BOLLEN EN BITTERBALLEN
OP DEENS PROMOTIEFEEST
fPÜBLÏËK
Atoomtaak Neptune-opvolger
De Neptunewerd economisch probleem
Strandzeilers moeten verderop
De dieren-begraafplaats van de Z evenhovense veeboer Wahle. Hij wil nu ook een dieren-crematorium gaan bouwen: "Wal voormensen geldt,
moet ook voor dieren kunnen.
De Zevenhovense veehouder Harry Wahle denkt er
hard over na zijn weinig florerende landbouwbe-
drijfje te laten voor wat het is om zich te storten op
een heel ander beroep: doodgraver. Van dieren dan
wel te verstaan, want daar heeft Wahle zich in de
afgelopen jaren tussen de agrarische bedrijven
door nogal intensief mee bezig gehouden.
steenhouwer die de bijpas-
sende grafzerken en gedenk
platen op de dierengrafjes
voor zijn rekening neemt
"Logisch"
."Er is een nog toenemende be
langstelling om ook dieren
een echte begrafenis te ge
ven", zegt Wahle, die daar ja
ren geleden al op inspeelde
door een hoekje van zijn wei
land te bestemmen als die-
renkerkhof.
Aanloop zat
Hoewel hij achteraf in een pol
der woont, heeft hij van het
begin af aan goed in de klan
ten gezeten. Dat heeft er toe
geleid dat hij successievelijk
een groter deel weiland de be
stemming begraafplaats heeft
gegeven.
Er is aanloop zat. Vanuit heel
Nederland (die overleden die
ren worden vaak met een am
bulance het erf op gereden)
maar in toenemende mate
ook uit het buitenland. En
gelsen, Belgen, Zwitsers, ze
vinden allemaal met hun do
de dier de weg naar de uit
hoek in Zevenhoven. "Ik ge
loof niet dat het geoorloofd is
die dieren mee over de grens
te nemen", zegt Wahle, "maar
toch doen ze het In bood
schappentassen of wegge
stopt in de achterbank. Ik kan
het ze niet verbieden. En
waarom zou ik? Ik heb er
geen behoefte aan mezelf fi
nancieel in de vingers te snij
den"
Aan het begraven van honden,
katten, cavia's parkieten en
andere "huisgenoten" ver
dient Wahle een aardige
grijpstuiver en met hem de
Wahle ziet voor zijn prive-kerk-
hof een nog rooskleuriger
toekomst in het verschiet.
Vandaar dat hij de zaken ook
wat professioneler wil gaan
aanpakken. Hij wil op zijn
weiland, vlak bij de begraaf
plaats, een crematorium voor
dieren bouwen.
"Dat is nogal logisch", rede
neert de veehouder. "Wat
voor mensen geldt, moet ook
voor dieren kunnen gelden.
Als een eigenaar van een
overleden cavia het beestje
liever wil laten verbranden
dan in de grond stoppen,
moet je dat als eigenaar van
een dierenbegraafplaats res
pecteren. Ik heb al de nodige
verzoeken gehad. Zo'n cre
matorium voorziet dus in een
behoefte"
De gemeente Zevenhoven heeft
het verzoek van de boer
voorlopig afgewimpeld. De
reden? "Ze vroegen naar een
bouwtekening", zegt Wahle.
"en die had ik natuurlijk niet
Om de doodeenvoudige re
den dat er in Nederland nog
geen crematorium voor die
ren bestaat".
"Die van mij zou de eerste zijn
Logisch dus dat ik niet kan
weten hoe zo'n crematorium
er uit ziet. Daarom kan ik ook
geen tekening maken. Dat
zouden die ambtenaren toch
moeten snappen"
Eerst plan
De, zacht uitgedrukt, weinig
waterdichte redeneertrant
van (nog) veehouder Wahle
heeft de ambtenaren van Ze
venhoven nog niet van stand
punt doen veranderen. Hij
mag doorgaan met het uit
breiden van zijn kerkhof, dat
wel, maar cremeren is er niet
bij. Althans: de veehouder/
doodgraver moet eerst maar
eens met een duidelijk plan
komen. Daarna zal men ver
der zien.
DONDERDAG 23 NOVEMBER 1978DC
Tips voor deze rubriek kunt U elke
morgen tot 10.00 uur aan mij kwijt, tel.
071-144941, toestel 215. U mag ook
schrijven.
Op korte termijn zal in Noordwijk een verordening van kracht worden, waarin onder meer komt te staan
dat het strand verboden gebied is voor de strandzeilwagens. Tot een dergelijke verordening is mede
besloten na klachten van strandwandelaars die het op de heupen kregen van kris-kras voorbijsnellen
de driewielers.
Een verbod zal overigens waarschijnlijk niet betekenen dat nu al een einde komt aan de activiteiten van
de dit jaar opgerichte Noordwijkse zeilwagenvereniging De Noordwester. Het bestuur daarvan pro
beert ontheffing te krijgen voor de ruim twintig leden. De kans is groot dat zij die krijgen.
Zeilwagens zijn al tientallen jaren een vertrouwd gezicht op het Noordwijkse strand. Nu echter steeds
meer publiek de zee opzoekt wil het gemeentebestuur de veiligheid wat meer waarborgen. Eerder al is
een verbod ingesteld op het paardrijden op het strand. En wat de activiteiten in zee betreft is een halt
toegeroepen aan het zeilsurfen en de motorboten.
Als de zeilwagenvereniging een ontheffing wordt toegekend zal, naar verwacht, alleen gereden mogen
worden op een strandgedeelte ver verwijderd van de drukke boulevards.
Onze ambassadeurs in den
vreemde zijn doorgaans vrij
gemakkelijk te strikken als
het er om gaat een steentje
bij te dragen aan de promo
tie in het buitenland van
Hollandse produkten. Het
bloembollenvak maakt daar
dan ook regelmatig gebruik
van.
Op nevenstaande foto de am
bassadeur in Denemarken,
mr. A. de Waal, die een bakje
met drie in bloei staande
hyacinten in de handen
klemt.
"Groene weg"
Ze zijn bestemd voor de man
links op de foto, Henning
Rasmussen, de burgemees
ter van Esbjerg. De drie hya
cinten waren de eersten van
de in totaal 20.000 die het
bloembollenvak aan de ha
venplaats cadeau heeft ge
daan.
Eigenlijk is het de directeur
van het Noordwijkse WV
geweest, Wim Roovers, die
deze bloembollenschenking
tot stand heeft gebracht.
Roovers heeft zich er voor
beijverd dat jaarlijks op
plaatsen aan de zogenaamde
"Groene kustweg", een 1750
km lange vakantieroute van
Zeeland tot in Scandinavië,
een stukje bollenveld wordt
aangelegd. Vorig jaar wer
den bijvoorbeeld op voorstel
van Roovers alle grensover
Burgemeester Rasmussen (links) van de Deense plaats Esbjerg
krijgt een eerste bakje met hyacinten Er volgen nog 20.000 stuks
gangen op de route in de hya
cinten gezet.
Vanuit Esbjerg kwam bij hem
het verzoek om bloembollen
voor de twee stadsparken
daar. Dat verzoek is doorge
speeld aan het bloembollen
centrum in Hillegom, van
waaruit de promotie van het
vak wordt geregeld. De
overhandiging heeft inmid
dels plaats gevonden in de
Hollandse Club in Esbjerg.
Voor het bloembollenvak
was daar aanwezig Paul van
Oostendorp, de sales-promo-
tor Scandinavië.
Op verzoek van de ambassa
deur had Oostendorp vanuit
Nederland ook nog een grote
hoeveelheid rookworsten en
bitterballen meegenomen,
om het hyacintenfeestje een
nog wat Hollandser tintje te
geven.
Op de voorgrond een Neptune van de Nederlandse marine, met daarachter een Amerikaanse Lockheed-Orion
De De Nederlandse marine speelt in NAVO-ver-
band een belangrijke rol bij de onderzeebootbe-
strijding. Een rol die is toegenomen door de ster
ke groei van de Russische onderwatervloot. Vrij
wel alle schepen van de Koninklijke Marine zijn
voor die taak uitgerust. De moderne opsporings-
apparatuur stelt hen in staat duikboten te ont
dekken, te achtervolgen en zo nodig te vernieti
gen.
De vliegtuigen van de Marine Luchtvaart Dienst
zijn daarbij de „ogen van de vloot" .Zij bestrijken
grote zeegebieden, kunnen met hun apparatuur
diep onder water kijken en onderzeeërs opsporen.
Vervolgens sturen zij oppervlakteschepen op de
ze duikboten af of werpen zelf dieptebommen in
zee.
Hoewel het geen absoluut geheim was is pas dit jaar
publiek bekend geworden dat de Neptunes van
de marine zijn uitgerust voor het afwerpen van
nucleaire dieptebommen, vooral bedoeld voor
het uitschakelen van de moeilijk op te sporen en
beweeglijke atoomonderzeeërs van de Russen.
De huidige Atlantics van de MLD hebben de2e
functie niet.
Minister Scholten van defensie heeft nog geen en
kele beslissing genomen over het al dan niet voor
atoomtaken uitrusten van de Neptune-opvolger.
De Amerikaanse Lockheed Orion is al voor die
taak uitgerust, bij de nieuwe Atlantic kan daar bij
de bouw rekening mee worden gehouden. Schol
ten heeft laten weten dat de beslissing hierover
pas zal vallen op het moment dat de opvolgers
hun intrede zullen doen, en dat is pas vanaf
1981.
Dat betekent wel dat bij keuze voor de Atlantic en
kele bestaande toestellen alsnog voor atoomtaken
geschikt gemaakt zullen moeten worden. De
nieuwe Atlantics zijn namelijk pas in 1984 lever
baar. Tussen 1981, wanneer de Neptunes ver
dwijnen, en 1984 moet Nederland de atoomtaak
voor de MLD toch uitvoeren, wil geen sprake zijn
van het - al is het maar tijdelijk - afstoten van in
NAVO-verband aangegane verplichtingen.
Overigens is de kans groot dat de nieuwe toestellen
conventioneel uitgerust zullen worden. De
nieuwste generatie opsporingsapparatuur en
precisie-dieptebommen is zo goed dat ook met
conventionele ladingen een grote trefzekerheid
kan worden bereikt.
Nederland heeft twee squadrons lange-afstands-
marine-patrouillevliegtuigen, het 320 Squadron,
momenteel uitgerust met 15 Neptunes (waarvan
drie op de Antillen) en het 321 Squadron met ze
ven Atlantics (de achtste en negende zijn in 1973
en 1978 neergestort). De squadrons zijn op het
marinevliegkamp Valkenburg bij Leiden gesta
tioneerd.
DEN HAAG (GPD) - Met
het besluit van het kabinet
over de opvolging van de
Neptune-vliegtuigen van
de marine wordt - waar
schijnlijk morgen al - een
einde gemaakt aan een
voor die marine roerige
periode, die de gemoede
ren meer dan drie jaar
heeft beziggehouden. Een
periode ook waarin de po
litieke en uiteindelijk
vooral economische mo
tieven belangrijker lijken
te zijn geworden dan de
militaire, terwijl het toch
ging om de aanschaf van
een wapensysteem.
Dat de kwestie van de Neptunever
vanging zo in een economisch
vaarwater terecht zou komen (zo
als ook bij de F-16 het geval was),
is pas een ontwikkeling van het
laatste jaar. Daarvoor stond in de
discussie vooral Opvraag centraal
of de Neptunes wel vervangen
moesten worden, óf wij nog wel
een Marine Luchtvaart Dienst
nodig hadden en of het niet eens
nodig werd onze mannetaken te
herzien.
In 1974 was al bekend dat de verou
derde Neptunes aan het eind van
de zeventiger jaren aan vervan
ging zouden toe zijn. Deze meer
dan 20 jaar oude toestellen waren
volledig op. Twee van de 15 wer
den uiteindelijk zelfs „gekanni-
baliseerd", dat wil zeggen dat ze
niet meer vliegen, maar dat hun
onderdelen worden gebruikt om
de andere Neptunes vliegend te
kunnen houden.
In het voorjaar van 1975 ging men
nog uit van een vervanging rond
1980, maar de plotselinge nood
zaak tot bezuinigen haalde die
zomer een streep door de reke
ning. De toenmalige minister
Vredeling besloot de Neptunes
uit dienst te stellen en de kruiser
„De Zeven Provinciën" ook ver
vroegd uit de actieve dienst te
halen.
Het besluit riep een ware storm van
protest op. Vanuit de marine zelf,
vanuit de Tweede Kamer (CDA.
VVD), vanuit het NAVO-hoofd-
kwartier en ook uit de bevolking
die pal leek te staan voor de mari
ne. Op 17 september 1975, een
dag na Prinsjesdag, denderden
vijf Neptunes van de vliegbasis
Valkenburg laag over het Bin
nenhof om uiting te geven aan het
protest, twee officieren die de be
zuinigingsplannen en de demon
stratie hadden laten uitlekken,
werden uit hun functie gezet en
overgeplaatst, terwijl op 24 okto
ber ruim 7000 marinemensen in
de Amsterdamse RAI een de
monstratieve bijeenkomst hiel
den.
In feite ging het slechts om geringe
bedragen. Het in de lucht houden
van de Neptunes - hoe gammel
ook - kostte maar 21 miljoen per
jaar. De uitdienststelling van „De
Zeven Provinciën' leverde zeven
miljoen op. De Tweede Kamer
oordeelde in meerderheid dat dit
geld dan toch maar op de defen
siebegroting gevonden moest
worden en minister Vredeling
bond enkele weken later in door
toe te geven dat zijn stap „een
overhaaste beslissing" was ge
weest, ingegeven door de plotse
linge noodzaak om nog enkele
honderden miljoenen op de
rijksbegroting te bezuinigen.
Het gevolg was dat de Neptunes
voorlopig konden blijven vlie
gen, niet dat er meteen een nieuw
toestel werd gekozen en besteld.
Nederland trachtte eerst de taak
van deze vliegtuigen van zich af
te schuiven. Vredeling en zijn
toenmalige staatssecretaris Bram
Stemerdink voerden onderhan
delingen met Frankrijk. Duits
land en Engeland, waarbij het.
wat de laatste twee betreft om een
takenruil diende te gaan. Neder
land zou van hen militaire taken
overnemen als zij bereid waren
de marine-patrouilles van Ne
derland over te nemen. De on
derhandelingen liepen allemaal
op niets uit.
Pas op dat moment werd serieus
gedacht over eigen, nieuwe
..ogen van de vloot", zoals deze
vliegtuigen worden genoemd. In
dat eerste stadium was er slechts
eèn serieuze kandidaat, de Ame
rikaanse Lockheed Onon. Twee
andere toestellen, de Britse Nim
rod en de Franse Atlantic, kwa
men in het spel nauwelijks voor.
Toen ook pogingen om in Frank
rijk enkele oudere Atlantics te
kopen mislukten en de Duitsers
evenmin bereid bleken enkele
van hun Atlantics uit te lenen,
richtte de aandacht zich vrijwel
geheel op de Amerikanen.
De beslissingen werder. echter
steeds uitgesteld. In de Miljoe
nennota voor 1977 schreef minis
ter Vredeling dat de beslissing
niet in 1977 zou vallen. Eerst was
nog studie nodig, en de Neptunes
konden best nog even blijven
vliegen. De onderhandelingen
over mogelijke taakverdelingen
gingen door, maar zonder suc
ces.
In september 1977 werd de beslis
sing op korte termijn verwacht,
maar dat tijdstip schoof telkens
ongemerkt op. De Neptune-ver
vanging kwam pas in een
stroomversnelling toen begin dit
jaar het nieuwe kabinet aantrad.
Een kabinet dat bereid was meer
geld voor defensie uit te trekken,
ondanks de precaire economi
sche situatie. En toen dit voorjaar
bleek dat van een herverdeling
van taken binnen de NAVO-ma-
rines geen sprake meer kon zijn,
leek niets een snelle beslissing
ten gunste van de Orion in de weg
te staan. De schroom om met
Lockheed zaken te doen was toen
al geheel verdwenen.
Het keerpunt kwam in april toen
deze zaak in de Tweede-Kamer
commissie voor defensie werd
besproken. Een aantal kamerle
den, vooral van PvdA en D'66,
roeg zich af of de Orion wel de
enige en beste keus was. "Zij
maakten de bewindslieden op
defensie en economische zaken
ondubbelzinnig duidelijk dat de
werkgelegenheid in de Neder
landse vliegtuigindustrie veel
meer gediend was met een order
voor nieuwe Atlantics. De Franse
fabrikant had juist begin 1978 be
sloten door te gaan met de ont
wikkeling en produktie van een
nieuwe, betere versie van dit toe
stel en Fokker, dat al in het oude
Atlan tic-programma meedeed,
rook zijn kans.
Nederland kon door aankoop van
de Atlantics Fokker compen
satieorders bezorgen ter hoogte
van de helft van de Atlantic-or
der, waar Lockheed hooguit een
kwart kon bicden Het Franse
toestel was weliswaar duurder,
op 13 toestellen 300 miljoen gul
den. maar daar stond een smak
werkgelegenheid bij Fokker te
genover, zo betoogden de ka
merleden en Fokker als in
koor.
Voor defensie was dit een onver
wachte ontwikkeling. De marine
had al geruime tijd laten weten de
voorkeur te hebben voor de
Orion, die sneller leverbaar,
goedkoper en uit militair-opera
tioneel oogpunt zeker zo goed
werd geacht. Maar de bewinds
lieden bleken gevoelig voor de-
argumenten uit de Tweede Ka
mer en kregen uitstel voor hun
beslissing.
Daarna begon het spel van onder
handelingen, het spel waarbij de
Fransen en de Amerikanen op
slimme wijze tegen elkaar wer
den uitgespeeld. Ultimatums van
de Amerikanen - die dit voorjaar
dachten de order al in de zak te
hebben - werden tot viermaal toe
verschoven, omdat Nederland
weer met argumenten voor de
Fransen aankwam.
De gevolgen daarvan zijn gevoeg
lijk bekend. Tot zelfs in deze - be
slissende-week bestaat nog geen
duidelijkheid over de keuze die
het kabinet uiteindelijk zal ma
ken. De Fransen hebben afgelo
pen maandag te verstaan gege
ven dat zij voor morgen met har
de toezeggingen op tafel dienen
te komen voor deelname in het F
28 Super-project van Fokker,
omdat anders de order naar de
Amerikanen gaat. Hoe hard het
kabinet dit spel zal spelen zullen
we morgenavond vermoedelijk
weten.
Uit al deze gebeurtenissen vallen
wel enkele interessante dingen te
leren. In de eerste plaats is dat,
dat defensie de les uit het verloop
van de Starfighter-vervanging
heeft geleerd. Toen werd in feite
een keuze gedaan voor een vlieg
tuigtype, terwijl de vraag in hoe
verre die order in tegenorders
werd gecompenseerd, nog niet
zwart-op-wit was beantwoord. In
dit geval heeft de zaak van de
compensatieorders vanaf het be
gin een rol gespeeld en is de keu
ze van het type ervan afhankelijk
gemaakt. Een procedure die de
Nederlandse industrie alleen
maar ten goede komt.
In de tweede plaats is het opvallend
dat een militaire order - tenmin
ste voor wat de Fransen betreft -
is gekoppeld aan deelname in een
civiel project. Een project waar
bij de belangen vooral op het ter
rein van economische zaken lig
gen. De economische belangen
zijn zonder meer bepalend ge
worden voor de keuze van het
toestel. Geen deelname van
Frankrijk in de F 28, een passa
giersvliegtuig, dan geen Atlantic.
Zo simpel ligt dat tegenwoor
dig.
In de derde plaats is het de rol van
de Tweede Kamer die de aan
dacht heeft getrokken. Zonder
een aantal Tweede-Kamerleden,
die begin dit jaar aan de bel trok
ken, zou de beslissing over'de
aankoop van de Orion nu waar
schijnlijk al zijn gevallen. Hoewel
lang niet altijd de indruk is ver
meden dat enkele kamerleden
werden gebruikt als boodschap
penjongens van de vliegtuigin
dustrie. betekent dit toch dat de
greep van het parlement op grote
wapenaankopen - die zich in het
verleden vaak in alle stilte vol
trokken - is versterkt.
En dat is dan een indirect gevolg
van de hele Lockheed-affaire, die
Nederland twee jaar geleden be
zighield. Toen zijn - om herhalin
gen van dergelijke praktijken te
voorkomen - aanzetten gemaakt
om te komen tot nieuwe proce
dures bij de aankoop van grote en
dure wapensystemen. Procedu
res waarbij de controle van het
parlement een grotere inhoud
heeft gekregen dan tot die tijd het
geval was. Zelfs als Nederland
uiteindelijk voor de Atlantic
kiest, heeft Lockheed dan toch
nog een positieve bijdrage gele
verd.
