ZATERDAG 9 DECEMBER 1978
PAGINA 25
WINDHOEK - Zuid-Afrika heeft
de macht in Namibië nog stevig
in handen. De SWAPO-bevrij-
dingsbeweging heeft de ver
kiezingen van de afgelopen
week niet werkelijk-kunnen
verstoren. Ook de binnenland
se SWAPO, die zich niet recht
streeks bezighoudt met ge
weldplegingen die gericht zijn
tegen het Zuidafrikaanse regi
me in Namibië (Zuidwest-Afri
ka), heeft de verkiezingen niet
in de war kunnen gooien.
De opkomst is zeer groot geweest
- eerder een teken van de alom
tegenwoordigheid van Zuid-
Afrika's burgerlijke en militai
re autoriteiten, en van hun
doeltreffendheid, dan van het
enthousiasme van de bijna èèn
miljoen Namibiërs voor hun
eerste algemene landelijke
verkiezingen.
De beperkingen waren bekend:
omdat volgens hen eerlijke
verkiezingen in Namibië niet
mogelijk zouden zijn zolang
Zuid-Afrika op grote schaal
militair in het land aanwezig is,
weigerde eerst de SWAPO en
vervolgens de gematigde na
tionalisten in NNF en SWAPO
D deel te nemen aan de door het
Zuidafrikaanse bewind geor
ganiseerde verkiezingen
Daarom prijkten er op de
stembriefjes „maar" vijf partij
en: de Demokratische Turn-
halle Alliantie (DTA), AKTUR
en de kleine ultrarechtse groe
peringen.
In die zin stond het al tevoren
vast dat er van „echte" verkie
zingen, in de Westeuropese zin
van het woord, in Namibië geen
sprake zou zijn. De keuze was
beperkt tot partijen die in ster
ke tot zeer sterke mate de hui
dige machtsstructuur in het
land, de scheidingen tussen de
bevolkingsgroepen alsmede de
economische verhoudingen
ook na de onafhankelijkheid
willen handhaven.
,,De verkiezingen zijn een beetje
interessant als machtsstrijd
tussen twee groepen blanken",
zei eerder deze week Andreas
Shipanga. Deze SWAPO D-lei-
der neemt geen deel aan de
verkiezingen, maar bij het 300
man sterke internationale
perskorps was hij duidelijk be
zig de show te stelen met zijn
bewogen politieke uitspraken,
die zowel radicale dekolonisa
tie lijken te beloven als een ver
standig behoud van het goede
dat er in Zuidwest-Afrika tot
stand is gekomen.
De einduitslag van de verkiezin
gen zal nog enige tijd op zich
laten wachten. Men neemt aan
dat de DTA die, met behulp van
financiële middelen die behal
ve uit Zuid-Afrika uit West-
Duitsland afkomstig zouden
zijn, een gigantische campagne
voerde, met straatlengten zal
winnen. Tweede wordt AK
TUR, een partij die aktie voert
voor de beginselen van de
Turnhalle-overeenkomst, van
daar de naam. Dat betekent dat
AKTUR meent dal de DTA te
ver gaat in het toestaan van
vermenging van bevolkings
groepen. De gescheiden ont
wikkeling' staat bij AKTUR-
leider Du Plessis hoog aange
schreven. Tussen hem en DTA-
leider Dirk Mudge gaat de
machtsstrijd waar Shipanga
het over had.
Intussen blijft de grote vraag wat
de taak zal zijn van de Constitu
tionele Raad, die op grond van
de verkiezingsuitslag zal wor
den samengesteld. Officieel
heeft Zuid-Afrika steeds ge
zegd dat de Raad alleen intern
een taak zal krijgen: voorberei
den van een nieuwe grondwet
voor het onafhankelijke Nami
bië en adviseren van het (Zuid
afrikaanse) bewind over voor
komende vraagstukken. Minis
ter van buitenlandse zaken Pik
Botha heeft vorige week nog in
New York secretaris-generaal
Waldheim van de VN verze
kerd dat Zuid-Afrika met van
plan is de macht in Namibië
over te dragen aan het nieuwe
„parlement".
Maar tegelijkertijd komen er uit
Pretoria, en vooral van de kant
van de man die namens Preto
ria Namibië als administrateur-
generaal bestuurt, rechter
Steyn, steeds meer zinspelin
gen over de mogelijkheid dat
de nieuwe Raad toch een inter
nationale rol gaat spelen. Zo zei
Steyn afgelopen donderdag
„De Raad zal zich, wanneer de
opkomst bij deze verkiezingen
groot is (en dat was donderdag
al zeker - red.) op overtuigende
Foto links: SWAPO-leider Sam
Nujoma. Foto rechts: Roelof Bo
tha: Geen overdracht van
macht.
wijze kunnen wenden tot de
regering van Zuid-Afrika, maar
ook tot anderen in de wereld,
zoals de Verenigde Naties"
Dat betekent dat Zuid-Afrika van
plan is zich steeds meer te gaan
beroepen op de „wens van de
bevolking", zoals die via deze
algemene, voor alle„ bevol
kingsgroepen toegankelijke
verkiezingen, tot uitdrukking
is gebracht.
Dm ervoor te zorgen dat deze
claim met enige overtuigings
kracht naar voren kan worden
gebracht, heeft Zuid-Afrika
naast de gigantische logistieke
operatie, met behulp waarvan
kiezers naar de stembussen en
stembussen naar de kiezers
werden gebracht, een groot
schalige publiciteitscampagne
op touw gezet. Vele tientallen
journalisten, politici en weten
schapsmensen werden uitge
nodigd om met eigen ogen te
komen zien of het eerlijk toe
ging. Een 65-tal ging op de uit
nodiging in, ondanks het feit
dat de SWAPO heeft gedreigd
deze „handlangers van het im
perialisme" op een zwarte lijst
te zetten.
Rond 250 andere journalisten
(onder wie schrijver dezes, laat
daar geen misverstand over be
staan) kwamen zonder finan
ciële steun van de Zuidafri
kaanse regering naar Namibië
Ook zij kregen uitgebreide fa
ciliteiten om in de uithoeken
van het land te aanschouwen
hoe de mondige burgers hun
politieke rechten en plichten
ten aanzien van het vaderland
nakwamen.
Intussen, terwijl een deel van de
wereldpers in C-160"s, C-130's
en oude Dakota's van de Zuid
afrikaanse luchtmacht de uit
hoeken van het reusachtige,
dun bevolkte Namibië bezocht,
speurde in de Zwarte voorstad
van Windhoek, Katutura, de
veiligheidspolitie op hardhan
dige wijze naar mensen die be
trokken zouden kunnen zijn
geweest bij de bomaanslagen
die de afgelopen week in
Windhoek plaatsvonden.
„Ze komen met getrokken knup
pel een huis binnen, ranselen
iedereen af die in het huis aan
wezig is, zoeken naar bewijs
materiaal. datzè niet vinden, en
dan vertrekken ze weer, soms
met medeneming van enkele
arrestanten. Dat is deze week al
vele malen gebeurd. Volgens
ons heeft dat niets te maken
met een politie-onderzoek, het
is alleen intimidatie, ze willen
onze mensen bang maken, om
te zorgen dat ze geen actie voe
ren tegen de verkiezingen", al
dus een woordvoerder van de
SWAPO.
Intimidatie
„Intimidatie", dat is het sleutel
woord in deze verkiezingsslag,
waarbij de vraag telkens weer
is: wie intimideerde wie. en wie
intimideerde het hardst?
Een bezoek aan Ovamboland, in
het Noorden, aan de grens met
Angola, 's Morgens vroeg, te
gen zeven uur, worden de jour
nalisten ingeladen in een vlieg
tuig van de Zuidafrikaanse
luchtmacht, twee uur vliegen
naar Ondangwa, zestig kilome
ter van de grens. Op de lucht
machtbasis staan helikopters
en allerlei vliegtuigen. Met
donderend geraas vliegen vier
Mirage-straaljagers over. „Dat
doen we niet alleen om te zoe
ken naar infiltranten, maar ook
om de bevolking duidelijk te
maken dat we er nog steeds
zijn", vertelt een Zuidafrikaans
officier.
Een burger, genaamd Bezuiden-
hout, is belast met de organisa
tie van de verkiezingen. Hij is
tevreden, de zaken gaan goed.
Ook bij hem blijktduidelijkdat
de scheiding tussen partijpoli
tiek („Ik ben DTA") en civiel
bestuur moeilijk te trekken
valt. Hij heeft het over „wij" als
hij de regering bedoelt, maar
ook als hij de partij bedoelt.
„Wij hebben vrachtwagens,
waarmee we de mensen naar de
stembus brengen". Duidelijk
is, dat het voor de Ovambo's in
het binnenland, en waar
schijnlijk voor verreweg de
meeste kiezers, uiterst moeilijk
is na te gaan of zij nu een op
dracht krijgen van een blanke
ambtenaar of militair, dus: een
pak slaag als ze niet gehoorza
men, of een aanmoediging van
een partijpropagandist, die ze
met een gerust hart naast zich
kunnen neerleggen.
Buiten Ondangwa bezichtigen
we een geïmproviseerd stem
bureau in een legertent. Dit is
een gebied waar de SWAPO
nogal eens optreedt, dus het le
ger laat niets aan het toeval
over. Rondom de tent zijn
blanke soldaten ingegraven,
met geweren en granaatwer
pers. De vrachtwagens rijden af
en aan met in-en uitklimmende
kiezers. Militairen en burgers,
ambtenaren en partij propa
gandisten wijzen de meestal
vrolijk kijkende zwarte kiezers
wat ze moeten doen. Slechts
een enkele kijkt verbitterd, wil
- begrijpelijk - niet antwoorden
Voor de anderen is het overdui
delijk niet meer dan een uitje
De mannen hebben vaak vrij
gekregen van hun werk. Voor
de vrouwen in dit land, waar
het openbaar vervoer nog nau
welijks bestaat, is het een
prachtige gelegenheid om
dank zij de door de DTA geor
ganiseerde autodienst eens iels
van de wereld te zien. Wat men
precies komt doen, weten de
meesten niet. Het heeft iets te
maken met de registratiekaar-
ten die ze een paar maanden
gelegen moesten afhalen, weet
men. De partijmensen hebben
niet vergeten erop te wijzen dat
men deze kaarten wel mee
moet nemen.
De conclusie: regelrechte intimi
datie, die volgens getuigen
verklaringen hier en daar wel
heeft plaatsgevonden, is in het
algemeen in de landelijke ge
bieden nauwelijks „nodig" ge
weest. Het komt eenvoudig
niet bij de mensen op, niet te
gaan stemmen, als de blanke
bazen zeggen dat het moet en
als de eigen stamhoofden dat
bovendien bevestigen.
Intimidatie andersom dan,
SWAPO-aanhangers die men
sen bedreigen als ze gaan
stemmen? Sam Nujoma. secre
taris-generaal van de militaire
vanuit Angola opererende
SWAPO, heeft via diverse ra
diozenders, gericht op Nami
bië, gedreigd dat wie gaat
stemmen zijn eigen doodvon
nis ondertekent. De SWAPO
zou weten wie er ging stemmen
en niets vergeten. Inderdaad
zien we in Ondangwa, notabe-
ne bij het stembureau in het'
kantoor van het Zuidafrikaans
hun grashutten op de verkiezingsbus die langs
burgerlijk bestuur, waar het
wemelt van politie en militai
ren. een paar kennelijke SWA-
PO-leden, herkenbaar aan de
groen-blauw-rode petjes of
truien. Met donkere blikken
staren zij naar de rij kiezers
Deze kiezers, dicht opeenge
pakt in een lange rij, die af en
toe wordt gedirigeerd door de
diverse aanwezige ambtena
ren, kijken strak voor zich uit
De registraliekaart, door een
vooruitziend bewind uitge
reikt, gehuld in een plastic
mapje, stevig in de vuist ge
klemd.
„Hier, dat is nou intimidatie"
zegt de voorlichtingsofficier
Bij de journalisten overheerst
de mening dat de SWAPO-le-
den in elk geval behoorlijk
dapper zijn. als ze in dit hol van
de leeuw durven komen. Dc
gang naar de stembus is er ech
ter niet minder om, zoals ook de
SWAPO-oproep, via de radio
tot een algemene staking geen
resultaat heeft gehad.
De positie van de SWAPO-leden
is de afgelopen week trouwens
steeds moeilijker geworden
Na de bomaanslagen zijn de
Zuidafrikaanse autoriteiten
niet alleen begonnen met een
intensieve klopjacht, ook uit
diverse uitspraken van onder
meer administrateur-generaal
Steyn, de hoogste autoriteit in
het land, valt af te leiden dat het
dat de binnenlandse SWAPO
radicaal wordt verboden. Don
derdag benadrukte Steyn te
genover de pers dat bewezen is
dat de binnenlandse SWAPO
steun verleent - vervoer, on
derdak en dergelijke - aan
groepen SWAPO-guerrillero's
die vanuit Angola het land bin
nentrekken. Een van zijn mili
taire medewerkers voegde
daaraan toe: „De SWAPO be
weert zelf ook altijd dat er geen
verschil is tussen de binnen
landse en de buitenlandse mili
taire tak".
Bosjesman moest doden om
zelf in leven te blijven, onher
stelbaar verstoord. Sommigen
werken bij het binnenlands be
stuur. anderen leven van het
inkomen dat stamhoofd Xhau
geniet, omdat hij als vertegen
woordiger van zijn volk zitting
heeft in een of andere raad. Ta
bak is het meest geliefde ge
notmiddel, bij
Bescherming
In elk geval zijn de veiligheids
maatregelen in en om Wind
hoek steeds verder verscherpt.
„Ook voor uw bescherming",
hield Steyn de meesmuilende
journalisten voor.
Intimidatie of een vaderlijke
hand, die de onontwikkelde
mens helpt bij zijn eerste
schreden op het kronkelige pad
van een onbevochten, onge
kende democratie? Dreige
menten of voorlichting. We
gingen naar een van de minst
ontwikkelde gebieden van
Namibië, Boesmanland, waar
enkele duizenden overgeble
venen van deze oudste beken
de bewoners van zuidelijk
Afrika, de Bosjesmannen, hun
leven slijten. Lichtbruine, bijna
Aziatisch aandoende bewoners
van het zwarte continent, le
vend in een wereld die hen niet
begrijpt, en die zij niet begrij
pen.
Als de groep journalisten aan
komt, blijkt dat de verkiezing
in het dorp Tsumkwe, bij het
vliegveld, al voorbij is. De veer
tig stemgerechtigde Bosjes
mannen waren al eerder in de
week naar het mobiele slem bu
reau geloodst, hadden DTA oï
AKTUR gestemd (stamhoofd
Xhau zag het meest in AKTUR,
want die partij had beloofd dat
de oude tijden weer zouden te
rugkeren) en het stembureau
was weer vertrokken. De plaat
selijke commandant, een stoe
re. roodharige Zuidafrikaanse
officier, had geen zin gehad om
te wachten tot zijn verkiezing
paste in het schema van de
voorlichtingsdienst. Klaar is
klaar, vlot afwerken, geen ge-
Zullen we het stembureau terug
laten komen en de mensen net
laten doen alsof ze stemmen
Dan hebben jullie tóch je fo
to's"?. vraagt èën van de voor
lichtingsmensen. Dat is de
meeste journalisten toch te gor-
.ig. Dus wordt een auto uitge
stuurd over de hobbelige
zandweg naar de grens met
Botswana, om het rijdende
stembureau op te zoeken en er
gens een afspraak te ma
ken.
Intussen bezoeken we het dorp
van Xhau. Een aantal keurige,
stenen hutten, die echter nog
niet erg populair zijn bij de
Bosjesmannen, wat douches en
wc's, die er geheel ongebruikt
uitzien, en de grashutten
waarin de Bosjesmannen eeu
wen lang hebben gewoond, die
hij vroeger op zijn rug meenam
als hij met zijn gezin trok van de
ene plaats naar de andere, het
wild, voedsel en metgezel in
een barre wereld tegelijk ach
terna.
Deze Bosjesmannen bij Tsum
kwe zijn „geciviliseerd", wat in
dit verband een triest begrip is
Door het contact met de wes
terse beschaving is hun eigen
leefwijze, die een precair
evenwicht inhield in de strijd
tegen hitte en droogte, een ver
houding bijna op voet van ge
lijkheid met de dieren die de
Als de blanke bezoekers komen,
staan een paar gerimpelde
vrouwen op. ze beginnen te
zingen, voeren een soort schui-
feldans uit. De meisjes zingen
alleen, de vrouwen dansen er
bij. Met enige moeite achter
halen we de betekenis van het
lied. „Mijn man is op jacht",
zegt de tekst. „Zoals het droge
gras roept om regen, zo roept
mijn hart om mijn jager".
De mannen zijn inderdaad op
jacht, hoewel er in de omgeving
nauwelijks meer wild te vinden
is. „Soms wordt het ze te veel",
vertelt een medisch officier van
het Zuidafrikaanse leger, die de
Bosjesmannen soms verzorgt.
„Dan gaan ze, net als vroeger,
een paar weken achter elkaar
het veld in, op jacht". Maar
steeds minder vaak kunnen de
vrouwen dan, bij thuiskomst,
de andere eeuwenoude liede
ren aanheffen, liederen en dan
sen ter verwelkoming van de
succesvolle, rijk beladen ja
ger.
Ook de medisch officier gelooft
dat het contact met de westerse
beschaving voor deze mensen,
meer nog dan voor andere
Afrikaanse volken, een ramp is
geweest. „Maar ze kunnen niet
terug. We kunnen alleen probe
ren ze zo goed mogelijk te hel
pen leren leven met de nieuwe
omstandigheden", zegt hij be
rustend.
Opgerookt
Daarbij hoort ook het stemmen.
Onnodig te zeggen dat ook in
Boesmanland, waar trouwens
nog nooit een SWAPO-strijdcr
is doorgedrongen („Ze zouden
hem zonder meer afmaken",
aldus een Zuidafrikaans amb
tenaar. „we hebben nadat we ze
voor het eerst hadden verteld
over de SWAPO, de grootste
moeite gehad om ze ervan te
weerhouden alle zwarten die ze
tegenkwamen te vermoorden")
de opkomst fenomenaal is. Ook
hier is de organisatie van het
Zuidafrikaanse bewind zo
goed, dat vrijwel alle Bosjes
mannen zijn bereikt en opge
trommeld. Alleen degenen die
ondanks alle waarschuwingen
toch hun registratiekaart heb
ben opgerookt, bij wijze van si-
garettevloei, ontbreken bij de
stembus.
.Goed begrepen?", vraagt een
blanke Zuidafrikaan, stevig
gebouwd, korte broek, bij het
mobiele stembureau vlak bij de
grens. „De SWAPO wil jullie
wegjagen, je land afnemen.
Dus stemmen jullie op de DTA.
dan zullen wij de SWAPO
wegjagen". De Bosjesman
knikt plechtig. Hij zal het zijn
mensen overbrengen, in die
vreemde klik-taal van de Bos
jesmannen. die slechts een
handjevol blanken ooit heeft
kunnen leren.
De rij kiezers wordt geformeerd
en met een aandacht voor juri
disch administratieve details,
die gezien de omstandigheden
bijna lachwekkend is, wordt de
stemprocedure uitgevoerd.
Alles moet volgens de regels
verlopen - men mag de kiezer
helpen, maar onbevoegden
mogen nooit en te nimmer over
zijn schouder meekijken.
Ook Boesmanland heeft ge
stemd, net als de rest van Na
mibië hebben de Bosjesman
nen hun eerste aanraking ge
had met de parlementaire de
mocratie. In een verkiezing die
door de hele wereld van de
hand is gewezen, die de oplos
sing van het probleem-Nami-
bië waarschijnlijk niet veel
dichterbij heeft gebracht, die is
georganiseerd met oogmerken
waar de meeste kiezers geen
benul van hadden. Echt oneer
lijk is het bij de verkiezingen
zelf, waarschijnlijk, niet toege
gaan. Misschien waren het ook
geen echte verkiezingen. Mis
schien is het in een land als dit
wel volkomen zinloos om, met
of zonder VN-toezieht. verkie
zingen te houden en daarvan te
verwachten dat de uitslag de
mocratisch houvast biedt. Mis
schien was dat het wel dat de
Zuidafrikaanse regering voor
het oog van de wereld heeft
willen aantonen.
