Islamitische republiek of democratie? NIEUWSNET f Terrorisme in Baskenland (3) 1 "Het Vaticaan is iï 1 f ftp - 1 nooit ingegaan op noodkreet Basken" r* j| Van Mehdi Bazargan hangt nu alles af ELSEVIERS L/n DONDERDAG 15 FEBRUARI I!WI |p! José Maderiaga ...ex-priester... Alfredo Tamayo ..jezuïet.... De bevolking van de Baskische dorpjes Bermeo, Bakio, Ondar- roa, Mungia en Asua is het terrorisme moe. Vragen naar de ETA staat gelijk met het uit stoten van een vloek. Aangezien iedere Bask wel eens stevig heeft gevloekt op Spanje, is het een kwestie van ge duldig wachten om door de muur van zelf verdediging heen te komen. Achter deze muur ligt wel de gelijk een graad van bewon dering voor de pressiegroep ETA-militar. Er openlijk over praten is een enge zaak. Maar stiekem kom je toch te weten dat in elk dorp een of meer leden van ETA-politico-mili- tar de r ten op het ogenblik in de ge vangenisvan Soria zitten. Bakio, een dorpje aan zee met 1500 inwoners, ligt er be drieglijk vredig bij. Geen en kele toerist, die 's zomers de bevolking doet vertienvoudi gen, vermoedt wat er schuil gaat achter de Baskische gastvrijheid, die altijd te zwaar valt voor een Westeu- ropese maag. De herinnering aan een vakantie in het Bas kenland is dikwijls een aan gename gewichtstoename van minstens 2 kilo. Maar achter het lichaamsgewicht van de Basken smeult het vuur van de vrijheid. Een vuur dat, net zoals in het ver leden, aangewakkerd wordt door de Baskische geestelijk heid, die van oudsher de faam heeft niet in de pas te lopen van de Spaanse kerk. Brand „Als wij Basken over enkele maanden niet over een grote mate van autonomie be schikken, steekt ETA-politi- co-militar deze zomer de den- nebossen in 'het Baskenland in brand", fluistert een geestelijke mij in het oor. „Waarom?" „De herbebos sing is onder de dictatuur al leen maar opgezet om de mul tinationale papierfabrieken van grondstoffen te voorzien. Daarbij komt dat de bossen op verkeerde plaatsen zijn aangelegd. Bovendien ver zieken de afgevallen denne- naalden na drie jaar de bo dem. De aanplant heeft de oorspronkelijke Baskische flora van kastanje, eiken en beuken uitgeroeid. Op de plaatsen van de dennebossen willen wij ons vee weiden". Op de vraag of hij met ETA- politico sympathiseert, knikt de geestelijke, zegt nee en drukt mij op het hart zijn naam niet te noemen. „De mensen beginnen het ver schil tussen ETA-politico- militar en ETA-militar door te krijgen", zegt José Maria Ma- deriaga tussen twee happen paling door, terwijl hij onze glazen nog eens vol schenkt met Baskische koppige rode wijn. Na een stevige slok ver volgt de ex-dorpspastoor van Bokia: „ETA-militar probeert de held van Baskische revolu tie uit te hangen door het voe ren van terreuracties in het wilde weg tegen alles wat maar Spaans is. ETA-militar houdt zich niet bezig met de oplossing van Baskische vraagstukken, zoals de pres siegroep ETA-politico-mili- tar, die niets met de andere beweging te maken heeft. In knie „ETA-politico-militar schiet een fabrieksdirecteur in zijn knie als hij zijn arbeiders fi nancieel heeft bedrogen. Het zijn geen moordenaars. In november heeft ETA-politi co-militar José Javier Crespo, de vertegenwoordiger van het ministerie van onderwijs en wetenschappen uit Bilbao, een paar dagen ontvoerd, omdat Madrid de sinds een jaar beloofde gelden ter fi nanciering van de Baskische talenscholen "Ikastolas" nog niet had overgemaakt. Bin nen twee dagen was het geld er", grijnst hij en wenkt de ober voor een stevige portie kabeljauw "a la Vasca". Maderiaga heeft vijf jaar gele den zijn toog van de kerk aan de kapstok gehangen. Hij be hoort tot de groep Baskische priesters die zich in 1968 uit protest tegen de dictatoriale onderdrukking van alles wat Baskisch was, in het semina rie van Derio opsloot en die paus Paulus VI een document stuurde waarin men om maatregelen vroeg tegen de culturele genocide in het Baskenland. Het Vaticaan, dat alleen maar contacten on derhoudt met gevestigde sta ten, is nooit op de Baskische noodkreet ingegaan. Sinds dien heeft José Maria Made riaga zich in de ogen van de Spaanse kerk als een Baski sche rebel gedragen. In hetzelfde jaar vloog hij voor 2,5 jaar de speciale kerkge- vangenis van Zamora in, om dat hij zijn parochiekerk als vergaderlokaal aan de ETA beschikbaar had gesteld. Daarna is hij verschillende malen gearresteerd omdat hij zich op demonstraties pro- Baskisch en anti-Spaans ge droeg. Maderiaga is lid van de „gestora del ayuntamiento", het voorlopige gemeentebe stuur van Bakio dat aanblijft tot de gemeenteraadsverkie zingen van 3 april. Daarnaast is hij manager van de kippe- farm „Granjas Danak", een legbedrijf met 300.000 kip pen. Niet veilig „In mijn eigen dorp ben ik niet veilig. De politie zit mij dage lijks op de hielen omdat men vermoedt dat ik iets in mijn schild voer. Het is een schan daal dat de politieagenten in hun vrije tijd de Basken terro riseren. Een voorbeeld: Juan Goientxe uit Bermea werd in januari door politieagenten in burger ontvoerd. Ze bonden hem met een zak op het hoofd met zijn voeten aan een boom, sloegen hem net zolang tot hij buiten kennis raakte. Hun doel was het adres te weten te komen van zijn broer, die om veiligheidsredenen in Zuid- Frankrijk woont. De terreur van extreem-rechts is op het ogenblik veel erger dan in sommige perioden onder de dictatuur". De vraag of de politie sinds de bekrachtiging van de demo cratische grondwet door ko ning Juan Carlos op 27 de cember bij arrestaties de voorgeschreven rechten van de mens respecteert, lokt bij Maderiaga een sarcastische lach uit. „Laten wij er maar over zwijgen", zucht hij, „want sinds iedereen in Spanje over democratische rechten leutert, is er in het Baskenland op dit gebied heel weinig veranderd". José Maria Maderiaga, die na een goddelijke maaltijd nog een likeurtje neemt, vervolgt: „De lagere geestelijkheid heeft zich net zoals in het verleden voor de Baskische zaak ingezet. Tijdens de drie carlistische oorlogen was de geestelijkheid voor de boeren uit het Baskenland de opinie vormer, die hen wees op het behoud van hun historische rechten. Onder Franco ver leende de geestelijkheid faci liteiten aan de nationalisti sche Baskische groeperin gen, die opkwamen voor hun vertrapte rechten". „Hiervoor werden wij natuur lijk zwaar vervolgd. Van de 70 Baskische priesters die in de kerkgevangenis van Zamora terechtkwamen, zijn er maar tien in hun ambt gebleven. De meesten gaven er de brui aan, omdat de Spaanse kerk onder Franco zo politiek verbonden was met het fascistische re gime, dat je zelfs op religieus gebied onmogelijk als Bask jezelf kon zijn. Ongeveer vijf tien ex-priesters die gevoel hebben voor het „messiaan- se", bewegen zich in de gele deren van ETA-Militar". Een minder stormachtige reli gieuze carrière heeft Alfredo Tamayo achter de rug. Hij is jezuiet en leraar filosofie aan de universiteit van San Se bastian, waar hij een voor keur heeft voor het doceren van christelijk marxisme in de zin van de filosofie van Ernst Bloch. Schrik Evenals Maderiaga is hij lid van EIA, de politieke vleugel van ETA-Politico-Militar. Hoewel hij op het standpunt staat dat de onderdrukking door de Spaanse politie veel minder is dan voorheen, zit de schrik van vroeger er nog dik in. Alle deuren in het universiteits gebouw op weg naar zijn stu deerkamer worden met een sleutel open en dicht ge maakt. „Tja, het is een ge woonte geworden na alle huiszoekingen van de poli tie", brengt hij er veront schuldigend uit. „Als geestelijke keur ik het moorden van beide partijen, de ETA en de politie, af. Ik ben altijd tegen een systeem geweest waarin de ene mens jacht maakt op de ander. Als ETA-Militar door middel van terreur de rechten van de Basken afdwingt, dan gaat het Baskische volk besmeurd de geschiedenis in. Ik ben niet voor de onafhankelijk heid van het Baskenland. In deze tijd is het niet haalbaar. Volgens mij is de oplossing van het Baskische probleem een federatie met Span je". „In het Baskenland heerst op het ogenblik een gevoel van onmacht. Een kleine groep, de links-nationalistisch Bas kische coalitie Herri Batasu na, die ETA-Militar verte genwoordigt, probeert via manipulatie van de massa zijn mening aan de Basken op te leggen. In wezen zien wij een herhaling van de intolerante politieke patronen die in Spanje omstreeks 1935 de overhand kregen en ten slotte hebben geleid tot de dicta tuur van Franco. „De Baskische geestelijkheid heeft ook schuld aan de :adi- calisering in het Baskenland. Bij de begrafenis in december van Argala, een van de top mannen van ETA-Militar, die bij een aanslag in het Franse Anglet omkwam, verheerlijk te de priester in zijn preek het geweld van de ETA. Boven dien wekte hij de indruk dat de Baskische kerk volkomen achter deze vrijheidsstrijd stond. Met dit soort uitlatin gen gaan wij de kant uit van een nationaal-katholieke Baskische kerk, een zelfde soort kerk met een andere kleur als de nationaal-katho lieke Spaanse kerk, waar wij 40 jaar lang tegen hebben ge vochten". Tamayo toont zich bezorgd over de huidige situatie in het Baskenland. „Wij hebben on der de dictatuur zwaar gele den. De mogelijkheid van een staatsgreep in het Basken land door Spaanse militairen is aanwezig, maar lijkt mij niet waarschijnlijk. In ieder geval ben ik niet bereid om nog eens een periode van on derdrukking te ondergaan zoals ten tijde van Fran- - Neemt u dan de wapens op tegen Spanje? „De inhoud van een oorlog kun je niet vergelijken met die van terrorisme". - Als een lid van de ETA, dat achtervolgd wordt door de politie, zijn toevlucht bij u zoekt, helpt u hem dan? „Mijn opvatting van naastenlief de gebiedt mij hem te hel pen". - En een politieagent, die door terroristen wordt nagezeten? Geen antwoord. UTRECHT - De ajatollah Chomeini heeft zijn eerste doel bereikt: de sjah is weg en zal nu zeker niet meer kunnen terugkomen, en de premier die zijn benoe ming nog aan de vorst te danken had is afgetreden. Veel sneller nog dan wie dan ook had kunnen denken is de Iraanse revolutie voltooid. Daar zit een wonder lijk element in van geestelijke kracht, want Chomeini beschikte niet over machtsmiddelen om de verande ringen door te voeren die hij verlangde. Hij benoem de maandag Mehdi Bazargan tot premier en bleef eisen dat Sjapoer Baktiar zou aftreden. Technisch gezien is de afloop van het revolutionaire proces ver sneld door de betuiging van trouw door een groep luchtmachtof ficieren aan de ajatollah, want daardoor brak de eenheid van de strijdkrachten en hun onverdeelde loyaliteit aan net wettig regime. Maar het waarom van die overgang kan niet anders wor den verklaard dan uit de uitstraling van Chomeini, die zich ge draagt als de door Allah gezondene en merkwaardigerwijs in het moderne Iran ook als zodanig wordt erkend. Daarbij moet wór den gezegd dat hij heeft geprofiteerd van het feit dat de geeste lijkheid tot het centrum van verzet tegen de sjah was geworden omdat de politieke partijen waren gemuilkorfd; Sjapoer Baktiar, ofschoon hij nu wel zal worden verguisd, heeft aan Chomeini's succes een enorme bijdrage geleverd. Eerst door het vertrek van de sjah te eisen voordat hij bereid was premier te worden. Toen, door de ajatollah - ondanks verzet van de strijd krachten - in het land toe te laten. En vervolgens door te onder handelen met schaduw-premier Bazargan, die daardoor in de rol werd geplaatst van een soort wettige oppositieleider. Het meest verwonderlijke van het succes van Chomeini blijft desondanks dat degenen die hem nu tot feitelijk staatshoofd van Iran hebben helpen maken, inclusief Baktiar en Bazargan, helemaal geen aanhangers zijn van de autoritaire „Islamitische Republiek" die de geestelijke voorstaat. "Grijze eminentie" Hebben zij hem geholpen omdat ze via hem toegang kregen tot de volksmassa's, die het evenwicht uiteindelijk ten nadele van de sjah hebben laten doorslaan en hopen zij, eenmaal namens Cho meini aan de macht, het land toch in democratische richting te kunnen sturen? Het is niet ondenkbaar dat de politieke leiders van het Nationaal Front, waartoe zowel Baktiar als Bazargan behoren evenals de „grijze eminentie" Karim Sanjaki, die als tussenpersoon ook een zeer belangrijke rol heeft gespeeld, zich hebben laten leiden door hun herinnering aan de val van hun grote leider Mossadeq. Die val namelijk, in 1953, is vooral te wijten geweest aan het feit dat hij geen steun genoot van de sjiitische geestelijkheid. En op het cruciale moment waarop hij via die geestelijkheid een beroep had kunnen doen op de massa's om hem te steunen tegen de combinatie van aanhangers van de sjah en het leger, geinstrueerd door de Amerikaanse CIA, stond hij alleen. Pacteren met de duivel om Beëlzebub uit te drijven, al is dat ten aanzien van de samenwerking met een geestelijk leider een wat gewaagde beeldspraak, is een tactiek die in de geschiedenis vaak is toegepast. En zelden met succes. Want degene met wie gepac- teerd wordt heeft zo zijn eigen verwachtingen van de samenwer king. Chomeini is geen gematigde figuur; dat blijkt wel uit zijn relaties met de Palestijnse bevrijdingsorganisatie. Vorige week al heeft een groep intellectuelen een dringend beroep op de geestelijkheid gedaan zich niet te bemoeien met de poli tiek. En niet alleen bij de intellectuelen heerst de verwachting dat het einde van het sjah-regime meer vrijheid, minder onderdruk king en corruptie zal brengen. Chomeini heeft op het ogenblik, rijdend op de top van de golf van massale verering en massale steun, zeker de macht de Islamitische Republiek te vestigen die hij voor ogen heeft, maar als hij dat doet is Iran niet uit zijn problemen. Omdat hij en zijn onmiddellijke medewerkers geen kijk hebben op de economische en organisatorische finesses van een moderne staat, en omdat hij na 15 jaar afwezigheid geen kijk heeft op het proces van volwassenwording dat de Iraanse sa menleving in die tijd heeft doorgemaakt. Veel, zo niet alles voor de toekomst van het land hangt nu af van premier Bazargan, die bekend staat als een overtuigd democraat, maar van wie niemand weet of hij zal zijn opgewassen tegen de autoriteit van de ajatollah. Max L. Sniiders In verband met de weersomstan digheden was Elseviers Magazi ne gisteren niet verkrijgbaar. ..■p-Jhervormd l^^nederland De motie van Joep de Boer, defen- siedeskundige in de CDA-Twee- de Kamerfractie, tegen nucleaire taken voor het 155 mm geschut, betekent een ommekeer in de discussie over kernwapens, zegt het CDA. Zo begint het interview in Hervormd Nederland met De Boer, die in het gesprek vertelt wat zijn partij bezield. "We von den de kans op een massale aan val van de Russen niet reëel en we verwierpen het idee dat West- Europa zich met wapens veilig kon stellen", aldus De Boer, die het verder eens is met de stelling dat ons veiligheidssysteem ons meer bedreigt dan dat het ons be schermt "Daarom moeten we de bewapening ook terugdringen en kunnen we eenzijdig tekenen la ten zien dat we niet zo gevaarlijk zijn als de andere kant denkt." In Hervormd Nederland verder een artikel waarin wordt vooruitge lopen op het einddocument van de bisschoppenconferentie in Puebla. Dom Helder Camara verwacht dat de gevestigde machten en de rijken de schrik om het hart zal slaan. De door de Zuidamerikaanse wantoestan den geradicaliseerde bisschop pen zeggen dingen die in het wes ten onmogelijk zouden zijn. De radicale bisschoppen waarschu wen er overigens voor dat de Derde Weg in Zuid-Amerika tot facisme leidt. Zij baseren zich bij die uitspraak op de ervaring in Spanje onder Franco. Dr. Hupkes, adjunct-directeur van de Adviesgroep voor Verkeer en Vervoer in Utrecht zegt in het blad, naar aanleiding van de auto tentoonstelling in de RAI: "De auto is een groot goed, maar we krijgen nu te maken met een woekering. Bovag en RAI zouden eens moeten inzien dat slechts door afremming van het autosys teem het mogelijk is op den duur van de voordelen van het systeem te genieten". VRIJ NEDERLAND In de Haagse Post aandacht voor wat het blad noemt "de diploma tieke terugtocht van Arie Groe- nevelt". In het stuk wordt nader ingegaan op de kwestie van de arbeidstijdverkorting en de rol die op dat terrein wordt gespeeld door de industriebonden. In het artikel een schets van werkgever Houdijk die verklaart dat de in voering van de 35-urige werk week voor hem een catastrofe zou betekenen. Overigens betreurt hij het dat in zijn bedrijf slechts 20 van de werknemers lid is van een vakbond: "Ik' zal sneller met de bonden contact zoeken dan met mijn eigen club. Zo'n Wim Thijssen of Herman Bode, dat zijn goeie en bétrouwbare men sen, die heb ik hier vaak over de vloer gehad. Ik ken wel ande re .Groenevelt ja, en Kok ook, die gaan demagogisch te werk, die zijn soms zichzelf niet". HP heeft verder een uitgebreid in terview (acht pagina's) met Anne Vondeling, kamervoorzitter en PvdA-lijsttrekker bij de komen de verkiezingen voor het Euro pees Parlement. Onder de kop "Ja, ik vind mijzelf de beste" wordt een beeld geschetst van een man die van zichzelf zegt dat hij geknipt is om voor Europa op te komen. Naar aanleiding van een uitspraak van Hofland reageert Vondeling nogal heftig met de opmerking dat hij op geen enkele manier de publiciteit zoekt. "Uit een enquê te bleek dat 97% van de mensen mij kent. Dus hoef ik geen naam meer te maken, ik moet oppassen dat ik geen naam verlies". Hiernaast in de Haagse Post nog aandacht voor de machtsgreep in Iran (hoe de ajatollah met list en bedrog zijn heilige oorlog won); de sinds enige tijd 'wankele machtsbasis van Stroessner, Zuid-Amerika's laatste klassieke dictator en een interview met schrijver Gerard Stigter, beter bekend als K. Schippers. Het omslagartikel van Dé Tijd gaat over de directeur van het Stede lijk Museum in Amsterdam, Edy de Wilde, die vindt dat het hoog tijd is om wat impopulaire dingen te zeggen over kunstpolitiek. De omstreden museumdirecteur is van mening dat het in de kunst wereld barst van de mensen die helemaal niet van kunst houden en die kunst alleen maar gebrui ken voorzover het hun van pas komt als argument voor hun ei gen bewegingen of ambities. Daarnaast signaleert hij de ont wikkeling dat de Amsterdamse kunstraad bezig is het Stedelijk Museum het graf in te prijzen omdat de kunstraad de beschik king wil hebben over het bedrag dat voor het Stedelijk jaarlijks op de Amsterdamse begroting prijkt. De Tijd voert verder mr. Annelies van Katwijk ten tonele. Mevrouw Van Katwijk is advocate en solli citeerde enkele jaren geleden naar een rechterspost, die zij niet kreeg. Zij probeerde vervolgens (ook tevergeefs) te worden aan gesteld als officier van justitie. Minister De Ruiter zou haar be noeming persoonlijk hebben te gengehouden. Zij vermoedt zelf dat haar aanstelling niet doorging omdat haar wordt verweten dat zij te vriendschappelijke relaties onderhoudt met haar cliënten, met personen in de criminele we reld. Annelies van Katwijk: "Ik was perplex. Ik kom nooit in een nachtclub. Ik ben thuis of in de kerk of op de rechtbank en daar heb ik alleen maar relaties". Hoofdredacteur van De Tijd, Arie Kuiper, wijdt twee pagina's aan zijn onlangs overleden vriend Alain Teister ("Hij zat zo vol agressie dat zijn levensloop daar door werd bepaald") en vervol gens komt Ineke Lambers, in ei gen kring betiteld als de kroon prinses van Jan Terlouw aan het woord. Het 32-jarige D'66 ka merlid werd onlangs eervol ze vende in de Tijd-enquête voor de politicus van het jaar. Zelf is ze daarover wat verbaasd. Maar parlementaire journalisten noe men haar één van de weinige ka merleden die haar huiswerk goed doet. Het lijkt er inderdaad op dat ze erg hard werkt, tenminste te oordelen naar haar foto, waarop ze er heel wat jaren oudér uit ziet dan ze is. Ook in NieuwsNet aandacht vooi de arbeidstijdverkorting. Het hoofdredactioneel commentaar haakt in op een artikel in het blad waarin de onthulling wordt ge daan dat de hele discussie tussen werkgevers en werknemers nauwelijks wordt gedragen door feiten. Daarnaast aandacht voor één der meest gekritiseerde mi nisters van dit kabinet, Van der Klaauw. Niet de WD maar het CDA wil de minister Van der Klaauw helpen zich wat op te vij zelen. Het motief: zo'n kneedbare man kunnen wij niet missen. Een werelddeel dat niet dagelijks in het nieuws is, is Australië. De komende lente moet de ontgin ning beginnen van de rijkste ura- niumlagen ter wereld, die in Au stralië te vinden zijn. NieuwsNet bereidt ons voor op de acties die de Aboriginees willen gaan on dernemen om de met de ontgin ning gepaard gaande lozing van radio-actief afvalwater tegen te gaan. Gefrustreerde journalisten van het dagblad de Times willen een arbeidscollectief vormen om hun krant weer uit te geven, een beeld van de Staatsdrukkerij, de energiebronnen van morgen, de opleving van de Islam in de we reld, dat alles bericht ons NieuwsNet, naast natuurlijk aandacht voor Chomeini en Chi- Vrij Nederland opent met onze troepenzending naar Libanon en het feit dat dientengevolge het 225 man sterke Namibiè-deta- chement op stal blijft. Het depar tement van defensie heeft laten weten geen kans te zien dit deta chement organisatorisch van de grond te krijgen. Bibeb inter viewt minister van justitie De Ruiter die verklaart dat hij Vrij Nederland zo ontzettend eenzij dig vindt. Even verder op zegt hij stralend: "Ik was een erg stiekum ventje". Het lijkt er overigens op dat het weekblad zich de groeiende kritiek op de zeer lange en niet zelden onleesbare artike len die vaak wekenlang werden vervolgd heeft aangetrokken. Er staat nu tenminste vrijwel geen artikel in dat langer is dan een pagina en ook de verwijzingen naar andere pagina's zijn minder in aantal. Verder over de inhoud: De Arabische boycot in de prak tijk, de dood van Alain Teister, de wapenhandel in Zuid-Afrika waarbij belangrijke politici zijn betrokken, de film Superman en een interview met de trainer Ri- nus Gosens, de oudste trainer van Nederland, die op 1 juli a.s. dooi de eerste divisieclub Eindhoven wordt ontslagen. Vrij Nederlands kleurenkatern is geheel gewijd aan Sigmund Freud. BAS VAN KLEEF

Historische Kranten, Erfgoed Leiden en Omstreken

Leidsch Dagblad | 1979 | | pagina 17