de Lange:
ïen boeiende
toneelspeler
toegelicht
Briljante Feeksvan Erik Vos
Kippev/ees,
mager, kaloriearm vlees
lekker vlees.
[iWêXmgramma l
Nijhoff-vertaalprijs
Karei van het Reve
1978iONDERDAG 28 DECEMBER 1978
RADIO - TV - KUNST
PAGINA 5
HAARLEM (GPD) - „Ik heb het gevoel dat
k 180 kan worden. Aan de andere kant rea-
iseer ik me dat het morgen afgelopen kan
zijn.
[k ben er echt bang voor. De dood houd
me wel ontzettend bezig. Het is ook zo'n
groot gebeuren. Ik denk dat het na het
overlijden nog niet afgelopen is. Ik zie ster
yen als overgaan naar een andere dimensie.
De kern van je lichaam, of hoe je het ook
wilt noemen, kan volgens mij niet stuk. Dat
blijft altijd voortbestaan. Het manifesteert
zich na de dood op een andere manier, maar
dit is een gevoel dat in de loop der jaren
gegroeid is. Ik ben jaren panisch bang voor
de dood geweest. Het zou best kunnen dat
ik het me nu alleen maar verbeeld, dat ik
niet bang ben".
De woensdagochtend overleden
toneelspeler Bob de Lange zei het
bovenstaande over de dood naar
aanleiding van het overlijden van
Ko van Dijk. De dood heeft De
Lange heel zijn leven geïntri
geerd. In zijn autobiografie „Zo
stil als de straten waren de men
sen", heeft hij het herhaaldelijk
over de dood. Enkele jaren gele
den kreeg Bob de Lange voor het
eerst een zware waarschuwing
van zijn hart. Door veel rust her
stelde hij in de landelijke sfeer
van zijn boerderij in Eemnes
waar hij de laatste jaren woon
de.
Niet meer zoveel op het toneel
wel in films en voor de televisie in
tal van stukken en drama-series
ging hij na zijn herstel weer volop
aan het werk, want een acteur
moet spelen. Bob de Lange, voor
de burgerlijke stand Jacob Ber
nard de Lange, is 62 jaar gewor
den. In 1916 werd hij geboren in
Rotterdam. In 1934 debuteerde
De Lange bij de Amsterdamse
Toneelvereniging, het gezel
schap van Albert van Dalsum en
August Defresne. Hij begon als
volontair voor 25 gulden per
maand. Dat betekende een
schuchter begin van een rijke to
neelloopbaan waarin hij een on
telbaar aantal rollen van zeer uit
eenlopende aard zou spelen.
Bob de Lange heeft een groot
publiek veel verrukkelijk toneel-
plezier bezorgd. Zijn persoonlij
ke aanwezigheid in een stuk be
tekende de verzekering dat er in
elk geval iets te beleven zou
zijn.
De laatste rol van Bob de Lange
was bij Theater. Hij speelde dit
seizoen een belangrijke rol bij de
jubileumproduktie van dit gezel
schap, Het Buitenverblijf, een
ongewoon lang stuk van Goldoni.
Ook daar was het De Lange die
met verfijnd en subtiel toneelspel
voor verrukkelijke toneel zorgde.
Bob de Lange speelde na zijn
ATV-periode bij nog verscheide
ne andere gezelschappen, zoals
het Residentie Toneel, Komedia
en verschillende perioden bij de
Haagse Comedie, bij het Amster
dams Toneel en bij de Neder
landse Comedie. Bij de twee
laatstgenoemde gezelschappen
maakte hij deel uit van de artis
tieke leiding.
Gedurende de Tweede Wereld
oorlog moest De Lange onder
duiken. Door de anti-joodse
maatregelen van de Duitsers kon
hij zich niet langer in het open
baar bewegen. Bovendien moch
ten joodse spelers en joods
publiek de schouwburg niet
meer in. Een ware meester was
Bob de Lange als komediespeler
en blijspelacteur. Hij koesterde
een grote liefde voor de Franse
boulevardschrijvers als Feydeau,
Achard en Roussin. En schitterde
in veel stukken van deze auteurs.
Dikwijls vertaalde De Lange die
stukken zelf, speelde er de hoofd
rol in en regisseerde ze dan ook
nog subliem. Op den duur kon
Bob de Lange zijn draai niet meer
zo vinden bij het repertoirtoneel.
Zijn verwijt was dat er te weinig
aandacht aan toneel als ver
strooiing werd geschonken. En in
1973 kwam hij met een eigen ge
zelschap „Podium". Gesteund
door subsidies van CRM en de
gemeente Amsterdam kon De
Lange zich met een door hem ge
formeerde groep aan komdedie-
spelen wijden. Geldzorgen, grote
tekorten, maakten al na enkele
jaren een einde aan het bestaan
van „Podium". In zijn boek
schrijft Bob de Lange daarover
„Het bleek mij datje voor het lei
derschap van een gezelschap in
de wieg moet zijn gelegd, dat was
ik niet".
Televisie
Na het Podium-avontuur con
centreerde Bob de Lange zich
Bob de Lange: bang
vooral op de film en televisie. In
de Pinkeltje-film is hij te zien als
de schrijver meneer Dick Laan en
de meest recente tv-bijdrage le
verde hij in „De Kindervriend"
van Koos Postema waarin hij een
wijze oudere politieman speelde.
Grote televisierollen speelde hij
in de series van oudere datum zo
als de resident in „De Stille
Kracht" en de begrijpende advo
caat meester Stroomkoning in
„Karakters" van Bordewijk. Gro
te vernieuwingsdrang bezat Bob
de Lange niet. Hij hield van ze
kerheden en zag die niet graag op
losse schroeven gezet. Voor de
actie Tomaat had De Lange geen
goed woord over en maatschap
pelijk engagement laten door
klinken in voorstellingen was
niet wat hij zocht. Bob de Lange
was een acteur die een toeschou
wer altijd wist te boeien zonder
groot pathos. Soms met verras
send weinig uiterlijke middelen
bracht hij de karakters in zijn
rollen stralend tot leven. Daarvan
getuigde ook zijn allerlaatste
creatie bij Theater in Arn
hem.
Zo was Bob de Lange op het
laatst van zijn leven toch zij het
als gast, tijdelijk teruggekeerd bij
het repertoir-toneel. Hij heeft zijn
publiek veel moois gegeven
waaraan met vreugde kan wor
den teruggedacht.
KO VAN LEEUWEN
ADVERTENTIE
SCHEVENINGEN - Met flink veel
trammelant heeft de toneelgroep
"De Appel" haar eerste "klassie
ke blijspel" aangekondigd na zes
seizoenen min of meer tragische
stukken en voorstellingen geba
seerd op improvisaties. Niet dat
er tot nu toe bij "De Appel" niet
gelachen kon worden, maar de
kern van de zaak is waarschijn
lijk, dat Erik Vos zich weer eens
op het blijspel heeft gestort en er
zich met zijn wel zeer persoonlij
ke benadering van toneelhumor
volledig in heeft uitgeleefd.
Menig toneelliefhebber zal be
treurd hebben, dat Vos het blij
spel zo lang links heeft laten lig
gen. Zij commedia dell' arte-ach-
tige voorstellingen bij de Nieuwe
Komedie, nu alweer een jaar of
vijftien geleden zijn nog lang in
het geheugen blijven hangen en
was eigenlijk een aangename
verrassing een aantal toneel
grapjes uit die periode nu in de
voorstelling van "de Feeks" terug
te vinden.
Angst voor oude grappen behoeft
niemand echter te hebben. Alles,
tot en met de tekst van Shakes
peare toe, is in een nieuw jasje
gegoten. Bovendien is het aan
bod aan visuele grapjes en tekst
grapjes zo overdonderend dat de
gemiddelde toeschouwsr ten
minste twee voorstellingen nodig
zal hebben om alles in zich op te
nemen. Met andere woorden:
Erik Vos heeft weer eens flink
uitgepakt en zijn schade van ja
ren ruimschoots ingehaald.
Het eerste wat opvalt zijn de wijzi
gingen in titel en tekst. De tradi
tionele vernaming "De getemde
feeks" komt niet overeen met het
origineel en de feitelijke inhoud
van het stuk. Het door Vos be
doelde open einde betekende dat
alle moeilijkheden eenvoudig
opgelost konden worden door de
titels in te korten tot "De Feeks".
Vervolgens is hij flink aan de
tekst gaan sleutelen, en terecht.
"The Taming of the Shrew" be
hoort tot de vroegere stukken van
ADVERTENTIE
Fleurop voor...
Motobécane.
Fietsen op z'n Frans.
V- V;
Catherine ten Bruggencate en Roelant Radier in "De Feeks"
tb.v. Nat. Puzzelactie
„Het Gehandicapte Kind"
AMSTERDAM - De Nijhoff-ver-
taalprijzen van het Prins Bern-
hardfondszyn dit jaar toegekend
aan Karei van het Reve, Robert
Lemm en Ingrid Wiken-Bonde.
De prijzen, groot 7500 gulden,
zullen op 21 februari worden uit
gereikt in het stadhuis in Den
Haag.
Van het Reve is onderscheiden
voor zijn vertalingen uit het Rus
sisch in het algemeen en voor zijn
Toergenjev-vertaling (versche
nen in 1955/1957) in het bijzonder.
Robert Lemm kreeg de prijs voor
zijn vertaling van "Barokcon-
cert" van de Cubaanse schrijver
Alejo Carpentier, alsmede voor
zijn overige vertalingen uit het
Spaans.
Ingrid Wiken-Bonde tenslotte, is
onderscheiden voor haar verta
lingen van Nederlands en Vlaams
werk in het Zweeds, en met name
voor de wijze waarop zij Louis
Paul Boons "Kapellekensbaan"
in die taal heeft omgezet.
wie met'n
schone lei begint
elkaar begroeien, is hel dé tijd
Shakespeare en is een van zijn
minst evenwichtige blijspelen.
Bovendien is het stuk in uiterst
corrupte versies tot ons gekomen
en moeten we maar gissen hoe
het er in zijn oorspronkelijke
vorm uitgezien zal hebben. Zeker
is in elk geval het stuk zelden
gespeeld is zoals het door Sha
kespeare bedoeld werd en wel als
een toneelstuk binnen een to
neelstuk.
Een edelman laat namelijk de
dronken zwerver Sly slachtoffer
worden van een practical joke en
binnen dat kader wordt voor Sly
een toneelstuk opgevoerd. De
Sly-geschiedenis moet echter
gedeeltelijk verloren zijn gegaan
en wordt daarom in moderne uit
voeringen meestal weggelaten.
Erik Vos heeft in samenwerking
met Hent van der Horst een
nieuwe versie samengesteld
waarbij gebruik is gemaakt van
verschillende vertalingen en die
is aangevuld met fragmenten uit
een oudere en anonieme versie
van "The Taming of the Shrew",
waarin de Sly-geschiedenis weer
als rode draad door de opvoering
heen loopt. Voor de voorstelling
zelf heeft hij bovendien zijn hele
goocheldoos opengetrokken en
zo weet hij het publiek in het Ap
peltheater een bond geheel voor
te toveren van comedia dell' arte,
pantomine, zang, dans en tradi
tioneel toneel, alles tesamen ge
bracht in een welhaast perfecte
voorstelling vol schitterende ac
teerprestaties. Zelden heeft het
Nederlandse toneel een voorstel
ling gekend met zoveel vaart, zo
veel afwisseling en een op alle
fronten zo onweerstaanbaar
doorwerkende humor Visueel
wordt dit alles ondersteund door
de magnifieke kostumering van
Ellen de Zwart en een simpel
maar geraffineerd toneelbeeld
van Tom Schenk.
De dubbele bodem, ontstaan door
de omlijsting door de Sly-tafere-
len, en het bijna onbegrensde
speelvlak bieden de acteurs van
"De Appel" een aantal uitgelezen
kansen die met een adembene
mende virtuositeit worden aan
gegrepen. Bij een dergelijk en
semble is het verschil tussen
hoofd- en bijrollen in de loop der
jaren volledig vervaagd, maar
zonder dat de anderen daardoor
tekort gedaan worden, moet toch
de naam van Eric Schneider
apart genoemd worden. Door
stem en spel beheerst zijn Pe-
trucchio op superieure wijze de
hele voorstelling, daarbij nu een
geassisteerd door een ontembare
Catharina van Geert de Jong, dan
weer door de kwikzilveren Gru-
mio van Henk Votel, en meer dan
eens door het hele ensemble. Het
enige belangrijke aanvechtbare
punt in de voorstelling was de
Bianca-opvatting, niet door de
vertolking van Catherine ten
Bruggencate, maar door de pop
perige manier waarop Erik Vos
deze rol heeft laten invullen.
Het is begrijpelijk dat "De Appel"
voor een dermate briljante voor
stelling een speciale entourage
heeft willen scheppen. Bezoekers
kunnen niet alleen de fraaie ex
positie van de kostuumtekenin
gen van Ellen de Zwart bewonde
ren (en er is meer dan er aan de
muren hangt!), maar bovendien
wordt er op vrijdag- en zaterdag
avond voor de belangstellenden
om zeven uur een speciaal Feeks
menu geserveerd: een smakelijk
Fake-stew, omlijst door een pittig
soepje, en een dessert met drank
naar keuze. Belangstellenden
voor deze maaltijd wordt echter
wel aangeraden tijdig te reserve-
PAUL KORENHOF Karei van het Reve
ADVERTENTIE
NEDERLAND 1
18.30 - Sesamstraat (NOS)
18.45 - Paspoort, voor Turken (NOS)
18.55 - Journaal (NOS)
18.59 - Bij ons in... Maassluis: gevarieerd programma (KRO"
19.49 - Wat heet beter (KRO)
20.25 - Voor een briefkaart op de eerste rang (KRo)
21.15 - 't Zand 33 (KRO)
21.37 - Journaal (NOS)
21.55 - Jaarovericht journaal 1978 (NOS)
23.20 - Journaal (NOS)
NEDERLAND 2
18.30 - Algemene voorlichting (TELEAC)
18.55 - Journaal (NOS)
18.59 - De Astronautjes (AVRO)
19.05 - AVRO's Toppop (AVRO)
20.00 - Journaal (NOS)
20.27 - De Vader Abraham Show (AVRO)
21.25 - Lillie, tv-serie (AVRO)
22.15 - AVRO'S Puzzeluur (AVRO)
23.20 - Journaal (NOS)
DUITSE TV
DUITSLAND I
(Reg. progr.: NDR: 18.00 Karl,
der Gerechte, tv-Serie. 18.30 Ac
tual. 18.45 Kleuterprogr. 18.55
Karl, der Gerechte, tv-serie.
19.25 Reg. magaz. 19.59 Progr.
overz. WDR: 18.00 Progr. in
form. Aansl.: Von Affenschan-
de bis Zapfenstreich, tv-serie.
18.15 Tennis lieber als Kano-
nen, tv-serie. 19.15 Actual.ma-
gaz. 19.45 Lieben Sie Kishon?,
tv-serie). 20.00 Journ. 20.15 Re
portage. 21.00 Aaus. progr. 22.30
Actual. 23.00 Die Rache, tv-film.
0.15-0.20 Journ.
DUITSLAND II
18.20 Klager und Beklagte, tv-
serie. 19.00 Journ. 19.30 Korte
verhalen. 20.35 Satirisch progr.
neun Schneider, tv-film. 21.10
Antonius und Cleopatra, trage
die. 22.35-23.20 Jazz.
BELGISCHE TV
BELGIË VLAAMS
6Net lj
18.00 Tekenfilmserie. 18.05
Verkeerstips. 19.35 Meded.
19.45 Nws. 20.10 Poppenshow.
20.35 Jaaroverzicht nieuws
1978. 22.00 Filmrubriek.
22.50-23.00 Nws.
18.00 Tekenfilmserie. 18.05
Jongerenprogr. 18.30 De ei
landbewoners (The Islanders),
dingen, tv-spel. 23.20 Journ.
DUITSLAND III WDR
film. 20.00 Journ. 20.15 bie
'dserie. 18.55 Korte film.
19.00 Religieus progr. 19.30
Verkeerstips. 19.35 Meded.
19.45 Nws. 20.10 Praal en tegen
spoed der courtisanes (Splen-
deurs et Miseres des Courtisa
nes), tv-serie. 21.15-22.05 Cult,
progr.
TV-VRIJDAG MIDDAG
14.00 - Dier in nood, dierenprogramma (TROS)
15.00 - Nieuw avonturen van Pegeltje de sneeuwman, tekenfilm
(TROS)
15.25 - The Darts, licht muziekprogramma (TROS)
In 'V/at heet beter', de KRO-rubriek over alternatieve r
van genezen, wordt vanavond (19.49 uur, Nederland 1) aandacht
geschonken aan open benen, migraine en menstruatieklachten.
Het NOS-televisiejournaal heeft dit jaar gekozen voor een thema
tische aanpak van het jaaroverzicht, waardoor losse nieuwtjes in
een verklarend verband geplaatst kunnen worden. Het overzicht
wordt vanavond van 21.55 tot 23.15 via Nederland I uitgezonden
Belangrijke binnenlandse thema's in deze tachtig minuten zijn de
politieke en sociale strijd rond Bestek 'SIde problemen rond ethni-
sche minderheden in ons land als Zuidmolukkers, Marokkanen en
Surinamers, de zaken Aantjes en Menten en de troebelen rond de
kwiksinaasappelen
Maar ook de terugkeer van het Nederlandse voetbalelftal van de
wereldkampioenschappen in Argentinië en de treinramp bij Wes-
tervoort zullen weer even aan de vergetelheid worden ontrukt.
Het belangrijkste onderdeel van "buitenland" vormen de pogingen
om tot een vrede in het Midden-Oosten te komen en in verband
daarmee het overleg in Camp David en het toekennen van de Nobel
prijs aan Sadat en Begin.
Aan de hand van animatiebeelden zal Henk Neuman voorts ingaan
op de beslissende invloeddie de grote machtsblokken in de wereld
hebben bij tal van ontwikkelingen. Ook wordt aandacht besteed
aan de natuurrampen in 1978 en aan "1978 als het jaar van de drie
pausen".
DONDERDAG 28 DECEMBER
HILVERSUM I
Gods lof. 19.35 (S) Leger des
Heilskwartier. 19.50 Je kunt het
geloven. 20.00 (S) Draaischijf.
21.20 Een, twee, uit de maat.
21.40 Bij de tijd. 22.00 Confron
tatie of dialoog. 22.25 Zojuist
verschenen. 22:30 Nws. 22.40
Politiek weekoverzicht. 22.50
(S) De liederen van Schubert
23.20 (S) Muziek van eigen
(31).x
tiid. 23.55-24.00 Nws.
HILVERSUM II
VARA- 16.03 De eerste klant; 16.40
Lichte grammofoonmuziek; 17.00
Metropole orkest; 17.35 Radio
Volksuniversiteit (RVU- "Wereld
op handen"; 17.55 Mededelingen
(NOS) - S.O.S.- en politieopspo-
ringsberichten; 18.00 Nieuws
(NOS)18.11 Dingen van de dag;
18.25 Tussen start en finish; 19.30
Brassband magazine; 20.00
Nieuws (NOS); 20.05 Radio Fil
harmonisch Orkest; 21.35 Het zout
in de pap; 22.00 Muziek van deze
eeuw; 22.15 The Cotton Club
1923/1940 (NOS); 23.00 Met het oog
Beelden uit mijn kinderjaren.
17.30 Nws. 17.32 (S) Echo maga
zine.
HILVERSUM II
NCRV: 7.00 Nws. 7.11 Ochtend-
gym. 7.20 Te Deum Laudamus.
i .54 Op de man af. 8.00 Nws. 8.11
Hier en nu. 8.25 Vandaag... vrij
dag. 9.00 Politiek en samenle
ving. NOS: 9.10 Spiegel van
Belgie. 9.35 Waterst. 9.40 Wel
zijn in Suriname I: gesprekken.
10.00 De Taaishow. 10.30 NOS-
Jazzportret. 11.00 Nws. 11.03
Meer over minder. 12.30 Recht-
oprecht. OVERHEIDSVOOR
LICHTING: 12.49 Uitz. voor de
landb. NOS: 13.00 Nws. NCRV:
13.11 Hier en nu. NOS: 13.30
Vonken onder de as. 13.45 On
der de groene linde. 14.00 Kijk
op de derde wereld. 14.45 Kijk
op West-Europa. 15.00 Verhaal.
15.30 Zoeklicht op Nederland
(16.00 Nws.) VPRO: 17.00 Wel
ingelichte kringen. 17.45 Em
bargo. (17.55 Meded.).
HILVERSUM IH
EO: 7.02 (S) Ronduit op drie.
8.03 (S) EO-Metterdaad-Memr>
8.05 (S) Tijdsein. 9.03 (S) De r
HILVERSUM III
NOS: 18.03 De vacaturebank.
18.10 (S) Avondspits. TROS:
19.02 (S) Poster. 20.02 (S) Ferry
Maat's Soul Show. 22.02 (S)
24.#(S)DeHugovifG^l&ren Hn-VEBSl™ Iv
zikale fruitmand. 10.03 (S) Te
elfder ure. TROS: 11.03 (S) Pol-
derpopparade. 12.03 (S) Neder
landstalige top tien en kwiis-
wijks. NCRV: 13.30 (S) Peter
Blom. 15.03 (S) Elpee pod. NOS:
16.03 (S) Nationale Hitpara-
VRIJDAG 29 DECEMBER
HILVERSUM I
KRO: 7.00 Nws. 7.02 Het leven-
Nws. 8.36 Gym. voor de
8.45 (S) Gevar. progr. (10.30
Nws.) 11.00 (S) Zuid Nederland-
land- enïuinb. 12.30 Nws.) 14.00
(S) Gevar. progr. (15.30 Nws
16.00 (S) Spreekuur. 17.00 (S)
NOS: 7.00 Nws. 7.02 (S) Vroeg
morgenconcert, met
Aspecten van de Kamermuziek.
10.00 Vocale muziek. 12.00 Van
het Nederlands Concertpo
dium: Franz Schubert Kwartet:
Klass. muz. EO: 13.00 (S)
Klankspiegel. 14.00 Nws. 14.02
Op de vleugelen van het lied.
14.20 (S) Orgelmonumenten in
Overijssel. 14.45 Woord der
waarheid. VPRO: 15.00-17.00
(S) Muziek-op-vien Sweelinck
en 'mein junges Leben': Klass.
