Hond Sacha
zorgt voor
..breiwol"
Reorganisatie
kost veel geld
INSULINE UIT BACTERIËN
VARIA
DINSDAG 13 FEBRUARI 19711
De leden van de werk
groep 'Veiligheid' van
de stichting Leidse
Vrouwenraad zoeken
de laatste dagen naar
stig naar vrijwilligsters
voor hulp bij een vre
desramp. Bij dergelijke
rampen zijn er allerlei
hulpverlenende instan
ties zoals brandweer,
ambulancediensten en
politie die te allen tijde
paraat zijn. Bij even
tuele rampen van gro
tere omvang zijn echter
meer helpende handen
nodig.
Daartoe is er een zoge
naamde 'talentenbank'
opgericht waarin de
namen van vrijwillig
sters geregistreerd
worden met vermel
ding van de sector
waarin hulp geboden
kan worden. Men den-
ke aan ziekenzorg, be
jaardenzorg, de opvang
van kinderen, de op
vang van daklozen, het
behulpzaam zijn bij
evacuaties en het ver
vullen van bijzondere
taken waarbij
lijke hulp onontbeerlijk
Vrouwen die iets voelen
voor deze hulpverle
ning moeten er uiter
aard rekening mee
houden dat ze waar
schijnlijk nooit in actie
hoeven te komen. De
kans dat er een vlieg
tuig boven Leiden
neerstort, dat er een
LPG-auto ontploft of
gevaarlijke stoffen
vrijkomen, om enige
voorbeelden te noe
men, blijft uiterst klein.
Niettemin is hun hulp bij
de werkgroep Veilig
heid zeer welkom. Me
vrouw R. Broekman
(tel. 142500) wacht be
langstellende telefoon
tjes in.
De achteneenhalfjarige Sacha, de samojeet-hond van Lissese Rie
van der Aart, mag dan veel weghebben van een schaap, toch is ze
het niet. Zo mak als een schaap was Sacha al sedert haar geboor
te, maar nu is gebleken dat de hond bijkans zuivere schapewol
Een echte samojeet als Sacha vereist een goede verzorging. En al
kammend en borstelend, soms verbaasd over de grote plukken
haar die de hond verloor, is Rie van der Aart drie jaar geleden
begonnen het haar van Sacha te bewaren. Dag in dag uit heeft ze
het haar in een kussensloop gedaan en toen dat vol was. besloot
ze het te laten spinnen.
Vriendin Annie van der Meer, wist Rie. had vroeger wel eens ge
sponnen en zi.j werd verzocht een mooie, fijne draad te spinnen
van de hondeharen. De proef lukte en toen werd de oogst van drie
jaren gepluk uit de kast gehaald. "Dat leverde een kilo gespon
nen wol op", zegt Rie, die in het dagelijkse leven een damesmo
dewinkel heeft aan het Vierkant.
"Hondeharen zijn vet, moetje weten, en de wol was grijs maar na
acht was- en centrifugeerbeurten is de wol net zo wit geworden
als de haren van Sacha. En nu zijn Annie en ik een witte avondca
pe van de wol aan het breien. We hebben wel enkele breiboeken
geraadpleegd hoor", zegt Rie
Rie zegt vastbesloten te zijn door te sparen. Sacha kan het allemaal
niets schelen. Die kijkt alweer uit naar de zome
weliswaar aan een lange lijn buiten in de zon kan liggen.
Sacha blijft er heel kalm oud»
Elke ochtend, steevast om tien uur, ga ik de stad en
regio in, op zoek naar mensen en dingen voor deze
rubriek. Tips en wensen voor "Publiek", kunt u tot klok
slag tien aan mij kwijt, tel. 071-144941, toestel 215.
Schriftelijke reacties zijn ook zeer welkom.
Op Valentijnsdag
Bloemetje
voor
personeel
en
passagiers
van het
openbaar
vervoer
Armen vol tulpen zullen morgen hun weg vinden naar gebruikers
van het openbaar vervoer
Wie morgen van plan is een reisje met het openbaar vervoer te maken, loopt een niet geringe
kans in de bloemetjes te worden gezet. Morgen is het immers Valentijnsdag en de vereni
ging De Nederlandse Bloemisterij heeft besloten personeel en passagiers van het openbaar
vervoer bloemen te geven.
Jaarlijks schenkt deze vereniging op de dag van de vriendschap een fleurig boeketje aan een
'groep mensen die geruisloos onder zware omstandigheden hun werk doen'.
Dit jaar is de keus dus gevallen op het openbaar vervoer. Vooral déze winter heeft weer eens
duidelijk gemaakt hoe belangrijk het is dat dit blijft functioneren. Met name het stads- en
streekvervoer heeft het in zo'n winterse periode zwaar te verduren.
Daarom is deze sector, als symbool voor alle medewerkers in het openbaar vervoer vanmid
dag in de veiling VBA te Aalsmeer gehuldigd. Morgen zijn de passagiers aan de beurt. "Een
echt bloemenbusfestijn" vindt het bureau voorlichting bloemen en planten.
Van binnenlands bestuur
,nÉfü» m
DEN HAAG (GPD)-Het ministerie
van binnenlandse zaken becijfert
sinds kort de kosten, die met be
stuurlijke reorganisatie gepaard
zullen gaan. Dat rekensommetje
wordt echter niet vastgehaakt
aan de vraag wat we neer moeten
tellen om zeventien provincies-
nieuwe-stijl in te voeren, maar
gaat verder. Minister Wiegel wil
namelijk niet alleen weten wat
we voor 17 provincies zullen
moeten betalen, maar ook wat er
voor 11, of 13 of 18 van deze be
stuursorganen op tafeftnoet ko
men. Mr. drs L. C. Brinkman (net
31 jaar), per 1 januari directeur-
generaal binnenlands bestuur,
waagt zich nog niet precies aan
een bedrag. „Maar er zijn zeker
enkele honderden miljoenen mee
gemoeid", zegt hij voorzichtig.
Daarmee geruchten over éen
miljard uit de legendevorming
tillend.
De heer Brinkman, na Wiegel zo
ongeveer de hoogste baas op het
terrein van het binnenlands be
stuur. is er zich van bewust dat
bestuurlijke reorganisatie veel
geld zal gaan kosten. Deelt ook de
twijfel van velen, dat het de vraag
is of het naast andere ook om fi
nanciële redenen verantwoord is
een reorganisatie door te voeren
die niet verder gaat dan 12 a 14
provincies. Dat zou betekenen,
dat hij zich niet kan vinden in de
rapporten van vier werkgroepen,
onlangs dagen hun visie op de
bestuurlijke reorganisatie be
kend maakten. Maar hij is al zo
veel ambtenaar, dat hij zich daar
over niet uitlaat.
Er zijn - de rechterhand van Wiegel
is daarvan overtuigd - tal van re
denen voor bestuurlijke reorga
nisatie. Verlangen naar grotere
doorzichtigheid is er maar een
van. Meer op elkaar afstemmen
van beleid is zeker niet minder
van belang. We zitten, verzucht
hij. nog te veel met een ad hoc-
beleid. „Politiek is zo vluchtig,
zeker op rijksniveau. Politici
hebben vaak niet of nauwelijks
de tijd om zich af te vragen of re
gelingen wel met elkaar stro
ken".
Er komen steeds meer regelingen,
het wordt steeds ingewikkelder,
niet alleen voor de burgers, maar
ook voor de bestuurders. Als ge
meentebestuurder kun je, heeft
Brinkman ervaren, nauwelijks
nog een kant op. Dat wordt dan
nog versterkt door de neiging van
de ri jksoverheid dingen naar zich
toe te trekken. De topambtenaar
acht het daarom van belang dat
taken en bevoegdheden van de
verschillende overheden worden
herzien. Dat gemeenten en pro
vincies zoveel ruimte krijgen, dat
ze met het vervullen van hun taak
ook werkelijk uit de voeten kun-
Bereidheid tot het afschuiven van
taken naar lagere overheden
brengt de noodzaak met zich
mee, dat die lagere overheden de
nieuwe opdracht ook aankun
nen. Met velen deelt Brinkman
de overtuiging, dat we naar een
nogal ingrijpende gemeentelijke
herindeling moeten. Grotere ge
meenten kunnen zich beter be
mannen, waardoor minder ge
meenschappelijke regelingen -er
zijn er nu zo'n dikke 1600 - nodig
zullen zijn. Dat het bovendien de
neiging tot gewestvorming wat
zal temperen - daar zijn er inmid
dels ook al tientallen van -
spreekt voor zich.
Kardinale vraag in al die gewesten
is op dit moment, wat hun toe
komst zal zijn als er nieuwe pro
vincies zullen komen en er meer
gemeentelijk wordt heringe
deeld. De heer Brinkman ziet die
gewesten afgaan door de zijdeur,
waarbij er enkele als provincie te
rug kunnen komen, andere wel
licht als een soort overkoepelend
orgaan voor gemeenschappeli jke
regelingen hun entree maken.
Wat die gemeenschappelijke re
geling betreft, noemt de topamb
tenaar het gewenst, dat niet
steeds verschillende groepen van
gemeenten zich in regelingen
vinden.
Een vierde bestuurslaag wijst hi j af.
Dat houdt feitelijk in. dat de drie
overheden: Rijk, provincie en
gemeente, gehandhaafd blijven.
Het Rijk blijft het Rijk. Uiteraard.
De gemeenten moeten dus wat
groter worden. En de provincies?
„Ik verwacht dat zo rond Prins
jesdag wat meer te zeggen zal zijn
over het kaartje, over de begren
zingen. Daarvoor - en dat zal zo
eind maart, begin april zijn - kun
je van Wiegel een wijziging ver
wachten op het wetsontwerp
reorganisatie binnenlands
bestuur, waarin dan
zijn visie te lezen is over taken en
bevoegdheden-verdeling tussen
de drie overheden", weet Brink-
Vooral naar dat „plaatje" gaat de
aandacht van velen uit, al is ver
deling van taken en bevoegdhe
den dan ook van zo mogelijk nog
Mr. Brinkman
- honderden miljoenen -
groter belang. Wiegel zit nu opge
scheept met een karwei, waarom
hij zelf gevraagd heeft. Vier
werkgroepen uit even zovele
provincies bedienden hem op
zijn verzoek met een reorganisa
tieplan dat er - met uitzondering
van Overijssel - eigenlijk vanuit
ging. dat er niets mocht verande
ren. En als je dan naar Overijssel
kijkt, mag daar feitelijk alleen
maar iets veranderen als een an
dere provincie iets opoffert.
Het ligt voor de hand dat het resul
taat van die provinciale arbeid
binnenlandse zaken niet geïnspi
reerd heeft. Wiegel wacht nu nog
de reacties van de verschillende
Provinciale Staten af en zal dan,
aldus de heer Brinkman, beslis
sen. „Men wil zekerheid over wat
er gaat gebeuren", weet de amb
telijke topman In deze rege
ringsperiode moet dus beslist
worden. Het zal zich eerst wel be
perken tot kader- en raambeslis-
singen, maar dan weet men in ie
der geval welke ontwikkelingen
er mogelijk zijn. Binnen een jaar
of tien moei. die reorganisatie
klaar zijn.
Raadadviseur Brinkman, ongetwij
feld een van de jongste topamb
tenaren in ons land, die straks de
directies Binnenlands Bestuur,
Financiën Binnenlands Bestuur
en Etnische Minderheden (waar
aan het PvdA-kamerlid Molle-
man leiding zal geven) aanvoert,
wacht bij de volgende stappen op
de weg naar de bestuurlijke reor
ganisatie een zware taak. Hij lijkt
er jong en energiek genoeg voor,
heeft maar een beperkte ambte
lijke ervaring, maar compenseert
die door een brok intelligentie,
die in zijn eigen ambtelijke kring
bijzonder hoog wordt aangesla
gen.
De vaste commissie voor weten
schapsbeleid uit de Tweede Ka
mer wijdt 19 februari een open
bare vergadering aan het zogehe
ten DNA-onderzoek. DNA is een
chemische stof die de drager is
van alle erfelijke eigenschappen.
De proeven staan ter discussie.
Tegenstanders vrezen dat ge
vaarlijke bacterieën kunnen ont
staan die de mens in zijn bestaan
zouden/kunnen bedreigen. Die
ongerustheid werd niet wegge
nomen tijdens een groot sympo
sium dat vorig jaar in Utrecht
plaats vond, noch door gerust
stellende verklaringen van de
Koninklijke Nederlandse Aca
demie van Wetenschappen
(KNAW), die in opdracht van de
DEN HAAG (GPD) - Na vijf jaar
experimenteren met erfelijke ei
genschappen zijn onderzoekers
in de VS nu zover dat men insuli
ne laat maken door bacteriën. Er
is hier sprake van een ingrijpend
resultaat van de zogenaamde ge
netische manipulatie. Insuline is
immers een menselijk of dierlijk
hormoon, dat van nature niets
met bacteriën te maken
heeft.
Alle levende wezens, als planten,
dieren en mensen, zijn opge
bouwd uit cellen. Bacteriën be
staan uit één enkele cel. In deze
cellen bevinden zich allerlei stof
fen die voor de ademhaling, de
voortplanting en de voedselver-
tering noodzakelijk zijn. Ook er
felijke aanleg en eigenschappen
liggen in de cel vast. De chemi
sche stof die de drager is van alle
erfelijke eigenschappen, is DNA.
Dit DNA komt in alle levende
cellen voor. DNA bestaat uit een
lange keten, opgebouwd uit ver
schillende eenheden. De volgor
de van deze eenheden bevat een
soort code. Aan de hand van deze
code kan een bacterie een be
paald eiwit maken. Dit codesys
teem is te vergelijken met het al
fabet: met 26 eenheden (letters)
kunnen we elke gewenste code
(woord) maken.
Onderzoekers hebben nu het DNA
gebruikt dat de code bevat voor
het menselijk eiwithormoon in
suline. Dit insuline-DNA komt
normaal gesproken niet in bacte
riën voor. Men wilde dit DNA in
bacteriën brengen en deze bacte
riën de code laten gebruiken om
insuline te maken. Dat ging niet
zo eenvoudig, omdat de bacteriën
dit vreemde DNA niet herken
den. Om toch het gewenste resul
taat te bereiken, moest men de
bacteriën enigszins misleiden.
Men heeft daartoe het insuline-
DNA chemisch vastgemaakt aan
een stukje DNA dat normaal ge
sproken wèl in bacteriën voor
komt.
regering al enkele jaren geleden
een commissie belastte met het
toezicht op dit type onderzoek in
Nederland.
Er wordt inmiddels aangedrongen
op een algeheel verbod dan wel
op een wettelijk kader voor het
onderzoek. Bij de vergadering
van de kamercommissie zal ook
aan de orde komen de instelling
van een technische commissie
die de taak van de KNAW-com-
missie overneemt en van een
„brede" commissie die de ethi
sche en maatschappelijke aspec
ten van het werken met erfelijk
heidsmateriaal gaat bestude-
Zo'n brede commissie is van belang
nu ook Unilever Research en Gist
Het gehele DNA (dus het eigen
DNA met daaraan het vreemde
DNA) werd in de bacteriën ge
bracht. Deze herkenden nu hun
eigen DNA, begonnen de code af
te lezen en namen tegelijk de co
de mee van het vreemde insuline-
DNA. Met behulp van deze code
maakten zij een eiwitketen, be
staande uit het eigen bacterie-ei
wit met daaraan vast het insuline.
Door nu chemisch deze eiwitke
ten op de juiste plaats te splitsen,
kon men het insuline in handen
krijgen. Op deze wijze slaagden
de onderzoekers erin een mense
lijk eiwithormoon te laten maken
loor bacteriën.
Insuline is een stof die suikerpa
tiënten nodig hebben. Insuline
kan echter alleen langs een om
slachtige weg worden geisoleerd
uit dierlijke organen. De meeste
suikerpatiënten zijn met dit dier
lijke insuline geholpen, anderen
echter kunnen dit produkt niet
verdragen. Dierlijk insuline is
chemisch namelijk een beetje
anders dan menselijk insuline.
Door nu met menselijk DNA in
bacteriën menselijk insuline te
maken, kunnen mogelijk alle
suikerpatiënten baat vinden bij
een insulinebehandeling.
Ondanks deze resultaten met mo
gelijke medische toepassingen,
zijn er tegenstanders van derge
lijke experimenten met erfelijke
stoffen. De discussies hierover
vinden plaats sinds, ongeveer vijf
jaar geleden, geleerden in de VS
er in slaagden voor het eerst erfe
lijke eigenschappen uit diercel-
len over te brengen in bacteriën.
Na aanvankelijke vreugde en
waardering voor het bereikte re
sultaat, begon een aantal weten
schappers zich af te vragen welke
risico's de mensheid zou lopen
als dergelijk onderzoek een grote
omvang zou krijgen. Het is na
melijk mogelijk dat bij dit soort
proeven bacteriën ontstaan met
gevaarlijke eigenschappen. Bij-
Brocades al op de stoep staan om
te starten met industriële re
search. In Rijnmond isongerust-
heid ontstaan over een voorge-^
nomen aanvraag van een hin
derwetvergunning door Unilever
voor het researchlaboratorium in
Vlaardingen. Het conflict dat nu
aan de gang is tussen het gemeen
tebestuur van Groningen en de
Rijksuniversiteit daar over de
Hinderwet, zou een toetssteen en
een precedent kunnen zijn voor
deze zaak.
De verwachting is dat nog deze
maand aan de Groninger univer
siteit het omstreden recombinant
DNA-onderzoek van start gaat.
Over de veiligheidsmaatregelen
moet de universiteit nog over-
voorbeeld ziekteverwekkende
bacteriën die ongevoelig zijn ge
worden voor antibiotica. Of bac
teriën die kankerverwekkende
eigenschappen kunnen overdra
gen op soortgenoten. Het leed is
niet te overzien als deze levens
gevaarlijke bacteriën zich over de
aardbol zouden verspreiden.
Stopzetten
In 1974 werd een oproep gedaan
aan alle wetenschappers om
proeven met een dergelijk risico
vrijwillig te staken totdat er meer
bekend zou zijn over de mogelij
ke gevaren. In 1975 vond er in
Amerika een conferentie plaats
waarop de aanwezige geleerden
zich voornamen een aantal maat
regelen op te stellen om de kans
op eventuele gevaren zo klein
mogelijk te maken. Deze veilig
heidsmaatregelen werden door
commissies in de Verenigde Sta
ten en Engeland uitgewerkt en
kwamen er op neer dat men de
proeven indeelde naar het risico
dat deze met zich meebrach
ten.
Naarmate het risico voor de volks
gezondheid groter was, moest de
beveiliging van het laboratorium
beter zijn om ontsnapping van
gevaarlijke bacteriën te voorko
men. Bovendien stelde men voor
de proeven uit te voeren met bac
teriën die men van tevoren zoda
nig had verminkt, dat ze slechts
met allerlei kunstgrepen in het
laboratorium in leven gehouden
konden worden. Zou er ondanks
de naleving van de veiligheids
voorschriften een mogelijk ge
vaarlijk exemplaar uit het labora
torium ontsnappen, dan zou deze
in de buitenwereld geen levens
kansen hebben en vanzelf afster
ven.
Nederland
„Commissie belast met het Toe
zicht op de Genetische Manipula-
eenstemming bereiken met het
gemeentebestuur. Die eisen zul
len worden neergelegd in een
voorlopige hinderwetvergun
ning.
Het conflict spitste zich toe op de
vraag of het onderzoek nu wel of
niet aan de Hinderwet was on
derworpen. B en W vonden voor
deze situatie een juridische uit
weg: er lag nog een aanvraag voor
een oprichtingsvergunning
krachtens de Hinderwet voor het
gehele scheikundecomplex van
de universiteit. In een gedeelte
ervan wordt het DNA-onderzoek
gedaan. Daaraan zijn nu de aan
vullende voorwaarden voor het
onderzoek verbonden.
tie" van de Koninklijke Neder
landse Akademie van Weten
schappen heeft in ons land een
aantal veiligheidsvoorschriften
opgesteld. Zij heeft dit gedaan
omdat er hier nog geen wettelijke
regeling is voor het onderzoek
aan erfelijke eigenschappen. De
commissie heeft onderzoekers
gevraagd zich vrijwillig te on
derwerpen aan haar toezicht en
de veiligheidsvoorschriften na te
leven.
Berekeningen tonen volgens de
commissie aan dat de kans erg
klein is dat per ongeluk gevaar
lijke bacteriën ontstaan bij dit
soort onderzoek. Hierover be
staat echter verschil van mening.
Sommige wetenschappers me
nen mamelijk dat de gevaren in
werkelijkheid groter zijn dan de
commissie ze voorstelt.
Met dit laatste voor ogen is het be
grijpelijk dat een groep mensen
in onze samenleving een verbod
wil op deze proeven. Maar de re
sultaten zijn volgens de voor
standers belangrijk genoeg om in
de ingeslagen richting door te
gaan. Volgens hen kan men zich
in de toekomst laboratoriums
voorstellen waarin bacteriën
worden gemaakt die bepaalde
stoffen kunnen produceren. Dat
kunnen eiwitten of hormonen
zijn, maar wellicht ook genees
middelen die nu moeilijk che
misch te maken zijn.
De bacteriën kunnen ir. grote hoe
veelheden worden gekweekt en
de produktie van de gewenste
stof kan uitgevoerd worden in el
ke hoeveelheid die men wenst.
Het idee bacteriën in dit opzicht
volledig naar onze hand te zetten,
zal bij velen terecht nog op veel
weerstand stuiten. Aan de andere
kant biedt het grote mogelijkhe
den, vooral in medisch en farma
ceutisch opzicht.
