Ter Schegget wil geen
„tijdloze theologie"
M.BA-er
Elementen van het marxisme zijn te gebruiken
PERSONEEL GEVRAAGD
LEIDSCH
DAGBLAD
BEZORGERS(STERS)
DINSDAG 21 NOVEMBER 1978
(Van een medewerker)
De vrede is momenteel ver te zoeken in de Nederlandse
Hervormde Kerk. Er is sprake van grote onenigheid en
sommige betrokkenen vragen zich af of zij nog wel in deze
kerk thuis horen. Inzet van het conflict is de benoeming
van dr. Bert ter Schegget uit Doorn tot hoogleraar
christelijke ethiek aan de theologische faculteit van de
Amsterdamse universiteit. Ter Schegget is predikant en
docent aan de sociale academie De Horst in Driebergen.
Groot probleem in de kwestie is het
feit dat het gaat om een kerkelijk
hoogleraarschap. De voordracht
tot de benoeming dient dan te ge
schieden door zowel de theologi
sche faculteit als de Neder
landse Hervormde Kerk.
Bij de benoemingscommissie van
de faculteit had men geen enkele
moeite met de voordracht van
Ter Schegget. Men kijkt daar
zelfs in zekere zin reikhalzend uit
naar de aanstelling van iemand
die beschouwd kan worden als
een van de belangrijkste verte
genwoordigers van de kritische
theologie in Nederland.
De kerk ligt echter dwars. De in
stantie die namens de generale
synode van de kerk een voor
dracht moet doen, de commissie
Theologisch Wetenschappelijk
Onderwijs (TWO), wilde volstrekt
niet met Ter Schegget in zee
gaan. Als daarvoor steekhouden
de argumenten worden aange
voerd, kan men met zo'n weige
ring natuurlijk vrede hebben. Die
vrede bestaat er nu nadrukkelijk
niet. De Amsterdamse theologen
zijn woedend over de manier
waarop TWO Ter Schegget heeft
afgewimpeld.
Ook elders bestaat die woede. Zo'n
130 hervormde predikanten heb
ben hun handtekening onder
een protest geplaatst, waaronder
bekende namen als dr. J.J. Bus-
kes en prof. dr. Krijn Strijd, Prof.
Strijd bezette de leerstoel
waarover nu de heibel is losge
barsten.
Zwartboek
Over de hele kwestie is een in
drukwekkend zwartboek van 260
pagina's uitgegeven. Hierin
wordt ingegaan op vroegere ge
beurtenissen, de ideeën van Ter
Schegget, de beoordeling daar
van door anderen en de kwestie
die nu aan de orde is. Deze kwes
tie sleept overigens al bijna
twee en een half jaar.
Tekenend voor de sfeer is een arti
kel van dr. Buskes, dat hij in
maart schreef en dat in het zwart
boek is opgenomen: "Vanaf het
begin heb ik vooraanstaande fi
guren in de hervormde kerk met
een zekere verbetenheid horen
zeggen: "Ter Schegget? Uitgeslo
ten, dat nooit!" en dat heus niet
vanwege hun twijfel aan zijn we
tenschappelijke kwaliteiten. Het
zijn de politieke en socialistische
overtuigingen van Ter Schegget
die achter de genoemde argu
menten schuilgaan".
Mogelijk zijn de gemoederen extra
verhit, omdat de Doornse predi
kant al meermalen voor belang
rijke functies is gepasseerd,
waaronder enkele professoraten.
In 1973 stond Ter Schegget als
eerste voorgedragen voor de op
volging van prof. Van Niftrik in
Amsterdam Ook toen verkoos
TWO een ander.
Ter Schegget zegt over die beslis
sing van TWO: "Ik heb toen zelf
de conclusie getrokken dat een
kerkelijk professoraat er voor mij
blijkbaar niet in zit. Sindsdien
heb ik ook niet meer gesollici
teerd. Het wekt toch alleen maar
irritaties". Toch speelde de naam
van Ter Schegget bij latere vaca
tures ook weer een rol, aangezien
hij door anderen bij de benoe
mingscommissies werd voorge
dragen.
Reeds in november vorig jaar stond
de benoemingscommissie van de
Amsterdamse faculteit op het
punt het bijltje erbij neer te gooi
en. De commissie was tot de
conclusie gekomen "dat, waar'
geen sprake is van overleg, ver
der praten geen zin heeft". De ar
gumenten van TWO om Ter
Schegget af te wijzen, werden
onaanvaardbaar genoemd. De fa
culteitsraad besloot echter door
te zetten en bracht de kwestie in
de openbaarheid. Rond de argu
mentatie van TWO zou verder het
hele gevecht gevoerd worden.
In juni belegde de hervormde sy
node een vergadering over de
kwestie. Ook toen kwam de ar
gumentatie niet boven tafel. De
synode droeg uiteindelijk het
moderamen (bestuur) op een ge
sprek te beleggen met de leden
van TWO en het bestuur van de
Amsterdamse faculteit. Dit bete
kende dus dat de synode zich op
dat moment niet achter het
standpunt van haar eigen TWO
schaarde.
Bemiddeling
In de loop van het bemiddelingsge
sprek besloot het moderamen
zelf eens de bezwaren van TWO
op een rijtje te zetten. Met dat ma
teriaal buigt de hervormde syno
de zich deze week nog
eens over de kwestie-Ter Scheg
get.
Standpunt van een medestander
van de Doornse predikant: "Als
hij wordt afgewezen en iemand
anders de leerstoel aanvaardt,
diskwalificeert deze zich automa
tisch als ethicus"
Het eerste bezwaar van TWO geldt
de wetenschappelijke kwalitei
ten van Ter Schegget; deze wor
den in twijfel getrokken. "Er is
kritiek op de uitgangspunten van
zijn theologie, waar deze een on
bevooroordeeld lezen van
schriftgegevens in de weg kun
nen staan" Voorts vraagt men
zich af of hij zijn leerlingen leert
zelfstandig kritisch met de stof
om te gaan.
Ook in zijn positie ten opzichte van
de kerk acht men Ter Schegget
ongeschikt. "Zijn belangstelling
is zozeer gericht op een bepaald
deel van de kerk, dat een advi
seurschap van de generale syno
de en de opleiding van toekom
stige dienaren des woords op
weerstand in brede lagen van de
kerk zullen stuiten" Voorts heeft
hij "een stijl van engagement, die
reeds in het verleden herhaalde
lijk tot irritatie heeft geleid. Ge
signaleerd wordt dat niet ieder
een de bijdrage van Ter Schegget
betreurt, maar TWO acht hem
niet de aangewezen persoon
Voordat dr. Ter Schegget stafdocent werd bij de sociale academie "De
Horstin Driebergen ,was hij achtereenvolgens hervormd predikant in
Vreeland en predikant voor buitengewone werkzaamheden op Curagao en
in Berlijn (hier als studentenpredikant). In 1965 werd hij hoofd van de
afdeling cursus- en conferentiewerk van "Kerk en Wereld" in Driebergen.
"voor een zo centrale kerkelijke
plaats als kerkelijk hoogleraar"
Nadat het moderamen deze op
somming van de TWO-bezwaren
heeft gegeven, merkt het nog op
dat in dit soort zaken "geen aan
alle partijen overtuigende argu
menten kunnen worden gegeven.
Dan zou er namelijk uiteindelijk
geen verschil in inzicht kunnen
bestaan, hetgeen in feite over
duidelijk het geval is". Als oplos
sing wordt dan ook aan de Am
sterdamse faculteit voorgesteld
een andere kandidaat voor te
dragen of TWO verder alleen het
werk te laten doen.
Vooroordelen
Bert ter Schegget zelf: "De bezwa
ren zijn eigenlijk terug te voeren
op het punt dat ik bevooroor
deeld zou zijn. Maar welk voor
oordeel is dat dan? Ik denk dat ze
marxisme bedoelen, maar laten
ze dat dan zeggen. Dan zou een
discussie mogelijk zijn geweest.
Want ik bestrijd dat ik het
marxisme als uitgangspunt heb.
Ik ga er wel vanuit dat we dienen
op te komen voor ontrechten en
verdrukten, en dat dat ook het
uitgangspunt in de theologie
dient te zijn. Bovendien vind ik
dat bepaalde elementen van het
marxisme in dat verband te ge
bruiken zijn, maar dat wil niet
zeggen dat ik het marxisme als
uitgangspunt heb".
"Ik ben het bijvoorbeeld helemaal
niet eens met het atheïstische
standpunt van Marx. Daarin ver
schil ik fundamenteel met hem,
ofschoon ik dat atheïsme alles
zins begrijpelijk vind, gezien het
feit dat de kerk in die tijd de'ar
beiders voor de keuze stelde:
christendom of revolutie".
Een van de vragen is of Ter Scheg
get "zijn leerlingen leert zelfstan
dig kritisch met de stof om te
gaan". De tegenvraag zou hier
kunnen luiden of iemand die zelf
vanuit een kritisch standpunt de
Bijbel benadert, zijn leerlingen
eerder leert kritisch te zijn dan
degene die de gangbare lijn volgt.
Pikant detail in dit verband is dat
de lessen van Ter Schegget op de
academie De Horst over het al
gemeen de meeste belangstelling
trekken. Maar meer dan eens
werd het verwijt geuit dat Ter
Schegget te weinig het marxisti
sche standpunt naar voren liet
komen. Overigens heeft de aca
demie zich in een verklaring zeer
lovend uitgelaten over de kwali
teiten van Ter Schegget.
De kandidaat-hoogleraar zelf: "Het
is natuurlijk gebruikelijk dat je
vooringenomenheid verweten
wordt wanneer je van een kri
tisch standpunt uitgaat. Dat ver
wijt krijg je niet wanneer je een
conformistisch standpunt in
neemt. Ik ga ervan uit dat de te
genstelling heer-knecht moet
worden opgeheven. De Messias
zelf heeft zijn leven daar/oor in
gezet. Die keuze gaat niet vooraf
aan het lezen van de Bijbel. Op
grond van mijn ervaringen op
Curasao heeft de Bijbel mij ge
bracht tot het doen van een keu
ze. Van daaruit ben ik ook het
marxisme gaan bestuderen"
Volgens Ter Schegget is het
probleem rond zijn persoon niet
zozeer dat hij links is. "Theologen
mogen best links kiezen. Het
wordt pas moeilijk als het niet
meer een praktische keuze is op
basis van ethische overwegingen,
waarbij de theologie als bijwagen
functioneert, maar als de keuze
teruggekoppeld wordt naar de
theologie zelf. Dan word je van
vooringenomenheid beschul
digd. Ik vind echter dat we niet
kunnen doen alsof het logisch
uit ons theologisch standpunt
voortvloeit dat we nu een gift
doen aan het Patriottisch Front,
terwijl we dat tot voor kort nog
niet deden"
"We hebben geen tijdloze theolo
gie, waaruit we diametraal tegen
overgestelde' standpunten kun
nen afleiden, om dan vervolgens
te zeggen dat dat nu juist een
kwestie van pluriformiteit is. Als
je andere standpunten gaat in
nemen, betekent dat, datje ook in
je theologie moet nagaan waar je
te kort geschoten bent, waar je je
theologie moet bijstellen. Als je
dat niet doet, zal je theologie
Steeds tijdlozer, abstracter, dog
matischer en dus ideologischer
worden"
Liegen
Het specialisme van Ter Schegget
is de ethiek. Velen vinden dat de
ethiek bepaalde antwoorden
moet geven, een bepaalde op
stelling moet voorschrijven.
Ter Schegget bestrijdt dat "De
ethiek moet in de eerste plaats
vragen stellen, zij moet getoetst
worden aan de concrete werke
lijkheid. Aan de hand van die
vraagstelling moet je proberen
tot een verantwoorde positiebe
paling te komen in het dagelijks
leven".
Ter Schegget geeft als voorbeeld
het liegen. Tijdens de oorlog za
ten veel Nederlands hervormden
met de vraag of ze tegen de bezet
ter mochten liegen. Als ze een
onderduiker verborgen hielden,
waren er velen die dat niet tegen
over de bezetter durfden te ont
kennen.
"Dat liegen is een heel duidelijk
voorbeeld. Ik vind dat, als je van
je oorspronkelijke voorschrift
afwijkt, je weer in de Bijbel moet
kijken hoe dat dan te rijmen is.
Staat er in de Bijbel dat je niet
mag liegen? Nee. Er staat gij zult
geen valse getuigenis spreken te
gen uw naaste. Je kunt dan zeg
gen: nood breekt wet, God ver
goedt het wel, maar dat is 'n half
zachte benadering. Nee, je moet
terug naar je theologie; wat zegt
de Bijbel nu precies.
In feite staat er je mag niet zo spre
ken, dat je naaste eraan kapot
gaat. Blijft dan weer de vraag: wie
is je naaste. Dit maakt duidelijk
datje de uitspraken van de Bijbel
alleen goed kunt hanteren als je
ze niet van de werkelijkheid los
maakt, als je ze plaatst in de ver
houding van onderdrukker-on
derdrukte. Alleen dan kun je vol
gens mij tot een ethisch verant
woord standpunt komen"
HOOGLERAARSKWESTIE.
Het synodebestuur (modera
men) van de Hervormde Kerk
zal zowel met zijn commissie
Theologisch Wetenschappelijk
Onderwijs als met de faculteits
raad van de theologische facul
teit van de Universiteit van Am
sterdam gaan praten over de nog
steeds niet opgeloste problemen
rond de vervulling van de vaca
ture-Strijd (kwestie-Ter Scheg
get). Het zal in deze gesprekken
verder ingaan op wat het in een
brief aan de beide colleges al
eerder als zijn verwachting uit
sprak. Namelijk dat óf de Am
sterdamse faculteitsraad nieu
we kandidaten noemt óf het ini
tiatief overlaat aan de commis
sie TWO, hetgeen in overeen
stemming is met de procedure
die tussen de Hervormde Kerk
en de Amsterdamse theologi
sche faculteit voor de benoe
ming van een kerkelijk hoogle
raar is afgesproken.
Prof. Beker, lid van de Amster
damse benoemingscommissie,
smeekte de synode in een emo
tioneel betoog toch iets aan deze
zaak te doen. Hij meende dat aan
beide kandidaten (Ter Schegget
en Bakker) groot onrecht ge
schiedt en dat hun politieke op
stelling bepalend is voor de af
wijzing door TWO. Ook zou het
gaan om een afwijzing van hun
theologie, waar er sprake is van
een verstrengeling van dogma
tiek en ethiek. Heeft het synode-
bestuur, zo vroeg prof. Beker,
diep genoeg het standpunt van
Amsterdam gepeild?
De voorzitter van de synode, ds.
Spilt, antwoordde, niet de in
druk te hebben dat deze theolo
gie bij de commissie Theolo
gisch Wetenschappelijk Onder
wijs op verzet stuit. Hij zegde
toe met prof. Beker te zullen
praten over wat deze ter syno
devergadering had gezegd. De
synode had er geen behoefte aan
op deze verklaring nog te reage
ren, zodat de discussie die drie
uren had geduurd, kort na mid
dernacht kon worden afgeslo
ten.
Beroepingswerk. Hervormde
Kerk: beroepen te Oldebert (Gr.)
L. Wieringa Eefde, te Gorssel C.
Waardenburg Oisterwijk, te
Alblasserdam J. den Olde Rot
terdam-Zuid, te Hoogeveen J.
van Hartingsveld Deventer; aan
genomen naar Eek en Wiel G. J.
Overgaauw Valkenburg (ZH),
naar Tienhoven (U.) kandidaat J.
F. Oosterom Utrecht, naar Wijn
gaarden kandidaat J. Veldhuij-
zen Veenendaal, naar Grijpskerk-
Visvliet kandidaat G. W. van der
Brug aldaar; bedankt voor
Utrecht. J. Koppenhol Huizen,
voor Leeuwarden P. Vroeginde-
wey. Geref. Kerken: aangeno
men naar Wolfaartsdijk (Z.) kan
didaat D. Stolk aldaar. Geref.
Kerken Vrijgemaakt: bedankt
voor Spakenburg, Assen en Ber-
kel P. Schelling Middelburg. Ge
ref. Gemeenten: bedankt voor
Sint Annaland A. Moerkerken
Nieuw-Beyerland.
ÏPrivé-bekentenis
■JIêH Ê&A van's werelds
nieuwste
roek-idool.
Hoe zij verslaafd
raakte aan
verdovende
middelen en
Jf hopeloos verlaten een oplossing koos...Een
♦onthutsend gesprek bij haar thuis in New York
Is reuma nu te genezen!
J Jubel en verguizing voor de nieuwe
T Hongkong-pii.
J« Gratis behandeling in de Sow|Ct-Ume. En
nog veel meer nieuws over de strijd tegen
J volksziekte nummer één.
ARCHIE BUNKER huilt om zijn zoon.
Artsen vechten voor het leven van de 16-
jarige HUGH
Hollywoods sensationele romance.
JOHN
TRAVOLTA
is
verliefd op
LIZA
MINNELLI'I
De angstige nachten van RAMSES SHAFFY
Eindelijk is het raadsel ontsluierd.
Waarom CHRISTINA ONASSIS
werkelijk met SERGE KAUZOV trouwde.
PRINSES IRENE-.Gelukkig in haar nieuwe
huis. Maar een droom ging in rook op...
Drama:
KO VAN DIJK's
vijfde vrouw verdween
spoorloos.
LA DEUTEKOM zingt
in CALLAS' jurk.
Hoe ROB DENIJS
zijn huwelijk redde
Voor de wintersport:
Volledige kuur
ski-gymnastiek
Overal te koop, f.1,i
of, bel even voor een abonnement:
020-585.3190
Registeraccountants
Alkmaar Beverwijk 's-Gravenhage Hoorn Zaandam
Amsterdam Doctinchem Haarlem Leiden Zutphen
Arnhem Ldc Hoogeveen Purmerend
In onze vestiging Leiden is plaats beschikbaar
voor een
die studeert voor of de studie zal aanvangen voor
REGISTERACCOUNTANT of voor het S.P.D.
In ons kantoor hebt U de mogelijkheid de ervaring op
te doen die de studie interessanter zal maken en de
slagingskans vergroot.
Geïnteresseerden worden uitgenodigd contact op te
nemen met ons kantoor, Zeemanlaan 22A,
telefoon 071 -14 67 46.
voor de avonduren (part-time) voor diverse
schoonmaakwerkzaamheden omg. Zoeter-
woude, Leiden en Katwijk.
Inl. op donderdagavond 23/11 1978 van
16.30-19.30 uur bij Cemsto b.v., Papen
gracht 7a Leiden.
VOOR AL UW PLAAT- EN SPUITWERK
St. Aagtenstraat 14, Leiden, tel. 125709.
Geld nodig voor een nieuwe bromfiets,
fiets of een extra zakcentje? e.d. Neem
dan een krantenwijk bij het Leidsch
Dagblad.
gevraagd voor Leiden, Leiderdorp en
Oegstgeest.
Boven de 15 jaar. Hoge beloning.
Aanmelden bureau Leidsch Dagblad
Witte Singel 1 te Leiden of tel.
071-144941 tst. 141 en vragen naar
Dhr. J. Werk.
direct industrie werk voor:
productiemedewerkers
voor verschillende afdelingen bij een bedrijf in Sassen-
heim. Hele dagen, voor een langere periode.
magazijnbediende
voor eenvoudig sorteerwerk bij een bedrijf in Leiden. Hele
dagen, voor ongeveer 1 week.
magazijnbedienden
voor een onderdelenmagazijn bij een bedrijf in Alphen a/d
Rijn. Hele dagen, voor een langere periode.
Ook voor ander tijdelijk industrieel of huishoudelijk werk,
bel of kom naar:
~ir randstad uitzendbureau
Leiden, Kort Rapenburg 6. tel. 071 - 14 65 46.
Alphen, Groenoord 76. 01720 - 4 55 00
(tussen 14.00 en 17.00 uur).
Katwijk,Cleyn Duinpark 12, 01718-7 12 15
(tussen 14.00-17.00 uur).
