Doe-het-zelf-dominees doen
hun werk „verdraaid goed
Gmmnamn
Doopsgezinden
Aanvalop doopsgezinde lekeprekers wekt bewogen reacties
ZATERDAG 17 FEBRUARI 1979
De Doopsgezinde Broederschap in ons land telt ongeveer 40.000
leden. Haar grootste aanhang vindt men op het platteland van
Friesland, Groningen en Noord-Holland. Ook in Leiden is een
doopsgezinde gemeente. Zij bestrijkt een groot gebied.
Zoals met andere kerkelijke groeperingen eveneens het geval was,
mochten de doopsgezinden in de eeuwen vóór het Franse bewind
in ons land slechts "schuilkerken" bouwen, van de straat af on
zichtbaar. Aanvankelijk werden de dopers fel vervolgd. Later,
mits ze zich "schuil" hielden, geduld.
Het feit dat deze stroming in het protestantisme -buiten Nederland
heten doopsgezinden "mennonieten" - geen wetenschappelijk
opgeleide predikanten had, wordt wel beschouwd als een van de
oorzaken van haar verval in de achttiende eeuw. Tegen die ach
tergrond is het pleidooi van mevrouw dominee Woudstra voor
een afgestudeerd "vakman" in de gemeente en op de preekstoel
zeker begrijpelijk, vooral wanneer door een aanhoudend tekort
aan theologiestudenten de "lekepreker" steeds meer veld zou
winnen. Daartegenover staat dat de tegenwoordige leke-domi-
nee wel wat meer in zijn mars zal hebben dan zijn voorganger in
oude tijden. Om het kwalitatieve verval te keren, werd in 1835 te
Amsterdam een kweekschool voor predikanten opgericht.
In 1811, toen het Franse bewind ook de ongelijkheid op kerkelijk
erf had opgeheven, verenigden de doopsgezinde gemeenten zich
in de Algemene Doopsgezinde Sociëteit. Die behartigt de alge
mene zaken van de Broederschap en heeft ook een vertegen
woordigende functie.
•Kenmerkend voor de doopsgezinden is dat een lid pas na openbare
belijdenis van het geloof wordt gedoopt.
Doopsgezinde kerken hebben meestal een sober uiterlijk. Zoals deze hou
ten "Vermaning" in Westzaan. Ze verbergt echter een monumentaal inte
rieur. Om haar voor de toekomst te behouden, heeft de stichting Oude
Hollandse Kerken" de kerk onlangs overgenomen.
(Foto uit "Langs de oude Noordhollandse kerken")
De Raad voor de Zending van de
Hervormde Kerk is dankbaar
vorig jaar werd f9.530.000 ont
vangen, terwijl de raad f 9.600.000
nodig had. Voor 1979 heeft deze
zending voor het eerst in haar ge
schiedenis meer dan f 10 miljoen
gevraagd.
Beroepingswerk. Hervormde
Kerk: aangenomen naar Veen-
daal J. Hoek Blauwkapel-Groe-
nekan. Geref. Kerken Vrijge
maakt: aangenomen naar Den
Bosch S. Braaksma Assen; be
dankt voor Zuidlaren F.J. Bijzet
Ten Post (Gr.) Gerf. Kerken Vrij
gemaakt Buiten Verband: aan
genomen naar Zeist k^didaat J.
de Jonge Utrecht. Chr. Gerf.
Kerken: beroepen te Rotterdam-
West D. Slagboom Barendrecht.
Het jongerenkoor "de Menswor
ding" te Leiderdorp verleent
morgen om half 12 medewerking
aan een mis in de rk kerk te Ha-
zerswoude-dorp.
Zondagmorgen werkt de Ameri
kaanse gospelgroep "New Hope"
mee aan een jeugddienst in de
Zuiderkerk (Lammenschans-
weg) te Leiden die om 10 uur be
gint en waarin Sipke van der
Land voorgaat.
Prof. dr. David Moberg van de
universiteit van Milwaukee
(Ver. Staten), socioloog en bap
tist, heeft de evangelist Billy
Graham in een brief aangeraden
meer op sociale problemen in te
gaan en het niet meer over
"kruistocht" te hebben. Dat
laatste past, volgens Moberg,
niet bij Christus als "vrede
vorst". Graham antwoordde dat
hij zich in het gebed op dit ad
vies zal bezinneh.
De 51-jarige doopsgezinde dominee mevrouw J. Woudstra-
Gorter in het Friese Terhorne, secretaris van de Friese
Doopsgezinde Sociëteit en hoofdredacteur van het Alge
meen Doopsgezind Weekblad, heeft een paar weken ge
leden met haar kritische opmerkingen over de niet-ge-
studeerde doe-het-zelf-dominees wel de knuppel in het
hoenderhok gegooid. De brieven stromen binnen. Het
was te verwachten dat de primair reagerende schrijvers er
vooral behoefte aan hadden, de volijverige lekeprekers in
de Broederschap tegen haar onverhoedse "aanval" in be
scherming te nemen.
Omdat er te weinig theologiestu-
denten aan het doopsgezinde
seminarie afstuderen, zijn plaat
selijke gemeenten steeds meer
geneigd om met een noodoplos
sing, in de vorm van een dienst
vaardige doe-het-zelver als pas
tor, genoegen te nemen. Bij de
doopsgezinden kan namelijk in
Mevrouw
Woudstra:
„Ze hebben
vóór, dat
ze de taal
van de -
gewone
mensen
spreken
een paar jaar gaande houden, of
dat de gemeenten nog "vakwerk"
mogen verlangen. "Denken zij
wel voldoende aan hun toekomst
en aan de toekomst van het evan
gelie in deze wereld?"
De eerste reacties op mevrouw
Woudstra's schrille hartekreet
beslaan al bijna drie brede ko
lommen in datzelfde weekblad.
De gedachte dat iemands ge
loofsleven en geestkracht voor
een doeltreffend pastoraat be
langrijker zijn dan academische
vorming en opleiding blijkt nog
in brede kring te leven.
Jaloers
Zo vraagt broeder S. Slot of de
persoon van de ambtsdrager
niet méér is dan diens studie.
Predikanten kunnen wel goed
geïnstrueerd en gefundeerd zijn,
maar hebben zij ook het geloof?
"Zijn wij in de Broederschap nu al
zo ver gekomen dat we verdelin
gen gaan maken naar niveau en
opleiding, en is iemand die wordt
gedreven door zijn geloof en
daaruit de kracht tot verkondi
ging heeft verkregen dan zoveel
minder? De toekomst van de ge
meente hangt niet af van een se
minarie. Het komt erop aan, ge
zamenlijk hard te werken aan de
stichting van het Koninkrijk van
God. Wie daarin voorgaat, is van
minder belang. Als de intentie
maar aanwezig is".
Het is, volgens deze doopsgezinde
uit Wormerveer, een norm van
fatsoen om een niet-afgestu-
deerde, die als voorganger wordt
aangesteld, financieel hetzelfde
te bieden als de predikant. Een
beperkte diensttijd met de mo
gelijkheid van ontslag aan het
eind - wat mevrouw Woudstra
koeltjes suggereerde - is, naar
zijn mening, de Broederschap
onwaardig.
De vergelijking met doe-het-zel-
vers vindt Slot ronduit discrimi
nerend. "Ik ken een aantal van
deze mensen die van mij een ho
gere rekening mogen insturen
dan de vakman. Er wordt ge
sproken over noodoplossingen.
Ik ken noodoplossingen die ver
draaid goed werken en waar me
nige gemeente jaloers op zou
kunnen zijn".
Uitwijk
principe "iedereen" als dominee
optreden. Men hoeft geen vol-
tooide academische studie achter
zich te hebben.
Dominee Woudstra - zelf in 1968
wegens huwelijk op verzoek ont
slagen - vindt dat zo'n oplossing
tijdelijk moet zijn. Bezorgd vroeg
zij in een hoofdartikel in het Al
gemeen Doopsgezind Weekblad
of gemeenten soms tevreden
moeten zijn met toegewijde doe-
het-zelvers, die ongetwijfeld aar
dig werk leveren en de boel nog
het evangelie en het pastorale
werk alleen goed verricht kun
nen worden door iemand die
hiervoor een universitaire oplei
ding heeft gehad. Wel zou een le
kepreker voor advies en verdie
ping van zijn inzicht moeten
kunnen terugvallen op een vak
man. Dat zou van gemeentewege
zelfs georganiseerd kunnen wor
den als de omstandigheden zich
daarvoor lenen. Maar het omge
keerde is ook mogelijk: dat een
predikant voor advies de leke-
broeder nodig heeft.
Geleerdheid
Een dosis "geleerdheid" heeft,
volgens mevrouw Ch. van Noo-
ten-van Gelder, weinig te ma
ken met de roeping om het evan
gelie te prediken.
Jezus' volgelingen waren geroe
pen. "Volg mij".
Later zouden zij het evangelie gaan
brengen. Dat konden zij pas doen
na de uitstorting van de Heilige
Geest.
"De
die zo het
De heer H.B. Benedictus - een van
de andere briefschrijvers - ge
bruikt in plaats van "noodop
lossing" liever het woord "uit
wijkmogelijkheid".
Door een niet aan het seminarie op
geleide voorganger in dienst te
nemen kunnen ook kleine ge
meenten hun zelfstandigheid be
houden en blijft de pastorie be
woond. Pastorie en kerk horen
bij elkaar. "Wanneer een van bei
de niet wordt gebruikt is dat een
geestelijke verschraling".
Deze broeder kan zich niet voor
stellen dat de verkondiging van
evangelie kunnen prediken zijn
geen doe-het-zelvers. Het zou
een onmogelijke taak zijn om dan
op de preekstoel te staan. Heer
lijk dat de meeste mannen en
vrouwen de opleiding aan het
seminarie hebben gevolgd, maar
met of zónder opleiding, zolang
de mensheid bestaat zal het
evangelie verkondigd worden".
Mondig
De heer S. van der Schaaf gaat er
van uit dat in principe elke ge
lovige "mondig" is.
Hij vindt het onjuist dat rijke en
grote gemeenten waar een domi
nee er niet alleen voor staat en
dus minder preekbeurten heeft
en tevens een hoger salaris geniet
- begaafde mensen wegzuigen uit
de kleinere, veelal armere. En
ook dat het predikantspensioen
wordt bepaald naar het laatstge
noten salaris.
De Algemene Doopsgezinde Socië
teit zou de centrale werkgever
moeten worden van alle dienst
doende "dominees" in de Broe
derschap, met een algemene kas
voor alle salarissen en pensioe
nen. Betaling geschiedt dan op
grond van opleiding, vakman
schap, capaciteiten, leeftijd,
dienstjaren en intentie tot het
werk. Een "oudste" of "raad van
oudsten" zou een en andec moe
ten beoordelen.
Als kleine gemeenten nu hun
toevlucht nemen tot beste doe-
het-zelvers, komt dit, volgens de
ze briefschrijver, vaak door die
ongelijkheid in salaris en pen
sioen. Dat verhindert ook ouder
wordende predikanten, die het
wat rustiger aan willen doen,
naar kleinere gemeenten terug te
gaan.
In een wereld die in nood verkeert
kan een christelijke gemeente,
naar een typering van deze do
perse broeder, een "terp van
hoop" zijn. Voor die herkenbaar
heid heeft zij mensen not^ig die
Uitlokken
Wij vroegen mevrouw Woudstra
in Terhorne om een commentaar
op deze reacties.
Zij heeft haar hoofdartikel ge
schreven om een discussie hier
over op gang te brengen. En dat
blijkt te lukken, mede door de di
rectheid waarmee zij haar stand
punt heeft gelanceerd. Ook de
volgende nummers van het Al
gemeen Doopsgezind Weekblad
zullen ingezonden stukken over
dit onderwerp bevatten. Als de
lezers zijn uitgeschreven, komt
mevrouw Woudstra zelf naar alle
waarschijnlijkheid nog met een
tweede artikel.
"Ik heb het gewoon willen uitlok
ken omdat ik weet dat deze ver
schillende gedachten in onze
gemeenten leven. Maar ze komen
er niet uit. Waarom zou je daar
over met elkaar niet ODenliik Dra
ten?
Er zijn er onder ons die aan inspira
tie en levenservaring meer waar
de hechten dan aan opleiding.
Het officiële standpunt van onze
Broederschap is echter nog
steeds dat de voorganger in de
gemeente een afgestudeerd
theoloog zal zijn. Omdat dit door
het tekort aan studenten steeds
moeilijker is te realiseren, wordt
van deze lijn nogal eens afgewe
ken. Maar gebeurt dat overal op
een verantwoorde manier? Hier
en daar doet men maar wat... Wij
moeten deze ontwikkeling niet
aanvaarden als iets gewoons".
Niveau
Van de 22 doopsgezinde voorgan
gers in Friesland zijn er al 9 die
geen officiële opleiding tot pre
dikant hebben genoten. Als zij er
niet waren, zat een aantal ge
meenten gewoon zonder. Een
sprekend cijfer om het predi
kantentekort aan te tonen.
Deze negen voorgangers zijn in
volledige dienst van de gemeen
ten en doen precies hetzelfde
werk als een dominee die univer
siteit en seminarie heeft doorlo
pen. De doopsgezinde ambtsop
vatting maakt het mogelijk dat
dit bij de bediening van de sa
cramenten geen mueilijkheden
geeft.
De niet-gestudeerden krijgen, al
thans in Friesland, hetzelfde sala
ris als de andere voorgangers. Het
maatschappelijk niveau binnen
de groep van negen is nogal ver
schillend. Er is er een die rechten
heeft gestudeerd. Een ander had
als maatschappelijk werker een
zodanig niveau bereikt dat hij de
domineesfunctie aan kon. Weer
een ander - een oudere man - is
afkomstig uit het bedrijfsleven.
Hij had als kerkraadslid de nodi
ge ervaring in de gemeente opge
daan.
Getuigenis
Dan zijn er ook nog voorgangers die
zondags wel in de dienst voor
gaan maar verder geen vast ge
meentewerk doen. Zij hebben in
de regel geen theologische ach
tergrond. Hun preek is meer een
persoonlijk getuigenis. Bevalt
het, dan vraagt een gemeente zo
iemand nog" wel eens. De relatie
met deze voorgangers verplicht
echter tot niets.
Mevrouw Woudstra wil daar, ge
zien de omstandigheden, niets
kwaads van zeggen.
„Een gemeente taxeert zo'n voor
ganger anders. Van een gestu
deerd predikant heeft men toch
andere verwachtingen. En daar
aan hoeft deze voorganger niet te
voldoen. Die heeft op de predi
kant vaak vóór dat hij de taal van
de gewonen mensen spreekt. In
de waardering die men de niet-
gestudeerde voorganger toe
draagt speelt dat heel duidelijk
mee".
S. J. DE GROOT
LEIDEN - Herv. Gem.: Hoogl. kerk 10
ds. Boogert, 11.45 oec. stud.dienst; Ma-
rekerk 10 ds. De Jong, 5 ds. v. d. Velden
DoornMar.kerk L. Morsw. 10 ds. v. Ach
terberg; Merenwjjk 9.30 ds. v. Leeuwen,
11 ds. v. Leeuwen en pastor Van Well:
Bethl.kerk Dirftstr. 10 mevr. ds. De Mey
BevT. kerk ZW 9 en 10.30 zie geref. kerk, 5*
ds. Wagenvoorde, themadienst; Vredes-
kerk 10 dr. Lamping, avondmaal; Waalse
kerk 10.30 ds. Ribs: Acad. Z. 10.15 mevr
ds. Visser; Diac. huis. 10.30 ds. Van 't
Hof; jeugd kapel Vr.kerk 10 jeugdkapel;
jeugdkapel G. Herder (O. Vest) 10.30 En
degeest 9.30 pastor Boshouwers. Geref
Kerk: Zuiderkerk 10 hr. Van der Land,
jeugddienst, 5 ds. Rang N.-Vennep; Pe-
trakerk 10 ds. Bouma Noordwijk, 5 ds.
Sijtsma; O. Vest 10 ds. Sijtsma, 5 ds. Hor-
tensius; Maranathakerk 10 ds. v. Ach
terberg. 5 ds. Nierop Koudekerk; Bevr.
kerk ZW 9 en 10.30 ds. Heemskerk
O.geest, 5 ds. Wagenvoorde; Groenho
ven 10 ds. Hortensius; De Mirt 10 hr.
Wielenga; Mierennest 10 hr. Venema.
Dolerende Noodgemeente Groot Leiden
(Pieterskerkstraat 1): 9 hr. Dubbeldam
Warmond, 5 dr. Zeegers A.dam. Geref
Kerk Vrijg. (Herengracht 70): 10 en 5 ds.
Gootjes. Chr. Geref. Kerk (Steenschuur
9): 10 en 5 ds Peppink Kampen. Geref
Gem. (N. Rijn): 10 en 4.30 ds Boogaard.
Geref. Gem. in Ned. (Bethl.kerk Dirft-
straat): 11.30 en 5.30. Evang.-Luth. Gem.
(Hoogl. Kerkgracht): 10.15 ds. Happee.
Remonstr.-Doopsgez. Gem. (Pieters
kerkstraat 1): 10.30 ds. Kuipers. Baptis
tengemeente (O. Rijn 3): 10 dienst.
Evang. Christengemeenschap (Middel
stegracht 3X 10 hr Dikkes. Zendings
werk Middernachtsroep (Zoeterw. sin
gel 2iy 5 nam. hr. De Leeuw. Evangelie
centrum Zijlsingel 2: 10 hr. Leeflang, di.
8 hr. Zijlstra Pinkstergemeente (O. Rijn
3): 3 nam. evang. Van Wieringen. Leger
des Heils (Hooigracht): 10 en 7.30.
Nieuw-Apost Kerk (H. Rijndijk 24): 9.30
en 4, WO. 8. Christian Science (Steen-
schuur 6): 10.30. Kerk van J. Chr. v. d.
Heiligen der L Dagen (Steenschuur 6y.
10.15. Zevendedagadventisten: elke zat.
9.45 bijbelstudie, 11 prediking, in Lok-
horstkerk. Oud Kath. Kerk (Zoetw.sin-
gel): 10. Rooms Kath. kerken: Meren-
wijk 9.30 en 11; Haagweg zat. 7, zond. 9,
10.45 en 12; Steenschuur zat 10 en 7.
zond. 8.30, 10. 11.30, 6 en 7; Lammen-
schansweg zat. 7, zond. 9. 10.30, 12 en 6;
Haarl.str. zat. 7, zond. 9.30,10.45 en 12.15;
Rijndijk 281 zat 7, zond. 9.30 en 11.30;
Boshuizerlaan zat 7, zond. 9.30, 11 en
12.15; Herensingel zat. 7, zond. 8.30, 9.30
en 11.
AARLANDERVEEN - Herv. Gem.: 10
ds. Wolthaus, 7 ds. Bronsgeest. Geref
Kerk: 10 ds. Stolk, 6.30 ds. Vree Chr.
Geref. Kerk: 9.30 dienst. 3 ds Bijkerk,
Putten. R.K. kerk: zat. 7, zond 7.30 en
10.30.
ALPHEN AAN DEN RIJN - Heiv.
Gem.: Adv kerk 10 en 5 ds v. d. Heiden
(nam. jeugddienst); Kr. kerk 10 ds. v. d.
Broeck te Bodegraven; Opst. kerk 10 ds.
De Vos Katwyk, 6.30 ds. Bogers; Nabij
10 ds. Bogers; G.H. kerk 9 ds. Hoogen-
dijk; De Bron 10.30 ds Hoogendijk, 6.30
ds. Verheul; Driehoorne 7 ds. Hoogen
dijk; Ashram 9.30 hr. Tazelaar; Sions-
kerk 9.30 ds. Verploeg, 3 ds. Verploeg
(afscheid); Oudsh. kerk 10 ds. Oort. Ge
ref. Kerk: Mar. kerk 10 ds. Vree, 6.30 hr.
v. d. Kraan R.dam; Salv. kerk 10 hr. v. d.
Kraan, 6.30 ds. Stolk; G.H. kerk 10.30 ds.
Mulder, 6.30 dr. Vlijm Leiden; De Bron 9
ds. Mulder, 10 ds. Verheul. Zie ook herv.
gem. Geref. Kerk Vrijg. Buiten V.: 9.30
ds. Waagmeester, 4.30 br. Woensdregt
(Eikenlaan 233). Ghr. Geref Kerk: 9.30
en 4.30 ds. Hamstra Oud Geref. Ge
meente: 9.30 en 4. Baptistengemeente:
10 ds. Koekkoek, 6.30 ds. v. Berghem.
Noord (Sportl.) 10 hr. Visser. Volle
Evang. Gem. (school Preludeweg): 10 hr.
v. Leeuwen. Pinkstergem. Alphen
(R.-Kr. gebouw): 10 br. v. Gemerden.
Pinkstergem. Bethel (R.-Kr. gebouw):
nam. Leger des Heils: 10 en 6.30 uur,
Corn, de Vlamingstr. R.K. kerken: Bon.
kerk zat. 7, zond. 8.30, 10 en 11.30. Pius-
kerk zat. 7. zond. 9, 10.30 en 11.45; De
Bron zat. 7, zond. 9 en 11.30.
BENTHUIZEN - Herv. Gem.: 9.30 en 6
ds. Exalto. Geref Gem.: 9.30 leesdienst,
7 ds. v. Gelder.
BODEGRAVEN - Herv. Gem.: Dorps
kerk 10 en 6.30 ds. Richter; Salv. kerk 10
en 6.30 ds. De Vreugd; Bethel, kerk 10 en
6.30 ds. Droogers. Avondmaal. Geref
Kerk: 10 en 6.30 ds. Buitenhuis. Gefef.
Kerk: 10 en 6.30 ds. Buitenhuis. Geref. K.
Vrijg.: 9.30 leesdienst, 4 ds. Borgdorff.
BOSKOOP - Herv. Gem.: 9.30 ds. Stel
wagen, 6.30 dr. Haitsma; De Stek 9.30 ds.
Hermans. Geref Kerk: 9.30 en 5 ds.
Dijkstra. Chr. Geref Kerk; 9.30en 5 ds v.
Langevelde. Gere^. Gem.: 9.30 en 6. Op
wekkingsgemeente (Concordia): 9.30.
Verg. v. Gelovigen (Nieuwstraat): 9 30 en
5. R.K. kerken, kerk zat. 7, zond. 9.30 en
11; De Stek zat 5.30.
HAZERSWOUDE - Here. Gem.: 9.30 ds.
Verboom Wadd.veen, 6.30 ds. Panne-
koek Leiden. Geref. Kerk: 10 ds. v. Wijk
A.dam, 5 ds. Landheer Zoetermeer,
jeugddienst. R.K. kerk: Anker zat. 7,
zond. 8.45 en 11.15; Bern zond. 10; dorp
zat. 7, zond. 8, 10 en 11.30.
HILLEGOM - Herv. Gem.: 10 ds. Roth-
fudz. Zie ook geref. kerk. Geref. Kerk: 10
ds. Kooij, 5 ds. v. Bruggen. Chr. Geref
Kerk: 10 en 5 ds. Moerdijk Rozenburg.
R.K. kerk: Mart. kerk zat. 7, zond. 8.30,
10.11.30 en 12.45; Jozefkerk zat. 7, zond.
8.30, 10 en 11.30.
HOOGMADE - Herv. Gem.: 10 dr. v.
Vliet. R.K. kerk: zat. 7, zond. 10.
DE KAAG-Herv. Gem.: 10ds. Carstens.
R.K. kerk: zat 7, zond. 8 en 10.
KATWIJK AAN DEN RIJN - Herv.
Gem.: Dorpskerk 10 ds. Schuurman, 6
ds. Gebraad; Ontm. kerk 10ds. Gebraad,
6.30 ds. Boer. Geref. Kerk: 9.30 ds. v. d.
Meulen Wassenaar, 5 hr. Lergner R.dam.
R.K. kerk: zat. 7, zond. 9.30 en 11.15.
KATWIJK AAN ZEE - Heiv. Gem.: N.
Kerk 10 ds. Arkeraats, 6 ds. Schuurman;
O. Kerk 10 ds. Pannekoek Leiden, 6 ds.
Hovius; Ichtuskerk 10 ds. Van Roon, 5
ds. Vroegindewey; Pniëlkerk 9.30 ds.
Hovius, 6 ds. Vink; Gr. v. Pr. school 10
ds. Boer; Hoeksteen 10 dovendienst;
Overduin 2 ds. Baas. Geref. Kerk: Vr.
kerk 10 ds. Oranje Utrecht, 5. ds. v. Hal-
sema; Tr kerk 10 ds. Bakker te O. geest, 5
ds. V. d. Horst. Geref. Kerk Vrijg.: 10.15
ds Hoff, 3.30 leesdienst. Geref. Kerk
Vrijg. Buiten V.: 8.45 en 7 ds Roukema.
Chr. Geref. Kerk: 10 en 5 ds. Bouw. Ge
ref. Gem.: 10 en 5 leesdienst, wó. 7.30 ds.
Verwey. Volle Evang. Gem. (Voorstraat
100): 9.45.
KOUDEKERK AAN DEN RIJN - Herv.
Gem.: 10 ds. v. d Linden, 7 ds. Boogert
Leiden. Geref. Kerk: 10 ds. Nierop, 7 ds.
Damsma Rijnsburg.
LEIDERDORP - Herv. Gem. en Geref.
Kerk: Dorpskerk 10 mevr. Jacobi, 6.30
ds. v. Loenen; Hoofdstr. 10 ds. Does
burg; Sch. kerk 9 en 10.30 mr. Reuge-
brink; Leythenrode 10 ds. Lutmers,
avondmaal. Baptistengemeente: 10 br.
De Vries. RK. kerk: zat. 7, zond. 9,10.30
en 12.
LEIMUIDEN - Herv. Gem 9.30 ds.
Zoutendijk. Geref. Kerk: 9 30 ds. Los. 7
ds. v. d. Heiden. R.K. kerk: zat. 7, zond.
7.30, 9.30 en 11.15.
LISSE - Herv. Gem.: Gr. Kerk 10 ds.
Samson R.dam: Pauluskerk 10 en 7 ds. 't
Hooft. Geref. Kerk: 10 dr. v. Oeveren
Rijnsburg, 7 ds. De Zeeuw V.schoten.
Geref. Kerk Vnjg10 ds. Ensing, 3 ds
Gootjes. Geref. Kerk Vrijg Buiten V
10.45 ds. Schuurman, 5 ds. Waagmeester.
Chr. Geref Kerk: 10 en 4.30 ds. Slofstra.
Geref. Gem. 10 en 4 ds. Hakkenberg.
Oud Geref. Gem.: 9.30en 3. R.K. Kerken:
Agatha zat. 7, zond. 8.30, 10 en 11.30;
Poelhuys zat. 7, zond. 9 en 11.30; Maria-
kerk zat 7, zond. 8.30,10 en 11.45; Engel-
bew. zat. 7. zond. 8, 9.30, 11 en 5.45.
NIEUWKOOP - Herv Gem.: 9.30 hr.
Goedhart, 6 30 ds. Oustenbrug. Ridder
kerk. Geref. Kerk: 9.30 ds. KorenhofT
Heemstede, 6.30 ds. Van Vollenhoven
Amstelveen. Chr. Geref. Kerk: 9.30
dienst, 2.15 ds. Hamstra. R.K. kerk: zat.
7, zond. 9, 10.45 en 7.
NIEUWVEEN - Herv. Gem.: 9.30 ds.
Van Laar Meteren, 6.30 ds. Molenaar.
Geref. Kerk: 9.30 ds. Schouten Baam-
brugge, 7 ds. Huisman Zoetermeer. R.K.
kerk: zat 7, zond. 9 en 11.
NIEUW-VENNEP - Chr. Geref. Kerk:
9.30 en 3 ds. Visset R K. kerk: zat. 7,
zond. 9.30 en 11.
NOORDEN - Herv. Gem.: 9.30 kand.
Wassinkmaat, 7 ds. Zoutendijk. Geref
Kerk (Woerdense Verlaat): 10 ds. Kat
Ouderkerk aan de Amstel, 7 ds. Bijlevtld
Woerden. R.K. kerk: zat. 7, zond. 9 en
10.30.
NOORDWIJK -Herv. Gem.: Voorstr. 10
dr. Jansen; Vinkenlaan 5 dr. Jansen; S.
Mio 9 dr. Jansen; Hoofdstr. 9 ds. War-
nink, av., 10.30 ds Keuning, av., 5 ds.
Keuning. av.; De Rank 10 ds. Vroegin
dewey Katwijk, 3.30 ds. Hovius Katwijk.
Geref. Kerk: Vinkenlaan 9 30 ds. El-
gersma; St. kerk 11 hr. v. Duin. Zie ver
der herv. gem. R.K. kerken: Binnen zat.
7, zond. 8, 10 en 11.30; Zee zat. 7, zond.
9.30 en 11; aula Boerenburg 11.
NOORDWIJKERHOUT - Hen/. Gem.:
10 ds. v. d. Staat Uithoorn; De Zilk 10 ds.
Kalkman. R.K. kerk: Jozefkerk zat 7,
zond. 10 en 11.30; Viktork. zat. 7, zond.
9.30.
OEGSTGEEST - Herv. Gem.: Gr. Kerk
10 ds. Sasse en pater Pot, oec dienst;
Pauluskerk 10 ds. Bons; Gem. centr
10.30 ds. Wagenvoorde, 7 ds. Vegter,
10.30 voorm. ds. Ter Linden, jeugdkerk;
Van Wyckerslooth 4.30 ds.ySasse. Geref.
Kerk: 10 ds. Vegter. Zie ook herv. gem.
Geref. Kerk Vrijg: 9.30 leesdienst, 3 ds.
Breen. Geref. Kerk Vrijg. Buiten V.: 8.45
en 4 ds. v. d. Berg. R.K. kerk: Will.kerk
zat. 7, zond. 9.10.30 en 12; Bon. kapel zat.
6.30, zond. 9 en 11. Volle-Evangeliegem.
(gem.centr.): 4 hr. v. d. Brugge.
OUD-ADE - R.K. kerk: zat 7, zond. 8.30
en 10.30.
OUDE EN NIEUWE WETERING -
Herv. Gem.: 9.30 ds. Lalleman. Geref.
Kerk: 9.30 ds. Wijngaarden, 5 dr. v. Oeve
ren. R.K. kerk: zat. 7, zond. 9.30.
ROELOFARENDSVEEN - R.K. ker
ken: P. Banden zat. 7, zond. 9.30, 11 en
12.15; M. Pres. zat 7, zond. 9 en 11.
RIJNSATERWOUDE-Herv. Gem.: 9.30
dr. Gerssen Utrecht, 7 ds. De Vos Kat
wijk. Chr. Geref. Kerk: 9.30 dienst, 2.15
ds. Bouw.
RIJNSBURG - Herv. Gem.: Grote Kerk
9.30 ds Van Niel, 5 ds. V. d. Bogerd; Be-
thelkerk 9.30 ds. v. d. Bogerd, 5 ds. Van
Niel; Chr. school Frederiksoord 11 ds. v.
Niel, gezamenl. dienst. Geref. Kerk: Pe-
trakerk 9.30 ds. Huisman, 5 ds. v. Wijk
A.dam; Inirn. kerk 9 en 10.30 ds. Baayen,
5 ds. Damsma; Mar. kerk 9.30* ds. De
Raadt, 5 ds. Huisman. School Frederik
soord 11 ds. v. Niel, gezamenl. dienst
Chr. Geref. Kerk: 9.30 en 5 ds. De Joode.
Evang. Christengemeente (aula mavo):
10 br. v. d. Brink. R.K. gemeenschap
(aula tuinb.school): zat. 7, zond. 10.30.
RIJPWETERING - R.K. kerk: zat. 7,
zond. 7.30, 9 en 10.30.
SASSENHEIM - Herv. Gem.: 9 en 10 30
ds. v. d Meer. 6 30 hr. Stam, gez. dienst.
Geref. Kerk: 10 ds. Gesink. Zie ook herv.
gem. Chr. Geref. Kerk: 10 en 5 ds. Rebel,
avondmaal. Ned. Prot. Bond: 10.30 ds.
Beekhuis, Haarlem. R.K. kerk: zat. 7,
zond. 9.30 en 11.
TER AAR-Herv. Gem.: 10 ds. Lagerwey
Den Haag, 6.30 ds. Holst, Naaldwijk. Ge-
réf. Kerk: 10 ds. Bezemer, 6.30 ds. Los.
R.K. kerk: dorp 9 en 12; Langeraar zat 7,
zond. 8.30, 10 en 11.30.
VALKENBURG - Herv. Gem.: 10 ds.
Overgaauw, 6.30 ds. De Raadt, in geref.
kerk. Geref. Kerk: 9.30 ds. Damsma, 6.30
ds. De Raadt, gem. dienst. Geref. Kerk
Vrijg.: 9.30 leesdienst, 5 ds. Hoff.
VOORHOUT - Heiv. Gem.: 10 ds. Bro
kerhof. R.K. kerk: zat. 7, zond. 9,10.30en
11.45.
VOORSCHOTEN - Herv. Gem.: Dorps
kerk 10 mevr. ds. Van Everdingen te
Leiderdorp, 7 ds. Van der Schoot; Hulp
en H. 10 ds. Verheule; NH 9.30 ds. De
Zwart; kapel Rijndijk lOds. v. d. Schoot;
De Ark 10 jongerendienst. Geref. Kerk:
10 ds. De Zeeuw, 5 ds. De Zwart. Geref.
Kerk Vrijg.: 9.30 en 5 kand. Krijtenburg.
R.K. kerken: Laur. kerk zat 7, zond. 10
en 11.30; aula NH 11M. Godskerk zat 7,
•zond. 8.30 en 10.30.
WADDINXVEEN - Herv. Gem.: Be-
thelkerk 9 ds. Verwelius, 10.30 ds. Roet-
man, 5 ds. Van 't Veld Ede, 6.30 ds. Ver
welius; Hoekst. 9.30 ds. Van 't Veld, 6.30
ds. Roetman; Imm. kerk 10 en 5 ds.
Hulst. Geref. Kerk: Kr. Kerk 10 ds. v. d.
Berg, 5 ds. Versluys H.woude;
Ontm.kerk 10 ds. Versluys, 5 ds. V. d.
Berg. Oud Geref. Gem.: 10 en 6.30. Chr.
Afgesch. Gem.: 9.30 en 5. Volle Evang.
Gem. (Lindengaarde 17a): 9.30. R.K.
kerk: Ontm. kerk zat 7, zond. 8.45,11.45
en 7; Viktorkerk zat. 7, zond. 10.
WARMOND - Herv. Gem.: 10 ds. Den
Tonkelaar. R.K. kerk: zat. 7, zond. 8.30,
10 en 11.30.
WASSENAAR-Herv. Gem.: Dorpskerk
10 ds. Stednstra, 4.30 ds. v. d. Vlist Nieu-
werkerk aan de IJssel, 7 ds. Steenstra,
opendeurdienst; Kievietkerk 10 ds.
Wiersma; Messiaskerk 10 ds. V. Zanten;
Dorpscentrum 9.30 hr. Schaap. Geref.
Kerk: 10 ds V. Halsema Katwijk, 7 zie
Dorpskerk; Zuid 10 ds. v. d. Kam', 7 zie
Dorpskerk. Ned. Kamp, Bond: 10.30 ds.
Pols Den Haag.
WOUBRUGGE - Herv Gem.: 9.30 ds.
Hanemaayer, 's avonds ds. Blenk. Geref.
Kerk: 9.30 en 6.30 hr. Nathanael Amstel
veen. Ned. Prot. Bond: 7 nam. ds. Werner
Wassenaar. R.K. kerk: zat. 7, zond. 10.
ZEVENHOVEN - Herv. Gem.: 9.30 dr.
Haitsma Boskoop. Geref. Kerk: 9.30 en 7
ds. Helderman. R.K. kerk: zat 7, zond 9
en 10.45.
ZOETERWOUDE - Herv. Gem.: 10 ds
Knorth Leiderdorp. R.K. kerken: Jans-
kerk zat. 7.30, zond. 10.30; Chr. D. kerk
zat. 7, zond. 9.15; Rijndijk, Meerburg, zat.
7, zond. 10, 12 en 6.
ZWAMMERDAM - Herv. Gem 10 ds.
Haakman, 6.30 hr. Noordmans Ben
schop. geref. Kerk: 10 ds. V. d. Heiden,
6.30 ds. Bezemer.
