T entoonstelling
over werk van
Herman Hesse
DONDERDAG 8 FEBRUARI 1979
VARIA
PAGINA 23
Aan alle mooie dingen komt een
eind, ook aan de Zweedse wit
tebroodserie. Alle briefschrij
vers wier verhaal niet aan de
beurt is gekomenóf omdat het
■parellel liep met een ander
verhaal, óf omdat er nu maar
eens een eind aan moet ko
men, bied ik nederig excuus
aan. Ik bewaar alles. En in de
verte zie ik de 5e mei al glo-
Als afsluiting van de serie, ci
teer ik nog twee brieven. Een
tje van een bejaarde lezeres
(verreweg de meeste brief
schrijvers waren trouwens
briefschrijfsters), en eentje
van een lezeres, voor wie het
Zweedse wittebrood" uit
bami bestond. Mevrouw J. E.
Gorter-Hogendoorn uit Hil
versum was, toen het Zweedse
wittebrood kwam, al weduwe,
en ze had een zoon van 20 jaar
en een dochter van 16
jaar.
„We wisten al dat onze zoon en
broer bij verzetswerk was ge
pakt, samen met een buurjon
gen, maar we hoopten dat ze
nog thuis zouden komen, want
het was al 20 april 1945. Ons
Zweedse brood werd via win
keliers in de buurt verstrekt,
en we stonden heel lang in de
rij. We hebben dat ene broodje
lang bewaard, maar toen we
hoorden dat onze jongens wa
ren gefusilleerd al op 22 april
1945hoorden we naderha nd),
hebben mijn dochter en ik het
brood opgegeten, maar met
erg lange tanden. Wij hadden
het hem zo graag ge
gund".
Chinezen
Mevrouw M. H. Kuiper-Westra
uit Hilversum vertelt dat zij
haar bevrijding smaal niet
van de Zweden kreeg, maar
van de Chinezen, die in dit
verband ook wel eens met ere
mogen worden genoemd.
,Jk weet niet hoe het in de ande
re Jappenkampen op Java
was, maar in het Halmahei-
ra-kamp in Semarang wisten
we pas na een week dat de
oorlog was afgelopen. De Ja
panse kampcommandant
had het voorzichtigheidshalve
maar verzwegen. We voelden
wel aan dat er iets gaande
was, maar we waren te on
dervoed en te apathisch om op
onderzoek uit te gaan. Ten
slotte verdwenen de comman
dant en zijn adjudant met
stille trom. Er heerste grote
onzekerheid. Was het veilig
buiten de kamppoort? Was de
oorlog werkelijk voorbij?
Toen kwamen de Chinezen. Ik
zie het nog voor me. Een hele
rij karretjes ik kan ze het best
vergelijken met ijsco-kar-
retjes), voortgekruid door
Chinezen. Onder onze uit
puilende ogen reden ze hun
vrachtjes over het appelter
rein, kozen een plaatsje in de
verschillende kampblokken
en haalden een grote soep-
schep tevoorschijn. Vervol
gens wachtten ze rustig af tot
de eerste vrouwen, verward
en verlegen, met een etensbak
je kwamen.
Er zaten enorme hoeveelheden
bami in die ijscokarretjes. Er
werd gul van uitgedeeld. We
hebben - excusez le mot - zit
ten vréten Het was voor ons
niet goed, natuurlijk. Als je
aan dysenterie lijdt of er te
genaan hangt (en dat deden
we allemaal) is bami niet het
beste dieet. Maar éven dat za
lige gevoel van een volle
maag, voor je ingewanden
weer hevig gingen opspelen,
het was onvergetelijk. En bo
vendien hadden we toen ze ze
kerheid, dat de grootste ellen
de voorbij was.
De volgende dag kwamen de
"Aussies", de Australiërs. Ze
liepen met uitpuilende ogen
door ons kamp en zeiden tel
kens "Christ" en "Godaw-
mighty". Er was er een bij die
foto's maakte. Hij nam mijn
moeder, die, uitgemergeld en
in een versleten jurk, op haar
hurken een vuurtje zat aan te
blazen om wat heet water te
maken. Toen zij hem stomver
baasd aankeek zei hij veront
schuldigend iets als "Don't
mind me, sister, it's for docu
mentation".
Nee, we hebben de Aussies niet
jubelend binnengehaald.
Daarvoor waren we te slap en
ellendig. Maar ze brachten
ons medicijnen en ik zie nog
de twee kampartsen, die het
laatste jaar zelfs geen aspi
rientje van de Jap hadden
kunnen lospraten, met hun in
jectiespuiten door het kamp
gaan. Het zal wel een paar-
demiddel zijn geweest, want
het maakte meteen een hoop
verschil. We kregen weer be
langstelling, zeker toen de
Aussies de voedseltoevoer
weer op gang brachten. Na
een paar dagen werden we
ontluisd en naar betere on
derkomens overgebracht.
Maanden later werden we gere
patrieerd. We hadden niet het
gevoel dat we welkom waren.
Maar we luisterden met ver
schuldigde eerbied naar de
vele stoere verhalen van de
Hollanders, die blijkbaar al
lemaal op de een of andere
manier in het verzet waren
geweest. En we hoorden met
vervoering praten over het
"Zweedse wittebrood".
Maar ik vind, meneer Scheep
maker, dat ónze Semarangse
Chinezen met hun bami ook
wel eens in de krant mogen.
Wat vindt u?"
LEIDEN - In het Instituut voor Duitse Taal- en Letterkun
de van de Rijksuniversiteit wordt tot 5 maart een tentoon
stelling gehouden over leven en werk van de Duitse
schrijver Hermann Hesse (1877 - 1962).
De door het Goethe-Institut Mün-
chen samengestelde tentoon
stelling omvat ruim 100 afbeel
dingen; naast talrijke foto's van
de schrijver zelf zijn er ook re-
produkties van de titelpagina van
bekende werken van Hesse, zoals
'Peter Camenzind', 'Demian',
'Siddharta', 'Narzefl und Gold-
mund' en 'Glasperlenspiel'.
Daarnaast brengt de tentoonstel
ling nog een aantal voorbeelden
van het handschrift van Hesse,
die op dit ogenblik als één van de
meest gelezen Duitse auteurs niet
zozeer in Duitsland zelf als wel in
Nederland en zeker in Amerika
kan gelden. Tot slot wordt niet
alleen aan de schrijver, maar ook -
in de vorm van reprodukties - aan
de schilder Hesse aandacht be
steed door een keuze uit zijn in
Montagnola ontstane werken.
De tentoonstelüng bevindt zich in
het Instituut voor Duitse Taal en
Letterkunde, Schuttersveld 9,
zesde verdieping en is gratis toe
gankelijk. Openingstijden: rna. tl
m vr. 10.00 uur - 16.00 uur.
Concert van
Collegium
Musicum
en Amarille
LEIDEN - Nico van der Meel
zal zaterdag, in het kader
van de K O concerten het
kamerkoor Collegium Musi
cum leiden in de Lokhorst-
kerk. Hij zal worden bijge
staan door het instrumenta
le ensemble "Amarille", be
staande uit Trudy van der
wulp (blokfluit), Titia de
Zwart (gamba), Mariken
Palmboom (clavecimbel),
Ciska Mertens (luit) en Geer
tje Kuijpers (mezzo-so
praan).
Op het programma dat op 10
februari (aanvang 20.30 uur)
wordt uitgevoerd staan
werken van Da Palestrina,
Buxtehude, Da Viadana,
Schumann, Kodaly en Hin-
demith.
DEN HAAG - Het comité amateur
toneel België-Nederland heeft
zijn twintigjarig bestaan gevierd
met een opdracht een handboek
samen te stellen. Onder de titel
'De tijden veranderen en wij
met hen' is het nu verschenen
met voorwoorden van de Belgi
sche minister R. de Backer-van
Ocken van Nederlandse cultuur
en vlaamse aangelegenheden, en
de Nederlandse minister van
CRM, Gardeniers.
Het boek is opgezet vanuit de visie,
dat een organisatie als het ge-
Amateurtoneel
Nederland-
Ylaanderen
noemde comité „alleen bestaans
recht heeft als het functioneert
vanuit een dynamisch proces van
een voortdurende herbezinnen
en flexibel inspelen op verande
ringen die zich aandienen".
Met het handboek wordt een in
zicht gegeven in de organisatie
van het amateurtoneel in Vlaan
deren en in Nederland. Er wordt
informatie in verstrekt over acti
viteiten en over de positie en
ontwikkeling van het kinder- en
jeugdtheater binnen het ama
teurtoneel. Aandacht wordt
voorst o.a. besteed aan het beleid
van de overheden in Nederland
en België.
Galerie Kenosis, Oude Vest 53. Tentoon
stelling Vine Snoek - gouaches, schilde
rijen en keramiek. Geopend do. t/m za.
1 12-17u
tot 15 febr.
De Lakenhal, Oude Singel 28-32. Ten
toonstelling "Een Leidse School" werk
van A. J. van Driesten (1878-1969). Ge
opend dag. van 10-17, zo. van 13-17 uur,
van 26 jan.-4 maart.
Galerie De Pomp, Dorpsstraat 38, War
mond. Tentoonstelling Ineke Kuiper -
tekeningen. Geopend dag. van 13-17 en
19-21 uur, woe. ook van 10-12 uur, tot 28
febr.
Sterrenwacht, Sterrenwachtlaan 6. Ten
toonstelling "Natuurgetrouw", werkte
keningen. Geopend dag. van 10-16 uur,
zo. van 13-16 uur, van 1 febr. t/m 1 mrt.
Akademiegebouw, Rapenburg 73. Ten
toonstelling Bert Kienjet - etsen. Ge
opend ma. t/m vr. van 8.30-18 uur, van
1-28 febr.
Foyer LAK-Theater, Levendaal 150.
Tentoonstelling Kees Epskamp en Ad
Boeren - schilderijen. Geopend van 28
jan.-25 febr.
Galerie Pulchri Studio, Passage 10,
Oegstgeest. Tentoonstelling werk van
Frits Frietman. Geopend dag. van 10-IC
uur, zo. gesloten, van 26 jan.-15 maart.
Brasserie Scarabee, Pieterskerkchoor-
steeg 24. Tentoonstelling P.C. de Boer -
aquarellen en etsen. Geopend dag. vanaf
11 uur, tot 1 maart.
(Kleine vaart)
Dutch Faith 6 vn Rotterdam nr Terneu-
Mare Iratum pass 6 Beachyhead nr Ant
werpen,
Nassauborg 6 vn Rotterdam,
Pacific 6 400 z Madagascar,
(grote vaart)
Abida 6 72 z Dakar nr Abidjan,
Acteon 6 600 o Aden nr Dar es Salaam,
Aldabi 6 100 wzw Finisterre nr Rio de
Janeiro,
Alohacca 6 vn Sao Sebastiao nr Santos,
Aludra 6 180 nnw Madeira nr Suezka-
naal,
Amersfoort 7 te Ponce,
Atlantic star 7 te Gothenburg,
Begonia 7 te Aruba,
Bilderdijk 6 550 no Cape Race nr Savan
nah,
Capiluna 6 ten anker Singapore.
Chevron Freeport 6 180 ozo Lourneco
Marques nr Ras Tanura,
Chevron Nederland 6 300 z Cocoseiland
nr Bahrein,
Chevron Rome 6 760 otz Paramaribo nr
Freeport,
Coral Isis 6 520 ono Miami nr Port Ne-
ches,
Delfborg 6 1000 n Natal nr Iquitos,
Docklift-2 6 vn Sousse,
Eemsborg 7 te Mantyluoto,
Esso Europoort 6 570 zzo St Helena nr
Aruba,
Esso Nederland pass 6 Kaapstad nr
Landsend,
Esso Saba 6 150 nw Djeddah nr Bahrein,
Farmsum 6 680 o New York nr Keywest,
Felania 6 vn Singapore nr Hongkong.
Ganymedes 6 te Amsterdam,
Gooiland 5 vn Santos nr Recife,
Hollandia 6 500 w Finisterre nr Amster
dam,
Idefix 7 te Sakai,
Kennemerland 7 vn Hamburg nr Bre-
Laconica 6 40 w Finisterre nr Rotterdam,
Maasbracht 6 180 no Maputo nr Sao Se
bastiao,
Winsum 7 vn Bhavnagar nr Colombo.
Nedlloyd Agulhas 5 vn Singaport nr
Kaapstad,
Nedlloyd Cumberland 6 90 zo Nagasaki
nr Keelung,
Nedlloyd Dejima 7 van Rotterdam nr Le
Nedlloyd Fushimi 6 te Mombasa,
Nedlloyd Futami 7 te Hongkong,
Nedlloyd Holland 7 70 ozo Tokio nr
Manzanillo,
Nedlloyd Hongkong 6 310 no Cristobal
nr Fort Aleza,
Nedlloyd Honshu 6 1230 otz Buenos nr
Kaapstad,
Nedlloyd Katwijk 7 te Abidjan,
Nedlloyd Kembla 7 te Los Angeles,
Nedlloyd Kimberley 6 vn Durban nr
Tanga,
Nedlloyd Kyoto 6 600 zo Sri Lanka nr
Bombay,
Nedlloyd Merwe 6 73 nnw Monrovia nr
Rotterdam,
Nedlloyd Rockanje 6 40 no Gqernsey nr
Abidjan,
Nedlloyd Rotterdam 6 300 zzw Punta nr
del Gado nr New York,
Nedlloyd Seine 6 440 ozo Mauritius nr
Yokohama,
Vitrea 6 250 zo Saigon nr Kashima,
wat ÉÊM soMeeffe
ZICHTEN... lËfeKÊEN
15 PPOÉVIG... WAT ZOU EK
AAM pg HAMP z'Jh IN_
PIT VKEEMPEt-AMP
Ongevallendienst
ziekenhuizen Leiden
Ontmoetingscentrum "d'Oude Vest",
Oude Vest 81. Tentoonstelling van di
verse Leidse kunstenaars - schilderijen
en beeldhouwwerk. Geopend vanaf 12
uur, tot eind februari.
Galerie De Poort, Herensteeg 11. "Win-
terexpositie", met olieverven, aquarel
len en keramiek. Geopend vr., za. en zo.
van 14-17 uur, do. van 19-21 uur, van 3
febr.-5 maart.
Galerie-bibliotheek, Luifelbaan 1, Was-
uit den
hy Ja:
schilderijen en aquarellen. Openingstij
den van de bibliotheek, van 27 jan.-22
Galerie De Oude Rijn, Stille Mare 4. Ten-
filing Frans de Haas-schilderijen
12-17 uur, zo. 28
26 jan.-25 febr.
Leidse bioscopen
LUXOR: "Force ten from Navarone",
da. 2.30,7.00 en 9.15 uur, zo. 2.15, 7.00 en
9.15 uur, 12 jr.
CAMERA "De klompenboom", da. 8.00
uur, 16 jr.
Kindermatinee: "Dik Trom weet raad",
za. en woe. 2.15 uur, zo. 2.00 en 4.15 uur.
Nachtvoorstelling: "Taxidriver", vr. en
za. 11.30 uur. 16 jr.
LIDO 1: "Een vrouw als Eva", da. 2.30,
7.00 en 9.15 uur. zo. ook 4.45 uur, 16 jr.
LIDO 2: "The Buddy Holly Story", da.
2.30,7.00 en 9.15 uur, zo. ook 4.45 uur, al.
LIDO 3: "An unmarried woman", da.
7.00 en 9.15 uur, do. vr. ma. en di. ook 2.30
uur, 16 jr.
Kindermatinee: "Bambi", woe. en za.
2.30. zo. ook 4.45 uur.
TRIANON: "Herfstsonate", da. 2.30,7.UU
en 9.15 uur, zo. ook 4.45 uur, 16 jr.
REX: "Deep throat", da. 2.30,7.00 en 9.15
Ongevallend.enst elke dag Academisch
Ziekenhuis behalve van dinsdag 13.00
uur tot woensdag 13.00 uur. (Diacones-
senhuis) en van vrijdag 13.00 uur tot za
terdag 13.00 uur EÜsabeth-ziekenhuis.)
Bezoekuren
ziekenhuizen
lagbezoekuun
Avond bezoekuur 18.30-19.30 uur.
Kraamafdeling: vaders extra van
18.00-18.30 uur. Kinderafdeling dage-
Kraamafdeling: dag. van 11.15-12.00 uur
(alleen voor echtgenoot) van 15.00-16.00
uur en van 18.30-19.30 uur. Babyshow
Kinderafdeling: dag.
Academisch Ziekenhuis
Voor alle patiënten (behalve kinderen)
zijn de bezoekuren als volgt:
Elke dag:
14.15-15.00 uur
18.30-19.30 uur
Voor de prematurenafdeling gelden de
volgende bezoekuren (alleen voor ou
ders en grootouders).
Dag. van 14.30-14.45 uur
en van 18.30-18.45 uur.
Bezoek aan ernstige patiënten:\
voor ernstige patiënten doorlopend be
zoek wordt toegestaan kan de hoofdver
pleegkundige hiervoor speciale kaarten
verstrekken.
Bezoektijden Kinderkliniek:
Dagelijks:
15.00-15.45 uur
18.30-19.00 uur.
Bezoektijden kinderafdeling:
Elke dag:
14.15-15.00 uur
18.30-19.00 uur
Alphen aan den Rijn
Rijnoord: le en 2e klas 11-11.30;
13.30-14.15 en 18.30-19.30 uur 3e klas
13.30-14.15 en 18.30-19.30 uur Kraamaf
deling 13.30-14.45 alleen voor echtgeno
ten 19-20 uur. Kinderafdeling voor ou
ders 18.-18.30 uur.
Geluidshinder
Schiphol
Klachten over geluidshinder van vlieg
verkeer van en naar Schiphol kunnen
dag en nacht worden gemeld bij het in
formatiecentrum Geluidshinder Schip
hol (020-175000).
Bioscopen Alphen
6.30 en 9.00 uur. al.
Nachtvoorstelling: "Omega man", za.
12.15 uur. 16 jr.
EURO 2: "Jaws 2", da. 1.45, 6.45 en 9.15
uur, zo. ook 4.15 uur, 12 jr.
Nachtvoorstelling: "King Kong", za.
12.15 uur, 16 jr.
EURO 3: "Vooreen handvol dollars", da.
2.00 uur (beh. za. zo. en woe.), 4.30,7.00 en
9.30 uur, 16 jr.
Kindermatinee: "Salty, de vrolijke zee
leeuw", za. woe. en zo. 2.00 uur
Nachtvoorstelling: "Eris roulette", za.
12.15 uur, 16 jr.
EURO 4: "Veel liefs uit Moskou", da.
2.15,7.15 en 9.45 uur, zo. ook 4.45 uur, za.
ook 12.15 uur, 12 jr.
Bioscoop Voorschoten
GREENWAY: "SOS Atoomonderzeeër
gezonken", vr. 7.00, za. 4.00 en 7.00 uur,
zo. 4.00 en 6.15 uur. 12 jr.
"The turning point", do., zo., ma., di. en
woe. 8.30 uur, vr. en za. 9.15 uur. 16 jr.
Kidnermatinee: "Tom en Jerry", za. 2.15,
i. 2.00, i
2.30 u
f4AfüudA lieuiusI
8 februari 1979
Honderd jaar geleden stond in
de krant:
- Dezer dagen smaakte de Ko
ning (Willem III, Red.) het ge
noegen een kleinen bengel wel
licht van een vroegtijdigen dood
te redden. Z.M. wandelde met de
Koningin (Emma. Red.), na een
rijtoer te hebben gemaakt, langs
de Veerkade te 's-Gravenhage,
toen hij een jongen opmerkte
die zich dicht bij een groot open
wak van een veerpontje op het
wrakke ijs bevond. Plotseling
hoorde de jongen achter zich een
forsche réprimande, die hem
beenen deed maken. In een oog
wenk was hij van het ijs. De Ko
ning en de Koningin vervolgden
bedaard hun weg.
- De vorige week is te Wierum
in Friesland eene vrouw overle
den, die den ouderdom van 92
jaren had bereikt en bijivier be
grafenis ongeveer 100 familie
leden tegenwoordig waren. Zij
laat de volgende nakomelingen
na: negen van het eerste ge
slacht,52 van het tweede,67 van
het derde, 28 behuwdkinderen
lot het derde geslacht, te zamen
156 kinderen, klein-, ach-
terklein- en behuwdkinderen.
Vijftig jaa.r geleden:
- Een ingeland van het water
schap "De Regge" weigerde een-
igen tijd geleden zijn aanslag in
de waterschapslasten ten be
drage van 1.86 te voldoen. Op
aanschrijvingen e.d. sloeg de
hoofdige boer geen acht, zoodat
ten slotte, toen hij gedwongen
werd te betalen, de vervolgings-
kosten waren opgeloopen tot
104.
- In Italië en op den Balkan
blijft de koude aanhouden. In
Bulgarije heerschen nog steeds
temperaturen tot 24 graden on
der nul. De internationale trei
nen rijden, door de sneeuivhin-
demissen, sedert Maandag nog
slechts tot de Turksche grens. De
Donau is op sommige plaatsen
dicht gevroren. In het geheele
land zijn gevallen voorgekomen
van dood door bevriezing. In
Sofia zijn de scholen door de bit
tere koude gesloten. Aan de kust
van de Zwarte Zee woeden he
vige sneeuwstormen, die het
verkeer geheel onmogelijk ma
ken.
LBO PÊAlKr
PAT Hl VAH
shgiia hoopt,
rraak nutter
NIBT
ze tee- S
BOOM
FRED BASSET •S,!J?^l7kClE'ük
z»Tiwce...esN-mes.
de ui! zat m
PATE IN KOOL
Neem gave bladeren
van een groene kool en
leg deze in kokend wa
ter tot ze zacht zijn. Hak
250 gr spinaziebladeren
fijn en laat ze goed uit
lekken. Druk over
gebleven water er met
de handen uit Meng de
spinazie en nog een ge
snipperd uitje door 800
gr verkruimeld ge
mengd gehakt en bak
dit onder voortdurend
roeren in 50 gr hete bo
ter, boven flink vuur,
niet veel langer dan 5
minuten. Neem de pan
van het vuur en meng er
zout en royaal peper
door, een ziertje
knoflook, een eetlepel
tomatenpuree, een
snufje nootmuskaat, 3
theelepels paprikapoe
der, een snufje thijm en
tenslotte nog 4 eieren. 5
eetlepels room en 100 gr
geraspte kaas. Bekleed
een beboterde vorm met
dunne plakjes ontbijt
spek en daarop
koolbladeren en vul de
vorm met het gehakt
mengsel. Dek weer af
met enkele koolblade
ren met daarop plakjes
ontbijtspek. Leg een
deksel op de vorm of
dek af met folie. Zet de
vorm krap 3 kwartier in
een voorverwarmde,
matig hete oven. U kunt
deze paté zowel warm
als koud opdienen.
WINA BORN
De avonturen van Jommeke
Ja, vroeg of laat moest
dat er van komen. En
dat zal nog niet zijn
plaatste stoot zijn.
Hij dronk per 4
vergissing van zijn
verkleiningsdrank.
ik zal 't nooit
meer doen
mevrouw
Ik zou 't niet geloven
a/s ik het niet met
r mijn eigen ogen zag.
Kom. zet u mee aan tafel.
Ik ga
nieuwe kleren
maken.
Ja, hij moet veel
eten nu, hij moet
terug groot worden.
