Wat Ben Sijes nog
vergat te vertellen
JOMMEKE E BOBBEJAAMD De avonturen van Jommeke
WOENSDAG 3 JANUARI 1979
VARIA
PAGINA 17
Hillel Butman werd in mei 1971
in Leningrad tot tien jaar
kamp streng regime veroor
deeld, wegens deelname aan
een zionistische organisatie
met het doel het Sowjet-regime
te ondermijnen, en het in bezit
hebben van anti-Sowjet-lite-
ratuur.Hillel was toen 38 jaar
en gaf min of meer clandes
tien lessen in Hebreeuws en
joodse geschiedenis. Van zijn
vrouw Eva, die nu met Lilly
(11) en Gyula (4) in Israël
woont, kreeg ik een brief die
Hillel in de beruchte Wladi-
mir-gevangenis schreef en
waaruit ik enkele fragmenten
vertaal en citeer:
Jk zal beginnen wat vragen te
beantwoorden die jullie me in
jullie brieven stelden. Wat
mijn bloeddruk betreft - als de
enige vorm van druk hier de
bloeddruk was, zou het nog
wel meevallen... Als men mij
het geheim zou proberen te
ontfutselen hoe je het beste je
tanden kunt beschermen, zou
ik kunnen zeggen dat het erin
bestaat ze zo weinig mogelijk
te gebruiken. In de praktijk
lukt dat alleen niet erg. Jullie
vragen ook naar mijn maag.
Ik doe wat ik kan om mijn
maag niet te overvoeren (net
als bij mijn tanden dus). De
kwaliteit van het voedsel is
hier natuurlijk een belangrij
ke factor, maar daar heb ik
geen invloed op. Ik kan alleen
verlangen dat men iwèi.met-
terdaad geeft wat Tïlijk ritoe-
gestuurd. En zelfs die.ik
pas doen als ik eersff
vast te stellen waft
me rechtens toekSntt. i
beer ik nu uit te i
de vitaminen die vader ach
terliet toen hij me in septem
ber 1977 bezocht, krijg ik over
het algemeen vier keer per
week twee tabletten - maar
daar heb ik wel eerst ruzie
over moeten maken. Ik droog
nu het brood, zodat de over
daad aan zuur eruit ver-
dwijnt; alleen de korst eet ik
direct op. Twee keer per
maand, als we toestemming
hebben inkopen te doen (voor
één roebel per keer), koop ik
een roggebrood van 1 kilo, dat
ik ook weer eerst droogOp die
manier bestrijd ik het maag-
Ontbijt
Wat mijn dagindeling betreft,
het volgende. Ik spring altijd
onmiddellijk mijn bed uit zo
dra het signaal van opstaan
klinkt, en in ieder geval voor
de regels van het volkslied,
„lang leve de Sowjet-Unie,
verenigd, en machtig, ont
staan door de wil van het
volk" zijn verklonken. Wel,
jullie herinneren je vervol
gens hoe ik thuis altijd han
delde. Ik doe meteen het raam
open (op het ogenblik doe ik
het helemaal niet meer dicht,
het wordt steeds warmer),
kleed me aan, poets mijn tan
den en bet mijn ogen met wat
water uit de drinkbeker. On
dertussen luister ik met een
half oor naar het laatste
nieuws uit de luidspreker
Dan komt het ontbijt, dat al
weer voorbij is Voordat het
werkelijk begonnen is. Daar
na worden we naar de plek
gebracht waarheen zelfs de
keizer te voet gaat, en daar
kunnen we ons pas echt was
sen. Op de terugweg naar on
ze cellen proberen we de luid
spreker uit te zetten, zodat we
ons op iets waardevollers
kunnen concentreren. Mijn
celgenoot is een beetje doof en
is in staat te lezen terwijl de
radio op volle kracht aan
staat. Ik ben meer als de prin
ses die niet kon slapen als er
een erwt onder haar matras
lag, want ik kan me niet con
centreren als iets van buiten
me afleidt. Ik heb het met ka
toen in mijn oren geprobeerd,
maar ik bereikte het tegen-
p deel: gefluister werkt nog
meer op je zenuwen dan nor
male herrie. Terug in de cel
probeer ik Engels of He
breeuws te studeren, de ene
dag Engels, de volgende dag
Hebreeuws
Slapen
Met de nódige moeite ben ik er
tot nu toe in geslaagd het
grootste gevaar te vermijden
waar mensen als wij door
worden bedreigd: slapen
overdag. Daardoor ben ik in
staat om 's nachts, als je niet
kunt lezen en alleen uren aan
één stuk door kunt denken,
min of meer normaal te sla
pen. Overdag zit ik met opzet
op de harde bank in de cel,
want als je op het bed gaat
zitten, is de volgende stap dat
je het jezelf wat gemakkelij
ker maakt door wat achter
over te gaan leunen, daarna
ga je helemaal liggen, en dan
kan niets je ervan weerhou
den in slaap te vallen. Als ik
voel dat mijn oogleden
zwaarder worden, was ik ze
met water uit mijn drinkbe
ker. Op die manier bevecht ik
de verleiding van de
slaap!"
Persoonlijke impressies te hoek gesteld
AMSTERDAM - Uitgever H.J.W
Becht heeft de historicus prof. dr
B.A. Sijes weten over te halen een
aantal zeer persoonlijke impres
sies te bundelen. Onder de titel
„Ik vergat nog iets te vertellen"
zijn deze onlangs in een klein
boekje verschenen. Ben Sijes
heeft lang geaarzeld om zijn ont-
i boezemingen aan de openbaar
heid prijs te geven. De weten
schapper in hem was in strijd met
de literator; de historicus blijkt
een boeiend verteller
Bijna zijn hele leven lang heeft de
nu bijna 70-jarige Ben Sijes zich
beziggehouden met de geschie
denis van de Tweede Wereld
oorlog. Als eerste medewerker
van het Rijksinstituut voor Oor
logsdocumentatie heeft hij zich
speciaal gericht op de grote so
ciale conflicten tijdens din oor
log; de Februaristaking van 1941,
de Arbeidsinzet, de gedwongen
arbeid van de Nederlanders voor
de Duitsers en de grote razzia in
Rotterdam van 1944. Hij schreef
er dikke boeken over. Hij be
schreef de vervolging en de ver
nietiging van de joden in een
reeks studies. Over de Duitse
massamoord op de zigeuners
komt over enkele maanden een
wetenschappelijke publikatie
van zijn hand uit. Daarnaast is hij
nauw betrokken geweest bij de
processen tegen oorlogsmisda
digers als Eichmann, Harster en
fraulein Slottke. Sijes is een van
de beste^vrienden en naaste me
dewerkers van de nazi-jager Si
mon Wiesenthal.
Als weinigen heeft hij de slechtheid
van de mensen en de gevolgen
van hun haat bestudeerd en be
schreven. Als literator brengt hij
het op om die mensen toch nog
met ironie te benaderen. Zij kun
nen het ook niet helpen dat er bij
de schepping iets mis is gegaan.
Ben Sijes heeft in zijn bundel het
scheppingsverhaal herschreven
Om te beginnen bundelen.
God de mens nooit op de laatste dag
van de week moeten scheppen.
„Hij zal ongetwijfeld moe zijn
geweest" De creatie van de mens
is ook nadelig beïnvloed door de
felle discussies die God heeft
moeten voeren met zijn engelen.
Volgens de engelen was de wens
van God om een mens te schep
pen weliswaar Goddelijk, maar
onuitvoerbaar. God liet zich ech
ter niet bepraten, geïrriteerd en
wantrouwig veegde hij alle ar
gumenten van tafel. Door al deze.
moeilijkheden vergat God de
mens een toekomst te geven.
„Vanaf het eerste moment zwierf
de mens rusteloos door zijn be
staan. Op alle mogelijke, zelfs
slinkse wijzen trachtte de mens te
weten te komen wat hem te
wachten stond. Hij schuwde leu
gen noch heftige strijd om zijn
doel te bereiken. Wat God verge
ten had de mens te geven, moest
de mens zelf proberen te vinden.
De Lakenhal, Oude Singel 28-32. Ten
toonstelling "Belicht verleden", fotogra
fie in Nederland van 1839-1920; tentoon
stelling Willem Witsen, fotograaf. Beide
tentoonstellingen geopend van 24 nov
tot 14 jan., dag. van 10-17 uur, zo. en
feestdagen van 13-17 uur (le kerstdag en
nieuwjaarsdag gesloten).
Galerie De Hollandse Tuin, Brugge-
straat 1, Leiderdorp. Tentoonstelling Rie
de Boer - bronsplastieken en gouaches.
Geopend tot 28 jan., do. van 10.30-12.30
en za. en zo. van 14-17 uur.
De Lakenhal, Oude Singel 28. Tentoon
stelling werk van Chris van der Windt
(1877-1952). Geopend tot 21 jan.
Galerie-Biblitoheek, Luifelbaan 1, Was
senaar. Tentoonstelling werk van Alison
Metternich-Korthals Altes. Geopend
vanaf 2 dec., openingstijden van de
bibliotheek.
Galerie Pulchri Studio Passage 10,
Oegstgeest. Tentoonstelling Geert Baas
- tekeningen. Geopend van 15 dec. t/m 4
dag. van 10-16 uur (zon. gesloten).
Andre de
Regt. Geopend van 15 dec. t/m 19 jan.,
woe. t/m za. van 12-17 uur (17 dec. van
14-17 uur).
Brasserie Scarabee, Pieterskerkchoor-
steeg 24. Tentoonstelling Bert Kienjet -
olieverf en zeefdruk. Geopend ma. t/m
Het Camphuys, Rhijngeesterstfaatweg
43, Oegstgeest. Groepstentoonstelling
Ans v. d. Heide-Kort, Liesbeth IJdo, Ri-
na la Grouw en Anke Kwakernaak -
poppen, glasmozaïeken en olieverf
schilderijen. Geopend vanaf 1 dec., dag.
van 12-24, za. van 17-24 uur, zo. gesloten.
tekeningen, aquarellen, lino's,
pastels, gouaches en keramiek. Ge
opend di. t/m zo. van 14-17 uur, do. ook
van 9-21 uur, t/m 31 dec.
Galerie Van der Vlist, Botermarkt 3.
Tentoonstelling Jan Rotteveel - schilde
rijen, Machteld Hooyer - gouaches,
Maud Muilder Massis - wandkleden en
Jan van den Berg - poppen. Ook ikonen.
Geopend t/m 31 december, di. t/m za.
van 10-17 uur.
Altair 1 3 w Bornholm nr Pietersaari,
Altappen 29 vn Rotterdam nr Lulea,
Arctic 2 7 no I^izerte nr Lagos,
Barracuda 2 vn Rotterdam nr Duinker-
Cornelis Broere 1 dw Great Yarmouth nr
Newcastle,
Demark 1 100 w Sardinië nr Torrevieja,
Diana-V 29 vn Londen nr Gunness,
Dutch Faith 30 te Rotterdam,
Dutch Sailor 1 te Rotterdam,
Dutch Spirit 1 vn Rotterdam nr Tees,
Elisabeth Broere 31 te Rotterdam,
Els Teekman 1 5 n Cromer nr Pasajes,
Empire 1 10 wzw Kp. Finisterre nr Be-
Falcon reefer pass 2 Kp. Gris Nez,
Finlandia 30 te Rotterdam,
Frisian Star 1 150 n Villano nr Denemar
ken,
Gabriella 29 te Rotterdam,
Galloway Express 31 vn Tripoli nr Ter-
land,
Herman Bodewes 30 vn Rotterdam nr
Antwerpen,
Italian Express 2 40 N Burlings nr Bar
celona,
Lauriergracht 1 te Las Palmas,
Leena 29 vn Rotterdam nr Napels,
Lindengracht pass 1 Kp. Finisterre nr
Casablanca,
Louise Smits 1 60*nno Kp. Hatteras nr
New York,
Mangen 2 38 wnw H.v.H. nr Vasteras,
Mare Bonum 1 vn Rotterdam nr
Mare Novum 1 te Rotterdam,
Margit 1 30 z Kreta nr Tartous,
Margreet 30 te Rotterdam,
Marinus Smits 1 180 z Dakar nrWarri,
Maijan 1 40 nno Villano nr Corcubion,
Pavo 29 te Rotterdam,
Prinsenborg 30 te Rotterdam,
Quack 30 vn Rotterdam nr Londen,
Raamgracht 1 vn Amsterdam nr Ros
tock,
Reguliersgracht 31 vn Tolkis nr Zaan
dam,
Roelof Holwerda 30 vn Rotterdam nr
Port Harcourt,
Rijpgracht 30 vn Amina nr Amsterdam,
Schildmeer pass 1 Kp Blan" nr Piraeus
Wat een taak, wat een taak
Het boekje „Wat ik vergat te ver
tellen", is vol joodse humor,
vooral in die verhalen waarin Ben
Sijes herinneringen aan zijn
jeugd ophaalt. Er staat een prach
tig verhaal in over de Amster
damse Magere Brug over de Am-
stel, „die het joods kwartier ver
bindt aan 't Christendeel der
stad"; deze brug was de verbin
ding tussen de Kerkstraat, het
Christendeel, en de Nieuwe
Kerkstraat, ook wel de Joden
kerkstraat genoemd. Het is maar
een kort verhaal, maar het is een
prachtige tekening van dat deel
van de Amsterdamse Jodenhoek,
die geheel verdwenen is als ge
volg van de bouw van de tunnel
onder het IJ en de metro.
Wie dit boekje gelezen heeft, hoopt
dat Ben Sijes niet zal vergeten
nog meer te vertellen, want dat is
bij deze boeiende man heel veel.
Naast zijn werk voor Oorlogsdo
cumentatie heeft hij heel veel
korte notities geschreven en kor
te verhalen, die hij af en toe wel
eens aan zijn vrienden laat lezen,
maar nooit heeft uitgegeven.
„Waarom ook", zegt hij veront
schuldigend, „het zijn maar klei
ne dingen, onbelangrijke dingen,
daar hebben de mensen toch
geen interesse voor".
- „Ik vergat nog iets te vertellen",
door Ben Sijes, H. J. W. Becht's
Uitgeversmaatschappij Amster
dam; prijs f 18,90.
Jan van Beek
PAAR GAAVJ ZS, MST~ UW UlT*—
UINPlMS-.HUlO OWCÊRêAKJG <£&£-
Moer v«eeb iK-ner kwaap
sTRAf=r zicwzeuf/
AVOCADO MET „KA-
VIAR"
Kook 2 eieren in 11 mi
nuten hard, laat ze af
koelen, pel ze en ver
kruimel ze. Druk dooier
en witten echter niet
fijn. Neem twee zachte
avocado's, halveer ze in
de lengte en verwijder
de pit. Schep het
vruchtvlees er. uit en
druk dit met een vork
noes. Roer dit met
eetlepel olie, 2 eet
lepels citroensap en
royaal versgemalen pe
per tot een gladde crème
;r dan luchtig
aar doorheen.
Schep het mensel in de
lege avocado-helften en
hoop het op tot bergjes.
Zet de avocado's hierna
nogn
LEIDSE BIOSCOPEN
CAMERA "Grease", da. 2.30, 7.00
9.30 uur, zo., ma. en di. ook 4.15 uur, a
Nachtvoorstelling: "Psycho", vr. en 2
Ongevallendienst
ziekenhuizen Leiden
Ongevallendienst elke dag Academisch
Ziekenhuis behalve van dinsdag 13.00
uur tot woensdag 13.00 uur. (Diacones-
senhuis) en van vrijdag 13.00 uur tot za
terdag 13.00 uur Elisabeth-ziekenhuis.)
Kraamafdeling: dag. van
echtgenoot)
en van 18.30-19.30 i
avond bezoek.
11.15-12.00uur
van 15.00-16.00
,ur. Babyshow
LIDO 1: "De wraak van de roze panter",
da. 2.30, 7.00 en 9.15 uur, zo., ma. en di.
ook 4.45 uur, al.
LIDO 2: "Jaws 2", da. 2.30, 7.00 en 9.15
uur, zo., ma. en di. ook 4.45 uur. 12 jr.
LIDO 3: "An unmarried woman", da.
7.00 en 9.15 uur, vr„ ma. en di. ook 2.30
uur, 16 jr.
Kindermatinee: "Donald Duck", za. en
2.30 u
2.30 e
4.45 i
Schippersgracht 30 vn Mantyluoto nr
Halumsund,
Shorthorn Express 1 50 n Algiers nr Ceu-
Situla 1 vn Rotterdam nr Bremen,
Stella Procyon 29 vn Milfordhaven nr
Cadishead,
Tuvana 1 15 w Kp. Villano nr Napels,
Vanessa 29 vn Rotterdam,
Vincent 29 vn Rotterdam nr Exmouth,
Walenburgh 1 10 o Fehmarn nr Lenin
grad,
Wickenburg 2 te Rotterdam,
Willy Smits 2 25 z Ouessant nr Par,
Yolanda 30 vn Rotterdam nr Tilbury.
(GROTE VAART)
Baarn 1 te Rotterdam,
Duivendrecht 31 te Liverpool,
Eemhaven 2 te Buenos Aires,
Gooiland 2 vn Amsterdam nr Bremen-
Brazilië,
Katendrecht 1 te Jeddah,
Nedlloyd Amsterdam 1 vn Singapore nr
Salland 30 vn St. Maarten nr Poite a Pi-
Friesland 29 te Vlaardingen,
Typhoon 2 w vn La Corunha met tanker
op sleeptouw.
STUDIO: "Bambi", da. 2.30, 7.00 en 9.15
uur, zo., ma. en di. ook 4.45 uur, a.l.
TRIANON: "The Genius", da. 2.30, 7.00
en 9.15 uur, zo. en ma. 2.15,4.45,7.00 en
9.15 uur, a.l.
REX: "Porno Disco", da. 2.30, 7.00 en
'9.15 uur, zo., ma. en di. ook 4.45 uur, 16 jr
Nachtvoorstelling: "Sexroute m Bang
kok", vr. en za., 11.30 uur, 16 jr.
Bioscopen Alphen
EURO 1: "Even en oneven", da. 1.30,6.30
en 9.00 uur, zo. en ma. 1.30, 4.00, 6.30 en
9.00 uur, za. ook 12.15 uur, a.l.
EUR02: "Even en oneven", zelfde tijden
Nachtvoorstelling: "Enter the dragon",
za. 12.15 uur, 16 jr.
EURO 3: "Grease", da. 1.45, 6.45 en 9.15
uur, zo. en ma. 1.45,4.15,6.45 en 9.15 uur,
a.l.
Nachtvoorstelling: "Rollerball", 12.15.
Kindermatinee: "Peter en de draak El
liot", da. 2.00.
Nachtvoorstelling: "De maagden zijn
rijp", 12.15 uur, 16 jr.
In EURO 1 draait op 30 december "Al
phens filmjournaal '77" van Piet van
Heijningen. De voorstellingen zijn om
9.00, 10.00, 11.00 en 12.00. Vanaf 8.45
kunnen de gratis kaartjes aan de kassa
worden afgehaald.
Bioscoop Voorschoten
GREENWAY: "The spy who loved me",
do., vr.. za., di. en wo. 19.00 uur, ma. 18.15
Bezoekuren
ziekenhuizen
Diaconessenhuis:
Middagbezoekuur 13.45-14.30 uur.
Avondbezoekuur 18.30-19.30 uur.
Kraamafdeling: vaders extra van
18.00-18,30 uur. Kinderafdeling dage
lijks van 14.00-19.00 uur. (Niet meer dan
2 bezoekers per patiënt).
Academisch Ziekenhuis
Voor alle patiënten (behalve kinderen)
zijn de bezoekuren als volat:
Elke dag:
14.15-15.00 uur
18.30-19.30 uur
Voor de prematurenafdeling gelden de
volgende bezoekuren (alleen voor ou
ders en grootouders).
Dag. van 14.30-14,45 uur
en van 18.30-18.45 uur.
Bezoek aan ernstige patiënten.'wanneer
voor ernstige patiënten doorlopend be
zoek wordt toegestaan kan de hoofdver
pleegkundige hiervoor speciale kaarten
verstrekken.
Bezoektijden Kinderkhniek:
Dagelijks:
15.00-15.45 uur
18.30-19.00 uur.
Bezoektijden kinderafdeling
Elke dag:
14.15-15.00 uur
18.30-19.00 uur
Alphen aan den Rijn
Rijnoord: le en 2e klas 11-11.30;
13.30-14.15 en 18.30-19.30 uur 3e klas
13.30-14.15 en 18.30-19.30 uur Kraamaf
deling 13.30-14.45 alleen voor echtgeno
ten 19-20 uur. Kinderafdeling voor ou
ders 18.-18.30 uur.
Geluidshinder
Schiphol
Klachten over geluidshinder van vlieg
verkeer van en naar Schiphol kunnen
dag en nacht worden gemeld bij het in
formatiecentrum Geluidshinder Schip
hol (020-175000).
Kindervoorstelling: ,"De reddertjes", do.
"f^2udCi'Li
teuius
3 januari 1979
Honderd jaar geleden stond in de
krant:
-In Oostetirijk wordt op een
spoorweg gebruik gemaakt van
het electrisch licht om den machi
nist de gelegenheid te geven zelfs
in den donkersten nacht te zien of
de weg vrij is. De toestel wordt
voor, op de locomotief geplaatst.
Het is een uitvinding van den
heer Whitehead, den bekenden
fabrikantvan torpedo's te Fiurne.
Eene Bremer stoomboot is on
langs de Theems afgevaren met
electrisch licht op den voorsteven.
- Een ongeveer zestigjarige man,
met een uitdrukking van lijden
op het gelaat en in lompen gehuld,
was le Parijs op een bonk van den
Boulevard des Invalides gezeten.
Toen hij een elegante coupé zag
naderen, stond hij op en wierp
zich voor de pooten der paarden
Met groote krachtsinspanning en
behandigheid wist de koetsier
evenwel zijn vurig tweespan in te
houden. Op hetzelfde oogenblik
ging het portier open en snelde de
eigenares vnn het prachtige rij
tuig.een schoone jonge dame. den
ongelukkige te hulp. die, door den
boom van het rijtuig aan den
schouder getroffen, vlak voor de
paarden was neergevallen. Ter
stond werd de grijsaard naar een
apotheek overgebracht, waar
hem de eerste hulp werd verleend.
Toen dit geschied was, ledigde de
dame haar porie monnaie in de
handen van den ongelukkige en
daar de inhoud, een paar goud
stukken, haar niet genoeg voor
kwam, hield zij onder de omstan
ders een inzamelingdie vrij wal
opbracht. Alvorens zich met het
rijtuig te verwijderen, gaf zij
haar adres op, met de verzeke
ring, dat zij zich het lot van den
grijsaard zou aantrekken.
Vijftig jaar geleden:
- Uit Los Angeles wordt gemeld,
dat men er daar in geslaagd is
een drie-motorige Fokker-machi
ne op een hoogte van 400 meter in
de lucht van brandstof te voor
zien: duizend liter benzine wer
den door andere vliegtuigen op
den Fokker overgebracht Deze
ondervinding doet de mogelijk
heid voorzien, dar vliegtuigen
vluchten kunnen maken, die ver
scheidene weken duren.
