachtzeugen van 2,25 tot 2,35. fi GEBRUIKSVEE: Melk- en kalfkoeien i van 1625 tot 2950, Varekoeien van 1450 tot 2250, Pinken van 1400 tot 1825, Graskalveren van 900 tot 1325, Nuchtere kalveren rood van 400 tot 500, Zwart van 200 tot 375, Biggen van 80 tot 90, Schapen van 190 tot 250, Lammeren van 200 tot 300, Geiten van 25 tot 100. TOELICHTINGEN: Aanvoer, Handel en Prijzen. Slachtrunderen redelijk, vlot, hoger; Kalf- en melkkoeien rede lijk, rustig, stabiel: Varekoeien redelijk, rustig, stabiel; Vaarzen en pinken rede lijk, rustig, stabiel; Graskalveren rede lijk rustig, stabiel; Nuchtere kalveren ruim, rustig, stabiel; Varkens redelijk, redelijk, iets hoger, Biggen redelijk, re delijk, iets hoger; Schapen en lammeren redelijk, redelijk, iets hoger; Geiten re delijk, goed, stabiel. 'WEERRAPPORTEN 3- 'an hedenmorgen 7 uur E'B g Amsterdam De Bilt Eelde Eindhoven Den Helder Rotterdam Twente Vlissingen Zd. Limburg Aberdeen Athene Barcelona Berlijn Bordeaux Brussel Frankfort Genève Helsinki Innsbruck Klagenfurt Kopenhagen z Lissabon Locarno Londen Luxemburg regenbui regenbui half bew. half bew. onbew. half beW. regen regenbui Mallorca München Oslo Stockholm Wenen zwaar bew. 17 licht bew. 15 regen 4 geh. bew. 12 regen 15 geh. bew. regen 2 regen 14 half bew. 26 prijs omhoog? GENEVE (Reuter) - Steeds meer landen die zijn aangesloten bij de OPEC (de olieproducerende en exporterende landen) lijken er voor te voelen de olieprijs extra te verhogen. De oorspronkelijke opzet van de vergadering die momenteel in Geneve wordt ge houden was te praten over de si tuatie in Iran. Tussen de "eerste klasse" en de toeristenklassebestaat dan ook een klasse "voor zakenlieden"Passagiers in deze zaken-klasse krijgen de service die in de eerste klas wordt gebodenmaar de stoelen zijn dezelfde als in de toeristenklasse. DEN HAAG/UTRECHT (ANP/GPD) - De werkge versorganisaties in Ne derland zeggen niet: nu niet en nooit niet arbeids tijdverkorting. Zij zeggen: laten we nu eerst eens met elkaar de problematiek van een mogelijke ar beidstijdverkorting be studeren. Dit zei de algemeen secretaris van het Christelijk Nederlands Werkgeversverbond, NCW, drs H.H.F. Wijffels gisteren op de maandelijkse persconferentie van het verbond. Een begin van het verkorten van de werkweek met een uur per week nog dit jaar (zoals de Industrie bonden FNV hebben voorge steld) zal volgens Wijffels onver mijdelijk leiden tot „het om draaien van de knop" en het in gang zetten van een ontwikkeling die zonder voorafgaande studie niet kan worden overwogen. „Kletspraat" DEN HAAG (ANP) - Het werkelijk te besteden in komen van de Nederland se werknemer zal volgens de nieuwste ramingen van het Centraal Planbureau dit jaar met 2 procent toe nemen. Dit dan vorig jaar septem ber werd verondersteld. Toen hield het bureau rekening met een toename van 1 tot 1,5 pro cent. Het CPB zal de nieuwe prognose waarschijnlijk eind deze week publiceren. Als gevolg van de grotere stijging van het beschikbare inkomen van de werknemers, die weer het gevolg is van de dit jaar tot dusver tot stand gekomen collectieve arbeidsovereenkomsten, zal de totale loonsom ook meer stijgen dan aanvankelijk was geraamd. Het CPB schat nu de stijging van de loonsom voor dit jaar op 6,5 a 7 procent. In september 1978 werd de stijging geschat op 5,5 a 6 pro cent. De consumptie zal meer stijgen dan de koopkracht van de werkne mers. Het CPB schat de stijging van de consumptie voor dit jaar op 3 procent in september werd de stijging geraamd op 2 procent. De inflatie zal tegenvallen: het CPB schat de stijging van het prijsni veau nu op 4,5 procent tegen in september van het vorige jaar op 4 procent. De investeringen in de bedrijven zullen eveneens teeenvailen, maar dit zal voornamelijk veroor zaakt worden door het slechte weer in het lopende jaar tot nu toe. Het CPB raamt dat de om vang van de investeringen in de bedrijven dit jaar een half pro cent zal dalen in vergelijking met het vorige jaar. In september werd verwacht dat de investerin gen dit jaar 3 procent zouden toe- De verwachting voor de uitvoer blijft onveranderd op een groei van zes procent. In een brief aan de Tweede Kamer hebben de gezamenlijke werkge versorganisaties (verenigd in de Raad van Bestuur in Arbeidsza ken) ernstig geprotesteerd tegen beweringen öat als zouden werk gevers niet bereid zijn te willen praten over vormen van arbeids tijdverkorting. Gewezen wordt hierbij op regelingen voor vrij willig eerder met pensioen gaan en verlenging van vakanties. „Het is dus klestpraat dat het on derwerp van arbeidstijdverkor ting voor werkgevers niet be spreekbaar zou zijn", aldus de brief, die werd geschreven naar aanleiding van het debat in de Tweede Kamer vandaag over het verloop van het arbeidsvoor waardenoverleg. In de brief ontkennen de werkge vers ook dat er „met de geldbui del gezwaaid zou worden" om verkorting van de werkweek af te kopen. Buiten cao verband wor den volgens de briefschrijvers hier en daar inderdaad door indi viduele werkgevers betere ar beidsvoorwaarden aangeboden, waar dat onder druk van de on- standigheden op de arbeids markt onvermijdelijk is. „de om vang van dit verschijnsel en de financiële gevolgen daarvan staan echter in geen enkele ver houding tot de kosten van zelfs maar een uur arbeidstijdverkor ting", aldus de werkgevers. De Industriebonden FNV hebben gisteren per telex de metaal werkgevers-organisatie FME ge vraagd te gaan onderhandelen over het laatste bod van de bon den voor invoering van een 39- urige werkweek, nog dit jaar. In een eerste reactie heeft de FME al laten weten niet te willen praten over een kortere werkweek zon der voorafgaand onderzoek. De grootste particuliere werkgever van ons land, Philips, zei gister middag dat de jongste voorstel len van de bonden niets nieuws bevatten. Eenzelfde reactie gaf de directie van Hoogovens. BEURSOVERZICHT AMSTERDAM (ANP) - Vandaag heeft het Damrak weer zijn eigen koers bepaald. Ondanks een la ger Wall Street konden de inter nationale Waarden bij hervatting van de handel weer aantrekken, doch de stijgingen bleven tame lijk gering. De rest van de actieve markt gaf een wat verdeeld beeld te zien. De handel bleef rustig. Koninklijke Olie begon 0,60 beter op 135,10 en Unilever 0,20 op 126,50, Alt- zo ging 0,40 vooruit naar 29,70, Philips twee dubbeltjes naar 24,30 en Hoogovens 0,40 naar 30,60. KLM moest een halve gul den prijsgeven op 100,50, maar Heineken was 1 duurder op 90. De cultures waren flauw gestemd met een verlies van 1,30 voor Deli op 120,20 en van 1,50 op 41,50 voor HVA. In de scheep vaartsector verwisselde Van Ommeren 1 hoger van eigenaar op 172. Koninklijke Boot ver loor 1 op 91,50 en Nedlloyd ƒ0,20 op 80. In de financiële af deling was Nationale Nederlan den 0,70 hoger op 109,20. DINSDAG 27 MAART 1979 AANDELEN Z«rT hïï?„ AKZO ABN ABN div 79 AMRO Deli-Mij Dordtsche Dortsche Pr. Heineken Heineken H. HVA-Mijen eert. KNSM eert. KLM Kon. Olie Nat. Ned. Ned Lloyd Ommeren Cert Philips Philips 10 '79 Robeco Rolinco Rorento Unilever 360,00 345.40 74,50 122,00 172,20 169,00 89,20 83,20 29,80 42,00 92,50 101,00 134,20 108,00 80,20 170,50 24,10 23,30 167,00 129,00 122,40 125,70 29,70 360,50 345,80 74,40 90,00 84,50 30,60 41,50 91,50 100,50 135,10 109,20 80,00 172,00 24,30 23,50 167,00 129,00 122,90 126,50 Asd. Droogd. Asd. Rijt g Ant. Brouw. Ant. Verf Amh. Schbw Asselberg Ass St. R'dam AUDET Ant. Ind. Rt. Ballast-N. BAM Batenburg Beck van Bergoss Boer Druk Bols Borsumij W. BINNENLANDSE AANDELEN DAD 90,00 88.°0 Ahog-BOB 60,70 60,00e Ahold 122,00e 121,20e 6.45 92,70 114,40 156,00 292,00 310,00b 196,00 526,00 339,00 104,00 143,50 2515,00 101,50 87,50 375,00 60,00 92,50 78,00 56,80 83,00 595,00 156,80 68,50 162,00 119,70 109,50 234,00 1200,00 1200,00 270,00e 6,40 93,30 113,50 155,00 292,50 310,00b 198,00 535,00 339,00 104,50f 142,00e 2515,00 102,30f 88,00 380,00 58,00 92,50 56,50 83,50 590,00e 155,20 69,00 160,10 120,50 110,30 234,50 1200,00 1200,00 271,70 Claimindo Crane Ned Dessaux Dikkers Dorps en Co Econosto ELS-NDU EMBA Eriks Fokker Ford Auto Fr Gr. Hyp. Furn. Garr i H. id. 4 pet. PW Gel Delft e. Gelder eert. Geld. tram Gerofabr. Giessen Gist Broc Goudsmit Hagemeijer Hero Conserv Hoek's Mach. 30,00 17,20 270,00 45,70 308,00 31,00 113,50 36,10 95,50 111,00 43,50 97,50 43,00 145,50 271,70 72,60 175,00 1380,00 72,50 68,20 217,50 217,00 15,20 29,00 336,00 1260,00 44,00 53,20 187,00 371,00 234,00 27,10 275,60 221,00 136,30 79,70 24,10 758,00 114,50e 30,10 17,30 266,00 45,50 307,00 33,00 113,00e 38,30 95,50 116,00e 44,10 98,00 42,10 145,00 86,50 Holl. Kloos Holl Beton Hunter D. ICU IHC Holdings Internatio M. Inventurn Kempen Beg Kiene S. Kluwer Kon. A Volker KBB id. 6 cum Kon Ned Pap Krasnapolsky Landre Gl. Leids Wol Macintosh Maxw. Petr. Meneba Metaverpa MHV A'dam Moeara en id. 1-10 id 1-4 Mijnb. V Naarden Naeff Nat. Grondgeb Ned. Bontw. Néd. Crediet NMB Ned Sheepsy 173,00 103,50 21,10 91,00 17,20 239,80 91,50 46,00 43,20e 611,00 115,00e 339,00 100,00 90,00 90,00 14,60 41,50 194,00 194,00 76,50 174,00 62,00 2040,00 34,00 300,00 3730,00 800,00 698,00 14,20 76,00b 62,60 31,50 295,00 104,50 174,00 103,00 21,10 90,00 16,90 239,50 93,50e 46,00 44,00e 610,00 118,00 339,50 100,50 89,50 42,00 94,00 12,70 195,50e 198,00 77,00 174,00 63,00 2040,00 33,00 304,OOf 3705,00 780,00 698,00 14,40 76,00b 2,60 31,9 58,80 211,00 211,40 Nierst. asz 1120,00 1120,00 Norit 105,50 105,00 Nutricia GB 36,80 37,20 N ijverdal 70,00 71,00 Oce. v.d. Gr. 171.00e 171,60 OGEM Hold. 26,40 27,00e Orenstein 227,50 226,00 Otra 63,00 65,00e Pakhoek H Palembang Palthe Pont Hout Porcel Fles Proost Br Rademakers Reeuwijk Reiss en Co Riva id. eert. Rohte 8i Jisk Rommelholl. Rijn-Schelde Sanders Sarakreek Schev. Expl. Schlumberger Schokbeton Schuitema Schuppen Schuttersv. Slavenb. Bank Smit Internat. Telegraaf Textiel Tw. Tilb. Hyp bk Tilb. Water 1. Tw. Kabelf. 278.50 37,00 105,00 238,00 115,00 253,50 59,40 121,50 93,70 '200,20e 430,00 260,00 Ubbink Unikap v.d. Vliet W Ver. Glansf. VMF Stork Ver. Uitg. Mij. Verto eert. Vezelverw. Vihamij Butt Volker Stevin VRG Gem Be Wegener Wessanen c W.U. Hyp Wolsp. Ede Wyers Wijk en Her. 149,60 135,10 120,00 95,00 37,50 94,00 10,80 35,00b 67,80 84,50 50,00 81,20 66,80 409,00 80,30e 51,50 141,50 BELEGGINGS INSTITUTEN Alg. Fondsenb. America FND Asd Belegdd. D Binn. Belf VG BOG Breevast Converto Eur. Pr. Inv. Goldmines Holland F. IKA Belegg. Sumabel Tokyo PH(S) Tokyo PH 95,00 113,50 129,00 173,10 189,00 184,00 515,00 148,00 485,00 130,40 123,00 474,00 92,00 71,40 47,50 90,50 123,50 103,20 124,20 149,90 137,00 120,00 96,00 37,50 94,30 10,80 40,00b 69,50 84,50 49,10 81,50 67,50 406,00 85,00b 50,60 140,00 173,00 190,00e 185,00 515,00 147,00b 495,00 130,80 123,50 475,00 92,00 71,70 47,50 90,60 125,00 103,50 124,20 Concentre 201,00 198,50 Europafonds Unifonds 365,50 365,50 Chemical F. 13,20 13,30 Col. Growth 7,70 7 60 Dreyfus F. 23,50 Fedelty E. 29,50 Investors M. 15,00 Japan Fund. 21,00 20,60 Lehman Cor 20,50 - Madison F. Manhattan 4,10 Massachus 19,80 19 70 BUITENLANDS GELD Amerikaanse dollar Engelse Pond Belgische fr (100) Duitse Mark (100) Ital. lire (10.000) Portugese esc. (100) Canadese dollar Franse fr. (100) Zwitserse fr. (100) Zweedse kroon (100) Noorse kroon (100) Deense Kroon (100) Oostenr. Schilling (100 Spaanse pes. (100) Griekse drachme (1()0) Finse mark (100) Joegosl. dinar (100) 48,75 121 47,25 6,15 52,80 11,15

Historische Kranten, Erfgoed Leiden en Omstreken

Leidsch Dagblad | 1979 | | pagina 19