Sowjet-Unie: Verplichtingen
tegenoverVietnam nakomen'
GEVOLGEN ACTIE CHINA BEPERKT?
Referendum
kernenergie
verworpen
Staking Iran afgelopen,
evacuatie is begonnen
Na Chinese inval in Vietnam
„Toestand in Iran
schold Kissinger"
Bemiddelingspoging
Tanzania en Oeganda
Arafat door Chomeini ontvangen
MAANDAG 19 FEBRUARI 1979
De Chinese actie aan de Vietname
se grenzen is weliswaar massaal,
maar zal vermoedelijk beperkt
blijven naar diepte en tijdsduur.
Veel hangt daarbij overigens af
van de vraag of de Sowjet-Unie
represailles wil nemen tegen de
atoominstallaties in de provincie
Xinjiang of tegen de industrie
centra in de provincie Heilong-
jiang. De Volksrepubliek zou in
ieder geval als voorzorg al ver
scheidene steden (waaronder een
van 300.000 inwoners) hebben
ontruimd.
Studies van soortgelijke situaties in
eerdere conflicten rond Korea,
Taiwan, India en Siberië hebben
in het optreden van Peking
steeds hetzelfde patroon aan het
licht gebracht. Het begint met
een reeks waarschuwingen, die
in ernst oplopen tot een bepaald
punt is bereikt. Vervolgens
neemt men altijd de voorzorg
voldoende mensen en materieel
bijeen te brengen voor aanzien
lijk overwicht. Ten slotte werpt
men de tegenstander in één keer
en uit alle macht terug tot voorbij
het omstreden gebied, om zich
daarna demonstratief op de uit
gangspositie terug te trekken en
onderhandelingen voor te stel
len.
Het lijkt erop dat dit doel ook in dit
geval zal worden nagestreefd.
Het feitelijk betwiste terrein is
namelijk minimaal: men is het
eens over de scheidslijn zoals die
op de oude kaarten staat aange
geven, alleen niet over de manier
waarop die op het terrein moet
worden afgebakend. Daarbij
moet men bovendien nog reke
nen dat het merendeel van de
1200 kilometer lengte over onbe
woonde bergen loopt waar een
stukje meer of minder er weinig
toe doet. Het gaat dus vooral om
enkele riviervalleien en door-
laatpassen.
De belangrijkste daarvan is de ver
keersas die van Nanning via het
Chinese Ningming en Pingxiang
naar het Vietnamese Na Sam en
Lang Son loopt en verder naar de
hoofdstad Hanoi. En natuurlijk
de kust met aan de ene kant Dong
Xing en aan de andere Mong Cai.
Het gaat hierbij echter slechts
over een paar honderd meter hier
en een vierkante kilometer daar.
Veel belangrijker is dan ook het
onderliggende politieke conflict
tussen beide landen, dat al ge
ruime tijd in ernst en omvang is
toegenomen.
De oorzaken van het conflict zijn
meervoudig. Allereerst was er de
verwijdering tussen de Sowjet-
Unie en China in de zestiger jaren
en de daarop volgende toenade
ring tussen de Volksrepubliek en
de Verenigde Staten in het begin
van de zeventigerjaren. Deze be
gonnen al toen de oorlog nog aan
de gang was en plaatsten Viet
nam dan ook voor aanzienlijke
moeilijkheden, hoewel dit land
aanvankelijk weigerde in het ge
schil partij te kiezen.
Ten tweede herleefde na de ak
koorden van Parijs in 1973 en de
oliecrisis in datzelfde jaar een ter
ritoriaal dispuut tussen Peking
en Hanoi over een viertal eilan
dengroepen in de Zuidchinese
Zee, die inmiddels van steeds
groter economisch en militair
belang waren geworden. Dit
>sloeg pas veel later over naar de
landsgrenzen, waar daarentegen
slechts kleine afwijkingen be
staan in de manier waarop de
theoretisch overeengekomen
grenzen in de praktijk moeten
worden toegepast. Formeel gaat
het nu dan ook slechts over een
heuvel hier en een vallei daar.
Maar informeel weten beiden dat
het eigenlijk om veel grotere za
ken gaat.
Daar is natuurlijk in de derde plaats
de twistappel Kampuchea (Cam
bodja). Vlak voor het Vietnamese
bevrijdingsfront in 1975 Saigon
veroverde, rukte-de Kampuche-
aanse Rode Khmer namelijk
Pnom Penh-binnen. Ze ontruim
den de hoofdstad, brachten de
bevolking op het platteland on
der in coöperaties, stelden haar
tewerk aan grote irrigatieprojec
ten, en traden genadeloos op te
gen iedere vorm van verzet. De
voornaamste reden die hiervoor
uiteindelijk werd opgegeven,
was dat men vreesde dat het gro
tere Vietnam het kleinere Kam
puchea evenals het naburige La
os zou proberen in te lijven in een
zogenaamde Indochinese federa
tie.
Omgekeerd zag Hanoi in deze mee
dogenloze politiek een bewijs
temeer dat de Rode Khmer niet in
staat waren op een „menselijke
manier" een socialistische revo
lutie door te voeren, en begon op
nog grotere schaal dan voorheen
Kampucheanen in haar eigen
land en pro-Vietnamezen in
Kampuchea zelf toe te rusten
voor verzet tegen dit regime. Ook
hier droeg een territoriaal dis
puut over eilanden en grensge
bieden trouwens bij tot een snelle
escalatie van gewapende conflic
ten.
Pnom Penh zocht daarop toenade
ring tot Peking en Hanoi tot Mos
kou. In deze situatie kwam de
vierde fase tot ontplooiing. Daar
bij begon Hanoi in 1977 uit vei
ligheidsoverwegingen de grens
gebieden in het noorden te zuive
ren van Chinezen die weigerden
de Vietnamese nationaliteit aan
te nemen. Bovendien nationali
seerde het in begin 1978 de laatste
kapitalistische bedrijven in het
zuiden, waardoor vooral grote en
kleine Chinese middenstanders
werden getroffen in Cholon - de
zusterstad van Ho tsji Mihn-stad
(het vroegere Saigon).
JAAP VAN GINNEKEN
In Zwitserland
(Van onze correspondent)
GENÈVE- De Zwitsers hebben
zondag een volksinitiatief dat
de moeilijkheden tot invoe
ring van kernenergie sterk
zou beperken op het nippertje
verworpen (51,2 tegen 48,8
procent). De initiatiefnemers
voor het referendum hadden
voorgesteld de beslissing
over het al of niet bouwen van
kerncentrales over te laten
aan de bevolking van de be
trokken en nabijgelegen ge
meenten. De meeste kantons
van het Franstalige deel van
Zwitserland stemden voor
het volksinitiatief, ook het
nieuwe Jura-kanton, dat
sterk geihdustrialiseerd is en
erg afhankelijk is van geïm
porteerde energie. Het kan
ton Genève, waar binnenkort
een centrale zal verrijzen,
stemde voor het voorstel.
Het Zwitserse volk zal op 20 mei
stemmen over het tegenvoor
stel van de regering over de
invoering van kernenergie.
Dit wetsvoorstel zal, zo zei
een regeringsvertegenwoor
diger, sterk rekening houden
met de verkiezingsuitslag van
het afgelopen weekeinde.
De opkomst voor deze stem
ming was 49 procent, hetgeen
voor Zwitserland erg hoog is.
Twee andere volksinitiatie
ven werden afgestemd, één
over het stemrecht vanaf 18
jaar (49 tegen 51 procent) en
één over reclame voor alcohol
en tabak (61 tegen 39 procent).
Dit laatste initiatief was door
de Goede Tempeliers gelan
ceerd en had wel erg ver
gaande gevolgen voor be
paalde burgerlijke vrijheden
gehad. Buitenlandse kranten
en tijdschriften met tabak- en
alcoholreclames waren op
Zwitsers grondgebied verbo
den geweest en behalve de
publiciteitsmilieus had ook
de hele sportwereld zware
schade geleden
initiatief zou zijn aangeno-
Het volksinitiatief over de be
scherming van wandelwegen
en -paden is echter met grote
meerderheid aangenomen (78
tegen 22 procent). De bevol
king heeft de regering hier
mee formeel verzocht te wa
ken over het voortdurend
krimpende en bedreigde
wandelwegennet. Het is de
tweede keer sinds de oorlog
dat het Zwitserse volk de fe
derale regering vraagt zich
met interne kantonale zaken
te bemoeien. Het Zwitserse
milieubewustzijn neemt
steeds meer toe.
LONDEN (AP) - Hen'ry Kissinger is
in grote mate verantwoordelijk
voor de machtswisseling in Iran.
Dit schrijft de vroegere Ameri
kaanse onderminister van bui
tenlandse zaken George W. Ball,
die in december vorig jaar door
de regering Carter werd aange
steld als adviseur voor Iran deze
week in het onafhankelijke
weekblad "The Economist".
Volgens Ball was het Richard
Nixon, onder wie Kissinger mi
nister van buitenlandse zaken
was, die de inmiddels afgezette
sjah aanmoedigde buitensporig
veel dure, moderne wapens te
kopen.
"Deze zware last had niet alleen een
financiële aderlating tot gevolg
die leidde tot beperking van de
ontwikkeling met daaruit
voortvloeiende werkloosheid en
ontevredenheid, maar voerde de
sjah ook tot een grootheidswaan,
die hem afsneed van ieder con
tact met de werkelijkheid met het
Iraanse volk", aldus Ball.
DAR ES SALAAM/NAIROBI
(Reuter-UPI-AFP-AP) - Tanza
nia heeft gisteren Libische radio
berichten tegengesproken vol
gens welke de Tanzaniaanse pre
sident Nyerere zich door Libi
sche bemiddeling bereid zou
hebben verklaard president
Amin van Oeganda te ontmoeten
om de grensoorlog tussen beide
landen te bespreken. Wel zou
volgens Tanzaniaanse regerings
kringen een ad hoe commissie te
vormen door ministers van bui
tenlandse zaken van landen van
de OAE (organisatie van Afri
kaanse eenheid) woensdag in het
Keniase Nairobi bijeenkomen
om het conflict te bespreken.'
In dezelfde bemiddelingspoging
door de Libische minister van
buitenlandse zaken zou Amin
volgens radio Oeganda, opge
vangen in Kampala „eenzijdig
hebben ingestemd" met Libische
voorstellen voor een onmiddel
lijk staakt-het-vuren en terug
trekking van troepen uit de
grensgebieden.
Open vijandelijkheden tussen Tan
zania en Oeganda begonnen in
oktober vorig jaar toen Oeganda
een deel van het noordwesten
van Tanzania bezette, dat door
Amin werd opgeëist. Na een paar
weken trok Oeganda terug, maar
toen beschuldigde Amin Tanza
nia van een invasie, wat Nyerere
ontkende.
Zaterdag is van ooggetuigen ver
nomen dat duizenden burgers uit
Masaka in zuidelijk Oeganda zijn
gevlucht.
Gemeld is dat de stad wordt bezet
door Tanzaniaanse legereenhe
den. Volgens de ooggetuigen is
schieten gehoord buiten Masaka,
maar er is niets met zekerheid
bekend over de aanwezigheid
van Tanzaniaanse invallers.
Inwoners van Masaka die vanuit
Nairobi in Kenia zijn opgebeld,
hebben verklaard dat vele bewo
ners van de stad in huis zijn
gebleven omdat ze nergens an
ders heen konden. Masaka is een
belangrijk streekcentrum op 130
kilometer ten zuiden van Kam
pala, de hoofdstad van Oeganda.
De officiële Oegandese radio, in
Nairobi beluisterd, meldde twee
dagen geleden dat een aantal
burgers uit Masaka en zes andere
steden in zuidelijk Oeganda was
gevlucht. In die uitzendingen
werd ook melding gemaakt van
zware gevechten met Tanzania-
nen.
Verdrag tussen
Vietnam en
Kampuchea
HONGKONG (AFP) - Vietnam en
het nieuwe bewind in Kampu
chea (Cambodja) hebben gisteren
in de Kampucheaanse hoofdstad
Phnom Penh een verdrag voor
vriendschap en samenwerking
getekend, zo heeft het Vietname
se persbureau bekendgemaakt.
(Van onze correspondent)
JAKARTA-BANGKOK - Ondanks oproepen vanuit Mos
kou, Washington, van VN-secretaris-generaal Waldheim
en vanuit verschillende andere hoofdsteden maakten de
Chinese troepen die zaterdag een invasie begonnen in
Vietnam gisteravond nog geen aanstalten zich terug te
trekken.
De Chinezen, die volgens officiële
mededelingen van het persbu
reau Hsinhua slechts een „stra
fexpeditie" uitvoeren, vanwege
de vele grensschendingen waar
aan de Vietnamezen zich schul
dig hebben gemaakt, zouden hun
snelle opmars gisteravond echter
hebben stopgezet, een tiental ki
lometers op Vietnamees grond
gebied.
In een ongewoon scherpe verkla
ring herinnerde de Sowjet-rege-
ring gisteravond aan het in no
vember 1978 gesloten vriend
schapsverdrag tussen Vietnam
en de Sowjet-Unie. „De Sowjet-
Unie zal zijn verplichtingen na
komen", aldus de verklaring van
het Kremlin. Overigens houden
die verplichtingen geen automa
tische militaire bijstand in, zoals
bijvoorbeeld het NAVO-verdrag
tussen de westelijke bondgeno
ten. Het vriendschapsverdrag
tussen Vietnam en de Sowjet-
Unie zegt alleen dat de beide lan
den „overleg" zullen voeren,
wanneer een van beide wordt
aangevallen of wordt be
dreigd.
Dreigend
Niettemin was de Russische ver
klaring dreigend genoeg: „Alle
verantwoordelijkheid voor de
consequenties van het doorgaan
met de agressie van Peking tegen
het Vietnamese volk zal worden
gedragen door de huidige Chine
se leiding", aldus de verklaring,
die verderop spreekt van de
„Chinese leiderskliek", die zich
niet heeft willen verzoenen met
het feit dat het volk van Kampu-
chea het „bloedige slagersregime
van Pol Pot heeft laten vallen en
de vriendschappelijke betrek
kingen met het naburige Viet
nam heeft hersteld".
Overigens ontbreken duidelijke
berichten van het front. Uit de
Vietnamese hoofdstad Hanoi
wordt gemeld dat de Vietnamese
militia's honderden Chinese in
vallers ter dood hebben gebracht,
maar westerse waarnemers me
nen dat de militia's, die belast zijn
met de grensbewaking, geen par
tij zijn voor de goed getrainde
Chinese troepen.
De Chinese aanval begon zaterdag,
over een 720 kilometer breed
front, nadat vrijdagavond nog de
Chinese regering had geprotes
teerd tegen wat werd genoemd
een Vietnamese inval op Chinees
grondgebied. Hanoi reageerde op
deze beschuldiging door te stel
len dat China verantwoordelijk
heid draagt voor „de misdaden,
bedreven aan de Chinees-Viet-
grens".
Radio Hanoi maakte intussen gis
teravond bekend dat de Vietna-
mesè troepen de Chinese invasie
in verscheidene provincies langs
de 1200 km lange grens tot staan
hebben gebracht. Volgens dit ra
diostation hebben de Vietnamese
troepen zware verliezen toege
bracht aan de Chinese strijd
krachten. In de eerste uren van de
invasie, aldus de tadio, hebben de
Vietnamezen dertien tanks on
schadelijk gemaakt en tenminste
250 Chinese soldaten gedood.
Van Chinese kant worden geen
bijzonderheden gegeven over de
verliezen aan eigen kant, noch
aan die van de Vietnamezen. Een
Chinese verklaring sprak slechts
van een „tegenaanval voor de
Vietnamese agressie".
Vietnam heeft een beroep gedaan
op leger en volk om sterk te blij
ven tegen wat het noemt de „Chi
nese invasiemacht". Het officiële
Vietnamese persbureau be
schuldigt China ervan een
agressieoorlog te voeren tegen
Vietnam en van hegemonisme.
Het Vietnamese volk heeft geen
ander alternatief dan terug te
vechten, aldus het persbu-
Westerse diplomatieke kringen in
Bangkok zeggen dat de Chinese
troepen de slecht getrainde Viet
namese militie aan de grens on
der de voet hebben gelopen. Chi- (Van c
na heeft verklaard dat het niet
van plan is Vietnamees grondge
bied te bezetten en dat het tot ac
tie is overgegaan nadat Vietna
mezen China tot het uiterste op
de proef hadden gesteld.
Peking verklaarde als antwoord op
het Vietnamese beroep op de
Sowjet-Unie en de Verenigde Na
ties dat de Chinese invasie
slechts bedoeld is om zijn zuide
lijke grens te verdedigen.
irrespondent)
BEIROET-NICOSIA - Yasser Ara
fat, chef van de Palestijnse be
vrijdingsorganisatie PLO - de pa
raplu waaronder alle Palestijnse
guerrilla-groeperingen van ui
terst links tot gematigd burger
lijk verenigd zijn -, is dit week
einde als eerste buitenlands poli
tiek leider in het nieuwe revolu
tionaire Iran gearriveerd en door
ajatollah Chomeini op zeer har
telijke wijze ontvangen. Arafat
heeft Chomeini op zijn beurt met
zijn overwinning en het welsla
gen van de revolutie in Iran gefe-
liciteerd.
De psychologisch-politieke bete
kenis van de ontmoeting Arafat-
Chomeini wordt in de Arabische
wereld - van Bagdad tot Rabat
(waar de verdreven sjah zich in
een paleis van gastheer Hassan II
heeft teruggetrokken) - op elke
niveau gevoeld: de mensen pra
ten er over, de pers meet het
breed uit en in regeringskringen
houdt men rekening met een mo
gelijke „as" PLO-Iran.
De Palestijnen hebben de Chomei-
ni-beweging vanaf het begin con
sequent gesteund, zoals zij ook
eerder Iraanse activisten en poli
tieke dissidenten hebben aan
gemoedigd in hun verzet tegen de
sjah. Algemeen wordt aangeno
men dat Iraanse studenten en
andere progressieven vanaf 1970
al ideologische en militaire trai
ningscursussen in Palestijnse
kampen in Libanon en Syrië
hebben ondergaan.
Lot Baktiar onzeker
Beroep
Gisteravond deed de secretaris-ge
neraal van de Verenigde Naties,
Kurt Waldheim, een beroep op de
partijen in het conflict de strijd te
beëindigen. Van een bijeenkomst
van de Veiligheidsraad was gis
teravond nog geen sprake. De
Vietnamese vertegenwoordiger
bij de VN, Ha Van Lau, vroeg
slechts om „passende maatrege
len" van VN-zijde om de terug
trekking van de Chinese troepen
te bewerkstelligen, üe Chinese
VN-delegatieleider, Tsjen Tsjoe,
verklaarde dat als er een bijeen
komst van de Veiligheidsraad
zou moeten plaatsvinden, die zou
moeten spreken over de „Viet
namese agressie tegen Kampu
chea".
(Van onze correspondent)
TEHERAN - Het economisch le
ven in Iran begon tijdens het af
gelopen weekeinde moeizaam
weer op gang te komen, naarma
te steeds meer werknemers ge
hoor gaven aan de oproep van de
geestelijk en politiek leider
Chomeini het werk te hervat
ten.
Zaterdagochtend reden er voor het
eerst weer normale stadbussen
door Teheran, de winkels gingen
open en ook op de olievelden in
het zuiden van het land versche
nen de ongeveer 67.000 arbeiders
weer. De produktie bedroeg za
terdag ongeveer 645.000 vaten,
bijna voldoende om het binnen
lands verbruik te dekken.
In kringen van de olie-industrie
heerste intussen nog verwarring
over de plannen die de nieuwe
regering-Bazargan zou hebben
met de olie-export. De afgelopen
dagen kwamen er zowel uitspra
ken dat men de export blijvend
tot een zeer laag niveau zou be
perken, als verklaringen over een
herstel van de olie-export tot het
niveau van voor de revolutie.
Volgens waarnemers zal de pro
duktie voorlopig echter nog wel
laag blijven, ook al omdat op de
terreinen van de oliebronnen nog
veel tijd wordt vrijgemaakt voor
discussies over de manier waarop
de Iraanse olie-industrie in de
toekomst moet worden be
heerd.
Zaterdag kwam ook de uittocht van
de Amerikanen en Westeuropea
nen uit Iran goed op gang, nadat
vrijdag al enkele vliegtuigen met
Amerikanen waren vertrokken.
Zwaar bewaakt door gewapende
aanhangers van Chomeini moes
ten de evacués met bussen naar
het vliegveld worden ge
bracht.
Als motief voor de controles werd
gegeven de vrees dat generaals,
Savak-agenten en andere vroege
re medestanders van de sjah zou
den proberen te ontkomen aan de
strafvervolging, die hen in Iran te
wachten staat.
Ook Amerikanen en andere wes
terlingen moesten in vele geval
len geld en kostbaarheden afge
ven bij een van de vele papieren
en bagagecontroles, zulks om
smokkel te vermijden. Dinsdag
zullen waarschijnlijk ook enkele
Nederlanders Iran verlaten. Zij
mogen mee met een speciale
vlucht van de Westduitse Luf
thansa.
Baktiar
Over het lot van de afgezette pre
mier Baktiar heerste gisteravond
nog onzekerheid. Aanvankelijk
was gemeld dat hij zou zijn gear
resteerd door aanhangers van
Chomeini, maar gisteren werd in
een radio-uitzending verklaard
dat Baktiar spoorloos was en dat
„revolutionaire troepen" naar
hem op zoek waren.
De Marokkaanse koning Hassan II
heeft zaterdagavond verklaard
dat zijn land niet zal ingaan op
een Iraans verzoek tot uitlevering
van de sjah, die öp het ogenblik
verblijft in Marokko. Eerder had
Chomeini te kennen gegeven dat
de sjah in Iran berecht zou moe
ten worden voor zijn „misdaden
tegen het volk van Iran".
Het verblijf van de afgezette sjah in
Marokko heeft er al toe geleid dat
de Marokkaanse ambassade in
Teheran door woedende revolu
tionairen is geplunderd. Overi
gens heeft de Marokkaanse rege
ring zich beijverd het nieuwe re
gime in Teheran te erkennen en
aan te. dringen op vriendschap
pelijke verhoudingen tussen bei
de landen.
