„Loonoverleg is
kansloos door
beleid kabinet
Stelling Menten is niet waar te
Echtgenoot aangehouden
in Tilburgse moordzaak
Betekenis van
Velser affaire
niet duidelijk
EEN JAAR GEEIST TEGEN 'PATER'
Volgens Partij van de Arbeid
VAN AGT
UITVAL NAAR
WOENSDAG 22 NOVEMBER 1978
PAGINA 7
Kamer-voorzitter Vondeling voelt zich kennelijk op zijn gemak in de
vernieuwde voorzitterstoel waar in verband met rugklachten van zijn
kant een bureaustoel in is aangebracht
DEN HAAG (GPD) - De Velser affaire, die ook gisteren weer in het
proces-Menten ter sprake kwam. was een van de meest gerucht
makende zaken die zich direct na de Tweede Wereldoorlog in
Nederland afspeelden. Over de betekenis ervan zijn de meningen
sterk verdeeld. Volgens sommigen is het deksel nooit van de
beerput gekomen. Anderen vinden precies het tegenovergestel
de. „Er bestaat helemaal geen Velser affaire", riep de advocaat
fiscaal bij het Amsterdamse Bijzonder Gerechtshof mr. B. J.
Besier in 1951 uit.
Maar toch doken de geruchten moord, roof en fraude steeds weer
op tot er in totaal een dozijn zaken genoemd werden waarbij
onder meer een groot aantal politiemannen uit Velsen onder
verdenking kwamen te staan. Vandaar ook de naam Velser affai
re, al ging het om zaken die zich in het hele Kennemerland heb
ben afgespeeld.
Een van de namen die steeds opdoken was die van de verdachte die
nu in Den Haag voor de bijzondere strafkamer van de rechtbank
terecht staat: Pieter Menten. De Blaricumse miljonair woonde in
de oorlog, nadat hij uit Polen was teruggekeerd in ons land met -
volgens getuigen - een wagonlading gestolen kunstschatten, in
een villa in Aerdenhout.
Een van de weinige bij de Velser affaire betrokken opsporings
mensen die nog in leven is, ex-commissaris W. J. Gorter, ver
klaarde in 1976 direct nadat de publiciteit rond de zaak-Menten
hervat was, dat beide affaires onlosmakelijk met elkaar verbon
den waren. ..Niet alleen dat Mentens huis bijna met toestemming
van de politie half leeggeroofd werd. maar Justitie Den Haag
verzweeg ook dat men tijdens ons onderzoek in de Velser affaire
de beschuldigingen had ontvangen over Mentens betrokkenheid
bij massamoorden in 1941 in Polen".
Zoals de publiciteit in de zaak-Menten gedurende de afgelopen
twee jaar gehekeld is. zo bestond er in de jaren '50 bezwaar tegen
wat werd geschreven over de gebeurtenissen in het Kennemer
land. De gangmaker hierbij was in eerste instantie De Telegraaf,
op de voet gevolgd door De Volkskrant. Het hoogtepunt van de
publiciteit viel in april 1951, toen zowel De Telegraaf als De
Volkskrant grote verhalen brachten over wat er in oorlogstijd -
en direct daarna - rond Haarlem gebeurd was. Daarbij ging het
om Velser politiemannen die onderduikers arresteerden en om
de liquidatie van verraders, waarbij achteraf twijfel ontstond of
verraad wel het enige motief was geweest voor de moord waartoe
vanuit de leiding van het verzet opdracht zou zijn gegeven.
Na de oorlog werd er van veel kanten aangedrongen op onderzoek
naar de verschillende zaken waar een luchtje aan zat. Volgens
ex-commissaris Gorter werd het onderzoek echter steeds be
moeilijkt doordat dossiers verdwenen met onder meer de pro-
cessen-verbalen over elf moorden en talloze roofpartijen. Een
daarvan zou die zijn op de villa Menten in Aerdenhout.
Toen was inmiddels ook al een commissie van onderzoek aan de
gang gegaan, de zogenaamde commissie-Versteeg. Tot septem
ber 1950 heeft deze commissie zich met de Velser affaire bezig
gehouden. Het rapport dat de commissie uitbracht is echter tot
nu toe geheim gebleven. Alleen de toenmalige leden van de vaste
Tweede-Kamercommissie van justitie hebben er inzage van ge
kregen.
In zijn boek over de zaak-Menten schrijft Hans Knoop over dit
rapport van de commissie-Versteeg, dat daarin het advies stond
een aantal politiefunctionarissen met onmiddellijke ingang on
eervol te ontslaan. „Het instellen van een strafvervolging raadde
de commissie echter af, aangezien men vreesde dat op dat tijdstip
het merendeel van de zaken door gebrek aan bewijs niet meer
rond kon worden gemaakt", aldus Knoop, die kennelijk inzage
van het rapport heeft gehad. Dit bracht Mentens verdediger mr.
Van Heijningen tenminste gisteren tijdens de Haagse rechtszit
ting naar voren.
Wat was nu het ware gezicht van de hele Velser affaire? Was het,
zoals Nico Polak in Het Vrije Volk van 12 oktober schreef, een
spookbeeld dat werd gebruikt om een aantal ministers in de
zaak-Menten onder druk te zetten? Het is moeilijk te achterhalen.
Vast staat wel dat de hele zaak een groot aantal slachtoffers heeft
gemaakt, waarbij het vooral gaat om mensen die in hun carrières
geschaad werden.
Zes politiemannen uit Velsen zagen een procedure tegen zich aan
gespannen. Slechts èèn van het zestal werd ten slotte veroordeeld
en volgens insiders later met een gouden handdruk weggewerkt
omdat hij te veel zou weten over de Velser affaire. Gezien de
afloop met een sisser is het dan ook niet verwonderlijk dat er
vanaf 1955 - toen de laatste rechtszaak van de zes achter de rug
was - ontkend werd dat er ooit een echte zaak geweest was.
Een van degenen die in elk geval financieel beter is geworden van
de affaire is Pieter Menten geweest, die er uiteindelijk in slaagde
om van het ministerie
om van het ministerie van defensie een kwart miljoen gulden aan
schadevergoeding los te krijgen voor de uit zijn villa gestolen
goederen Dat geld heeft de staat nog steeds niet teruggevorderd,
al wordt er bij justitie wel al enige tijd gezocht naar mogelijkhe
den om dit geld terug te krijgen.
ADVERTENTIE
Oorlogsmisdadiger overleden
MAASTRICHT (ANP)-Tijdens sportoefeningen van gedetineerden in het
Maastrichtse huis van bewaring is gisteren de wegens oorlogsmisdaden
veroordeelde Nederlander, de 63-jarige Jan Kruyer onwel geworden.
Hij is twee uur later overleden. Volgens een onmiddellijk gewaar
schuwde arts is Kruyer door een hartaanval getroffen.
Hij verbleef sinds eind augustus in Maastricht. Hu was aan de grens in
Venlo door de koninklijke marechaussee aangehouden. Die ontdekte
dat de man nog twaalf jaar gevangenisstraf tegoed had en uitgeweken
was naar Duitsland. Daar woonde hij reeds vanaf 1955 in de stad Rheydt.
Drieentwintig jaar later dacht hij straffeloos boodschappen te kun' en
doen in Venlo.
DEN HAAG (GPD) - De bewering
van Pieter Menten (79) dat de
toenmalige minister van justitie
mr. A. Donker hem in 1952 defini
tief heeft gevrijwaard van vervol
ging wegens in Polen begane
oorlogsmiddrijven is volgens de
Haagse officier van justitie, mr.
R. Schimmel, niet waar te ma-
ken.
I Bij de voortzetting van het proces-
Menten voor de bijzondere straf
kamer van de Haagse rechtbank
verklaarde mr. Schimmel dat er
voor zo'n ministeriële toezegging
ook geen enkele reden kan zijn
"1 geweest. Wel zijn er volgens hem
voldoende aanwijzingen dat men
op het departement heeft ge
dacht de hele zaak maar beter te
laten rusten. „Dit moet de enige
mogelijkheid hebben geleken, te
meer daar er problemen waren
rond het verkrijgen van verder
bewijsmateriaal voor voortzet
ting van het voor de strafzaak be
nodigde onderzoek".
„Het zoeken naar bewijsmateriaal
in Rusland en Polen lag toen, ge
zien de koude oorlog, niet zo voor
de hand. Bovendien moet men
hebben gehandeld in de overtui-
DEN HAAG (GPD) - "Zoals
de zaken er nu voorstaan,
heeft dit overleg geen
schijn van kans, zelfs niet
als minister Albeda ver
schillende soorten posi
tief resultaat weet te be
denken". Dit zei PvdA-
kamerlid Van der Doef
gistermiddag bij de be
handeling van de begro
ting van sociale zaken
over het vrijdag te begin
nen arbeidsvoorwaar-
den-overleg tussen werk
nemers, werkgevers en
regering.
Van der Doef noemde de mensen
met sociale uitkeringen en met
minimumlonen de verliezers van
het beleid van het kabinet. Hij
wees erop dat het onverstandig
zou zijn om met een speciaal
wetje te komen om te verhinde
ren dat de verhogingen'van de
schalen in de bouw-cao gaan
doorwerken in de minimumlo
nen, de sociale uitkeringen en in
de ambtenareninkomens.
IHet kon niet uitblijven dat de
PvdA amendementen zou indie
nen om meer werkgelegenheid
bevorderende maatregelen te
nemen. Zo werd er acht miljoen
extra gevraagd voor uitbreiding
van het personeel op de arbeids
bureaus, een bijdrage van 100
miljoen gulden ter ondersteu-
Felle kritiek
van Arjos
op regering
DEN HAAG (ANP) - De Arjos, de
jongerenorganisatie van de ARP,
voelt zich als onderdeel van de
christendemocatische beweging
vervreemd van het kabinet-Van
Agt.
..Het kabinet speelt onvoldoende in
op signalen uit de christendemo
cratische beweging in en buiten
het parlement, die het vernieu
wingsgezinde karakter van het
CDA-program „Niet bij brood
alleen" onderstrepen. Daardoor
doet het kabinet afbreuk aan de
geloofwaardigheid van christen
democratische politiek", aldus
een resolutie, die het hoofdbe
stuur van de Arjos gisteren heeft
gepubliceerd.
In de resolutie doet het hoofdbe
stuur van de Arjos een „klem
mend beroep" op de christende
mocratische bewindslieden kri
tiek uit eigen kring serieus te ne
men en er bij de uitvoering van
het beleid rekening mee te hou
den.
Volgens het Arjos-bestuur het hui
dige kabinet geen goed inzicht in
en geen samenhangende visie op
de problemen van de samenle
ving.
ging dat niemand, en zeker de
verdachte niet, er nog naar zou
vragen".
Mr. Schimmel vond dat hij wel de
gelijk de Blaricumse miljonair
alsnog mag vervolgen wegens
zijn betrokkenheid bij de moord
op zo'n 20 burgers op 21 septem
ber 1941 in het door de Duitsers
bezette Poolse dorp Podhorodce
„De procedure die men vermoe
delijk op het departement heeft
gevolgd is namelijk geen minis
teriële toezegging om niet tot
vervolging over te gaan. Het is op
zijn mooist een sepot wegens on
voldoende bewijs. Daarop kan
het Openbaar Ministerie altijd te
rugkomen als er wel voldoende
bewijs komt".
Mentens verdediger mr. L. van
Heijningen bestreed de opvatting
van de officier van justitie en
voerde aan dat er wel degelijk
sprake is van een echt sepot
„Bovendien gaat het toch niet
aan om mijn cliënt nu nog te be
rechten en hem de dupe te laten
worden van de onwil om 26 jaar
geleden meer bewijsmateriaal te
verzamelen?"
ning van overeengekomen ar
beidsplaatsenovereenkomsten
(APO's) en een bedrag van 50
miljoen gulden ter bestrijding
van de jeugdwerkloosheid. Over
de financiële ondersteuning van
de APO's had minister Albeda
overigens vorige week laten we
ten, dat van het vorig jaar daar
voor uitgetrokken bedrag van 50
miljoen gulden nog geen cent
was gebruikt.
Was de PvdA beslist tegen een
inkomensoffer, ex-staatssecreta
ris Van Rooyen zei dat het CDA
het met de minister eens is dat
arbeidstijdverkorting een moge
lijke weg tot herverdeling van
werk is. „Dit mag volgens de mi
nister en ons in beginsel geen
problematische kostenverzwa-
ring of produktieverlaging met
zich meebrengen", aldus Van
Rooyen, die vond dat men dan
het kind met het badwater weg-
góoit. Het CDA meent dat een in
komensoffer onvermijdelijk is.
De VVD'er De Korte bepleitte
van de regering een actief beleid
om openstaande arbeidsplaatsen
op te vullen. Hij meent dat het
bezetten van vacatures betekent
dat werk wordt omgezet in winst
voor de gemeenschap. Met name
werd aandacht gevraagd voor het
grote aantal vacatures in het
midden- en kleinbedrijf. Hier
voor werden zelfs tien concrete
maatregelen aangedragen, zoals
het bevorderen van de klein
schaligheid, scholing van onge
schoolde werklozen, inschake
ling van langdurig werklozen en
humanisering van de ambachte
lijke werkplaats.
Ook werd door hem aandacht ge
vraagd vibor de bestrijding van de
beunhazerij. „De bestrijding
hiervan in het ambacht zou met
de wederinvoering van de af
trekbaarheid van de onder
houdskosten van de eigen wo
ning zeer gediend zijn", zo meent
de WD.
Vanuit alle partijen werd de inle
vering van een half procent op de
sociale uitkeringen, het wettelijk
minimumloon en de ambtena
reninkomens aangeroerd. De
PvdA is van mening dat dit niet
mag gebeuren. De WD wil een
voortgangscontrole op deze
overdrachtsombuigingen. De re
gering houdt echter onverkort
vast aan haar plan om voor 1 ja
nuari een wetsontwerp in het
staatsblad te krijgen, waarbij de
korting van een half procent op
de sociale uitkering mogelijk
wordt. Hiervoor liggen al ont
werpen ter advisering bij de Raad
van State. In antwoord op mon
delinge vragen, eerder op de
middag, van de PvdA'er Dolman,
zei minister Albeda dat het wets
ontwerp „op zeer korte termijn
zal worden ingediend.
Albeda maakte wel duidelijk dat
de uitkomst van het centraal
loonoverleg in de Stichting van
de Arbeid, dat vrijdag begint, di
recte invloed kan hebben op de
inhoud van het wetsontwerp. Als
het overleg gunstig verloopt, kan
het wetsontwerp alsnog worden
aangepast, in die zin dat de half
procent-korting dan niet of niet
volledig doorgaat. Albeda noem
de het strikt noodzakelijk dat de
Kamer voor het kerstreces het
Officier van justitie, mr. Schimmel
noemde het hele verhaal over de
ruil van Mentens kennis over de
Velser affaire tegens diens bui-
tenvervolgingstelling inzake de
beschuldigingen van oorlogs
misdrijven buitengewoon on
waarschijnlijk. „Het is toch niet
aannemelijk dat een ervaren man
als minister Donker op eigen ini
tiatief Menten of zijn raadsman
iets zou hebben beloofd zonder
dat er voor hem iets tegenover
zou staan? Hij zal toch niet bang
zijn geweest dat iemand bij de
begrotingsbehandeling in de
Kamer vragen over de zaak-Men
ten zou stellen of dat een sensatie
journalist stukjes in een krant
zou schrijven?
Hij zou zijn politieke nek dan wel
erg ver hebben uitgestoken. In
het besef dat Menten bepaald
geen publiciteit schuwde om het
maar zachtjes te zeggen had de
minister er ernstig rekening mee
te houden dat Menten met het
bewijs van zijn uiteindelijke re
habilitatie naar de pers zou lopen
als dat in zijn kraam te pas kwam.
Dit alles maakt een overeen-
wetsontwerp zal behandelen. Als
het overleg in de Stichting van de
Arbeid dan nog niet is afgerond
moet alvast een voorlopige rege
ling voor 1979, wat betreft de kor
ting, worden vastgelegd.
Premier Van Agt verklaarde dat
er in de ogen van het kabinet een
samenhang behoort te bestaan
tussen de korting op de sociale
uitkeringen en de ambtenaren
salarissen „wat betreft tijd en in
komenseffecten". Dat betekent
dat als minister Wiegel er niet in
slaagt de korting op de ambtena-
rensalarsissen volledig binnen te
halen, de bezuinigingen op de so
ciale uitkeringen waarschijnlijk
in dezelfde mate niet door zullen
gaan.
TILBURG (GPD) - De politie van
Tilburg heeft gistermiddag de 24-
jarige Jeffrey B. aangehouden op
verdenking van moord, of mede
plichtigheid aan moord op zijn
echtgenote, de 24-jarige Diny
B.-S. De vrouw werd in de nacht
van donderdag op vrijdag om het
leven gebracht door een schot in
het hoofd, terwijl zij thuis lag te
slapen. De echtgenoot heeft in
een spontane bekentenis de
naam van een mede-dader ge
noemd, de 24-jarige Fons M., die
later op de middag in zijn woning
in Tilburg is aangehouden. M.
ontkende gisteren iets met de
moord te maken te hebben.
De aanhouding van Jeffrey B. had
plaats in het Mariaziekenhuis in
Tilburg waar hij verpleegd wordt
aan een schotwond in de buik die
hij in de nacht van de moord heeft
opgelopen. B. heeft aanvankelijk
tegenover de politie volgehouden
dat die wond hem was toege-
DEN HAAG (ANP) - De officier
van justitie bij de rechtbank in
Den Haag. mr. Van Nispen tot
Sevenaer, heeft gisteren één jaar
gevangenisstraf geëist tegen de
48-jarige Hagenaar J. M. H. B., be
ter bekend als "pater" B. De in
valide man die zichzelf aartsbis
schop van de oud-rooms-katho-
lieke kerk noemt, stond terecht
voor zijn aandeel in een lange
reeks inbraken, gepleegd in april
en mei van dit jaar. Daarbij wer
den onder meer meubels, vloer
bedekking, matrassen en huis
houdelijke apparatuur buitge
maakt met een totale waarde van
ongeveer anderhalve ton.
komst met Menten hoogst on
waarschijnlijk. Was die uitgeko
men, dan zou de Kamer dit minis
ter Donker echt niet in dank heb
ben afgenomen. Volgens mr. Van
Heijningen had zijn cliënt er ech
ter geen enkel belang bij om over
de Velser affaire te publiceren.
„Er zijn veel mensen die iets van
DEN HAAG (GPD) - Opmerkelijk
in het pleidooi van Mentens
raadsman Van Heijningen was
een felle uitval naar de huidige
premier Van Agt. "De hele hetze
tegen Menten spitste zich in 1976
toe op de politieke positie van mr.
Van Agt, die toen behalve minis
ter van justitie ook nog lijsttrek
ker van het CDA was.
Menten heeft destijds, toen hij in
f ip
bracht door twee gemaskerde in
brekers, die hij bij thuiskomst in
zijn woonkamer had betrapt. De
politie heeft de afgelopen dagen
steeds sterkere aanwijzingen ge
kregen dat de inbraak een verzin
sel was van B. en dat de verwon
ding door hem zelf of mede-dader
M. was toegebracht.
Volgens de politie begon B. steeds
meer tegenstrijdige verklaringen
af te leggen over wat hij de avond
voor de moord had gedaan. Ook
was uit het onderzoek gebleken
dat uit de woning geen f 10.000
was verdwenen, zoals B. beweer
de. B. kon over zoveel geld als
werkloze lasser nooit beschikken
en er was geen bank die hem dat
bedrag geleend had. Hij verkeer
de integendeel in ernstige finan
ciële moeilijkheden, die mede
gevolg waren van de hoge le
vensverzekering van f250.000,
die hij op het leven van zijn
vrouw had afgesloten. Ook is de
De politie vond het gestolene terug
in een pand aan de Weteringkade
in Den Haag, waar "pater" B. een
opvangcentrum leidde "voor al
les wat tussen wal en schip te
recht gekomen was". Daar
woonden vijfentwintig mensen,
die - volgens de pater - naar hem
waren doorverwezen door de
kinderrechter, de kinderbe
scherming en de politie. Met de
gestolen goederen wilde B. het
tehuis opknappen.
Over zijn aandeel in de inbraken
legde "pater" B. tegenover de
politie vier uiteenlopende verkla
ringen af. Nadat hij eerst had be-
deze zaak afwisten om het leven
gekomen. Daar was Menten ook
bang voor".
De zaak-Menten wordt morgen
voortgezet met het getuige-ver-
hoor van de Nijmeegse hoogle
raar prof. mr. Duynstee en het
laatste woord van de verdachte
zelf.
Zwitserland wachtte op een be
slissing over zijn uitlevering aan
Nederland, gehoord dat Van Agt
als leider van het CDA bescha
digd zou worden als Menten niet
terugkwam. Mentens Zwitserse
verdediger zei dat Van Agt had
aangevoerd dat er een samen
zwering was opgezet om hem
onmogelijk te maken en zodoen
de een linkse macht in Nederland
aan het bewind te helpen. Voor
dat argument is men in Bern ge
zwicht", aldus Van Heijingen die
de stelling poneerde dat het mi
nisters verboden moet worden
om ook lijsttrekker van een poli
tieke partij te zijn.
-
politie gebleken dat B. een ver
houding had met een andere
vrouw. Volgens hoofdinspecteur
De Vries van de Tilburgse re
cherche legde B., toen hij met de
ze feiten werd geconfronteerd,
een vrij emotionele bekentenis
af.
Het plan om Diny B. te vermoor
den, moet volgens de politie al
enige tijd geleden beraamd zijn
B. heeft verklaard dat M. het fa
tale schot op de vrouw heeft ge
lost en dat was afgesproken dat
hij daarvoor een nader overeen te
komen deel van de uitkering van
de levensverzekering zou ont
vangen. Wie het schot op Jeffrey
heeft gelost, is de politie nog niet
duidelijk. Het 35 man sterke re
chercheteam, waarin de Tilburg
se recherche en het recherche
bijstandsteam Breda samenwer
ken, gaat voorlopig nog op volle
kracht door om de juiste taakver
deling tussen de twee verdachten
boven tafel te halen.
weerd "de spullen van Sunna-
mers te hebben gekocht", zei hij
later alles eigenhandig te hebben
gestolen. Nog later herzag hij ook
deze verklaring en vertelde hij
met anderen te hebben samen
gewerkt bij het inbreken en ten
slotte verklaarde hij dat hij alleen
voor het vervoer van het gestole
ne had gezorgd. Hij zette een
busje klaar op de plaats van de
inbraak, dat hij de volgende dag
volgeladen ophaalde. De buit
kocht hij naar zijn zeggen gedeel
telijk op. de rest sloeg hij op m
zijn kelder. Aan deze laatste le
zing van zijn aandeel in de inbra
ken hield hij op de zitting vast.
De officier hield het echter op dief
stal in vereniging.
"Pater" B. legde de rechtbank uit,
dat de oud-rooms-katholieken
(niet te verwarren met de oud-ka
tholieken) in ons land 500 aan
hangers hebben. Hijzelf was en
kelejaren geleden eerst tot pries
ter gewijd, alvorens aan een se
minarie in Keulen te gaan stude
ren. Hoewel hij de vierjarige op
leiding halverwege afbrak,
schopte hij het naar zijn zeggen
toch tot "aartsbisschop".
In het reclasseringsrapport werd
nader ingegegaan op B.'s invali
diteit. Als 14-jarige kreeg hij
zoutzuur naar binnen, waardoor
zijn slokdarm blijvend werd be
schadigd. Vorig jaar viel hij van
een balkon waarbij hij naar zijn
zeggen zijn rug brak. Mr. Kootte
vond het vreemd, "dat iemand
die in een harnas loopt met rollen
vloerbedekking sjouwt".
B.'s raadsman mr. Spong vroeg de
rechtbank begrip te hebben voor
het dilemma van de "pater"
enerzijds de wet te gehoorzamen
en aan de andere kant als geeste
lijke de hulpbehoevenden op te
vangen. Volgens hem was B. er
van uitgegaan dat het goede doel
de middelen heiligde.
Uitspraak 5 december.
