Onderzoek
contra
prestatie
regeling
'JE KUNT EEN ORKEST AAN
ZIJN DIRIGENT HERKENNEN'
toegeHcht
Toezegging regering aan BBK
A8KR
Carlo Goldoni:
knap toneel
van 'Theater'
Voldoening-
schenkende
uitvoering
Exultate Deo
(f^vandaag^
[fill erog&mma I
WOENSDAG 13 DECEMBER 1978
David Zinman leidt concert in Leiden
RADIO - TV - KUNST
LEIDEN ROTTERDAM -
Hij spreekt goed Neder
lands, David Zinman,
maar wel met een duide
lijk accent dat op het eer
ste gehoor doet denken
aan de richting Oostenrijk
of Hongarije. Hij blijkt
echter Amerikaan te zijn,
het land waar hij is gebo
ren. Muziek kent echter
geen grenzen, en deze le
vendige kleine man met
zijn tintelende donkere
ogen zou in elk land gebo
ren en getogen kunnen
zijn.
David Zinman is een aantal jaren
dirigent geweest van het Neder
lands Kamerorkest. Nu is hij vast
dirigent van het Rotterdams
Philharmonisch Orkest, en de
eerste vraag ligt voor de hand:
Hoe is de overgang van een ka
merorkest naar een groot orkest
en gelden daar dezelfde uitvoe
ringsprincipes?
David Zinman: "Een kamerorkest
is naar zijn samenstelling sneller
en beweeglijker. Ook de muziek
is natuurlijk anders dan voor een
groot orkest, dat over het alge
meen door zijn omvang een
moeilijker hanteerbaar apparaat
is. Maar voor het kleinste tot het
grootste ensemble gelden dezelf
de regels. Ik ben violist, een strij
ker en een zanger - nee, ik zing
niet, maar ik duid daarmee aan
hoe ik hoor en handel - en of ik nu
bij wijze van spreken een trio of
een groot orkest moet dirigeren,
ik zou steeds op dezelfde uitvoe
ringspraktijken letten. Bij de
strijkers bijvoorbeeld geldt voor
allen een gelijk gebruik van de
strijkstok en een nauwkeurig
aangegeven plaats als ze begin
nen. Ik laat nooit een melodie
abrupt eindigen. Dat klinkt lelijk.
Ik laat het helemaal uitzingen.
Als je niets meer hoort, ligt in het
gehele strijkersensemble de stok
toch nog op de snaren. Dat geeft
een zeker psychologisch effect.
Van de blazers kan ik een derge
lijk uitvoeringsprincipe niet vra
gen, omdat een adem beheersing
niet tot in het oneindige kan
doorgaan. Door alles tot in de fi
nesses uit te werken, ontstaat een
homogeniteit in klank. Iedere di-
Door
Bep Rijnders
rigent heeft zijn eigenklank. Zo
hoort hij die van binnen en van
daaruit werkt hij ook.
Iemand die goed luistert kan een
orkest aan zijn dirigent herken
nen. Maar daarvoor moet je wel
jarenlang met een orkest hebben
samengewerkt. Tot het werk van
een dirigent behoort natuurlijk
ook de grondige kennis en analy
se van een partituur. Ik analyseer
vooraf, en werk die uit aan de
piano of met mijn viool. Ik ben
geen goed pianist, en ik houd ook
persoonlijk niet zoveel van het
instrument, ofschoon er solisten
zijn die zo prachtig spelen, datje
ademloos luistert, zoals naar een
Fischer of een Pollini".
Is dit niet het antwoord op de vraag
of David Zinman in zijn orkestdi
rectie bewust of onbewust toch
meer melodisch of horizontaal
denkt, dan harmonisch ofwel
verticaal. Een piano is een "har
monisch" instrument?
David Zinman: "In mijn analyse
hoor ik inderdaad lijnen, motie
ven, bijvoorbeeld in Beethovens
"zevende", waar dit motief in het
gehele werk doorloopt of emit
springt. Het kan onbewust zijn
geweest, maar persoonlijk geloof
ik toch dat Beethoven dit bewust
heeft gedaan. Als ik een solist
moet begeleiden zou ik het liefste
urenlang een werk met hem
doornemen. Sommigen doen dit
ook en het contact met hen is
enorm. Dan werken we alles tot
in de finesses uit. Dit zijn de men
sen van wie ik het meeste leer. Ik
vind het heerlijk om naar hen te
luisteren. Anderen doen hel in
vijf minuten af en geven alleen
het tempo aanof op een bepaalde
plaats een kleine verandering. De
rest moeten we, het orkest en ik,
op onze routine doen. Het is
vreemd, maar met dirigenten
praat ik zelden of nooit. Althans
niet over uitvoeringspraktijken.
Gaten
We komen vrijdag in Leiden. In
derdaad, er kan verschil in tempo
zijn, afhankelijk van de plaats
waar we spelen. In Rotterdam, in
die prachtige Doelenzaal, kan ik
meer laten "uitzingen", omdat
het geluid niet direct terug komt.
In Leiden is dit anders. Ik moet
David Zinman
daar het tempo hoger nemen om- geworde:
dat er anders "gaten" zouden wichtig,
vallen. Het is een moeilijke zaal graag"
jm.
t - - t T
De nieuwe
bont kollektie
van
Lambert De Jong,
groots en
prijzenswaardig!
Korte mode, lange mode, in
alle gevallen de mode van nu
Kreaties in edelbont en
kreaties die passen bij ieders
beurs, o.a. veel sportieve
modellen in modieus
konijnebont. Bont bij
Lambert de Jong, erg veel
moois voor hoogst
aangename prijzem,^^^
DEN HAAG (GPD) - De re-
gering laat een onafhan
kelijk wetenschappelijk
onderzoek instellen naar
het functioneren van de
Beeldende Kunstenaars
Regeling (BKR). Het on
derzoek zal worden ver
richt op basis van twee ad
viezen: èèn van de Cen
trale Commissie voor de
Complementaire Ar
beidsvoorziening Beel
dende Kunstenaars en èèn
van de Raad voor de
Kunst. De adviesaanvra
gen zijn op 11 december j.l
de deur uitgegaan.
Dit heeft Lou de Graaf, staatssecre
taris van sociale zaken en als zo
danig eerst-verantwoordelijke
voor de BKR, vroeger „contra
prestatie-regeling" genoemd, gis
teren op zijn departement gezegd
in een gesprek met een delegatie
van de Beroepsvereniging van
Beeldende Kunstenaars (BBK),
de Kunstenaarsorganisatie-NVV
(KO-NW), BBK'69 en de Kring
van Beeldhouwers.
Een groep van rond 400 kunste
naars had eerder op de dag op het
Binnenhof een protestdemon
stratie gehouden tegen mogelijke
aantasting van de BKR, die als
een sociaal-minimumvoorzie
ning wordt beschouwd. Op mee-
getorste spandoeken stond onder
meer te lezen: „We eisen brood,
geen erkenning na de dood",
„Bloed aan de kwast", „Afbraak
is geen kunst", „Handen af van de
BKR", en „Zonder kunstenaars
geen kunst".
Voornaamste doel van de actie was
de staatssecretaris van sociale
zaken en minister Gardeniers van
CRM verantwoording te laten
afleggen voor uitlatingen over de
regeling, die door de kunstenaars
onwaar, onredelijk en onfatsoen
lijk zijn genoemd. De conclusie
was getrokken dat beide be
windslieden in het kader van de
bezuinigingsplannen in Bestek
'81 hard bezig zijn de Beeldende
Kunstenaars Regeling af te bou
wen. Na de demonstratie trok
men in twee groepen naar de mi
nisteries van CRM en van sociale
zaken.
Staatssecretaris De Graaf ontkende
ten stelligste, dat de regeling om
zeep wordt geholpen. Hij wees
Beeldende kunstenaars op het
erop dat er geen enkele reden
voor angst hoeft te zijn dat de
BKR zal gaan verdwijnen. Hij zei
het „een goede regeling" te vin
den, die echter door de enorme
groei van het aantal gebruikers
dringend kritisch onder de loep
moet worden genomen. In 1965
trokken nog maar een kleine 400
kunstenaars van de regeling, nu
zijn het er al ruim 2500. Zij kosten
de overheid 64 miljoen gul
den.
De Graaf liet doorschemeren dat de
criteria, op grond waarvan kun
stenaars in aanrherking komen
voor de regeling, misschien te
licht zijn, waardoor zo'n specta
culaire toename van het aantal
gebruikers heeft kunnen plaats
hebben. In beginsel zal het on
derzoek erop gericht moeten zijn
dat de toestroom beperkt wordt,
maar in theorie is ook mogelijk
dat uit het onderzoek naar voren
komt dat er mèèr geld voor de
BKR moet worden vrijge
maakt.
Voor 1 februari 1979 zullen de be
trokken kunstenaars in de gele
genheid zijn commentaar op de
wijze van onderzoek te leveren.
Een eerste tussentijds rapport zei
De Graaf niet eerder dan m fe
bruari 1980 te verwachten. Het
verwijt dat hij zou hebben gezegd
dat BKR-trekkers werkloze kun
stenaars zijn, deed hij af met
„flauwekul". „Ik heb me in deze
zin nooit uitgelaten", aldus de
staatssecretaris, die in januari
nog eens een groep belangheb
benden zal ontvangen, maar dan
zal over andere onderwerpen dan
de BKR worden gesproken.
Ook minister Gardeniers, die onge
veer op hetzelfde tijdstip door
een andere delegatie van de pro
testerende organisaties op haar
departement in Rijswijk werd
bezocht, vond dat de BKR voor
discussie vatbaar moet zijn. Aan
kritiek uit de samenleving op de
regeling mag niet voorbij worden
gegaan. Mocht die kritiek aanlei
ding zijn tot wijzigingen in de
BKR, dan zal zij die met een bre
de vertegenwoordiging van de
kunstenaarsorganisaties vooraf
bespreken. Met nadruk stelde zij.
volgens de delegatie, dat de BKR
bij gebrek aan een goed alterna
tief zeker gehandhaafd dient te
blijven en dat de regeling voorlo
pig onder sociale zaken mpet
blijven.
LEIDEN - Dat Carlo Goldoni
een vooruitziende blik had is
algemeen bekend. Maar dat
Goldoni er ook in is geslaagd
om in 'La Villeggiatura' een
scène te maken, die pas in
1978 realiteitszin zou krij
gen, duidt op een profetische
gave, welke nauwelijks het
voorstellingsvermogen van
de theaterbezoeker kan be
vatten. Hoe anders is het te
verklaren, dat Goldoni een
hele dramatische ontwikke
ling bouwt op een verzonden
brief, die helemaal niet ver
zonden zou zijn. De compli
caties en verwarringen zijn
talrijk. Vorige week haalde
een identieke situatie de ac
tualiteit, waarbij de verzen
der van de brief zich even
eens in grote verlegenheid
gebracht zag. Dat Bob de
Lange uitblinkt in zijn rol
van 'Filippo' behoeft nauwe
lijks geaccentueerd te wor
den. Wel is het zinvol nog
maals de rolbeheersing en
inleving te vermelden van
zowel Sjoukje Hooymaayer
als Erik van der Donk. Er
straalt een warmte en een
engagement van hun spel af,
dat naar de toeschouwer toe
zeer sterk motiverend werkt.
Ze geven het publiek, wan
neer ze in de handeling be
trokken zijn, geen moment
rust en houden de aandacht
constant gevangen. Zonder
acteurs als Leo Beyers, Jan
van Eijndhoven en Jan Ver
hoeven te kort te willen doen
(hetgeen uiterst on
rechtvaardig en onredelijk
zou zijn), moet me toch van
het hart, dat Erik en Sjoukje,
maar ook Pauline van Rhe-
nen opvallend veel 'kleur' in
hun rolbeleving legden. Het
wekte daarom geen enkele
verbazing, dat het publiek
na afloop van de voorstelling
een langdurige staande ova
tie in petto had, waardoor
acteurs en actrices zeven
maal "teruggehaald" wer
den. Daarnaast waren er een
aantal 'open doekjes'.
BERT KOEKEBAKKER
VOORSCHOTEN - Het is weer
hoogtijmaand voor Bach's
Weihnachtsoratorium, die
een samenvoeging is van 6
kantaten, te weten voor 3
kerstdagen, nieuwjaarsdag,
driekoningen en een tussen
liggende zondag. De opdracht
aan Bach, voor die 6 dagen
vlak voor en na Nieuwjaar
1735, was gekkenwerk. De
componist vond er een oplos
sing in om een stel aria's en
koordelen te plukken uit
vroeger, buiten de gezichts
kring geraakt eigen werk, bij
gevijld en van nieuwe teksten
voorzien (waarvoor Picander
zorgde).
Exultate Deo, grootkoor van
Sander van Marion, heeft de
koralen I t/m IV uitgevoerd
met medewerking van leden
van het Residentie Orkest en
van Tijn van Eijk op zijn or-
gelpositief.
De grote ouverture-koren van I,
III en IV zijn alle uit oude
voorraad. De ouverture van
II, de befaamde Sinfonia (in
sicilianovorm) is, om het zo te
zeggen, van de dag zelf en al-
leen orkestraal. De algemeen
bekende alt-aria "Schlafe
mein Liebster" (wiegelied)
komt, maar gewetensvol van
de wereldlijke kantate "Her
cules". De andere alt-aria
"Bereite dich.v-Zion" stamt
ook van die Hercules. Daar
komen eveneens de tenor- en
de sopraan-aria's van IV van
daan. De populaire bas-aria in
I "Grosser Herr und starker
König" komt uit een theater-
drama. Luisteren, gewapend
met alle achtergrond-infor
matie, is een genoegen op
zichzelf. Ergens zit een guitig
langgesponnen volkswijs,
maar enkele solo-aria's met
alleen begeleiding van basso
continuo (orgel, cello) zijn
langdradig.
De Moeder Godskerk herberg
de 600 bezoekers. Het koor
bleek tegen de taak opgewas
sen en te bewonderen waar
het op nuancering aankomt.
Van Marion beschikt over het
vermogen om stemmen te
kneden. Koralen profiteren
daarvan. De krans voor beste
solist verkrijgt Wout Ooster
kamp. Zijn basstem is geheel
geëgaliseerd, wordt als een
instrument aan de ruimte af
gegeven, kleurt als een cello.
De alt Map Baks verovert de
ruimte ook moeiteloos met
zangtalent, al zijn er feiltjes
als bijv. kortstondig toonloos
raken in de laagte. De sopraan
Marty Stegenga had nergens
moeite mee en heeft dat talent
ook. Tenor Manus van Altena
heeft een voldragen zang
techniek. Ik hoor hem het
liefst in het middenregister,
in de hoogte vind ik hem wat
week.
Kees Verhoef
NEDERLAND 1
18.30 - Sesamstraat (NOS)
18.45 - Staatsloterij (NOS)
18.50 - Toeristische tips (NOS)
18.55 - Journaal (NOS)
18.59 - Van gewest tot gewest (NOS)
Uitzending van de PPR (POL. PARTIJEN)
20.00 - Een echtscheiding, tv-serie (NOS)
20.55 - Cinevisie (NOS)
21.37 - Journaal (NOS)
21.55 - Den Haag vandaag (NOS)
22.10 - Panoramiek (NOS)
22.50 - Studio Sport (NOS)
23.20 - Journaal (NOS)
NEDERLAND 2
18.10 - Russisch (2) (TELEAC)
18.55 - Journaal (NOS)
18.59 - Het beloofde land. Filmreportage (IKON)
19.25 - Kenmerk (IKON)
20.00 - Journaal (NOS)
20.27 - Film van de Stichting Nederlandse Vrijwilligers (SO-
CUTERA)
20.32 - Countdown (VOO)
21.00 - Scheer Remmers in Rome. Reportage (VOO)
21.30 - Het Volendammer Operakoor in Israël (VOO)
21.55 - War of the worlds, speelfilm (VOO)
23.25 - Agenda (VOO)
23.35 - Journaal (NOS)
DUITSE TV
WOENSDAG 13 DEC
DUITSLAND I
WDR: 18.00 Progr.inf. Aansl.: Reich
und Arm, tv-serie. 18.30 Liedjes-
progr. 18.40 Reich und Arm, tv-serie.
19.15 Act.magaz. 10.45 Spelprogr.)
DUITSLAND II
21.00 Act 21.20 Die Strassen
Francisco, tv-serie. 22.05 Filmreport.
tv-spel. 0.30
DUITSLAND III WDR
18.00 Kleuterprogr. 18.30 TV-cursus
Engels. 19.00 Dierenprogr. 19.45
Journal 3. 20.00 Journ. 20.15 Amu-
sem.progr. 21.45 Politieke satire.
22.00 Inform, progr. 22.05 Goldgra-
ber von 1933 (The golddiggers of
1933). speelfilm. 23.40 Joum.
BELGISCHE TV
WOENSDAG 13 DEC
18.15 Tekenfilmserie. 18.20 Peppi en
Kokki, jeugdserie. 18.35 De Hardy's
(The Hardy Boys), jeugdserie. 19.20
Meded. 19.30 Politieke uitz. 19.45
Joum. en weerber. 20.10 De zoete
inval (Fawlty Towers), tv-serie. 20.40
Debatprogr. 21.55 Cult, progr. 22.20-
22.35 Joum.
NET 2
18.00-20.15 Zie NET 1. 20.15 Drie
sterren: Uluru, korte film.
20.35-22.05 Commissaris Moulin van
de "Police judiciare" politiese-
Tussen de kinderen van het Palestijnse kamp Ein Helwe en de
Israëlische kibboets Matsoeeba ligt hemelsbreed 40 kilometer. Als
het helder weer is. zouden ze elkaar kunnen zien. met wat goede wil
en een verrekijker. Maar veel belangstelling hebben zij niet voor
elkaar, afgezien van de omstandigheid dat de Israëlische kinderen
in het beloofde land wonen, waar de Palestijnse kinderen ooit hopen
binnen te trekken.
Cees Sombogaart en Cees Samson hebben over deze kinderen en de
wereld die hen ondanks die magere 40 kilometer scheidt, een drie
luik gemaakt, dat de IKON vanavond en de twee daarop volgende
woensdagen uitzendt (Nederland-2,18.59 uur).
Het drieluik ,JHet Beloofde Land" is een poging uit te leggen wat er
gaande is tussen Israël en de Palestijnen aan de hand van een schets
van de leefomstandigheden en de toekomstverwachtingen van de
kinderen in het kamp Ein Helwe in het zuiden van Libanon en
Matsoeeba, een kibboets in het noorden van Israël.
Een overdadig optimisme ten aanzien vati de toekomstige vredes-
kansen tussen Israël en de Palestijnse bevrijdingsorganisaties geeft
de reportage niet
In de televisierubriek "Panoramiek" van de NOS wordt van
avond aandacht besteed aan de waarschijnlijke nieuwe grondwet
in Spanje. Daarbij wordt nagegaan of die nieuwe grondwet een
garantie van politieke eenheid in het land inhoudt en op de vraag of
de Basken genoegen zullen nemen met een beperkte mate van zelfbe
stuur. In de uitzending worden voorts gedeelten getoond uit een
recent A merikaans in tervie w met PLO-leiderJasser A rafat(Ned1
-22.10 uur)
In Kenmerk i
zonden over de i
1926)
in de IKON wordt vanavond een reportage uitge-
i Namibië gehouden verkiezingen Nederland 2 -
WOENSDAG 13 DEC
HILVERSUM I
P.P. 18.19 Uitz. van de VVD. 18.30
Nws. TROS: 18.41 (S; De verhalen
van Virgilius van Tuil. 18.45 (S) Mi
chel en Louis. 19.05 (S) Zomaar mid
den in de week. 22.00 (S) Een mondje
Frans. 22.30 Nws. 22.40 (S) Aktua IV.
23.00 (S) Close-up. 23.55-24.00
HILVERSUM II
18.00 Nws. 18.11 Dingen van de dag.
18.25 (S) Tussen start en finish. 19.30
(S) Brassband Magazine. 20.00 Nws.
20.05 (S) VARA-Klassiek: Leningra
der Filharmonie Klassieke muz.
21.40 (S) Het zout in de pap. 22.05
Strijkkwartet NOS: 22.15 Open
School. 23.00 (S) Met het oog op
morgen. 23.55-24.00 Nws.
HILVERSUM III
NOS: 18.03 De vacaturebank. 18.10
(S) Avondspits. 19.30 (S) Langs de
lijn, sport en muz. (19.38 Paarde-
koersen. 19;52 NOS-Visrubr.).
NCRV: 22.30 (S) Swingexpress. 0.02
(S) Late date. 1.02-7.00 (S) Nachtex-
donderdag 14 december
HILVERSUM I
NCRV: 7.00 Nws. 7.02 Het levende
Woord. 7.10(S)TeDeum Laudamus.
7.30 Nws. 7.41 Hier en nu. 7.55 (S)
Vandaagdonderdag. 8.24 Naar
het begin. 8.30 Nws. 8.36 Gymnas
tiek voor de vrouw. 8.45 (S) Wie weet
waar Willem Wever woont? 9.45 (S)
Onder de hoogtezon. 10.30 Nws.
10.33 (S) In 't zilver. 12.15 Boer en
tuinder. 12.26 Meded. voor land- en
tuinbouw. 12.30 Nws. 12.41 Hier en
nu. 12.55 (S) Middagpauzedienst.
HILVERSUM II
AVRO: 7.00 Nws. 7.11 Ochtend
gymnastiek. 7.20 Muz. en verkeers-
inform. (8.00 Nws. 8.11 Radiojour
naal.) 8.45 De groenteman. 8.50 Mor
genwijding. NOS: 9.00 De beste is
genaamd Ester van Klein Rosen-
dael, docum. 9.35 Waterstanden.
AVRO: 9.40 Schoolradio. 10.00 Ra
dio Lawaaipapegaai. 10.12 Arbeids
vitaminen. (11.00 Nws. 11.03 Radio
journaal.) 11.30 Rondom twaalf.
12.15 Sportpanorama. 13.00 Nws.
13.11 Radiojournaal. 13.25 Beurs
plein 5. 13.30 'n Middagje AVRO.
(16.00 Nws. 16.03 Radiojournaal.
16.30 Radio Lawaaipapegaai, herh.)
17.00 De Slag bij Nieuwspoort. 17.40
Nederlands-Israelitisch Kerkge
nootschap. 17.55 Meded.
HILVERSUM III
TROS: 7.02 (S) Vaak 's ochtends. 9.03
(S) De Hugo van Gelderen Show.
11.03 (S) Gerard de Vries draait op
verzoek. 12.03 (S) Boter, Klass en
prijzen. 14.03 (S) Adje's Gouden van
dagen club. 15.03 (S) TROS Top
HILVERSUM IV
KRO: 7.00 Nws. 7.02 (S) Thee met
troetelschijven. 9.00 Nws. 9.02 (S)
Aan woorden voorby... 9.10 (S) Lau-
date. Kerkelijke muz. 10.00 (S) Klass.
kamermuz. 11.59 Bericht Solidari-
dad. 12.00 (S) Rondom...volksmuz.
op het podium (II). 14.00 Nws. 14.02
(S) Spektakel magazine. 14.30 (S)
Voor God en Goden (36). 15.00 (S)
Kollage van alledaags en zeldzaam.
16.00-17.00 (S) Bij voorkeur-Klas
sieke verzoeken.
