Staatprijs voor
Harry Mulisch
Trijfel
Routineuze 'Rattenkoning'
Goede start
Lakonini's
MAANDAG 26 FEBRUARI 1979
Afgelopen zaterdagmiddag
was ik zo fortuinlijk in de
Haarlemse boekhandel Coe-
bergh de nieuwe verhalen
bundel Met herenhotel" van
Herman Pieter de Boer me)
enige welgekozen woorden te
mogen introduceren. Van
twee tot vier uur verkochten
H. P. en illustrator Pat An
drea honderdvijftig boeken.
Ik bedoel maar. Terwijl ze
toch al eens, aan de hand van
het aantal verkochte exem
plaren in 1978 van „De vrouw
in het maanlicht"„Het da-
mesortcest en „De kellnerin"
hadden uitgeregend dat er.
rekening houdend met de
openings- en sluitingstijden
van de boekwinkels, elke zes
minuteneen boek van hen was
verkocht. Herman Pieter de
Boer dagdroomt nu van een
soort belklokje, dat elke zes
minuten even een helder
„PING!" laat horen om hem er
aan te hierinneren dat er zo
juist weereen bock verkocht is
met de aanklevende royalty's.
Mn dan opeens hoor ik snel
achter elkaar „ping, ping,
ping!", dan blijkt er door het
hele land een stormloop op de
boekhandels gaande te zijn
van mensen die Met herenho
tel" willen kopen voor het te
laat is!" dagdroomde Her
man Pieter de Boer verder, -
maar dat thema heeft hij, in
een andere vorm, eigenlijk al
verwerkt in het verhaal over
de monnik Linus.
Eerstezinsel
Ik begon mijn referaat over
„Het herenhotel" in die boek
handel met het voorlezen van
het „grillige", negenentwin
tigste verhaal in de bundel.
Aan het slot daarvan klonk
een dankbaar applaus. Ik heb
toen onthuld dat zij eigenlijk
voor mij hadden geklapt,
want dat ik dit krakkemikki
ge verhaaltje had samenge
steld uit de eerste zinnen van
respectievelijk de verhalen 4,
17,27, 16.5,23,22, 18, 12, 11,
15,20,19,26,25,21,9,14,6,24,
7, 13, 3, 8, 10, 1. 28 en 2. Een
nieuw literair genre, dat ik
V
Ooor
Nico
Scheepmaker
het „Eerstezinsel" heb ge
doopt Je mag van een boek of
verhalenbundel geen eerste
zinnen weglaten, je mag ze
niet ombuigen en je mag er
niets tussen voegen,-zo zijn de
spelregels, dus zo moet het ge
speeld worden. Als voorbeeld
heb ik de eerste roman geno
men van P.C Hooftprijswin
naar Harry Mulisch, .Archi
bald Strohalm", dat 9 druk
ken heeft beleefd. Eén eerste
zin heb ik, omdat hij wel heel
erg lang was, halverwege bij
de puntkomma afgebroken.
Het resultaat lijkt ongeveer
net zo op een echt verhaal als
de spiegelbeeldige Revolutie
etude van Chopin, gespeeld
door Maarten Bon tijdens de
huldiging van Harry Mulisch,
op een oorspronkelijke etude
van Chopin leek. Er moet ech
tereen bo^k zijn waarvan alle
eerste zinnen van de verhalen
of hoofdstukken, mits handig
gerangschikt, weereen nieuw
en acceptabel verhaal van de
auteur vormen. Zodra ik dat
gevonden heb, zal ik u het per
ommegaande laten weten.
Dan volgt nu het „eerstezin
sel" van Archibald Stro-
Boris Bronislaw
„De woonschuit van Boris Bro
nislaw lag aan de andere
kant van het bos in een ka
naal, dat bij het stadje uit
monddein de gracht .waaruit
hij driekwart jaar geleden
Mozes had gered. Sneeuw was
er nauwelijks gevallen dit
jaar, wel had het veel gevro
ren. 's Morgens tegen tienen
was Hilde beginnen te klagen
over wat pijn in haar buik en
rug, die gauw genoeg weer
weg was, maar toen was Boris
Bronislaw ook al weg: fiet
send als een razende naar de
dokter. Het bericht van zijn
verbazingwekkende voorne
men, Ouwe Opa te overtroe
ven, had zich snel verspreid,
springend van straat naar
straatvan huis tot huis. Hier
zakt de lijd plotseling in el
kaar. er komt een telegram:
we kolken weg naar een diep
verleden,-met een telefoonge
sprek zullen we weer boven
komen... Toen hij weer wat tot
zichzelf begon te komen,merk
te hij dal hij nog op de kermis
was.
Toen archibald strohalm laat in
de volgende ochtend ont
waakte. bleef hij nog even met
gesloten ogen liggen. Geleide
lijk begonnen zijn nevelige
plannen zich duidelijker af te
steken en zijn denkbeelden iri
woorden over te gaan. Behal
ve de vogels, gebeurde er sinds
Abram weinig met archibald
strohalm. Het ivas lente, mei,
en de natuur begon te dansen.
Datgene wat de man van Na
zareth leefde en stierf, het is
hetzelfde als datgene wat het
aanzijn geeft aan de wereld
zoals wij haar zienditzelfde
ovum philosophicum, dat in
woorden uitgedrukt had moe
ten worden, teisterde archi
bald strohalm. Een minuut la
ter stond hij rechtop aan de
andere kant van de tafel. Zit
tend achter zijn schrijftafel
kon archibald strohalm een
deel van het pleintje overzien:
de kerk, de vleeshal, een paar
huizen: dc rest verdween on
der het raamkozijn.Ook de uil
zag uit op het pleintje. Op de
avond van deze dag, na ge
slapen en gedouchet te heb
ben, ging archibald strohalm
tiaar Boris Bronislaw. Zomer
was het", (eerste zinnen van
de hoofdstukken 12,6,16,3,5,
14. 13,4,8,10,9, 15,7, 1,2 en
U).
AMSTERDAM (GPD) - „Bij deze
schrijver, die soms ernstig, bijna
komisch kan schrijven, en dan
weer baldadig en luchthartig, en
soms in een onnavolgbaar meng
sel van beide, jonglerend met we
tenschap en alchemie, weet de le
zer nooit helemaal waar hij aan
toe is. Het ligt in onze volksaard
daar onwennig tegen aan te kij
ken".
Dit zei minister Til Gardeniers van
CRM zaterdagmiddag in een toe
spraak ter gelegenheid van de
uitreiking van de P.C.-Hooftprijs
1977 aan Harry Mulisch in de
Amsterdamse stadsschouwburg.
Deze hoogste letterkundige prijs
heeft volgens de bewindsvrouw,
ondanks allerlei oude tradities
die zijn aangetast, nog alle glans
behouden. Een „storende
schoonheidsfout" is dat de prijs
achterloopt. Dit jaar zal ook nog
de P.C.-Hooftprijs 1976 worden
uitgereikt. In 1980 worden de
„prijswinnaars" voor 1978 en
1979 aangewezen. „Dan zijn we
weer bij", aldus de minister.
Harry Mulisch is volgens de minis
ter een steeds veranderende
chroniqueur en spiegel van het
zich steeds weer wijzigende
tijdsbeeld. Dat is wellicht de re
den dat hij met zijn verontrus
tend^ schrijverschap het raadsel
achtige zo dicht bij de mensen
kan brengen. „Alle schijngestal
ten van Mulisch hebben een
vleug van het profetische. Zo'n
schrijver leeft bij rituelen. En
men hoeft „Voer voor psycholo
gen" maar op te slaan om te zien
wat een literaire prijs daar bete
kent", aldus de minister, die er
aan toevoegde dat uit de fonke
lende mozaïekbeelden van zijn
werk het beeld van een groot en
consistent schrijverschap op
doemt.
LEIDEN - Het gitaarduo Piers
Hayman en John Kuiper was
gisteravond in-het LAK-thea-
ter te gast. Het liet zich bij de
ze gelegenheid terzijde staan
door Paul Millns (piano),
Theo de Jong (bas) en Tony
Nahar (toetsen en percussie).
Dat Hayman en Kuiper
nummers van hun jongste el
pee. 'Same difference', in dit
optreden verwerkten was
voorspelbaar. 'Hang on to ho
pe'. 'How will you pass the
time' en 'No time left for pa
radise' zijn nummers, die in
Hayman
Kuiper:
geslaagd duo
sterke mate het muzikaal pro
fiel van beide heren (en hun
begeleiders) bepalen. De wat
op de 'Dubliners' gelijkende
Haarlemse folkmuzikanten
zorgden er voor, dat de ver
wachtingen van de in grote
getale opgekomen folklief-
hebbers volledig bewaarheid
werden. Het is een goede
zaak, dat het LAK-theater te
genwoordig ook de zondag
avonden in haar theater
schema opneemt. Dat daarbij
de folkmuziek (min of meer
historisch in het verdom
hoekje) extra aandacht krijgt,
lijkt een teken aan de wand.
Het is te hopen, dat het niet bij
deze. in het genre-toch vrij
unieke, folkmanifestatie
blijft.
BERT KOEKEBAKKER
LEIDEN -Een vergelijking met
enerzijds 'Jan Rap en z'n
maat' en anderzijds 'Keef-
man' (Jacques Commandeur)
dringt zich onwillekeurig aan
het publiek op, wanneer het
kijkt naar het door ex-verple
ger Rob Bognar geschreven
toneelstuk 'De nacht van de
rattenkoning'. Daarnaast lijkt
ook een vergelijking met
'Toestanden' (slechts wat in
houd betreft en niet als dra
matische interpretatie) bin
nen de rede te liggen. Het is
daarom niet verwonderlijk,
dat het merendeel van de, za
terdagavond in een fiiet uit
verkochte Leidse Schouw
burg aanwezige, toeschou
wers met dit stuk niet goed
raad wist. De 'Stichting Thea
terunie' had vorig jaar met
'Jan Rap' erg veel indruk ge
maakt en was derhalve aan
z'n stand verplicht middels
'De Rattenkoning' die op
gaande lijn verder uit te bou
wen. Daarvan was zaterdag
avond echter absoluut geen
sprake. Vooral de dialogen
tussen resp. Otto (Frederik de
Groot), Wim (Pim Vosmaer)
en Bram (Peter Bolhuis) wer
den te frequent bepaald door
een grote, haast geforceerd
overkomende, toneelmatig
heid. Men heeft het stuk zo
vaak gespeeld (er volgen nog
slechts twee voorstellingen in
dit seizoen), dat acteurs en ac
trices overmatig spontaan op
eikaars opmerkingen reage
ren. Nadrukkelijk duidelijk
wordt de voorspelbaarheid
binnen het hele theaterge-
beuren. Men zou kunnen
stellen, dat 'De Rattenkoning'
aan routine ten onder gaat.
Voorts is niet geheel duidelijk
wat c^e auteur met het stuk
heeft willen zeggen. Dat psy
chiatrische patiënten tot een
grote mate van onmondig
heid en depersonalisatie ge
doemd zijn, mag veronder
steld worden algemeen be
kend te zijn. Ook het 'plat-
spuiten' behoort tot de inge
burgerde begrippen in onze
omgangstaal. Wat moeten we
er dan mee? De "machts
strijd" op zichzelf is volstrekt
oninteressant en het schilde
ren van de spanningen, waar
aan een verpleger in een psy
chiatrische inrichting bloot
staat, is tegelijk hoofdzaak als
bijzaak. Voor verplegers en
verpleegsters onder het
publiek zal er wel een grote
herkenbaarheid van 'De Rat
tenkoning' uitgaan. Echter
voor deze groep lijkt het stuk
juist niét geschreven.
BERT KOEfcEBAKKER
LEIDEN - In het LAK-Theater pre
senteerden zich zaterdagavond
de clownsgroep de Lakonini's.
Deze Leidse groep is voortgeko
men uit de cursus clownerie die
het LAK organiseerde. Een aan
tal cursisten besloot later als
werkgroep in de sektie
N.V.-Drama door te gaan. Na vele
voorstellingen verzorgd te heb
ben in Leiden en omstreken
kwam men tot de oprichting van
de Stichting Clowns-Collectief
de Lakonini's. Deze stap leidde
tot de presentatie van het nieuwe
programma: 'Keep Trying".
Die eerste confrontatie in deze sa
menstelling viel lang niet tegen.
Duidelijk is te zien dat er hard aan
het programma is gewerkt, en dat
de individuele mogelijkheden
goed zijn bekeken en uitgebuit,
De vele acts zijn over het alge
meen amusant en sommige heb
ben zelfs een verassende clou
Het enige punt van kritiek is
Leidse bioscopen
9.15 u
12 j:
CAMERA: "The man from the organiza
tion", 7.00 en 9.15 uur, 16 jr. Kindermati
nee: "Winnetou keert terug", za., ma., di.
en woe. 2.30 uur. Nachtvoorstelling:
"Taxi driver", vr. en za. 11.30 uur, 16 jr.
LIDO 1: "Een vrouw als Eva", dag. 2.30,
7.00 en 9.15 uur, zo. ook 4.45 uur, 16 jr.
LIDO 2: "De man van Atlantis", dag.
2.30,7.00 en 9.15 uur, zo. ook 4.45 uur, al.
LIDO 3: "An unmarried woman", dag.
7.00 en 9.15 uur, do. en vr. ook 2.30 uur, 16
jr. Kindermatinee: "Tom en Jerry", za.,
zo. ma., di. en woe. 2.30 uur, zo. ook 4.45
bTUDIO: "Beyond good and evil", dag.
7.00 en 9.15 uur, do. en vr. ook 2.30 uur. 16
jr. Kindermatinee: "Bambi",za., zo., ma..
Ongevallendienst elke dag Academisch
Ziekenhuis behalve van dinsdag 13.00
uur tot woensdag 13.00 uur. (Diacones-
senhuis) en van vrijdag 13.00 uur tot za
terdag 13.00 uur Élisabeth-ziekenhuis.)
Bezoekuren
ziekenhuizen
Avondbezoekuur 18.30-19.30
Kraamafdeling: vaders extra van
18.00-18.30 uur. Kinderafdeling dage
lijks van 14.00-19.00 uur. (Niet meer dan
2 bezoekers per patiënt).
Sint Élisabeth-ziekenhuis:
Volwassenen, dagelijks van 14.00-14.45
uur én van 18.30-19.30 uur.
Kraamafdeling:dag.van ll.15-12.00u
(alleen voor de echtgenoot)
15 00-16.00 uur en van 18.30-19.30 i
Babyshow en avondbezoek.
Kinderafdeling: dag.
Academisch Ziekenhuis
Voor alle patiënten (behalve kinderen)
zijn de bezoekuren als volgt:
Elke dag:
14.15-15.00 uur
18.30-19.30 uur
Voor de prematurenafdeling gelden de
volgende bezoekuren (alleen voor ou
ders en grootouders).
Dag. van 14.30-14.45 uur
en van 18.30-18.45 uur.
Bezoek aan ernstige patiënten:\
ernstige patiënten doorlopend be
zoek wordt toegestaan kan de hoofdver
pleegkundige hiervoor speciale kaarten
Bezoektijden Kihderkliniek:
Dagelijks:
15.00-15.45 uur
18.30-19.00 uur.
Bezoektijden kinderafdeling:
Elke dag:
Alphen aan den Rijn
Rijnoord: le en 2e klas 11-11.30;
13.30-14.15 en 18.30-19.30 uur 3e klas
13.30-14.15 en 18.30-19.30 uur Kraamaf
deling 13.30-14 45 alleen voor echtgeno
ten 19-20 uur. Kinderafdeling voor ou
ders 18.-18.30 uur.
Geluidshinder
Schiphol
Klachten over geluidshinder van vlieg
verkeer van en naar Schiphol kunnen
dag en nacht worden gemeld bij het in
formatiecentrum Geluidshinder Schip
hol (020-175000).
genlijk dat de Lakonini's soms de
neiging hebben het allemaal wat
te ingewikkeld te doen, waardoor
er een cabaretesk element wordt
ingevoerd. Nu weet ik ook wel
dat er sinds Joseph Grimaldi op
het gebied van de clownerie een
hoop veranderd is, en dat de li
chamelijke grap terrein verliest
maar te veel verhaal doet mijns
inziens afbreuk aan de clownerie.
Gelukkig geldt het hier slechts
een paar acts. Over het geheel ge
nomen was het een onderhou
dende voorstelling.
LOUIS CORNELISSE.
Kindermatinee: "Lucky Luke",
woe. 2.30 uur. Nachtvoorstelling: "Por
no complot", vr. en za. 11.30 uur, 16 jr.
Bioscopen Alphen
EURO 1: "The Buddy Holly story", dag.
1.30, 6.30 en 9.00 uur, zo. ook 4.00 uur, al.
Nachtvoorstelling: "De gouden vuisten
van de tijger", za. 12.15 uur, 16 jr.
EURO 2: "Force 10 from Navarone",
dag. 14.5, 6 45 en 9.15 uur, zo. ook 4.15
uur, ook 12.15 uur, 12 jr.
EURO 3: "Een vrouw als Eva", dag. 2.00,
7.00 en 9.30 uur, zo. ook 4.30 uur, 16 jr.
Nachtvoorstelling: "The devils", za.
12.15 uur, 16 jr.
EURO 4: "Veel liefs uit Moskou", dag.
2.15,7.15 en 9.45 uur, zo. 4.45,7.00 en 9.45
uur, za. en woe. alléén 7.15 en 9.45 uur, 12
jr. Kindermatinee: "Pedro's wonder
baarlijke wereldreis", za., zo. en woe.
2.15 uur. Nachtvoorstelling: "Het meisje
met de fluwelen tong", za. 12.15 uur, 16
jr.
Bioscoop Voorschoten
GREENWAY-theaten "De wraak van de
roze panter", vr. en za. 9.15, zo. 4.00 en
8.45 ma. en di. 4.00 uur, al. "The Swarm",
vr. en za. ma. en di. 7.00 uur, zo. 6.15 en
woe. 8.00 uur, 12 jr. Kindermatinee:
"Herbie gaat naar Monte Carlo", zat t/m
woe. dag. 2.00 uur.
^ad^ïlieaius.
26 februari 1979
Honderd jaar geleden stond in
de krant:
- Over koning Johan van Sak
sen, die vijfjaar geleden te Pill-
nitz overleed (1801-1873,Red.) is
dezer dagen in Duitsche bladen
het volgende verhaal gepubli
ceerd. Hij was gewoon eiken
morgen eene wandeling te ma
ken in zijn tuin, waar het
publiek gelegenheid had den
vorst niet slechts te zien, maar
ook te spreken. Op een morgen
dat hij zijn paleis verliet,zag de
schildwacht hem aan, maar
maakte geene beweging om hem
de militaire eer te bewijzen. De
koning begreep dat dc schild
wacht hern niet kende. Hij tastte
in zijn zak, haalde een geldstuk
te voorschijn en gaf het den sol
daat met de woorden: "Mag ik
het genoegen hebben mij zeiven
aan u voor te stellen
- (Adv.) J.P. Riedel, Langebrug
14, Leiden, Fabriek van Me-
taalvrije Minerale Wateren
(volgens systeem Beins). Prijs
courant: Mineraal water per
flesch f 0.05, soda en seltser f
0.10, gember bier, limonade ga-
zeuse en champagne cider f
0.12. Medicinale waren op be
stelling. De ledige Kogelfles-
schen worden a 25 Cents bere
kend en vooruit betaald, maar
bij terugbezorging tegen de
volle waarde teruggenomen.
Beleefdelijk wordt men uitge-
noodigd mijne Fabriek ie ko
men bezichtigen, en in het bij
zonder HH. Doctoren en Schei
kundigen. Depothouders: N.G.
Spaargaren, Kapelstraat 5,
VV.G. la Garde, Noordeinde 8 en
W.P. van Wingen, Hoogewoerd
117, Leiden.
Vijftig jaar geleden:
- Volgens een speciaal bericht
van de Londensche "Times"
heeft commander Byrd (Ameri
kaans militair, poolreiziger en
vlieger, 1888-1957, Red.) tijdens
een vlucht met twee vliegtuigen
groote uitgestrektheden van een
vast land bij de Zuid-Pool ont
dekt. Hij nam van dit land bezit
voor de VS. en noemde het Ma-
ry-Byrd-land. Ten Oosten en ten
Zuiden van dit land ontdekte
hij twee groote bergketens, on
geveer 2 a 3.000 meter hoogDeze
bergketens noemde Byrd dé
Rockefeller Range. Het Mary-
Byrd-land ligt tusschen de Ross
Zee en Graham-land.
- In België, Frankrijk en Enge
land is de dooi ingetreden,
maar in Duitschland blijft het
vriezen, evenals in Grieken
land, waar verscheidene dor
pen onder de sneeuw van de bui
tenwereld zijn afgesneden. De
inwoners hebben groot gebrek
aan levensmiddelen. Alleen in
Macedonië dooit het, maar daar
wordt de bevolking getroffen
door zware overstroomingen. In
den Peloponnesus en andere
provinciën van Griekenland ts
de toestand door de sneeuw nog
kritiek. In een dorp in de omge
ving van Karponizzi worden
150 gezinnen met den honger
dood bedreigd.
