Chomeini probeert
Koerden te
bedwingen
opstand
Inf ormati eschandaal
Moeilij kliedert
voor bewind
in Afghanistan
ZWITSERLAND:
GEEN DEBAT
OVER IRAN
4BSECB-
NAAST HET NIEUWS
Deur voor Egypte op kier
(Van onze correspondent)
LONDEN - De Zuidafrikaanse re
gering financiert nog steeds ge
heime projecten om de wereldo
pinie te beïnvloeden Voor het lo
pende jaar werd op 12 mei 1978
een begroting van ruim 16 mil
joen gulden goedgekeurd voor
illegale projecten door de huidige
minister van financiën Owen
Horwood. Deze minister werd
echter door de Zuidafrikaanse
Erasmus-commissie van onder
zoek na het Muldergate-schan-
daal vrijgesproken van elke
blaam.
De huidige premier van Zuid-Afri-
ka. P. W. Botha, die door dezelfde
commissie ook werd vrijgespro
ken van enige kennis van de ge
heime operaties van het ministe
rie van voorlichting, zou echter
ook de initiatiefnemer zijn ge
weest van twee van de geheime
projecten waarvoor met fondsen
van het ministerie' van voorlich
ting werd betaald.
Deze gegevens werden gisteravond
op de BBC-televisie getoond in
de vorm van een gefotokopieerde
fotokopie van een „topgeheime"
brief gericht door het Zuidafri
kaanse ministerie van voorlich
ting aan minister Horwood. De
oorspronkelijke fotokopie werd
door Eschel Rhoodie voor dit
doel afgestaan aan David
Dimbleby, de BBC-verslaggever
die zaterdag een gesprek met de
voortvluchtige Zuidafrikaan
had.
De brief, gedateerd 12 mei 1978 en
ondertekend door de toenmalige
minister (nu in verband met het
Muldergate-schandaal afgetre
den) Connie Mulder, vroeg Hor-
woods goedkeuring om de 16
miljoen gulden uit te geven aan
projecten die werden samenge
vat in 13 categorieën. Daaronder
bevonden zich „pseudo-organi-
saties" en „informanten". Hor-
woods handtekening bevestigde
zijn fiat.
Rhoodie, een aantrekkelijke man
met de losse spreektoon van
mensen die gewend zijn met geld
en invloedrijke personen om te
gaan, was de staatssecretaris van
het ministerie van voorlichting
belast met de uitvoering van ge
heime projecten. Deze varieer
den, zoals hij zei, van het aanbie
den van een vakantie van een
maand in Hawaii aan een journa
list en zijn echtgenote om hem
milder te doen schrijven over de
buitenlandse investeringsmoge
lijkheden in Zuid-Afrika. tot het
kopen van bontjassen voor poli
tici en hoofdredacteuren, en het
rechtstreekse omkopen van vak
bondsleiders en het opkopen van
dagbladen.
Het vraaggesprek met Rhoodie
vond plaats in een hotelkamer
„ergens in Europa",
Tot de praktijken van het ministe
rie van voorlichting behoorde het
saboteren van vergaderinvan an-
tiapartheidsorganisaties door het
uitsturen van mededelingen aan
de leden waarbij diezelfde verga
deringen werden afgelast - een
methode die ook in de Watergate-
affaire in Amerika werd toege
past. Rhoodie werd echter weinig
gedetailleerd met zulke gegevens
en weigerde herhaaldelijk na
men, organisaties of tactieken te
noemen. Wel zei hij dat de Ver
enigde Staten, Frankrijk, Enge
land, West-Duitsland en Japan
tot de belangrijkste doelwitten
werden gerekend.
Hij gaf grif toe dat er geen kwestie
van „moraliteit" meer was wan
neer het ging om de reputatie van
Zuid-Afrika en om het verkrijgen
van een onbevooroordeelde opi
nie. Hoewel hij er niet op uit was
om de Zuidafrikaanse regering
ten val te brengen („ze zouden in
elk geval onmiddellijk weer met
een meerderheid van stemmen
worden herkozen"), was hij er
over ontsteld dat men de geheime
voorlichtingsprojecten ontken
de.
„Het zou beter geweest zijn", aldus
Rhoodie. „wanneer de regering
eenvoudig had toegegeven dat
zulke projecten bestonden en
werden uitgevoerd in het lands
belang. Dan was er geen enkel
schandaal geweest". Hij voelde
zich dan ook met de afgetreden
minister van voorlichting Mulder
en de nu in quarantaine gehou
den generaal Van den Berg ten
onrechte achtervolgd als misda
digers.
Toen Rhoodie echter gevraagd
werd naar de aanklacht dat hij
gelden uit de geheime fondsen
zou hebben ontvreemd en ten ei
gen bate gebruikt, ontweek hij
een antwoord en zei alleen dat hij
zich „verraden" voelde.
Voor het geval dat Rhoodie door
Zuidafrikaanse agenten ge
dwongen zou worden om terug te
keren voor een rechtszaak, zei hij
dat hij zijn advocaten instructie
had gegeven om alle documenten
en bandopnamen bekend te ma
ken zodra hij gedwrden het land
waar hij zich op dat moment be
vond te verlaten.
RAWALPINDI/KABUL (AFP/
UPI) - Een groot deel van de be
volking van Afghanistan is in op
stand gekomen tegen het com-
munistisch-gezinde bewind in
Kabul. Afghaanse regeringstroe
pen worden in meer dan de helft
van de 29 provincies geconfron
teerd met opstandelingen die
steeds meer terrein winnen in
hun streven de regering van pre
mier Nur Mohammed Taraki te
verdrijven. Dit heeft de leider van
het „Afghaanse nationale bevrij
dingsfront", Sabatulla Mujadde-
di. gisteren bekendgemaakt.
Tijdens een persconferentie in het
Pakistaanse Rawalpindi, meende
Mujaddedi dat zijn oproep van
negen dagen geleden tot een al
gemene opstand in Afghanistan
een "positief' antwoord heeft
gekregen.
Hij uitte de hoop het regime Taraki
"binnen een maand of twee" om
ver te kunnen werpen. Volgens
Mujaddedi hebben ge
vechtsvliegtuigen van het Af
ghaanse leger de grensstad Herat
gebombardeerd in opdracht van
premier Taraki.
Tot het bombardement werd beslo
ten nadat de opstandelingen
communisten gingen doden,
zonder dat het leger ingreep. De
opstandelingen, voornamelijk
moslims die zich tegen het linkse
beleid van de regering Taraki
verzetten, hebben nu Herat, Af
ghanistan derde stad, volledig in
handen, ondanks voordurende
gevechten met loyalistische
troepen, aldus Mujaddedi.
Naar zijn zeggen bestrijden "pa
triotten" nu de regering in 15 van
de 29 provincies, en zal de gewa
pende oppositie zich binnen een
week tot over 25 provincies heb
ben uitgebreid. Naast Herat,
schijnt de situatie voor de rege
ring bijzonder ernstig te zijn in
het noorden en in het oosten.
Sabatullah Mujaddedi beklem
toonde dat zijn beweging nu de
meerderheid van de Afghanen in
het binnen- en het buitenland
vertegenwoordigt. Een verliescij
fer van de gevechten kon hij niet
geven "wegens het gebrek aan
communicatiemiddelen". Jad-
dedi zette uileen dat hij tot zijn
oproep tot opstand was gekomen
"nadat hij de hoop had verloren
dat vanuit het buitenland hulp
aan de opstand zou worden gege
ven", mat name niet vanuit Pa
kistan.
"Wij hebben alleen toestemming de
wijk te nemen naar deze zijde van
de grens", zo voegde hij eraan toe.
De voorzitter van het bevrij
dingsfront deed een oproep tot de
niet-communistische wereld
hulp te verlenen aan de Afghaan
se vluchtelingen in Pakistan. Hij
schatte dat zich tussen de 5000 en
50.000 Afghanen als vluchteling
in Pakistan bevinden.
De moslim-oppositie tegen het be
wind in Kabul, dat elf maanden
geleden via een bloedige staats
greep president Mohammed Da-
oud afzette en doodde, is de laat
ste maanden stevig in kracht toe
genomen, mede door berichten
dat het regime Taraki 30.000
moslims om het leven heeft ge
bracht. Afghanistan heeft sinds
de coup nauwe banden met de
Sowjet-Unie.
Moskou heeft binnen een week
tweemaal de beschuldiging geuit
dat de Afghaanse oppositie wordt
gesteund door China, door con
servatieve Arabische landen (zo
als het Iran van Chomeini) en
door het Westen. Hoewel de anti-
regeringskrachten hoofdkwar
tieren hebben ingericht in Pakis
tan heeft dit land'ontkend wa
pens en steun aan de opstande
lingen te geven.
QOM (AP/DPA) - Europese fe
ministen op weg naar de verblijf
plaats van de ajatollah Chomeini.
De vrouwen hadden eerder in Tehe
ran gesproken met een andere in
vloedrijke geestelijke, de ajatollah
Taleghani.
Een woordvoerster van de delega
tie, de Westduitse Alice Schwarzer,
verklaarde dat het gesprek tussen
Taleghani en de vrouwen die uit
Frankrijk, Italië en West-Duitsland
komen, "in een uitgesproken vrien
delijke sfeer werd gevoerd".
Taleghani, aldus mevrouw
Schwarzer, had de vrouwen de 'ab
stracte verzekering" gegeven dat
vrouwen in Iran gelijke rechten als
mannen hebben, maar "concreet
ziet het er heel anders uit", zo ver
volgde zij.
De groep was twee dagen geleden in
Teheran aangekomeii om de situa
tie van de Iraanse vrouwen te on
derzoeken en om de Iraanse vrou
wenbeweging te verzekeren van de
"solidariteit" van de Europese fe
ministen. Volgens mevrouw
Schwarzer werd de groep overal
zeer open en vriendelijk ontvangen.
Ontslag
RABAT (Reuter/AFP) - Pre
mier Achmed Osman van Ma
rokko heeft gisteren zijn ont
slag ingediend omdat hij zich
geheel wil wijden aan een
nieuwe politieke partij die hij
vorig jaar oprichtte.
Osman was sinds 1972 rege
ringsleider. Zijn partij, de na
tionale groepering van onaf-
hankelijken (RNI), heeft een
meerderheid in de vorig jaar
oktober gevormde coalitiere
gering. In het parlement be
schikt de partij over 141 van
de 264 zetels.
De Britse raad voor natuurbehoud heeft aan de monding van de
Ribble in Noord-Engeland 2.260 ha moerasland aangekocht om
het als natuurreservaat voor waadvogels te behouden.
Eigenaars waren de Nederlander H. Heerema en nog een zaken
man, die het terrein vorig jaar kochten om er landbouwgrond van
te maken.
De onderhandelingen over de aankoop mislukten aanvankelijk,
waarna de raad een onteigeningsprocedure op gang bracht. De
zakenlieden bleken toen wel tot verkopen bereid. Het departe
ment voor milieuzaken stelt het geld beschikbaar.
GEBAKKEN PANTIES
De 43-jarige Britse fabrieksarbeidster Brenda Heighway is door
directeur Jack Saul van haar fabriek ontslagen omdat ze panties
te drogen had gelegd in de kantine-oven.
"De meisjes waren geschokt", zei Saul. "Zij gebruiken de oven om
er hun meegebrachte eten in op te warmen".
Mevrouw Heighway heeft haar ontslag vergeefs bij officiële instan
ties aangevochten.
BERN (AFP) - De Zwitserse Twee
de Kamer heeft gisteren met 65
tegen 56 stemmen besloten géén
debat te wijden aan de betrek
kingen van Zwitserland met Iran.
De socialistische partij had over dit
onderwerp een beraadslaging
geëist nadat de regering gewei
gerd had, de bezittingen van de
sjah te confisqueren.
De minister van justitie, Kurt
Furgler, herhaalde dat zijn rege
ring er geen behoefte aan heeft
BEIROET, CAÏRO (DPA/UPI)- De
Arabische landen, ook die van
het 'front tegen Sadat', willen de
mogelijkheid voor Egypte open
laten, dat het 'in de schoot van de
Arabische wereld terugkeert'.
Dat blijkt uit een bericht dat in Bei
roet werd gepubliceerd en dat af
komstig is van het „Arabische
bureau van voorlichting".
De aangekondigde verhuizing van
het hoofdkantoor van de Arabi
sche Liga in Cairo - een van de
besluiten van de Arabische top
van Bagdad in november '78,
mocht Egypte met Israël in zee
gaan, en de opschorting van het
Egyptische lidmaatschap van de
De Egyptische regering heeft in
tussen met gelatenheid gerea
geerd op de dreigingen van Ara
bische regeringen economische
strafmaatregelen te treffen in
dien een 'afzonderlijk vredesver
drag:' met Israël tot stand komt.
Verder wordt gezegd dat geen Egyptische regeringskringen wij-
Liga na ondertekening van het
vredesverdrag met Israël, zullen
slechts duren tot het ogenblik
waarop Egypte, weer deel uit
maakt van de Arabische groep
van staten'.
maatregelen zullen worden ge
nomen die het Egyptische volk
zouden treffen. Er moet duidelijk
onderscheid worden gemaakt
tussen de positie van de regering
in Cairo en het volk. Alle Arabi
sche landen moeten daarom be
trekkingen met Egyptische na
tionale instellingen, die geen za
ken doen met de zionistische vij
and, in stand houden.
ri erop dat de interne Arabische
handel van Egypte nog geen vier
procent bedraagt. En als Jasser
Arafat van de PLO vraagt om een
olie-embargo tegen Egypte, dan
wijst Cairo erop dat het zelf olie-
exporterend land is en na de te
ruggave van de olievelden in de
Sinaï het Egyptische inkomen uit
olie-overschotten nog aanzienlijk
zal stijgen.
uitzonderlijke middelen te baat
te nemen en dat Iran de gewone
rechtsgang kan volgen.
Hij vroeg zich af wat er terecht zou
komen van Zwitserlands geloof
waardigheid indien het speciale
regels zou scheppen telkens als er
een machtswisseling in een ander
land plaatshad.
Met de opmerking dat de aard van
de economische betrekkingen
tussen Bern en Teheran „niet ge
baseerd was op het oude regime
maar de ontwikkeling en voor
uitgang van Iran ten doel had",
voegde Furgler daar aan toe dat
er voor Iran geen reden was om
het vertrouwen in Zwitserland te
verliezen.
Verder maakte de minister bekend
dat het bedrag van twaalf miljard
gulden dat de familie Pahlevi
buiten Iran „in veiligheid ge
bracht" zou hebben zeker niet in
zijn geheel in Zwitserland was.
Op basis van het onderzoek van
de nationale bank kan men, zo zei
hij, het vermogen van de sjah in
Zwitserland niet schatten.
Wat het blokkeren van de onroe
rende goederen van de Iraanse
ex-vorst in Zwitserland betreft
kunnen gemotiveerde verzoeken
gericht worden aan Zwitserse
rechtbanken. De familie Pahlevi
bezit in Zwitserland drie land
goederen, waarvan twee te St.
Moritz en één bij Genève. De to
tale waarde ervan wordt geschat
op 8 miljoen gulden.
DONDERDAG 22 MAART 1979
Ook in München scheen gisteren een voorzichtig lente-zonnetje.
En daar werd meteen van geprofiteerd, zoals de foto laat zien. De
weersvooruitzichten voor vandaag waren (helaas) veel slechter.
VUIL
Noorwegen is beroemd om zijn schone lucht, maar dat geldt niet
voor de hoofdstad Oslo die de zwaarste verontreinigde lucht van
Noord-Europa heeft.
Het Noorse instituut voor luchtonderzoek heeft door metingen
vastgesteld dat de concentraties van schadelijke stoffen in de
lucht het viervoudige van de internationaal toegestane grenzen
benaderen.
De metingen van het instituut wijzen verder uit dat de luchtveront
reiniging in verscheidene straten van de Noorse hoofdstad ver
gelijkbaar is met die in Los Angeles. Volgens het instituut is de
oorzaak de ligging van Oslo. De stad is ingesloten door een heu
velketen en in Oslo waait de wind minder sterk en minder vaak
dan in andere grote Noordeuropese steden.
BABYHANDEL
Een dertigjarige transsexueel, die enkele jaren geleden door een
operatie officieel tot vrouw was geworden, heeft inde Franse stad
Marseille voor 2500 gulden een baby gekocht. Dit heeft de politie
in Marseille bekend gemaakt.
Twee jaar geleden was een dertigjarige prostituee onder de naam
van de transsexueel naar een kraamkliniek gegaan en had daar
een kind ter wereld gebracht, aldus de politie. De baby werd door
een souteneur bij de burgerlijke stand aangegeven onder de
naam van de "opdrachtgeefster", die zelf geen kinderen kan
voortbrengen. De prostituee kreeg als moeder "in ruil" voor het
kind 2500 gulden. De koopster, de moeder en de souteneur zijn
gearresteerd en worden vervolgd op grond van valse geboorte
aangifte.
Terwijl zich, naar het heet, de
zwaarste gevechten tot nu toe af
speelden in Sanand^j, vlogen de
Iraanse minister van defensie,
Amiraal Ahmad Madani, en diens
collega van binnenlandse zaken
Ahmad H^j Sajed Javadi naar de
stad in een poging de gevechten
te beëindigen. Kort daarvoor was
Chomeini's hoogste religieuze
medewerker, de ajatollah Mah-
moed Taleghani, al in de stad
aangekomen met een dringende
oproep tot een wapenstilstand.
Gistermorgen was in Sanandqj
weer zwaar geweervuur te horen
na een nacht van slechts sporadi
sche schietpartijen. Iraanse lege
reenheden die in de militaire ba
rakken van de stad een belege
ring pogen te doorstaan van
Koerdische strijders, legden een
haag van mortiervuur in de rich
ting van stellingen van de op
standelingen buiten de basis.
Verscheidene helikopters, met
nieuwe troepen en materieel,
slaagden erin binnen de basis te
landen, ondanks pogingen van de
Koerden de toestellen neer te
halen.
Botsing
De opstandige Koerden kwamen
maandag voor het eerst met het
Onrust in
Zuid-Libanon
BEIROET (Reuter) - Verschillende
eenheden van de VN-vredes-
macht in Zuid-Libanon zijn vol
gens Unifïl-vertegenwoordigers
opnieuw geconfronteerd met
"gewapende elementen". Zo
zouden Nederlandse patrouilles
in de afgelopen nacht hebben
verhinderd dat een groep
christelijke militie het plaatsje
Haris - de basis van de Nederlan
ders - binnendrong, terwijl in het
noordelijk deel van hun gebied
Palestijnse partizanen moesten
worden tegengehouden.
Ook het Ierse VN-contingent heeft
de christelijke groeperingen te
ruggestuurd en een Nigeriaanse
onder-officier, aldus de berichten
van Unifil, werd bij een schoten
wisseling zwaar gewond. Het VN-
vredesleger telt bijna 6000 man
en werd een jaar geleden in het
leven geroepen. Tot nu toe von
den 21 militairen de dood en
raakten ruim vijftig gewond.
De Libanese regering heeft beslo
ten, de Arabische Liga officieel
om verlenging van het mandaat
van de Arabische vredesmacht te
vragen. Dit mandaat dat al twee
maal is verlengd, loopt op 27 april
af.
Na het vertrek van de 1.250 militai
ren uit Saoedi-Arabië in het ko
mende weekeinde zal de vredes
macht uit omstreeks 30.000 Syri
sche en 500 militairen van de
Verenigde Emiraten bestaan.
De Arabische vredesmacht werd
eind 1976 opgericht om een eind
te maken aan de burgeroorlog in
Libanon. Sindsdien is er her
haaldelijk langdurig en zwaar ge
vochten tussen de Syrische een
heden en de rechtse Libanese
militie in Beiroet.
Iraanse leger in botsing, nadat de
militairen hadden geweigerd ge
wone burgers van wapens te
voorzien. Sanandéu 512 km ten
westen van Teheran, ligt in een
wispelturig stammengebied. Een
correspondent die de stad vorige
week bezocht, voordat de ge
vechten uitbraken, meldde dat in
het gebied Kalasjnikov-machi-
negeweren (van Russische ma
kelij), geweren en pistolen vanuit
Turkije en een grote verschei
denheid aan lichte geweren, ba
zooka's en handgranaten te koop
Chomeini liet in een communiqué
weten dat de bemiddelingspo
ging bedoeld is om de Koerdi
sche problemen te regelen en hij
haalde uit naar "bekende contra
revolutionairen" die de Koerden
hadden aangezet tot rebellie, nog
maar zes weken na de revolutio
naire overwinning. De Iraanse
premier Mehdi Bazargan zei in
een toespraak tot een grote me
nigte in Teheran, dat de actie van
het leger in Sanand^j "ge
rechtvaardigd was om zijn basis
te verdedigen, om de revolutie te
verdedigen en de islam". De
premier zei te hopen dat de be
middelingspoging de gevechten
zal doen beëindigen.
"Principes"
In kringen van de Koerden werd
nog een bestand verwacht, het
derde na de mislukte pogingen
van maandag en dinsdag. Naar
hun mening zou het bestand iets
opleveren als "de twee partijen
het over de principes eens zijn".
De Koerden vragen zelfbestuur,
een grotere vertegenwoordiging
in bestuurlijke zaken en bevorde
ring van hun taal en cultuur. Ze
beklemtonen dat ?e geen separa
tisten zijn. Maar de Koerdische
bevolking in het naburige Irak
heeft vele jaren tevergeefs moe
ten vechten om een langgekoes
terd streven naar een Koerdisch
vaderland te verwezenlijken. De
afgezette ykvan Iran steunde tot
1975 een afscheidingsbeweging
van de Koerden in Irak, maar wij
zigde toen zijn standpunt en liet
de Koerden zonder geld en wa
pens aan hun lot over. De beslis
sing werd genomen om een ver
zoening tot stand te brengen met
Irak, een machtige mededinger
naar invloed in en om de Perzi
sche Golf.
Aanmoediging
Volgens politieke deskundigen kan
de jongste opstand een aanmoe
diging betekenen voor de leider
van de Koerden-beweging, Jalal
Talebani. zijn aandacht opnieuw
op Iran te richten na verscheide
ne mislukte pogingen in Irak zijn
plannen te verwezenlijken.
Rechtse elementen in Iran heb
ben al beweerd dat tot de opstand
is aangezet door Talebani en door
Iraanse linkse elementen, in een
tweevoudig streven het Koerden
probleem weer naar de achter
grond te dringen en tezelfdertijd
druk uit te oefenen op Chomeini.
De druk op Chomeini is de laatste
weken steeds groter geworden
met de nadering van een referen
dum over zijn islamitische re
publiek, een referendum dat
linkse en centrum-elementen in
Iran willen boycotten.
TEHERAN (UPI) - Voor de derde achtereenvolgende dag
is gisteren in de Koerdische stad Sanandaj, in het wes
ten van Iran, zware strijd geleverd. De Iraanse leider
ajatollah Chomeini heeft dringend twee bemidde
lingsmissies naar de omstreden stad gezonden. Volgens
onofficiële cijfers staat het aantal doden al op meer dan
500.
RESERVAAT
IN 'T ZONNETJE
