Carter tikt
Israël op
de vingers
NAVO staat op mensenrechten
Somoza heft staat van beleg op
Van der Klaauw verrast over grote top
Aftreden van
Botha
na
geeist
schandaal
Singer
naaimachine
Evacuatie
Amerikanen
uit Iran
VRIJDAG 8 DECEMBER 1978
PAGINA 9
(Van onze correspondent)
BRUSSEL - Minister Van der Klaauw (bui
tenlandse zaken) is „verrast" over de aan
kondiging van de tweedaagse topontmoe
ting tussen de Franse president Giscard,
de Amerikaanse president Carter, bonds
kanselier Schmidt en de Engelse premier
Callaghan begin januari op het Franse Ca-
raibische eiland Guadeloupe. Van der
Klaauw zei nergens van te weten „net als
de ministers van de andere kleine EG-
landen".
De regeringsleiders en ministers van bui
tenlandse zaken van de Europese Negen
ontmoetten elkaar maandag en dinsdag in
Brussel voor beraad over het Europese
monetaire systeem. Volgens Van der
Klaauw is toen met geen woord gerept,
ook niet informeel, over het topgesprek
tussen Carter en de leiders van de drie
belangrijkste EG-landen. Volgens de be
windsman proberen de ministers van de
kleine EG-landen te „achterhalen" waar
over het gesprek op 5 en 6 januari op Gua
deloupe zal gaan.
De topontmoeting in de Caraibische Zee
heeft plaats op initiatief van de Franse
president Giscard. Gesproken zal worden
over „gemeenschappelijke belangen",
maar het zal niet om een economische
topconferentie gaan. Op de jongste
westelijke economische top in juli in
Bonn spraken de deelnemers (Amerika,
Japan, Canada en voor Europa: Frankrijk,
Engeland, Duitsland en Italië) af in 1979
opnieuw bijeen te komen in Tokio.
Gevraagd of het gevaar van een directoraat
van de drie grootste landen binnen de Eu
ropese Gemeenschap met dit Franse ini
tiatief dichterbij is gekomen, zei Van der
Klaauw: „Ik zal heel gelukkig zijn als de
voorbereiding van dit gesprek in Guade
loupe in het kader van de Europese Negen
zal plaatshebben". Hij herinnerde eraan
dat de Negen elkaar gewoonlijk raadple
gen binnen het kader van de Europese
politieke samenwerking (EPS), maar
daarvan was dit keer ook geen sprake ge
weest.
Volgens Amerikaanse bronnen zou de
nieuwste topconferentie langdurig zijn
voorbereid. Als dit juist is, dan is dit Fran
se initiatief een logische stap in het sinds
jaren bestaande streven van Parijs op het
hoogste niveau in de wereld politiek za
ken te doen met uitsluiting van zoveel
mogelijk andere landen. Daaronder dan in
de eerste plaats de kleine EG-landen,
maar ook een land als Italië, dat bij het
westelijke economische topoverleg is be
trokken omdat het financieel in grote
moeilijkheden verkeerde, en niet omdat
het veel had in te brengen.
Of het gesprek tussen de westelijke vier po
litiek belangwekkend zal zijn moet nog
blijken, onder andere uit de onderwerpen
die aan de orde zullen komen, zo menen
Brusselse waarnemers.
Hierbij kan gedacht worden aan de betrek
kingen tussen het Westen en China, als
mede kernenergie en het gevaar van de
verspreiding van kernwapens. Het geheel
van de Oost-West-betrekkingen of de
handelsrelaties tussen Amerika en de Eu
ropese landen komen al uitputtend in an
dere organen aan de orde, zoals de NAVO
en de GATT (algemene overeenkomst van
handel en tarieven), en rechtstreeks tus
sen Amerika en de Europese Gemeen
schap.
„Nieuwe nederzettingen
schending Camp David
WASHINGTON (AFP, Reuter) - President Carter heeft
gisteren verklaard dat hij het vestigen van nieuwe Is
raëlische nederzettingen op de westelijke Jordaanoever
zou beschouwen als een schending van de in Camp Da
vid bereikte akkoorden. "En elke schending zou een
ernstige zaak zijn", zo voegde de president hier aan toe.
Deze woorden van Carter waren de
eerste officiële reactie van de V.S
op de tegenstrijdige berichten uit
Israël over plannen nieuwe ne
derzettingen te bouwen. Woens
dag zou een Israëlische functio
naris verklaard hebben dat Israël
van plan is binnen een paar we
ken vijf nieuwe nederzettingen
op te richten. Dit werd gisteren
tegengesproken door Jeniel Ka-
dishai, het hoofd van het secreta
riaat van premier Begins ministe
rie. Hij herhaalde wel het Israëli
sche standpunt dat er in Camp
David is overeengekomen dat Is
raël drie maanden lang geen
nieuwe nederzettingen zal bou
wen. Deze termijn loopt op ze
ventien december af. Egypte en
de V.S. zijn het met deze interpre
tatie niet eens.
De Israëlische minister van land
bouw, Ariel Sharon, zei gisteren
dat de regering wèl van plan is na
zeventien december nieuwe
joodse vestigingen op de weste
lijke Jordaanoever op te richten
Bedreiging
Washington ziet hierin een ernstige
bedreiging van de vredesbespre
kingen tussen Israël en Egypte.
President Carter deed gisteren
ook een beroep op Israël en
Egypte om voor de zeventiende
een vredesverdrag te onderteke
nen. Hij vertelde verslaggevers
dat deze datum van veel groter
belang is dan wordt erkend. In de
akkoorden van Cam David wordt
een termijn van drie maanden ge
steld en als de beide partijen deze
datum voorbij laten gaan, dan
schept dit een precedent. Dit zou
inhouden dat ook de andere data
of termijnen die in Camp David
zijn overeengekomen van gering
belang zijn, aldus de president.
Diplomatieke kringen in Washing
ton achtten het echter hoogst
onwaarschijnlijk dat de geschil
len tussen Egypte en Israël voor
zeventien december uit de weg
geruimd kunnen worden. Het be
zoek dat de Amerikaanse minis
ter van buitenlandse zaken, Cy
rus Vance, binnenkort aan Cairo
en Jeruzalem brengt, zal hier niet
veel aan kunnen veranderen, zo
menen zij.
TEHERAN (Reuter/UPI/ANP)
De Amerikaanse ambassade in
Teheran is gisteren begonnen
met het uitvoeren in de praktijk
van een noodplan voor de eva-
cuering van officieel personeel in
Iran, maar heeft er daarbij op ge
wezen dat alleen zij worden geë
vacueerd die dat wensen.
Volgens Westerse oliekringen heb
ben stakingsacties de regering
van Iran gedwongen de kraan
dicht te draaien van de buislei
ding waarlangs de Sowjet-Unie
27 miljoen kubieke voet aardgas
per dag geleverd kreeg.
Op de luchthaven van Teheran ver
dringen elkaar Amerikanen,
Duitsers en andere buitenlan
ders. De meeste uitgaande vluch
ten zijn volledig volgeboekt. De
Israëlische maatschappij El Al
deelde mee op haar route Tehe-
ran-Tel Aviv twee speciale vluch
ten te hebben ingezet, die beide
waren volgeboekt. De meeste
passagiers waren Iraanse joden
die de omverwerping van het
bewind van de sjah, die hen de
hand boven het hoofd houdt, vre-
President Carter van de Verenigde
Staten heeft gisteren gezegd dat
hij niet weet of de sjah van Iran de
huidige crisis in zijn land te bo
ven zal komen, maar dat hij het
wel hoopt. Carter zei aan een
werkontbijt met journalisten dat
in Iran schending van de men
senrechten was voorgekomen.
De Iraanse regering heeft gisteren
tegenstanders beschuldigd van
het beramen van plannen om van
de religieuze gevoelens van de
moslims gebruik te maken voor
een "heet weekeinde". Zij deed
een beroep op het publiek zich
niet te laten misleiden door
"communistische pamfletten
waarin ideeën aan de hand wor
den gedaan hoe men de wapens
en springstoffen kan vervoeren".
Het Nederlandse ministerie van
buitenlandse zaken heeft de on
geveer zeshonderd Nederlanders
die op het ogenblik in Iran ver
blijven, nog geen enkel advies
gegeven over het al dan niet te
rugkeren in Nederland in ver
band met de situatie in Iran.
Datum
Egyptische functionarissen ver
klaarden dat president Sadat be
reid is een Amerikaans compro
misvoorstel te aanvaarden
waarin eind 1979 als datum wordt
gesteld voor het vestigen van een
Palestijns zelfbestuur. Eerder
had hij op het standpunt gestaan
dat dit zelfbestuur na negen
maanden na het ondertekenen
van het Egyptisch-Israëlisch
verdrag moest zijn gevestigd.
In diplomatieke kringen wordt ge
zegd dat het besluit van Carter
om Vance naar het Midden-Oos
ten te sturen erop wijst dat pre
mier Begin elke tijdslimiet die
een band legt tussen het Israë-
lisch-Eprptische verdrag en de
Palestijnse kwestie blijft afwij-
Israël is gisteren in de algemene
vergadering van de Verenigde
Naties veroordeeld wegens
"voortaurende bezetting van
Palestijns en ander Arabisch
grondgebied". Een resolutie van
deze strekking werd met ste-
monthouding door de negen lan
den van de Europese Gemeen
schap goedgekeurd.
MONTREAL - Een groot deel van de 154 jaar oude kathedraal van Montreal is gisteren door brand t
Het vuur is zeer waarschijnlijk aangestoken.
Ruim 250 brandweerlieden wisten te voorkomen dat de brand zich nog verder zou uitbreiden
(Van onze correspondent)
KAAPSTAD - In de Volksraad, het Zuidafrikaanse parlement, in
Kaapstad eisten gisteren de leiders van de oppositiepartijen het
aftreden van de regering-Botha, omdat zij volledig verantwoor
delijk is voor het grootste corruptieschandaal in de politieke
geschiedenis van de republiek Zuid-Afrika. De leider van de
Progressieve Federale Partij, Colin Egiin, zei dat de Zuidafri
kaanse regering een systeem van financieringsmogelijkheden
had geschapen, dat de wanpraktijken in het vroegere ministerie
van informatie mogelijk maakte, zonder dat het parlement daar
over controle had.
Eglin stelde ook de vroegere minister-president Vorster verant
woordelijk voor het corruptieschandaal, dat het land nu al maan
den bezighoudt en waarin vooral de vroegere minister van infor
matie, dr. Connie Mulder, zijn secretaris dr. Eschel Rhoodie en
het inmiddels afgetreden hoofd van de Zuidafrikaanse veilig
heids- en spionagedienst „Boss", generaal Hendrik van den
Bergh, de voornaamste rollen speelden.
Colin Eglin beklemtoonde dat Vorster (nu president) mede ver
antwoordelijk is voor het verlies van belastinggelden van meer
dan 31 miljoen rand (ongeveer 65 miljoen gulden) voor het door
het ministerie van informatie opgerichte dagblad The Citizen, dat
de opdracht had om propaganda voor de regering te maken.
Aanleiding tot de buitengewone zitting van het Zuidafrikaanse
parlement was het onderzoek van de zgn. Erasmus-commissie,
dat zich bezighield met de wanpraktijken. de corruptie en het
misbruik van belastinggelden in het inmiddels opgeheven minis
terie van informatie onder leiding van dr. Mulder.
Het rapport van deze commissie geeft, ondanks het feit dat nog lang
niet alle gevallen onderzocht en alle noodzakelijke getuigen wer
den gehoord, een macaber beeld van de pogingen van generaal
Van den Bergh, dr. Mulder en dr. Rhoodie om via geheime orga
nisaties het beeld van Zuid-Afrika in de wereld propagandistisch
te beïnvloeden en feitelijk ook de macht in de staat zelf uit te
oefenen.
Volgens het onderzoek van de Erasmus-commissie zag de vroegere
chef van de geheime dienst „Boss", generaal Van den Bergh,
zichzelf als de „macht achter de troon", die probeerde premier
Vorster te manipuleren door hem slechts bepaalde informaties te
doen toekomen of andere informaties te onthouden.
Premier Botha moest gedurende het debat in de Volksraad toege
ven dat het ministerie van informatie 125 verschillende geheime
projecten had opgezet; 75 geheime projecten werden stopgezet,
56 ervan zullen geheim blijven in het belang van Zuid-Afrika,
aldus Botha.
Volgens de Zuidafrikaanse premier heeft dr. Mulder nooit het ge
hele kabinet ingelicht over de geheime organisaties en de hun ter
beschikking staande fondsen. Hij trok daaruit de conclusie dat
daarmee ook het kabinet-Vorster niet verantwoordelijk kon
worden gesteld voor de wanpraktijken in het ministerie van in
formatie.
Botha dreigde de nieuwsmedia dat zijn regering niet bereid is om
zich, zoals hij het noemde, in het openbaar door de pers te laten
verhoren. Hij zei ook dat de pers niet de „woede van een groot
gedeelte van de bevolking moet onderschatten: dat is geenszins
enthousiast over de onthullingen van het schandaal" Minister
president Botha zei dat talrijke mensen in Zuid-Afrika het moe
zijn om „als schurken in eigen land voorgesteld te worden'. Hij
waarschuwde dan ook de pers dat zij bezig is om machten te
ontketenen, die op een gegeven ogenblik niet meer beheerst
zullen kunnen worden. De leider van de oppositie. Colin Eglin,
eiste later dat het dagblad The Citizen, dat nog steeds verschijnt,
onmiddellijk opgeheven moet worden.
lister Mulder, die weliswaar in het par
iaar niet het woord voerde, binnen de
Nationale Partij sterke druk uitgeoefend om ook als parlements
lid te bedanken. Enkele dagen geleden reeds werd in zijn plaats
de ultra-conservatieve dr. Andries Treuernicht als leider van de
Transvaalse vleugel van de Nationale Partij gekozen. De kans is
groot dat de buitengewone zitting van het Zuidafrikaanse parle
ment ook vandaag zal voortduren.
BRUSSEL - Naleving van
de afspraken over de men
senrechten blijft een es
sentieel onderdeel van de
ontspanning tussen Oost
en West. De NAVO-landen
houden vast aan hun be
leid inzake handhaving
van de mensenrechten in
het kader van de Akkoor
den van Helsinki over sa
menwerking en veiligheid
in Europa. Deze akkoor
den zijn door alle Europe
se landen, alsmede de
Verenigde Staten en Ca
nada ondertekend.
ADVERTENTIE
Singer naaimachine type 377 ter waarde van f 499.-
Stabiele portable zig-zag naaimachine Semi lichtgewicht
met handgreep Tal van
interessante extra's,
zoals een liggend spoel-
klosje voor de naald en
exclusieve naaldhouder.
Als u niet wint is er al
een automatische Singer
zig-zag voor f 349,-.
(Evt prijswijzigingen
voorbehouden
SINGER
l.b.v. Nat. Puzzelactie „Het Gehandicapte Kind"
Dit bleek tijdens een onverwacht
langdurige discussie tussen de
ministers van buitenlandse za
ken van de 15 NAVO-landen,
over de kwestie van de mensen
rechten. Op hun najaarsvergade
ring in het Brusselse NAVO-
hoofdkwartier kwamen de minis
ters overeen dat handhaving van
de mensenrechten aan de orde zal
worden gesteld op de vervolg
conferentie over de Helsinki-ak-
koorden, die in 1980 in Madrid
plaats heeft.
Of dat zal gebeuren op het niveau
van ministers, zoals de Duitse
bewindsman Genscher voorstel
de, zal nader worden bepaald. De
meeste NAVO-landen vinden dat
een ministersconferentie pas op
zijn plaats is als er resultaten zijn
geboekt. Een zelfde opvatting
overheerst met betrekking tot de
reeds vijf jaar vruchteloos aan
slepende onderhandelingen tus
sen NAVO-landen en Warschau
Pact-landen in Wenen over we
derzijdse troepenvermindering
in Centraal Europa (MBFR).
De Britse minister David Owen
herhaalde zijn voorstel om in
Wenen op ministersniveau te
gaan praten om schot te brengen
in de onderhandelingen. De
meeste NAVO-landen, waaron
der Nederland, willen eerst ze
kerheid dat er resultaten zullen
worden geboekt. Anders dreigt
het gevaar van een terugval, al
dus minister Van der Klaauw.
Oost en West zijn het in Wenen
nog steeds niet eens over de
sterkte van de troepen, die voor
reductie in aanmerking ko-
Daarover moet eerst zekerheid
komen, aldus Van der Klaauw.
Het jongste voorstel van de zijde
van het Warschau Pact biedt ze
ker openingen voor verder over
leg, maar zonder akkoord over
eikaars troepensterkte kan over
dit voorstel niet worden onder
handeld, aldus de bewindsman.
De Britse minister Owen had
blijkens een persmededeling in
dit verband gepleit voor een „po
litieke dialoog" op ministersni
veau tussen Oost en West, maar
dit had alleen betrekking op het
MBFR-overleg, zo zei hij la
ter.
Minister Van der Klaauw herhaalde
de Nederlandse opvatting dat het
NAVO-defensiebeleid gebaseerd
dient te zijn op een evenwichtige
afweging tussen de handhaving
van de afschrikking, het belang
van de versterking van de con
ventionele strijdkrachten van de
NAVO en wapenbeheersing. Mi
nister Scholten (defensie) had
deze gedachte eerder deze week
in Brussel naar voren gebracht.
Van der Klaauw wilde niet zeg
gen waarom hij deze herhaling
nuttig had geoordeeld.
De collega-ministers van buitenlandse zaken van de NAVO schudden
elkaar na het beraad de hand. Op de foto o.a. de Westduitser Genscher
(tweede van linksen Van der Klaauw (rechts).
MANAGUA (DPA UPI) - Presi
dent Somoza van Nicaragua heeft
de staat van beleg in zijn land op
geheven. Dit besluit maakte hij
gisteren bekend. Volgens poli
tieke bronnen zou hij hiertoe
hebben besloten om de weg vrij
te maken voor de eerste directe
besprekingen tussen de regering
en de oppositie.
De nationale garde van Nicaragua
heeft gisteren luchtaanvallen
uitgevoerd op drie kampen,
waarvan wordt vermoed dat de
Sandinisten ze als opleidings
kamp gebruiken. In militaire be-
septen
Ook woensdag had de luchtmacht
van de garde deze kampen, die bij
de grens met Honduras liggen, al
bestookt, aldus deze berichten.
Over slachtoffers is niets bekend.
In de afgelopen twee weken zijn in
dit gebied bijna dagelijks gevech
ten uitgebroken tussen leden van
de nationale garde en Sandinisti-
sche guerrillastrijders. Hierbij
zijn minstens vijftien mensen
omgekomen. De laatste aanval
van de garde wordt de hevigste
sinds de burgeroorlog i:
ber genoemd.
Somoza kondigde gisteren ook
amnestie voor de politieke ge
vangenen af. Hij zei dat een des
betreffende wet, die zich zal uit
strekken over politieke gevange
nen en ballingen en Sandinistas
die hun wapens neerleggen, bin
nen een maand aan het congres
zou worden voorgelegd.
De president schatte het aantal po
litieke gevangenen op 200. Een
woordvoerder van de commissie
voor de rechten van de mens van
Nicaragua zei echter dat het dich
ter bij de duizend kwam.
