^MOJÖH bmat stand @$<m0 Meium® wM
VJijlHlIit'
ATERDAG 23 DECEMBER 1978
nn
I WASHINGTON - Willard Street,
een stuk stedelijke wildernis in
ff Washington DC. Todd woont
daar, in een vuurrood geverfd
ff huis van drie verdiepingen. Het
centrum van zijn wereld is een
ff uiterst schamele, slechts met
j* enkele bedden en een bank
gemeubileerde kamer-en-suite,
s Aan de muur een in openge-
t werkt koper gevat portret van
John Kennedy, Martin Luther
King en Robert Kennedy; te-
gen de muur de grootste maat
kleurentelevisie. Op de vloer
kaalgelopen planken, met nabij
p de plinten nog wat resten van
ja de oorspronkelijke bruine verf,
p die aan betere tijden herinne-
js ren, alsmede enig betrekkelijk
p ongehinderd voortkruipend
ff ongedierte. Te midden van dit
alles: mamma.
Mamma is niet Todds moeder. Zij
is zijn 64-jarige overgrootmoe
der; vermoeid centrum van een
familie waarvan de opbouw
geleidelijk aan is ontsnapt aan
traditionele opvattingen om
trent het gezin. Mamma had zes
dochters, die zeventien kinde
ren hebben, waarvan de oudste
nu twintig is en de jongste an
derhalf jaar. Todd zelf is een
van de elf jongens, zoon van
een kleinkind dat zestien was
toen hij ter wereld kwam: Sue.
Haar thans 16-jarige zuster De
borah is zwanger, maar gaat
voorlopig nog wel naar
school.
Hakhout
Todd is drie jaar. Met een boter
ham in de hand geklemd,
scharrelt hij in een groen pyja-
maatje door een hakhout van
zwarte benen, in een geluids
decor waaraan schelle stem
men en de op volle kracht wer
kende televisie om strijd bij
dragen. Mamma verzucht dat
zij mager is geworden, hoewel
haar lijf nog steeds van in
drukwekkende proporties is
Voorovergebogen zittend op
het voeteneinde van het ver
doorzakkende bed, staart zij
naar de planken en verplettert
van tijd tot tijd een insect onder
haar linkervoet, als het toeval
lig in de buurt komt. De resten
vormen aanvankelijk een wat
vochtige vlek, maar de plaats
van mamma's handeling valt
na korte tijd al niet meer van de
omgeving te onderschei
den.
Het rode huis in de Willard Street
(drie verdiepingen, zeven
slaapkamers) biedt onderdak
aan 21, straks 22 i
soort comm
door vrouwen, ongehuwde
moeders, voor wie een baby
„iets dat mamma zegt", een
soort verheffing betekent uit de
eigen ellende. Ogenschijnlijk
willen ze het kind eerst niet,
doch er is ter zelfder tijd niets
waarnaar zij meer verlangen
Psychologen hebben een naam
voor dit verschijnsel: „het pop-
pensyndroom". Kinderen die
kinderen krijgen; die kinderen
krijgen een kind om althans
voor iemand iets te zijn van
meer waarde dan de samenle
ving deze stervelingen toekent.
Volgens schattingen van het bu
reau voor de volkstellingen van
juli 1977 waren er in de VS on
geveer 3 miljoen zwarte kinde
ren van 0 tot 18 jaar. De gemid
delde leeftijd van de zwarte
kinderen is acht jaar, en lager
dan die van enige andere etni
sche groep (blank gemiddelde:
9,9 jaar). Ten naaste bij de helft
van alle zwarte kinderen wordt
gebaard door een ongehuwde
moeder. Bijna 40 procent
maakt deel uit van een gezin
zonder vader; ruim 30 procent
leeft van de steun.
Vader
Todd heeft een vader die hem
soms komt bezoeken en die ne
gentien was toen hij werd ge
boren. Zijn moeder echter
heeft thans een vriend, die
timmerman is en hem bij tijden
meeneemt naar karweitjes.
Todd wil dus timmerman wor
den.
Moeder Sue hangt onderuit in de
hoek van het zitmeubel. Langs
mamma's borsten en tussen de
ruggen van een tante en haar
zwangere zuster door biedt die
plaats nog net uitzicht op het
onophoudelijk drama van de
televisiesmartlap „General
Hospital". Haar ogen dwalen
niet van het scherm, en elke
vraag krijgt onveranderlijk als
eerste antwoord een enigszins
onthutst klinkend: „Huh?" En
na een vereenvoudigde herha
ling volgt dan een uiteenzet
ting, opgebouwd uit onafhan
kelijk van elkaar te beoordelen
zinsneden.
„Wist dat ik zwanger was? Wist
nietMamma wistZaten te
eten en mijn broek stond open
Te nauw geworden Mam
ma wist waarom". Trouwen?
Sue krijgt een meewarige trek
rond de mond: Waarom
„Meer kinderen?" Nee
Misschien nog een meisje
Todd komt weer langs op zijn
schier eindeloze tocht langs de
familieleden: een zeurderig
jongetje, dat wel, maar dat kan
hij ook niet helpen. Hij is er nu
eenmaal. Zijn moeder begint
hem hoe langer hoe meer te
Todd met zijn moeder en zijn
zien als een verplichting, en zo
doende vormt mamma steevast
het begin en eindpunt van zijn
tomelozcn ronden langs de
volwassenen. Mamma: het ijze
ren middelpunt van deze kleine
wereld.
Mamma, die de ogen opslaat naar
een groezelig plafond en zegt:
„The Lord up above...", als het
gaat om haar schier onuitput
telijke vermogen steeds weer
nieuwe kinderen in schoon
gewassen weggevertjes en
zonder honger in bed te stop
pen, en ze al doende ook nog
van enige waardigheid te voor
zien. De waardigheid van het
verlangen naar scholing en
ontsnapping aan het getto.
Getto
Het zwarte getto; kleine, zeer ge
welddadige republieken in
Amerika's verkankerende bin
nensteden. Wie daar niets te
maken heeft, blijft er weg - uit
pure angst. Wie er woont, is
doorgaans ook bang. Aan de
periferie, op de grens van het
andere, stappen hoeren, hoog-
gelaarsd en in hot-pants, door
een niemandsland van eenza
men. De straten van het getto
zijn deerlijk in verval. Holle,
dikwijls uitgebrande karkas
sen van woningen, waar zo hier
en daar nog mensen verblijven
in een onbeschrijfelijke ar
moede, die met de winter een
kans op verhaast sterven na
derbij brengt, van kou en hon
ger. Sommigen overleven on
der een stapel vodden lang ge
noeg om nog een lente mee te
maken. Anderen worden na
verloop van tijd en vorst ge
vonden: dood in een huis zon
der verwarming, licht of
eten.
Todd heeft wat dat betreft voor
alsnog niet te vrezen, hoewel de
kansen gering zijn dat hij zich
uiteindelijk kan losmaken uit
het rottingsproces waarmee hij
dag in, dag uit wordt gecon
fronteerd. Maar, zijnde van het
mannelijk geslacht, maakt hij
een betere kans dan meisjes.
Van mamma's horde hebben
twee van de jonge
werk. De jongere i
meisjes dragen net zo min als
het merendeel van hun broers
bij aan mamma's inkomen van
zo'n duizend dollar, zeg maar
tweeduizend gulden, per
maand, bijeengesprokkeld uit
sociale bijstand.
Hoewel dit gezin, deze kleine
vechtende kern, die niet heeft
opgegeven, in grote armoede
leeft, staat in de kamer toch een
telefoon. De kinderen komen
naar huis als hun school is af
gelopen. Ze behoren nog niet
tot het leger van verbitterde
moedelozen dat de straathoe
ken van het getto bemant, dag
na dag met uitdrukkingsloze
ogen starend naar passan
ten.
De officiële werkloosheid onder
de zwarte jongeren is 40 pro
cent of daaromtrent en stijgt.
Onderzoekers zeggen echter
dat het wel 60 procent zou moe
ten zijn, als de verborgen
werkloosheid wordt meegeteld
in karweitjes van een uur of wat
per dag. Deze werkloosheid
j 7" k
I I 3 I 1 1
us 1 i I I bi "-i '.i
t h Kis
I I I
heeft met opleiding nauwelijks
meer te maken. Er zijn zwarte
jonge mensen die zich met de
grootste volharding door
middelbare-schoolopleiding
hebben geworsteld, tegen alle
rede en waarschijnlijkheid in.
Zij worden niettemin werk
loos. Een blanke zonder vol
tooide schoolopleiding maakt
in de Amerikaanse samenle
ving nog steeds een betere kans
op arbeid dan een zwarte met
een diploma op zak.
Apathisch
Voor Todd behoort dit alles nog
niet tot zijn werkelijkheid. Als
zijn moeder hem apathisch
doorstuurt naar mamma, krijgt
hij een kwart van een sinaasap
pel in de hand gedrukt en dan is
hij weer even rustig. Een kak
kerlak laat krakend het leven
onder mamma's trefzekere lin
kervoet, als zij zegt: „Van poli
tiek moet ik niets hebben. Dat
is allemaal vuiligheid gewor
den. Politiek lost onze proble
men niet op".
Moeder Sue onderdrukt een
lachje. Een bestaan als kenne
lijk misdeelde in een wel
vaartsmaatschappij vol opzich
tige discriminatie, leidt kenne
lijk niet tot politieke radicalise
ring, tot politieke actie, waar
aan een zwarte bevolking mas
saal kan deelnemen. En dat
komt dan vooral door de angst,
hun zeer geringe verworven
heden in de waagschaal te
stellen, onder degenen die, zo
als de bewoners van het rode
huis, arm zijn maar te vreten
hebben, en de totale onver
schilligheid van anderen, die
lager dan dit niveau overleven
volgens het recht van de sterk-
sten onder de zwakken. Sue:
Zwarte kinderen thuis wel
tevreden Leert al heel vroeg
Niet vergelijken met anderen
Niet verlangen naar wat an
deren hebben... Werken om je
te verbeteren".
Sue heeft zich voor ogen gesteld,
secretaresse te worden in een
veilige overheidsbaan. Dat is
een bescheiden doel, maar zij
zal het nimmer bereiken. De
technisch hoog ontwikkelde
economie van heden en straks
maakt een groot deel van de
zwarte jeugd bij voorbaat over
bodig. Lichamelijke arbeid, de
zweetbanen, worden door ma
chines opgeknapt. Terwijl de
zwarte bevolking in toene
mende mate naar de binnen
steden bleef trekken, vluchtte
de industrie uit de binnenste
den naar de buitenwijken van
de grote bevolkingscentra, of
verder nog, naar zonniger en
zuidelijker streken van de
VS.
In een stad als Washington, on
derdak voor de enorme bu
reaucratie die met regeren ge
paard gaat, is geen plaats voor
zwarte jonge mensen, die for
meel wel kunnen lezen en
schrijven, maar toch tot de
functionele analfabeten wor
den gerekend. Wat de arbeids
markt betreft, zakken zij steeds
verder weg in een reservoir dat
nimmer wordt aangesproken
en groeit met zulke maatrege
len als de afschaffing van de
verplichte pensionering op 65-
jarige leeftijd; verhoging van
de minimumlonen tot een ni
veau dat nierftand wil betalen
voor een zwarte arbeidskracht
met twijfelachtig potentieel;
het recht op overwerk, waaraan
de vakbonden onverminderd
vasthouden, ongeacht het aan
tal arbeidsplaatsen dat daar
mee verloren gaat.
Het is dan ook niet verwonder
lijk, dat in sommige stukken
binnenstad het merendeel van
de jongeren al een straflijst
heeft vanwege een of meer
misdrijven. De psychiater Dale
R. Meers heeft voor het jaar
1970 het misdaadniveau onder
zocht van een vierkante kilo
meter getto in Washington, het
dagelijks uitzicht van een vijf
jarige. Die cijfers, zo verzeke
ren sociale werkers, zijn se
dertdien niet verbeterd. Naar
hun oordeel moeten de officiële
gegevens van de politie, die een
daling in het misdaadcijfer te
zien geven, met de uiterste
argwaan worden beschouwd.
Zij zien er een aanwijzing in dat
het getto in feite zijn bastions
heeft versterkt de misdaad
wordt minder grijpbaar.
Een vierkante kilometer Was
hington in cijfers; een vierkan
te kilometer zwart Washing
ton:
verkrachting 10
zware geweldpleging 320
beroving 568
wapenbezit 117
drugs 371
inbraak -7!>4
sexmisdrijven 4
brandstichting
andere misdrijven
totaal: 4107 misdrijve
delde van ruim 11 per
Meers: „Deze cijfers van de poli
tie zijn een zeer conservatieve
vertaling van de criminele acti
viteit. Schattingen omtrent een
te lage weergave hanteren een
marge van 30 tot 70 procent.
Bovendien, de meeste misda
den tegen of door kinderen ge
pleegd, blijven onbekend, zelfs
aan de ouders. Maar de trots
van de gezinnen uit het getto
beperkt tevens mededelingen
overduidelijk crimineel gedrag
binnen de families. Diefstal, af
ranselingen en verkrachting
zijn mij ter kennis gekomen m
bijna elke familie waarmee ik
klinisch te maken kreeg, dat
wil zeggen zonder dat daarover
een politierapport bestaat. On
geacht de mate waarin het get
tokind wordt blootgesteld aan
het trauma van het straatleven,
is zijn kwetsbaarheid het
grootst in zijn jongste jaren, als
ellende en hysterie voorvallen
binnen de betrekkelijke be
scherming van zijn eigen
huis"
Roken
Mamma verklaart kordaat dat het
misdrijf in haar familie niet
voorkomt, ja, zelfs dat het ro
ken van sigaretten zo ongeveer
de ergste zonde is. De trots van
het getto: twee van mamma's
dochters zijn aan verdovende
middelen verslaafd. Daar heeft
mamma de strijd verloren die
zij dagelijks op 21 fronten tege
lijk moet aanbinden. Er is al
enige tijd geen kruipend onge
dierte meer gepasseerd, maar
mamma blijft naar de vloer sta-
Todd... Wat gaat er met hem ge
beuren straks? Groeit hij, als
zoveel kinderen, op aan de
hand van de voorbeelden die
hij op de straathoeken vindt, en
zonder besef dat het verrichten
van betaalde arbeid een norm
is? In een wereld zonder vast
gestelde beloning voor goed
gedrag en zonder duidelijke
straf voor slechtheid is het al
lerminst verwonderlijk dat de
zwarte jeugd (gegeven de goe
de kans nooit te worden gegre
pen) het profijtelijker vindt aan
de misdaad een inkomen te
ontlenen, dan zich in eerlijk
heid te verlaten op schaarse
miezerige arbeid, tegen een
vele malen geringere beloning.
De mogelijkheden om de dans
te ontspringen zijn groot, ook al
wijst een landelijke peiling uit
dat de zwarte jeugd 52 procent
van de arrestaties voor zware
geweldsmisdrijven gestalte
geeft.
Todd bestaat in een wereld die
slechts een zeer vaag benul
heeft omtrent de omvang van
de problemen, aangezien be
trouwbare statistieken slechts
schaars voorhanden zijn. De
wereld om het getto heen weet
niet precies wat er gebeurt, en
vele functionarissen zijn uiterst
terughoudend wanneer wordt
gevraagd om nadere gegevens
die zo'n kereltje als Todd kun
nen plaatsen tegen zijn werke
lijke achtergrond, en deze
mestvaalt vervolgens zijn juiste
omvang kunnen geven in de
achtertuin van degenen voor
wie „The American Dream"
nog enige inhoud schijnt te
hebben.
Tegen het einde van de jaren '60
werd als gevolg van een „reor
ganisatie" een einde gemaakt
aan zelfstandige sociale pro
gramma's voor kinderen. Een
van de gevolgen, zo vertelt een
overheidsfunctionaris, was het
opdrogen van alle gegevens. In
rapporten aan het Congres
werd gewerkt met
cijfers: „Het was hie
der erg dan in ontwikkelings-
landen". Sedert 1961 bestond Hg
geen samenvattend overzicht §(y
meer van sociale zorg voor kin- SA
deren, totdat in 1977 een nieu- wy
we studie werd vervaardigd
(publikatie in 1978) op basis wy
van gegevens uit 25 staten om- Hri
trent 9597 kinderen van de naar $ry
schatting 1,8 miljoen die daar
sociale zorg genieten. rt*
Bijstand L
Zeventien jaar achtereen bestond
in de VS geen betrouwbaar K®.
antwoord op zulke vragen als:
hoeveel kinderen krijgen so- K®
ciale bijstand; wie zijn die kin- tL
deren; hoe zien hun families K®
eruit; waarom komen ze naar w*
de sociale dienst; welke bij- öy
stand krijgen ze en hoe wordt «w
ervoor gezorgd dat ouders hulp
krijgen bij het vervullen van gW
hun taak als opvoeders? Alleen
met juiste antwoorden op zulke g®
vragen valt een realistisch be-
leid te ontwerpen, dat verder S®
gaat dan het plichtmatig vrij-
maken van grote bedragen, die sj®
gegeven de omstandigheden
niet eens ten volle kunnen S®
worden benut. Amerika heeft 2a
het zeventien jaar geen be- S®
zwaar gevonden om in vol-
strekte duisternis te tasten om- Wy
trent de omvang van een Hg
problematiek met consequen- §jy
ties die verre ontstijgen aan Hg
plichtmatig afgrijzen, en een §Sy
toenemend gevoel van onvei- M
ligheid bij degenen die in min- »!y
dere of meerdere mate „bezit- 3®
ten".
Gunnar Myrdal noteerde reeds in 3®
1942: „Het staat Amerika vrij, te
kiezen of de neger een blok aan M
het been zal blijven, dan wel «5'
kansen te bieden. De ontwik-
keling van het Amerikaanse
negerprobleem is daarom van
doorslaggevende betekenis, Wa
niet alleen voor Amerika zelf K®
maar voor de gehele mensheid.
Als Amerika kiest voor de wy
tweede mogelijkheid, kan het Hg
niet blijven afwachten. Er moet ijyy
iets groots worden gedaan en SA
het moet spoedig geschieden" wy
Dat is 36 jaar geleden, en het is Hg
nu zonneklaar dat er nog lang §ry
niet genoeg wordt gedaan en cv
dat voor velen elke nieuwe Ja
ontwikkeling te laat zal ko- g®
Myrdal in 1968: „Een onderklasse g®
die niet noodzakelijk is en niet 2a
te werk kan worden gesteld,
wordt afgesneden. Uit die on- 2a
derklasse of tenminste uit haar 3P
kinderen, moeten menselijke
wezens worden geschapen die
passen in het moderne Ameri
ka, waaraan behoefte bestaat,
die produktief zijn, die een
waarde hebben. Dat is het 3®
probleem waarom alles draait" 2
Dit is tien jaar geleden. g®
In 1942 woonde mamma als 28-ja- 2*
rige moeder in Little Rock, Ar- rf®
kansas, een kern van voortdu- 2*i
rende discriminatie. In 1968 ïj®
was haar kleindochter Sue zes Ja
jaar oud, in Washington, in de aj®
stad van Martin Luther Kings 2a
„vrijheidsmars", in de tijd van S®
een vernielende zwarte op-
stand, die hele huizenblokken §5
plat brandde nadat King was ^4
vermoord. Mamma ging in die wy
dagen niet uit werken, maar Hg
bleef thuis op de kinderen pas- wy
sen. Die opstand, waarvan de Hg
littekens nog steeds bestaan, sjy
was - zo besefte mamma - voor 3®
haar nog geen dageraad der xfly
volksbevrijding: „Ik was 5®
doodsbang" xft*
Slogans
King hangt nog steeds aan de u
overigens kale muur van haar
woning, maar tot dit getto klin- i
ken de slogans van - dominee
Jesse Jackson, de meest wel- w
sprekende zwarte voorman van §5
deze dagen, nauwelijks door. Cj
„Het zwarte volk", zegt Jack-
son, „kan niet op de blanken
vertrouwen om zich te verhef-
fen. Het zwarte volk kan zich- 5
zelf uitsluitend helpen door te
werken en te leren".
^Hopelijk zitten de banden nog
aan je auto", zegt mamma
hoopvol, terwijl zij Todd naast
zich op het bed plaatst. Hij
ontworstelt zich onmiddellijk
aan haar greep en gaat voor het
raam staan om naar buiten te
kijken. Daar is Willard Street.
En iets verderop een sociaal 2]
centrum. Dat zijn voor hem SS
momenteel de polen van zijn 2,
bestaan, al beseft hij dat dan Rfl
niet. In het sociale centrum lig-
gen pamfletten klaar om bij w
bejaarden in de bus te worden H
gestopt een aanbieding van
gratis hangsloten voor de deur. H
Want waar Todd leeft, smeken
„Ga alsjeblieft
veg
op
bruikelijk tijdstip aan de dtL.
wordt geklopt. Want dan zijn de V»
jonge roofdieren op zoek naar 3®
prooi.
Mamma, overgrootmoeder van «I®
Todd, heeft de palissaden nog *5
overeind staan, doch dat is een
schrale zekerheid. Todd im-
mers groeit op in een land waar
generaties van zwarte jeugd
worden verspild, in een sa- §5
menleving die zo uitsluitend is Hrf
gericht op dagelijkse overle- §5
ving, dat verwildering niet kan SA
uitblijven. Zijn bestaan is ei- Wy
genlijk geheel overbodig. Todd SA
is, zoals gezegd, drie jaar ®y
oud.
X
