Amerika erkent voorlopige regering van Iran Sjeiks en emirs bang voor overslaan Iraanse revolutie 6WmB RAF-verdediger veroordeeld tot gevangenis Carter te kijk Revolutie in burgerlijkvaarwater Van Agt: "Situatie Iran neigt naar anarchie" ZATERDAG 17 FEBRUARI 1979 WASHINGTON-TEHERAN (GPD) - Amerika heeft gisteravond de voorlopige Perzische rege- ring-Bazargan officieel erkend. Nadat in Was hington eerder deze week was bekendgemaakt dat er contact werd onderhouden met de nieuwe machthebbers in Iran, verklaarde gisteren een regeringswoordvoerder dat de Amerikaanse ambassadeur in Teheran de regering van Iran officieel heeft meegedeeld dat de VS zijn diplo matieke banden met Perzië wil handhaven. De Amerikaanse aanvaarding van het gezag van Chomeini en de door de ajatollah benoemde pre mier Bazargan ging vergezeld van beschuldigingen aan het adres van Moskou. In de verkla ring van het ministerie van bui tenlandse zaken werden vooral de vanuit Rusland op Iran gerich te radio-uitzendingen gehekeld als anti-Amerikaanse propagan da die de betrekkingen tussen de VS en de Sowjet-Unie schaden. Voor de verdreven sjah betekent deze nieuwe Amerikaanse stap dat ook aan de stilzwijgende er kenning van zijn rechten als staatshoofd door Washington een eind is gemaakt. Rustig In de Perzische hoofdstad zelf bleef het gisteren behoudens wat schermutselingen tussen Cho- meini-troepen en linkse guerril la's rustig, en dat gold ook voor de rest van het land. Het sterkt de buitenlandse waarnemers in hun mening dat de Iraanse revolutie stopt waar Chomeini het wil, na melijk bij het uitroepen van een islamitische republiek, geleid door een burgerlijk-democrati sche regering. De aanhang van het duo Chomeini- Bazargan zal de komende dagen alles in het werk stellen om de marxistische Fedajeen-guerril- la's te isoleren. Vooral in de ste den, waar revolutionair-links de meeste aanhang heeft, zal dat nog een hele klus blijken. Ook gisteren werd nauwelijks ge reageerd op Chomeini's herhaal de oproepen om de wapens in te leveren. Gisteren demonstreer den meer dan 10.000 soldaten van leger en luchtmacht, politieagen ten en studenten in de Perzische hoofdstad. Zij eisten ontbinding van het leger, de installatie van revolutionare raden, de opbouw PLO-verzoek voor Bhoetto BEIROET (AFP) - De Pakistaanse president Zia Haq heeft laten we ten dat hij een verzoek om gratie voor de terdoodveroordeelde ex- president Bhoetto, afkomstig van PLO-leider Jasser Arafat, 'in welwillende overweging zal ne men'. Dat meldt het Palestijnse persbureau Wafa. Het gratiever zoek van Arafat is door een dele gatie van de Palestijnse bevrij dingsorganisatie PLO overge bracht aan de Pakistaanse presi dent. van een volksleger en terecht stelling van hoge officieren die met de sjah hebben meegewerkt. Er waren geen incidenten. De - nog steeds verboden - com munistische Tudehpartij riep vanuit Parijs de aanhang in Per zië op Chomeini te gehoorzamen. „De arbeiders hebben hun eisen gesteld, gesteund door het volk, de voorlopige revolutionaire re gering moet ze inwilligen", aldus de verklaring waarin werd aan gedrongen op het beëindigen van de stakingen. De Tudehpartij is pro-Moskou, de linkse Fedayeen hebben met Moskou gebroken en willen een eigen koers varen. Tabriz Volgens woordvoerders in het zwaarbewaakte hoofdkwartier van Chomeini was het gisteren ook in de noordwestelijke indus triestad Tabriz rustig. Er is even wel geen telefoonverkeer met de ze stad mogelijk, zodat deze mel dingen niet konden worden be vestigd. In Tabriz is drie dagen lang hevig gevochten tussen Chomeini-aanhangers en niet nauwkeurig gedefinieerde te genstanders. Er werd gesproken over Savak-agenten en sjahloya listen, maar ook over „marxisti sche guerrilla's". Volgens radio- Teheran gaat het om contrare volutionairen en is de staat van beleg in Tabriz nog steeds van kracht. De gevechten zouden minstens 900 slachtoffers hebben geëist. Hoewel het normale leven gisteren in Teheran weer op gang leek te komen - straten werden schoon gemaakt, winkels geopend - is een begin gemaakt met de eva cuatie van buitenlanders, in de eerste plaats Amerikanen. Volgens een woordvoerder van het ministerie van buitenlandse za ken in Den Haag kunnen 40 tot 50 Nederlanders, die Iran willen verlaten, mogelijk begin volgen de week met een Lufthansa-toe- stel naar huis vliegen. De Neder landers komen allen uit Teheran; onder hen zijn verscheidene journalisten die de afgelopen weken de gebeurtenissen in Iran hebben verslagen. Het is nog niet zeker of de vlucht doorgaat; er is overleg tussen de Nederlandse en Westduitse autoriteiten. De woordvoerder benadrukte dat het hier niet gaat om een groot scheepse evacuatie-opzet, maar „om het opvoeren van pogingen om mensen die weg willen ook weg te laten gaan". Er verblijven in Iran ongeveer 200 Nederlan ders. Vanuit de Iranese hoofdstad Teheran hebben gisteren de eerste evacuaties van Amerikanen plaatsgevonden. Onder zware bewaking van aanhangers van Chomeini vertrokken de buitenlanders uit Iran. (Van onze correspondent) BONN - De vroegere Baader- Meinhof-verdedigerdr. Klaus Croissant (49) is vrijdag in Stuttgart-Stammheim ver oordeeld tot twee en een half jaar gevangenisstraf. Boven dien mag hij vier jaar lang zijn beroep niet uitoefenen. De rechtbank achtte bewezen dat Croissant de criminele vereniging Rote Armee Frak- tion (RAF, ook Baader-Mein- hofgroep genoemd) heeft on dersteund. Via een zoge naamd Info-systeem zou hij er in de periode 1973-'76 voor hebben gezorgd dat het con tact tussen gevangen zittende RAF-leden en hun nog niet gearresteerde geestverwan ten bleef bestaan. De recht bank was van mening dat een Info-systeem op zichzelf niet strafbaar is, als het tenminste de verdediging dient. Dat was bij" Croissant echter niet het geval, omdat de RAF-gevan- genen via de info's bijvoor beeld hun bevrijding eisten, aanwijzingen gaven voor het ontsteken van bommen, ver telden welke gijzelaars ge- WASHINGTON - Presidenl Carter heeft op hel Witte Huis een nogal dure doch uiterst vakbekwame man in dienst, Gerald Rafshoon, die gewapend met een hoeveel heid ervaring uit de reclame-we reld en enig politiek vernuft niets anders te doen heeft dan het pre sidentieel imago te verbeteren. Tanzania slaat aanval Oeganda af DAR ES SALAAM (Reuter) - Strijdkrachten van Tanzania hebben een poging van Oegande- se troepen, die gesteund werden door tanks en artillerie, in Tanza nia door te dringen afgeslagen, zo heeft de regering van Tanzania gisteren meegedeeld. De Oegandezen hebben ernstigg verliezen aan manschappen en materiaal geleden, aldus de ver klaring. Het gevecht speelde zich af bij de dorpen Koekoenyoe en Moetoe- boela. Rafshoon is de man die verant woordelijk was voor de wijze waarop Carter tijdens de presi dentscampagne van 1976 aan het Amerikaanse volk werd gepre senteerd. Blijkbaar heeft Rafshoon niet veel te maken gehad met de voorbe reiding van Carters politiek ui terst gevoelige trip naar Mexico. Niet alleen presteerde het minis terie van handel het om juist tij dens Carters verblijf in Mexico bekend te maken dat het Ameri kaanse centrum voor export bevordering in Mexico City om budgettaire redenen wordt geslo ten, maar bovendien schonk Ro- salvn Carter aan mevrouw Lopes Portillo, echtgenote van de Mexi caanse president, bij wijze van herinnering een mes en een vork die anno 1864 waren vervaardigd door Maximiliaan en Charlotte, een Oostenrijks vorstenpaar dat door Franse bemiddeling op de Mexicaanse troon werd gezet. Zij nemen een flink deel in beslag van de somberste pagina's uit Mexico's historie. Het geschenk leek geen gelukkig gebaar. President Carter evenwel deed het allemaal nog eens dunnetjes over. Aan een lunch met een uit gezocht Mexicaans gezelschap verhaalde hij smakelijk van zijn hartstocht voor hardlopen, een hobby die hij deelt met Lopes Portillo. Carter had er nog een in teressant detail aan toe te voegen: tijdens een vorig bezoek aan Mexico had hij veel hard moeten lopen teneinde te ontkomen aan de kwalijke gevolgen van een buikloop die onder bezoekers van het schone Mexico bekend staat als „montezuma's wraak". Voorwaar, een vrolijke Frans, die Jimmy Carter, als hij eenmaal het woord neemt... Een man van deze aarde kennelijk, wie het blijkbaar niet te doen is om enige waardig heid, een kwaliteit van het be staan die zelfs de armste Mexica nen nog in ruime mate bezitten en die zij niet gaarne laten aantas ten. Carters humor toont de we zenstrekken van de „ouwe jon gens onder mekaar"-lol, waarin ook zijn broer Billy uitmunt. Dat is een verrassende ontdekking, want Carter heeft zich tijdens zijn twee jaren in het Witte Huis doorgaans doen kennen als een man met een zekere diep gang. Carters „mission impossible" in Mexico wordt zodoende geteis terd door gevaarlijke sympto men, waarbij Carter zijn gastheer tijdens een niet in de oorspron kelijke plannen voorzien ontbijt gistermorgen uiteindelijk voor hield, dat verdere beschuldigin gen van Mexicaanse kant de op- (Van onze parlementaire redac tie) DEN HAAG (GPD) - Volgens de Nederlandse regering lijkt de onrust in Iran eerder toe te nemen dan te verminderen. De ministerraad vreest dan ook dat de vooruitzichten voor een hervatting van de t olie versombe ren. Premier Van Agt deelde gisteravond na afloop van de ministerraad mee, dat uit re cente berichten blijkt dat het nieuwe Chomeini-regime moeite heeft om zich te vesti gen. „De situatie tendeert eerder naar anarchie", aldus Van Agt. De premier wees erop dat de onrust voortduurt in het noorden van Iran, terwijl de uittocht van westerse des kundigen doorgaat. „Het is onwaarschijnlijk dat de olie- produktie op het oude niveau hervat zal worden", aldus de minister-president. lossing van problemen alleen maar in de weg zouden staan. Evenwel, de symboliek wordt de mensheid wel opgedrongen de zer dagen: de avond tevoren had den de staatshoofden een concert bijgewoond van een Mexicaans symfonie-orkest onder leiding van de Amerikaanse dirigent Leonard Bernstein. Dat nu is precies wat Lopes Portillo wil vermijden: hij is niet bereid Ame rika de dirigeerstok te overhan digen teneinde de maat te slaan voor de Mexicaanse produktie van olie en gas. Vermoedelijk zelden heeft een VS- president zo spitsroeden moeten lopen als Carter in deze dagen heeft gedaan. Natuurlijk, de be sprekingen waren weer openhar tig opbouwend en belangrijk. Carter echter, reist niet naar Washington terug met een verze kering voor leveranties op zak. Hij krijgt alleen het vooruitzicht mee dat Mexico wel wil onder handelen. „We zullen een eerlijke prijs betalen", riep Carter ver trouwenwekkend. Lopes Portillo gelooft daar niet meer in sedert de Amerikanen hem eenmaal in de kou hebben laten staan. Geen succesvolle reis dus voor Car ter, die uit handen van zijn gast heer de ene bos prikkeldraad na de andere glimlachend in ont vangst moest nemen en zelf ge hoorzaam de rozen bleef uitrei ken. In een cartoon van gister morgen in de Washington Post tekent Herblock de president dan ook bij zijn terugkeer in het va derland, sprekend tegen Schle- singer (die twee jaar geleden Mexicaans aardgas te duur vond): het hoofd tot aan de kin bedekt door een po met het op schrift „montezuma's wraak", een aktentasje in de hand, zegt hij tegen Schlesinger: „Die Mexica nen hebben geen gevoel voor humor". HENK KOLB vangen moesten worden ge nomen en welke gebouwen door gewelddadige acties moesten worden ver nield. De officier van justitie had te gen Klaus Croissant drie en een half jaar gevangenisstraf geëist en een beroepsverbod van vijf jaar. De verdediging meende dat hij moest worden vrijgesproken. Croissant zelf heeft alle be schuldigingen ontkend. In zijn slotwoord zei hij vorige week dat het informatiesys teem noodzakelijk was ge weest om een politieke ver dediging te voeren. Dat dien de volgens hem logischerwijs in samenwerking met de RAF-gevangenen te gebeu- Het proces tegen Croissant heeft bijna een jaar geduurd. In de zomer van 1977 vluchtte hij naar Frankrijk. Na een paar maanden werd hij gear resteerd en vervolgens aan de Bondsrepubliek uitgeleverd, waar al een 465 bladzijden omvattende dagvaarding te gen hem lag. De Franse rechtbank bepaalde echter dat hij in West-Duitsland al leen maar vervolgd mocht worden wegens ondersteu ning van een misdadige ver eniging. Volgens het Duitse openbaar ministerie had Croissant ook propaganda gemaakt voor de RAF en hongerstakingen georgani seerd. De bewijzen daarvoor achtte de Franse rechtbank niet toereikend, zodat de aan klacht tot 49 bladzijden moest worden teruggebracht. Croissant is de tweede RAF-ad- vocaat die is veroordeeld. Vo rig jaar kreeg Kurt Groene- wold uit Hamburg een voor waardelijke gevangenisstraf van twee jaar. Klaus Croissant Franse para's naar Tsjaad PARIJS/N'DJAMENA (DPA) - Frankrijk heeft ongeveer 150 pa rachutisten gestuurd om te assis teren bij de evacuatie van de on geveer 1.000 Franse burgers uit de midden-Afrikaanse republiek Tsjaad. De strijd in Tsjaad tussen troepen van president Malloum en de aanhang van premier His- sene Habre, heeft tot dusver aan enkele honderden mensen het leven gekost, onder wie vier Fransen. Secretaris-generaal Kurt Waldheim van de V.N. heeft gisteren op dracht gegeven tot evacuatie van al het V.N.-personeel in Tsjaad. BEIROET- De machtsovername in Iran door Chomeini is in de Ara bische wereld met gemengde ge voelens begroet, met name in de vlakbij gelegen olieproduceren de landen aan de Perzische Golf. Hierbij moet een onderscheid gemaakt worden tussen reacties in de (gedeeltelijk door de staat gecontroleerde) pers, van offi ciële regeringszijde en in intellec tuele kringen. Hoewel de pers in de Golfianden over het algemeen „het herstel van de waardigheid van het Iraanse volk" toejuicht, blijft men op regeringsniveau afwach tend staan tegenover de gebeur tenissen in het nieuwe „revolu tionaire" Iran. Nog geen twee maanden geleden stonden de Golfstaten - voor de verdediging van de zeer strategische olieroute bijna geheel afhankelijk van de superieure Iraanse strijdkrach ten - vierkant achter de sjah. Oliegigant Saoedi-Arabie stond hierbij vooraan: kroonprins Fahd was de laatste Arabische leider die nog op 6 januari openlijk zijn steun betuigde aan de „Keizer der Koningen, het licht van Iran". Internationaal communisme Sindsdien is men in de Golf meer en meer gaan praten over het strikt interne aspect van de Iraanse crisis", „een binnenland se aangelegenheid" waarin Ara bische buurlanden zich beslist niet mochten mengen. Men ver zekerde dat de gebeurtenissen in Iran „geen gevolgen zouden heb ben voor de Golf', hoewel de Sa- oedies tot nu toe volhouden dat het „internationale communis me" achter de Iraanse revolutie zit. Saoedische kranten spraken afge lopen maandag hun bezorgdheid uit over de politieke onduidelijk heid van het nieuwe regime in Teheran en men verwacht dat „vijandige elementen" zullen blijven proberen Iran in een staat van anarchie en chaos te hou den. Vermeldenswaard zijn de reacties uit Irak, het buurland waar een sji'itische meerderheid politiek onderworpen is aan de voorna melijk soenitische Baath-elite. President Bakr wees in oktober op verzoek van de sjah Chomeini, die 13 jaar in ballingschap in Irak had gewoond, naar Frankrijk uit: een zaak die de ajatollah natuur lijk niet vergeten is. Irak probeert nu op andere Golfstaten in te spelen, ondanks territoriale problemen die het met Koeweit heeft en ideologische verschillen met de meeste Golfstaten. Alle kleine Golfianden richten zich de laatste weken als reactie op de gebeurtenissen in Iran op de lo kale ..grootmacht" Saoedi-Ara- bië. Een koortsachtige diploma tieke activiteit vindt plaats in Koeweit-City Riad, Manama, Doha en Aboe Dhabi, waar sjeiks, emirs, ministers en generaals voortdurend bij elkaar op bezoek gaan om adviezen te geven en in te winnen. De Saoedies bena drukken hierbij in wezen niets te hebben tegen interne machtswij zigingen in Iran. zolang deze niet buitenlandse (Russische) inter ventie uitlokken, welke het stra tegische machtsevenwicht in de regio zou verstoren. De Omani ondersteunen de Saoedische zienswijze dat de enige remedie een „Golfveiligheidspact" zou zijn teneinde gemeenschappelijk de „agressie of subversie, gefi- nancieerd door een buitenlands grootmacht (Moskou)" tegen te gaan. Vrijheden Een van de belangrijkste gevolgen van de Iraanse revolutie is de trend in de verschillende Golf ianden om meer publieke vrijhe den te garanderen en een enigs zins democratische volksverte genwoordiging te herstellen. Oman is een autocratie. De Ver enigde Arabische Emiraten ken nen een systeem van nominatie, geen verkiezingen. Qatar wordt geregeerd door één familie, Sa oedi-Arabie door een duizendtal aan elkaar verwante prinsen. Bahrein heeft een parlement, maar geen politieke partijen en in Koeweit, nog het meest democra tische Golfstaatje. is het parle ment in 1976 ontbonden. Maar de wind uit Teheran is in alle Arabische hoofdsteden aan de Golf voelbaar. In Aboe Dhabi kwam vorige week voor het eerst in acht jaar de „Nationale Fede rale Raad" bijeen, in Bahrein studeert men op plannen voor al gemene verkiezingen en volgens Arabische diplomaten in de Golf zouden de Saoedies met de ge dachte spelen de „Shoura (advi serende raad)", die de verschil lende provincies vertegenwoor digt, bijeen te roepen. In Koeweit is het proces het verst gevorderd: een commissie is doende de grondwet te herzien om algemene verkiezingen, ove rigens niet via politieke partijen maar middels individuele kandi daatstelling, weer mogelijk te maken en in intellectuele kringen in Koeweit is Chomeini zonder meer populair: „Indien Iran wer kelijk democratisch wordt zal het democratiseringsproces in ver schillende Golfianden versneld worden". Men hoopt dat Chomeini de religie niet zal verwarren met staatsza ken. „Wat hij in het openbaar zegt zijn niet zijn werkelijke gedach ten. Hij houdt het hoofd koel en beschikt over enorme capacitei ten, De Arabische leiders kunnen het zich niet permitteren anti- Chomeini te zijn omdat diens po pulariteit bij het volk in de Arabi sche Golfianden groot is. De emirs en sjeiks, behalve mis schien sultan Qabus van Oman. houden wel degelijk rekening met de politieke gevoelens van hun onderdanen", aldus intellec tuele kringen in Koeweit. Het enthousiasme voor Chomeini bij de intellectuelen (kleine groe pen zakenlieden, technocraten, studenten en journalisten) steekt schril af bij de grote ongerustheid onder de werkelijke machtheb bers in de Golf: de regerende ko ningshuizen en families, Bedoeï- nen en stamleiders en het zaken leven. De ongerustheid is twee ërlei: enerzijds vreest men de „in fectie" van de Iraanse revolutie op de eigen bevolking, die in sommige gevallen voor meer dan de helft uit buitenlanders be staat: Egyptenaren, Palestijnen, Indiërs, Pakistani en Irane- In Bahrein is een Sji'itische meer derheid. in Saoedi-Arabië is men als de dood voor „subversieve elementen" en in Koeweit wor den de laatste maanden speciale eenheden van de oproerpolitie opgeleid. In Koeweit wonen ook 450.000 Palestijnen. Een vanuit Teheran aangewakkerde Pale stijnse „revolutie" in Koeweit wordt evenwel uitgesloten geacht: de Palestijnen hebben geen alternatief „gastland" in plaats van Koeweit en de Koe weitse economie, onderwijssys teem en vele overheidsdiensten - waarin de Palestijnen sleutelpo sities in nemen - zouden meteen in elkaar storten bij een massale uitwijzing van Palestijnen. De tweede nachtmerrie voor de Golfmachthebber is het militaire vacuum dat in de Golf ontstaan is na het wegvallen van de „gen- darmerierol" van Iran in de regio en de machtsstrijd die er nu tus sen de twee supermachten zal ontstaan om de Golf te beheer sen. De strategische betekenis van de Arabisch-Perzische Golf en het economisch potentieel van de regio dringt zich de laatste da gen in alle ontnuchterende dui delijkheid aan de sjeiks en emirs op. Men geeft eerlijk toe geen „gezamenlijk plan" te hebben om aan militaire gevaren het hoofd te kunnen bieden. Politieke waarnemers in de Golf menen echter dat de situatie pas werkelijk gevaarlijk zal worden wanneer een totaal op Moskou gericht regime in Teheran aan de macht zou komen en zou dreigen de Straat van Hormuz, de mond van de Perzische Golf en daar mee letterlijk de oliekraan voor het Westen, af te sluiten. Dezelfde waarnemers baseren hun veron derstellingen op het uitgangs punt dat de revolutie in Iran reli gieus-nationalistisch is geinspi- rcerd en niet door Moskou inge geven. Volksmassa's Niet het communisme, maar de macht van de islam heeft de volksopstand in Iran mogelijk gemaakt. De grote populariteit die Chomeini in de Arabische wereld bij de volksmassa's blijkt te hebben - nadat bijna alle Ara bische regeringen decennia lang de sjah hadden gesteund - toont aan dat het religieuze sentiment in het Midden-Oosten erg sterk blijft. De grote vraag is natuurlijk of Chomeini's revolutie in staat zal zijn zichzelf om te vormen tot een georganiseerde islamitische re publiek. De uitkomst van dit ex periment zal niet alleen bepalend zijn voor Iran zelf, maar ook voor Arabische landen waar de Iraan se „formule" ongetwijfeld grote aantrekkingskracht zal uitoefe nen op politiek gefrustreerde ac tivisten. De gebeurtenissen in Iran hebben bewezen dat religieus-revolutio naire gevoelens en sociale onte vredenheid zelfs niet door het sterkste leger in West-Azië (dat van de sjah) in toom gehouden kunnen worden. RIENKO WILTON

Historische Kranten, Erfgoed Leiden en Omstreken

Leidsch Dagblad | 1979 | | pagina 9