Jimmy Carter:
president die
,de goede dingen
doet'
I
I
Ie
'k*m&
WASHINGTON - Het
Amerikaanse presi
dentschap is niet meer
wat het geweest is.
Toen Dwight Eisenho
wer twee jaar president
was, had de CIA met
zijn instemming staats
grepen bewerkstelligd
in Iran en Guatemala.
Kennedy had zich ge
stort in het mislukte
avontuur van de Var
kensbaai, teneinde Cas
tro uit het zadel te lich
ten en hij had te maken
gekregen met crises in
Berlijn en vanwege Cu
ba.
Lyndon Johnson was begon
nen met een heilloze onder
neming in Vietnam en vaar
digde mariniers af naar de
Dominicaanse Republiek.
Nixon breidde de oorlog in
Zuidoost-Azië uit tot Laos en
Cambodja, hetzelfde Cam
bodja waar Gerald Ford nog
snel even wat Amerikaanse
soldaten heen stuurde om de
bemanning van de Mayaguez
te bevrijden.
In deze dagen van Jimmy Car
ter is het anders. Wat direct
toepasbare Amerikaanse
machtsmiddelen betreft - en
die reiken wel wat verder dan
het bedaagde voorbeeld van
de aan vreemde kusten op
duikende kanonneerboten -
beheert de moralist uit Plains
een ietwat verlopen winkel.
Dat heeft te maken met ver
anderende tijden, omdat de
VS zich na Vietnam van
rechtstreekse bemoeienissen
elders willen onthouden en
zeker na het falen van zelfs
een bescheiden operatie als
die in Angola. Het heeft ook
te maken met het feit dat pre
sident Carter elk duidelijk
concept vooreen buitenlands
beleid lijkt te ontbreken.
Gezichtsverlies
Jimmy Carter heeft tot
nu toe ernstige internatio
nale confrontaties kunnen
vermijden en vooral ook wil
len vermijden. Hij is er echter
niet in geslaagd het Ameri
kaanse volk ervan te overtui
gen dat het nodig is daarvoor
een prijs te betalen, waaruit
men lichtvaardig de conclu
sie zou kunnen verbinden dat
het vermijden van conflicten
noodzakelijkerwijs politiek
gezichtsverlies betekent.
Wanneer zo'n beleid, geba
seerd op de stelling dat de VS
niet het recht hebben voor
andere volken uit te maken
welke regering zij moeten
hebben, berust op een gron
dige kennis van zaken en enig
historisch besef, dan is daar
wat voor te zeggen. Het beleid
wordt echter van twijfelach
tige kwaliteit wanneer blijkt
dat andere betrokken belang
hebbenden zich door deze
wijze van terughouding van
Amerikaanse kant niet tot een
soortgelijk standpunt laten
verleiden. Het gevolg is dan
toenemende chaos en een
rappe vermindering van
Amerikaanse, en in het alge
meen westerse, invloed. Afri
ka en Iran zijn er voorbeelden
Steeds meer moet men zich,
naarmate Carters buitenlands
beleid zich ontwikkelt, de
vraag stellen in hoeverre het
wordt bepaald door de Dood-
zaak om in gevarieerde soor
ten looppas achter de feiten
aan te hollen, die zich aandie
nen zonder dat de VS blijk
baar tevoren daaromtrent
enig vermoeden hadden ge
koesterd. Zelfs al zijn de fei
ten bekend, dan nog is het
bijvoorbeeld uiterst vreemd
dat de VS zich door de sjah
hebben laten voorschrijven
geen contact te hebben met
de Iraanse oppositie, dan nog
is het onverklaarbaar hoe
Carter de sjah kan afschilde
ren als een brok rust in een
overigens turbulent Midden-
Oosten, terwijl de tekenen al
ruimschoots, bij herhaling en
in grote letters, aan de wand
stonden geschreven voor de
genen die wilden lezen. Car
ter wilde kennelijk niet le-
Nonchalance
Zo blijven de verschrikkelijke
vergissingen plaatsvinden:
de referentie aan Carters
diarrhee tijdens een officiële
lunch in Mexico, de mes en
vork als geschenk voor Mexi
co's eerste dame, die ooit wa
ren gemaakt voor vertegen
woordigers van een buiten
landse overheersing (zoiets
als een theekopje van Hitier
dat Helmuth Schmidt aan
koningin Juliana komt over
handigen, hoewel... Laten we
zeggen een mes en vork van
Napoleons broer Lodewijk,
vvdarmee ojscard d'Estaing
op Soestdijk arriveert), een
menu met kaas voor China's
vice-premier Deng, hoewel
Chinezen volgens kenners
geen kaas kunnen zien. Klei
ne dingen, weliswaar, maarzij
getuigen van een enorme
nonchalance, waarvoor wel
iswaar Carter niet de eerst
verantwoordelijke is, maar
die toch signaleren dat Ame
rika naar de geest liever
commando's zou uitdelen aan
kanonneerboten, dan „aap
wat heb je mooie jongen"
spelen.
Tragischer is het dat deze mis
vattingen de hele buitenland
se politiek doortrekken. Van
onbelangrijke tot belangrijke
kwesties, te midden waarvan
president Carter, vol onge
twijfeld goede bedoelingen,
zijn beslissingen zit te nemen:
een president die volgens een
van zijn medewerkers, on
langs in de Washington Post
naamloos geciteerd, ,.de goe
de dingen verkeerd doet". De
eerste twee jaar van zijn pre
sidentschap zijn voor Carter
dan ook een tamelijk ruwe
confrontatie geweest tussen
de ideeën die hij zo parmantig
het Witte Huis binnendroeg
en de werkelijkheid waarmee
de VS in deze wereld te ma
ken heeft. Die ideeën - om
trent mensenrechten bij
voorbeeld, een nieuwe allian
tie tussen de VS, Europa en
Japan, nieuwe verhoudingen
tot Latijns-Amerika, culmi
nerend in het feit dat Carter
bij zijn inhuldiging niet alleen
tot de Amerikanen sprak,
maar ook de rest van de we
reld boodschappen zond - be
rustten vrijwel zonder uit
zondering op de veronder
stelling dat de VS de wereld
het goede zou kunnen voor
schrijven, als eenvoudig uit
vloeisel van macht.
Niets bleek minder waar: met
zijn beleid op het gebied van
de mensenrechten raakte hij
al snel in de moeilijkheden en
het is allang geen centraal
punt in Carters beleid meer.
In Afrika liep Amerika volle
dig vast in het politiek drijf
zand. Iran ging verloren - de
ogenschijnlijke triomf van
Camp David is pas werkelijk
een zegepraal als de vrede
tussen Israël en Egypte er ook
komt, het komende SALT-
verdrag stuit op toenemende
weerstand - de sterk ver
zwakte positie van de dollar,
die de VS pas na lang aarzelen
en op Europees-Japans aan
dringen, actief zijn gaan steu
nen. heeft de internationale
verhoudingen niet bevor
derd. Met het verlies van het
Iran van de sjah bevinden de
VS zich wederom in de ver
trouwde positie van mede
plichtige aan onderdrukking.
En het stopzetten van de
olieleveranties uit Iran heeft
aangetoond hoe onthutsend
slecht de VS zijn voorbereid
op een oliecrisis, die nu toe de
reële mogelijkheden be
hoort.
Compromissen
Waar Carter met hooggestemde
verwachtingen van wal is ge
stoken, heeft hij uiteindelijk
voor compromissen moeten
kiezen, om niet in de kou te
worden gezet. Het feit dat hij
in de VS niet minder dan 43
staatshoofden en regerings
leiders heeft ontvangen en er
in hun eigen land 29 bezocht,
noch de maar liefst 400 per
soonlijke brieven van meer
betekenis dan beleefdheids
frasen, die hij verstuurde,
kunnen iets veranderen aan
het feit dat Amerika's interna
tionale leiderschap geenszins
klakkeloos meer wordt aan
vaard, alle positieve ideeën
ten spijt, want die hebben pas
werkelijk betekenis wanneer
zij binnen het raam van een
consequent beleid worden
toegepast.
De duidelijke verschillen van
opvatting tussen de naar
compromissen en onderharr-
deling strevende minister van
buitenlandse zaken Cyrus
Vance en de confrontatie-fi
losofie die Carters adviseur
op het gebied van de natio
nale veiligheid, Brzezinski,
aanhangt, zijn aan de kwak
kelige indruk die Carters be
leid op de buitenwereld
maakt niet vreemd. Het ligt
Lyndon Johnson
..begon met heilloze onderneming in Vietnam...
voor de hand dat de Russen
daarvan vergaand gebruik
maken en bij hun bemoeie
nissen succesvoller zijn, om
dat zij zich niet behoeven te
laten hinderen door de scru
pules die Carter tot integre
rend deel van zijn beleid heeft
willen maken.
Verouderd
Carter is in zijn eerste jaren als
president sterk verouderd
Het mag dan zijn datje in zo'n
functie na enige tijd betrek
kelijk immuun wordt voor de
kritiek die van alle kanten op
je wordt afgevuurd, maar
toch moet het pijn doen om
op de opiniepagina's van de
New York Times van afgelo
pen zondag de volgende aan
hef van een hoofdartikel te le
zen ..Het is moeilijk een pre
sident te verdedigen die een
goodwill-reis naar Mexico
begint met het ophalen van
herinneringen aan „Monte
zuma's wraak". Een foutje
vormt nog geen ramp, maar
wat stijl betreft, lijkt de rege
ring-Carter alle gevoel voor
klasse te hebben verloren.
Nauwelijks had de regering
het onsmakelijke debat tus
sen drie ministers van bui
tenlandse zaken - Vance,
Brzezinski en Young -binnen
de perken gebracht, of daar
dienden zich twee ministers
van financiën aan - Blumen-
thal en Schlesinger - die de
buitenlandse dollarmarkt be
goochelden met strijdige
schattingen omtrent de tekor
ten aan Iraanse olie. Israël
werd dooreen vleugel van het
ministerie van buitenlandse
zaken afgerost, terwijl een
andere afdeling bedelde om
concessies tegenover Egypte.
En terwijl de minister van de
fensie aan gematigde Arabi
sche regimes stabiliteit poog
de te verkopen, werd het de
broer van de president, onge
hinderd, toegestaan propa
ganda te maken voor de one
venwichtige kolonel Khadafi,
met anti-semitische opmer
kingen op de koop toe. Ge
brek aan verband mag dan tot
de essentie van politiek beho
ren, maar dit is belachelijk.
Toch, de president verdient te
worden verdedigd, niet om
dat hij de enige president is
die wij hebben, maar omdat,
zelfs op zijn stuntelige ma
nier, Jimmy Carter gezond
verstand in een hysterische
wereld blijft vertegenwoor
digen".
Is Amerika machtig? Jawel.
Weet Carter hoe die macht
binnen het raam van zijn op
vattingen zo effectief moge
lijk moet worden gebruikt?
Neen. Verschaft hij het lei
derschap waarop Amerika zit
te wachten? Neen. Gebruikt
hij de kansen die zelfs de te
genslagen op politiek gebied
hem bieden doeltreffend?
Meen. Neemt hy beslissin
gen? Ja. Carter is als geen an
dere president voor hem
vermoedelijk, op de hoogte
van de kleine lettertjes van
het buitenlands beleid. Maar
dat is kennis die op zichzelf
niet genoeg is wanneer de di
verse opties die hem worden
voorgelegd van de zijde van
zijn ministrie van buitenland
se zaken en zijn nationale vei
ligheidsraad, al bij voorbaat
zijn geschreven vanuit een
onderlinge conflictsitua
tie.
Carter is iemand die hardnek
kig blijft geloven in het goede,
omdat hij oordeeltriat zijn in
spiratie toereikend zou moe
ten zijn om dit alom aan de
oppervlakte te brengen. Wat
dat betreft behandelt hij de
wereld niet anders dan zijn
voormalige zondag
schoolklas in Plains. Iets wat
door Carter eenmaal als
„goed" is gekwalificeerd,
kan, in zijn opvatting, niet
plotseling slecht blijken. De
gevolgen van deze gevaarlijke
hoovaardij blijken desastreus
in het hele spectrum, dat grof
gemeten ligt tussen Bert Lan
ce en de sjah.
Zwakte
De blijkbare zwakte die daaruit
voortvloeit, geeft een man als
Kissinger de kans om met zijn
oordeel over bijvoorbeeld
SALT een soort staat in de
staat te gaan vormen. Kissin
ger, die formeel buiten de
machtsstructuur staat, wordt
zodoende door het Witte Huis
nogal opvallend gevraagd
toch vooral Carters bedoelin
gen met SALT te steunen,
omdat een „neen" van Kis
singer kan betekenen dat de
Senaat het verdrag verwerpt.
Dit zou een politieke ramp
zijn van de eerste orde, die
Carters uitzicht op een nieuw
presidentschap vrijwel zou
vernietigen. Dat, hetzij toege
geven, is speculatie. Maar de
situatie die deze veronder
stelling grond geeft, is nare
werkelijkheid, helaas.
De val van de sjah stond met
grote letters op de wand ge
schreven voor degenen die wil
den lezen. Carter wilde kenne
lijk niet lezen.
