Nederland nog onbezorgd
onder Drees en Oranje
©ïMï m H
19? ZATERDAG 23 DECEMBER 1i)78
PAGINA 41
Kees Broekman werd, in 1953
Europees schaatskampioen.
©ffïï Wêru1
oxoi (olfèHo.
Door Bram van Leeuwen en Ruud Paauw
Edmund Hillery: beklom als
eerste de Mount Everest.
Engeland kreeg in 1953 een
nieuwe koningin: Elizabeth II.
Er is in 1953 één gebeurtenis, die
een allesoverheersend stempel
drukt op het nieuws in de kran
ten: de overstromingsramp. De
berichtgeving over de tragedie
die Nederland in de nacht van
31 januari op 1 februari overvalt
overschaduwt lange tijd al het
andere nieuws. Nog vele
maanden later worden de le
zers dagelijks met de neus op
de feiten gedrukt door de
publicatie van de lange doden
lijsten.
Eerder dit jaar besteedden we in
een speciale weekend-bijlage
uitgebreide aandacht aan de
ramp, zodat we in dit overzicht
van wat deze krant 25 jaar gele
den meldde, daaraan voorbij
gaan. Eén aspect willen we toch
niet onbelicht laten. Op 12 fe
bruari, wanneer heel Neder
land nog in rouw gedompeld is
over de vele honderden slacht
offers, die de watersnoodramp
heeft geeist, geeft dat facet
haarscherp aan waarin een
klein land "groot" kan zijn.
Een lezer stelt in een ingezonden
brief aan de kaak dat op zondag
8 februari in de Gereformeerde
Kerk (art. 31) een collecte is ge
houden die uitsluitend be
stemd was voor slachtoffers,
die bij deze kerkformatie zijn
aangesloten. Hij noemt dat een
kleinzielige beperkende bepa
ling en constateert dat daarmee
het begrip "naastenliefde" ge
weld wordt aangedaan.
De brief leidt tot een polemiek,
waarin het verweer beperkt
blijft tot de mededeling dat de
leden van de Gereformeerde
Kerk (art. 31) "dubbel offeren"
Zowel voor het Nationaal
Rampenfonds (voor elk slacht
offer) als in de kerk (voor de
geloofsgenoten).
Voorkeur
Over polemieken gesproken: die
barsten ook in alle hevigheid
los wanneer de Leidse verkie
zingsuitslagen voor de ge
meenteraad bekend zijn. De
kandidatenlijst van de PvdA
(lijst 1) is zo lang dat er twee
kolommetjes op het stembiljet
nodig zijn. Bovenaan het twee
de rijtje staat J. v.d. Horst, die
met een zeer fors aantal voor
keursstemmen gekozen wordt
Dat geeft voedsel aan het ver
moeden dat een aantal stem
mers het hokie voor de naam
v. d. Horst rood heeft gemaakt,
maar de bedoeling had op lijst 2
te stemmen. Alle rekenkundige
foefjes worden uit de kast ge
haald om - afhankelijk van de
politieke kleur - een bewijs in
bepaalde richting te leveren
Hoe het ook zij: de PvdA en
deWD behalen een forse winst
en komen in de sleutelstad op
stemmenpercentages van res
pectievelijke 37.9 en 9.1, terwijl
KVP en CPN de grote verlie
zers zijn. Het toeval wil dat die
zelfde J. v.d. Horst precies 25
jaar later zijn raadslidmaat
schap verliest en door zijn par
tij op de "eregalerij" wordt ge
plaatst.
In 1953 is de kritiek op Prins
Bernhard nog ver van de
Soestdijkse bedden. De krant
maakt nauwkeurig melding
van elke beweging van de
prins. Bijvoorbeeld wanneer
hij een luchtmachtmedaille in
ontvangst neemt, terwijl de
koningin onbezorgd door
Giethoorn puntert. Die onbe
zorgdheid omringt ook de
kernenergie. De Kamer trekt 28
miljoen uit voor de ontwikke
ling van een Nederlandse kern
reactor, maar geen parlementa
riër rept met één woord op de
eventuele gevaren die eraan
verbonden zijn.
Onbezorgdheid ook bij de zeevis
serij. De aanvoer van de haring
is zeer groot. Het record van
1952 (een miljoen kantjes)
wordt bijna bereikt. Het woord
overbevissing is onbekend.
Waar men zich wel zorgen over
maakt is het nijpende tekort
aan leerkrachten. 825.000 leer
lingen zitten in klassen van 35
leerlingen, 290.000 zelfs in klas
sen van 45 tot 55 leerlingen.
Door het tekort aan onderwij
zers en onderwijzeressen krij
gen 3500 leerlingen helemaal
geen dagelijks onderwijs.
Roosjen (ARP) roept in de Ka
mer dan ook vertoornd uit
"Aan een soldaat wordt meer
individuele aandacht geschon
ken dan aan een leerling die in
onze kinderpakhuizen wordt
opgeborgen."
Ondanks de penibele situatie
worden gehuwde onderwijze
nister van buitenlandse zaken
zegt nadrukkelijk: "Niets heeft
de overtuiging kunnen veran
deren dat het schiereiland
dient te worden herenigd"
Opstand
ressen in die dagen niet zelden
ontslagen. Ze moeten hun
plaats weten: de aanrecht.
Emancipatie
Maar de emancipatie gloort. On
der -ie kop "Mej. Tendeloo van
PvdA bewerkt de val van een
anti-feministisch bolwerk"
wordt verhaald hoe de belas
ting-academie in Rotterdam
wordt aangepakt. Dit "bol
werk" heeft een advertentie
geplaatst waarbij kandidaten
worden opgeroepen zonder de
vermelding dat het alleen om
mannen gaat. De dames die
reflecteren krijgen direct nul
op het rekst.
Mej. Tendeloo spreekt de staats
secretaris daarover toe met
duistere dreiging in de stem.
De man spartelt even tegen
maar capituleert even later.
Wat ook aarzelend het hoofd om
de hoek van de deur steekt is de
televisie. Na de experimentele
uitzendingen wordt begonnen
met 12 uur zendtijd per week.
Het kijkgeld wordt vastgesteld
op dertig piek per jaar. Minister
Cals noemt in een nota de tv
"een waardevol instrument tot
bevordering van de culturele
ontwikkeling" De dagen van
Phil Bloom, Sjef van Oekel en
Vader Abraham liggen nog in
het verschiet...
Nee, 1953 is het jaar van Audrey
Hepburn. Ze wordt gekozen tot
filmster van het jaar. En Clark
Gable, de grote vrouwenheld
van het witte doek komt naar
Nederland voor filmopnamen.
Er zijn duizenden mensen op
de been en de 17-jarige Anne-
lies Witter mag de man met het
poppensnorretje zoenen. Maar
er zijn meer groten in die da
gen: John Wayne schittert in
'The quiet man", Robert en
Elisabeth Taylor acteren ver
dienstelijk in "Ivanhoe" Ver
der draait in de theaters de Ne
derlandse rolprent "Sterren
stralen overal" en beleven we
de première van "Moulin Rou
ge"
Nederland gaat ook naar het
theater. Er is bijvoorbeeld de
'Show uit duizenden" met de
zangeressen Sonja Oosterman,
Jetty Paerl en Ans Heidendaal,
Neerlands grootste conferen
cier Cees de Lange, de Wama's,
Eddy Christiani en Johnny
Meijer. Zoals de advertentie
zegt: "de besten der besten"
De enige echte "jodelaarster"
die ons land ooit gekend heeft,
Olga Lowina, deelt mee dat ze
na de succesvolle tournee door
België en Luxemburg weer
geëngageerd kan worden. De
wereldberoemde zangeres
Kathleen Ferrier overlijdt in
1953. In de muziekwereld zijn
ook dan al de kleine conflicten
Zoals het Metropole Orkest dat
voor een televisie-uitzending
een extra gage eist, omdat het
aanvankelijk alleen een radio
uitzending zou worden. De
musici dreigen zelfs verstek te
laten gaan, maar de omroep
houdt voet bij stuk: geen cent
extra.
Geen luxe
De centjes: het is 25 jaar geleden
een even - zo niet belangrijkere
- zaak dan nu. De loongrens
voor het ziekenfonds ligt op
f 5300,- per jaar en de kinderbij
slag voor het eerste kind wordt
verhoogd tot 48 cent per dag. In
een advertentie wordt een
meisje voor dag en nacht ge
vraagd. De beloning is een
maandsalaris van 90 gulden.
Wat opvalt in de advertenties is
dat het accent nog bijna volle
dig ligt op de eerste levensbe
hoeften: kleding en voeding.
De luxe ontbreekt of het moe
ten de aanprijzingen zijn voor
de bromfiets (de Solex) en de
wasmachine. Automatisch
wassen: het komt eraan maar
de Sunlight-zeep heeft nog*een
rotsvaste positie.
Kleding en schoeisel is er voor
prijzen die we nu met een
glimlach in ogenschouw ne
men. Een paar stevige heren
molières voor de somma van
De wereld van 1953: keurige dames en nette, met hoed getooide heren. Nederland is nog veilig onder
Drees. De foto toont de loop- en fietsbrug bij de spoorovergang naar de Rijnsburgerweg in Leiden. De
brug verloor in 1953 haar functie
f 17.75 en een directoire "in
luxe verpakking" waarvoor
f2.30 moet worden neergeteld.
De nylonkous daarentegen is
flink aan de prijs. Vooreen paar
links geweven kousen (gemin
derd) moet f2.95 worden be
taald. Twee dubbeltjes meer
dan voor bretellen. De sokop
houders gaan voor fl.60 de
deur uit en een heren-alpino
kost f2.90.
De elektronische vrijetijdsspel-
letjes liggen nog in de schoot
van de toekomst verborgen.
Spelend Nederland vermaakt
zich nog opperbest met een
kienspel van f 1.35.
Opmerkelijk is het verschil in
prijsstijgingen, dat zich na 1953
voordoet. Vooreen pond mage
re runderlappen berekent de
slager in dat jaar rond f 1.60 per
pond. Hetzelfde pondje ligt nu
in de gekoelde vitrines voor het
tiendubbele. Maar een liter je
never staat in 1953 bij de slijter
al geprijsd voor f 6.50: het bor
reltje kost nu net het dubbele.
Een pakje soep van Maggi is
zelfs helemaal niet in prijs ge
stegen in 25 jaar. Een hoge uit
zondering. Want waar kun je nu
nog een kopje koffie met gebak
voor een kwartje krijgen. In
1953 kon het bij Ruteck's.
Voor jongens staat bij de kleding
de plus-four nog in hoog aan
zien en het leger van de zelf-
kledingmakende-moeders is
erg groot. De krant biedt knip
patronen aan voor diverse mo
dellen. Bijvoorbeeld de "ba
sisjurk" voor het bakvisje.
Hoewel ook dan al geklaagd
wordt over het steeds drukker
wordende verkeer is het auto
park nog aan de zeer beschei
den kant. Er rijden 190.000 au
to's door Hollands dreven, de
6600 taxi's meegerekend. Voor
een bedrag van f 4380,- ben je
de trotse eigenaar van een vier-
deurs Renault. Het aantal
bromfietsen is de kwart mil
joen gepasseerd.
En dit voor de statistici onder
ons: Nederland eet in 1953 ge
middeld 111 eieren per per
soon. En de dikste boom van
Nederland (omtrek 7.34 meter)
wordt in De Bilt gekapt.
Warmondertol
Wat het regionale nieuws betreft:
in 1953 wordt de roemruchte
Warmondertol voor het bedrag
van f 300.000 gulden afgekocht.
Maandenlang is over de af
koopsom touwgetrokken. De
eigenaresse vroeg aan vankelij k
een miljoen. De gemeenteraad
van Warmond gaat in wat de
krant een "historische zitting"
noemt akkoord met de afkoop
regeling en spreekt de overtui
ging uit dat er voldoening zal
zijn "bij allen die met de erger
nis van deze tol te maken heb
ben gehad".
Het hele jaar door is Avifauna in
Alphen op een zorgelijke wijze
in het nieuws. De Amsterdam
se rechtbank verklaart de N.V.
Britimij Vogelpark Avifauna
wegens een schuld van
f750.000 failliet, maar het mag
die zomer nog wel open blijven.
Na veel heen en weer gepraat dat
jaar neemt de raad van de ge
meente Alphen_het besluit om
het vogelpark in eigendom te
nemen. Er moet een stichting
komen waarin vier van de ze
ven bestuurszetels door raads
leden worden bezet.
De gemeenteraad maakt zich
overigens voornamelijk druk
over de vraag of er in Avifauna
op zondag wel of niet mag wor
den gedanst. De CHU-er Kroon
legt de verhoudingen in Al
phen haarscherp uit: "De min
derheid dient er begrip voor te
hebben dat het dansverbod
moet worden opgelegd"
In Leiden wordt in 1953 een be
langrijke mijlpaal bereikt. De
trein Amsterdam-Leiden-Den
Haag loopt door Leiden voor
het eerst over een verhoogde
spoorbaan, In 1920 waren daar
voor de eerste plannen ont
worpen. In april rijdt de eerste
trein in de richting Den Haag
"hoog" en veertien dagen rijdt
NS ook in tegenovergestelde
richting over de hoge baan.
Voor het Leidsch Dagblad is
dat aanleiding om die dagen
een speciale - tien pagina's tel
lende - spoorwegeditie uit te
geven.
Het omhoogbrengen van het
spoor betekent voor Leiden dat
een eind komt aan een lange
lijdensweg. De sleutelstad
wordt verlost van de overweg
in de Rijnsburgerweg die van
de twaalf uur overdag er vijf ge
sloten was. De houten loop- en
fietsbrug verliest daarmee zijn
functie.
Het openbaar vervoer komt later
in het jaar nogmaals in het
nieuws wanneer de laatste trein
tussen Scheveningen en Den
Haag rijdt. De juichende me
nigte trekt zeventien maal aan
de noodrem onder het zingen
van de slogan "Leve de onren
dabele reiziger"
Mount Everest
De mens bedwingt in 1953 de
hoogste berg op aarde: de ruim
8800 m hoge Mount Everest.
Dat kunstje leveren de Nieuw-
zeelander Edmund Hillary en
de Sherpa-gids Tensing. Als
Hillary van alle vermoeienissen
is bekomen, schrijft hij over de
laatste loodjes het volgende:
"De ene bult volgde op de an
dere met werkelijk tureluurs
makende gelijkvormigheid.
Over een rotsachtig terrein
klauterde ik tegen de volgende
helling op. Plotseling zag ik dat
het de laatste bult was: voor mij
boog de bergkam omlaag en in
de verte zag ik de nevel en de
schapenwolkjes boven het Ti
betaanse hoogland. Rechts van
mij vormde de smalle snede
van de kam een sneeuwkap
ongeveer tien meter boven ons
Ik wenkte Tensing. Nog een
paar houweelslagen, nog een
paar moede schreden en wij
stonden op de top van de Eve
rest. Precies half twaalf waren
we er. Ik keek Tensing eens
aan. Ijspegels hingen aan zijn
haar. Zijn zuurstofmasker be
sloeg het grootste gedeelte van
zijn gezicht, maar ik wist dat hij
vriendelijk stond te glimla
chen. We schudden elkaar
zwijgend de hand. Overwel
digd sloeg Tensing zijn arm om
mijn schouders. We klopten el
kaar op de rug. Onze uitputting
stond geen hoogdravende
plechtigheid toe"
In Engeland wordt Elizabeth II
tot koningin gekroond. Het is
een indrukwekkende gebeur
tenis. "Vandaag wordt een jon
ge, schone koningin gekroond.
Vandaag juicht de armste
dagloner tezamen met de rijks
te maharadja", schrijven de
kranten. De japon die Elizabeth
slechts één dag draagt wordt
betiteld als "een droom". Alle
emblemen van Groot-B rittan-
nië en het Gemenebest zijn er
in verwerkt. "Het lijkt of de ja
pon van glas is door het effect
van de duizenden kleine paar-
len die er in zijn verwerkt"
Nogal wat edelen worstelen bij
aankomst bij de Westminister
Abdij „met de zware mantels
die zij in jaren niet meer had
den gedragen". Met de kro
ningsplechtigheid was een be
drag van een miljard gulden
gemoeid.
De onverbiddelijke heerser over
de Sowjet-Unie, Josef Stalin,
sterft in 1953. Radio-Moskou
meldt dat een hersenbloeding
de doodsoorzaak is, maar over
de omstandigheden waaronder
die ontstond hangt een sluier
van geruchten. Eén ervan luidt
dat tijdens een bijeenkomst
van de Opperste Sowjet Stalin
een wetsontwerp zou hebben
voorgelegd om alle Russische
Joden naar Azië te deporteren
Vier andere leden kwamen
daartegen heftig in verzet. Ie
mand zou Stalin hebben toege
roepen dat hij de partij onteer-
de. Stalin werd rood van woede
en zakte toen plotseling in el
kaar.
Een ander gerucht wil dat Stalin
is vergiftigd. Hoe dan ook, er
wordt een tijdperk afgesloten.
Een dictator is dood en een
driemanschap Malenkow, Be-
ria (de gehate chef van de ge
heime politie, die nog hetzelfde
jaar wordt geliquideerd) en
Chroestsjow neemt zijn taak
over.
Na twee jaar onderhandelen
wordt in Panmoendjon (zo n
plaatsje waar je later nooit meer
iets van hoort) een bestand ge
tekend tussen Noord- en Zuid-
korea. Met de oorlog tussen die
twee heeft zo ongeveer de helft
van de wereldkaart zich be
moeid. Ook Nederland had er
een detachement naar toe ge
zonden. Het is een bestand,
geen vrede. Want Foster Dul
les, de harde Amerikaanse mi
In Berlijn staat dan nog geen
muur en het aantal Oostduit-
sers dat vrij eenvoudig naar de 0
Bondsrepubliek kan vluchten 'ft
is enorm. De voedselsituatie in
de DDR verslechtert ziendero-
gen. Er komen toestanden voor 0
die aan de hongerwinter doen 'ft
denken. Een staking van Oost- A
berlijnse bouwvakarbeiders
leidt tot een opstand niet alleen
in Berlijn, maar ook in Leipzig, 0
Halle en Maagdenburg. Russi- 'ft
sche tankdivisies moeten er A
aan te pas komen om de revolte
te bedwingen. De Oostduitse
leider Ulbricht weet zich toch 0
te handhaven en voert een 'ft
bloedige zuivering door. Het 0
leidt er toe dat in 1953 ruim» v
330.000 burgers van de DDR de A
wijk naar het westen nemen.
Het Franse parlement moet in
Versailles een nieuwe presi- 0
dent kiezen als opvolger van 'ft
Auriol. Na zes dagen (en tien
stemmingen) is er nog altijd ft
geen beslissing gevallen. Onze jA
correspondent in Parijs meldt 0
dan: "De parlementariërs ko-
men in moeilijkheden. In hun 0
onschuld hebben ze gemeend ft
dat de verkiezing hoogstens 7»
twee dagen zou duren. Maar nu 0
de wedstrijd een zesdaagse is jk
geworden, lopen er heel wat 0
heren in het voormalige paleis
der koningen rond met boord- 0
jes die niet meer zo heel proper ft
zijn. Naar verluidt zijn er in de jk
winkels van Versailles geen he- 0
renpyama's en geen overhem-
den meer te krijgen." 0
Op de zevende dag valt de beslis- ft
sing, René Coty, een onbe-
kende, wordt president. J|
Zwitserland laat zien dat zulke 0
dingen ook heel snel kunnen y.
gaan: in tien minuten tijd heeft 0
het land een nieuwe bondspre- 'ft
sidentA
Sport
Negentiendrieënvijftig is ook een 'ft
roerig sportjaar. Bij afwezig- A
heid van de Noor Hjalmar An-
dersen wordt Kees Broekman 0
(in het watersnood weekeinde) ft
Europees schaatskampioen. A
De wereldtitel krijgt hij niet te 5*
pakken, want voor het eerst na y,
de oorlog geven de Russen acte 0
de présence en die blijken een- ft
voudig te sterk. A
Voor een grote verrassing zorgt
de wielrenner Arie van Vliet.
Zevendertig jaar en al grijzend 0
aan de slapen blijkt hij bij de ft
wereldkampioenschappen A
sterker dan Harris en Sacchi.
De beste voetballers in ons land 0
zijn uitgezwermd naar Italië en ft
Frankrijk om hun talent te A
gelde te maken. Binnen de
landsgrenzen verblijven la
slechts brandschone (nou, ja) 0
amateurs. Vandaar dat het Ne- 'ft
derlandse elftal herhaaldelijk 0
op zijn ziel krijgt. Maar van de ft
Belgen wordt toch een keertje A
gewonnen met 1-0. Het elftal 0
dat dat presteert ziet er als
volgt uit" Steiger (PSV), Oden- 0
thai (Haarlem), Tebak (Eind- A
hoven), Klaassens (VW) Ter- 0
louw (Sparta) Biesbrouck
(RCH) Overbeeke (DOSKO) 0
Van Beurden (BW) Van Melis ft
(Eindhoven) Bennaars (Dosko) A
Gruijzen (Sittardia). Niemand 1*
van Ajax of Feyenoord
Hoe goed deze natie op voetbal- 0
gebied zou kunnen zijn, toont ft
een samenraapsel van in het
buitenland opererende Ne-
derlandse profs aan.
In de "rampenfondswedstrijd" in "H
Parijs verslaat deze vergaarbak 0
het Franse nationale team met ft
2-1. In dat elftal spelen o.a. De A
Munck, Timmermans, De Har- 0
der, Appel en Van der Hart. *1
Tv is er dan nog maar pas in Ne- 0
derland maar al direct hebben ft
de KNVB en de NTS (voorloper A
van de NOS) het met elkaar aan 0
de stok *1
De uitzending van de wedstrijd 0
Nederland - Denemarken gaat ft
niet door want de KNVB eist
daarvoor een bedrag van vijf-
honderd gulden en de NTS A
vindt dat een "onbillijke eis".
Het grootste voetbaldrama van y,
het jaar speelt zich op Wembley 0
af, waar het trotse Albion voor ft
het eerst in de historie op eigen A
grond verliest. Hongarije (met i*
Puskas, Hidegkuti en Kocsis)
vermorzelt de Britten (met 0
Matthews, Mortensen, Wright ft
en Ramsey) met 6-3.
