Belgen op onze stellingen
Tuinders
willen
best
meteen
'illegaal'
in zee
90.000
vacatures is
niemand te vinden
WÜJJfl
Werkgeversvoor
In glastuinbouw 1000
man zo te plaatsen
ZATERDAG 11 NOVEMBER 1978
PAGINA 23
DEN HAAG - In Zweden kan het
gebeuren dat tegen een on
derwijzeres die geen werk kan
vinden, wordt gezegd: „Joh, op
de hoek staat een patatkraam,
en daar hebben ze nog een ver
koopster nodig. Ga dat maar
eens doen". De onderwijzeres
moet die baan dan accepte-
Zo gaat dat toe als de arbeids
markt sterk aan overheidsre
gels wordt gebonden. Als ie
dere werkloze iedere beschik
bare baan maar heeft te ne
men, dan bestaat het
probleem van de onvervulba
re arbeidsplaatsen niet meer.
Zo eenvoudig ligt dat.
Directeur arbeidsmarktbeleid
drs. P. H. Gommers van het
ministerie van sociale zaken
zegt dan ook: „Het probleem
van de moeilijk op te vullen
vacatures kan worden opge
lost door het vrijc-marktsys-
teem bij de vraag en aanbod
van arbeid los te laten, en te
gaan reguleren. Het is natuur
lijk de vraag of dat een ideale
oplossing is".
De afgelopen weken hebben
weer eens sterk onder de aan
dacht gebracht dat in ons
land, met zijn 210.000 werklo
zen, voor een groot aantal
baantjes geen mensen zijn te
vinden. Werkgeversvoorzitter
Chris van Veen schatte on
langs het tptale aantal onver
vulbare arbeidsplaatsen op
90.000.
Voorbeelden
Een paar voorbeelden van de
laatste tijd die aangeven dat
er nog heel wat banen op men
sen wachten:
- Tornado in Etten-Leur liet de
pers onlangs weten te sprin
gen om ten minste 40 werkne
mers.
- Bij de Edese betonfabrikant
Fluit werden pas geleden 13 il
legale arbeiders aangetroffen.
Fluit: „Dat komt doordat ik
gewoon niet aan mensen kon
komen". Na alle publiciteit is
hij nu uit de zorgen: maar
liefst 70 mensen kwamen bij
hem solliciteren.
- Er moeten mensen uit het bui
tenland worden gehaald om te
kunnen voldoen aan de toe
nemende vraag naar operatie
assistenten die zijn gespecia
liseerd in hartchirurgie.
- Uit het buitenland, met name
België, Engeland en Ierland,
komen de bouwvakkers die in
ons land niet meer zijn te vin
den. Alleen al bij het bevol
kingsregister van Rotterdam
worden per week tientallen
Ierse en Engelse timmerlieden
en metselaars ingeschre
ven.
- In Rotterdam gonst het van de
geruchten over de koppelba
zen die weer de kop opsteken.
De chemie, de haven en de me
taal kunnen anders niet aan
hun produktie komen.
- Bij vele stations van de Neder
landse Spoorwegen liggen
folders waarin de reizigers
wordt aanbevolen te sollicite
ren als conducteur.
- Boven het Rijnmondgebied
wordt met reclamevliegtuig
jes werk aangeboden.
Zwart
Als we aan deze lijst, die gemak
kelijk met veel meer voor
beelden kan worden aange
vuld, ook nog eens de gedenk
waardige woorden van oud
minister Langman toevoegen,
die onlangs stelde dat de hoe
veelheid zwart betaald werk
in ons land overeen komt met
200.000 arbeidsplaatsen, dan
ontstaat een toch wel opmer
kelijk beeld.
Het is dit beeld, waar voorzitter
C. van Veen van het Verbond
van Nederlandse Onderne
mingen (VNO) op doelde, toen
hij onlangs zei te vinden dat
het probleem van de onver
vulbare arbeidsplaatsen „een
belangrijk punt van overleg
moet zijn in het komende
overleg tussen regering en so
ciale partners".
Waar zitten precies de knelpun
ten? Directeur dr. J. H. J.
Crijns van het VNO somt op:
„Die zitten met name in de
bouw, de chemie, de tuinbouw
in het Westland en in het am
bacht". In de bouw zou het
gaan om 30.000 arbeidsplaat
sen, en het hoofdbedrijfschap
ambacht meldt over vorig jaar
34.600 niet-vervulde ba
nen.
Het gevolg: in die sectoren waar
een tekort aan arbeidsplaat
sen bestaat, rijzen de lonen de
pan uit. Dr. Crijns schat: „In
de sectoren waar deze span
ningen optreden, liggen de sa
larissen 30 tot 60 procent te
hoog".
De werkgevers vinden dat een
van de oorzaken van het
probleem ligt in de geringe
mobiliteit van de werkne
mers. Anders gezegd: men zou
eerder bereid moeten zijn an
dersoortig werk te accepteren.
Ook de geografische mobili
teit zou groter mogen zijn.
Dus: verhuizen naar de plaats
waar werk is.
Crijns vindt verder dat het be
grip „passende arbeid" te
stringent wordt gehanteerd.
Door Henk Dam
Zonder buitenlandse werknemers zou de glastuinbouw ten dode zijn opgeschreven
Thans is het zo dat werklozen
alleen hen passend werk hoe
ven te accepteren. Crijns: „En
zo krijg je, dat voor een
nieuwbouwschilder werk als
onderhoudsschilder niet pas
send is".
Procedure
Directeur arbeidsmarktbeleid
bij sociale zaken Gommers be
strijdt deze visie. „Het
probleem is niet dat je het be
grip 'passende arbeid' moet
verruimen. Het gaat er veel
meer óm dat je de procedure
rond het accepteren en weige
ren van passende arbeid ver
eenvoudigt.
Kijk, er wordt dus een korting
toegepast op de sociale uitke
ring van iemand als deze pas
send werk weigert. Wat is pas
send werk? Daar zijn in het
verleden rechtszaken over
geweest, en zo is een jurispru
dentie ontstaan waarmee we
aardig uit de voeten kunnen.
Die is helemaal gesystemati
seerd".
Wil je een rechtszaak winnen
van iemand die passend werk
weigert, dan moet daar heel
wat voor gebeuren. In de eer
ste plaats moet de werkgever
het melden als iemand pas
sende arbeid weigert. Dat ge
beurt veelal niet.
Doet de werkgever het wel, en
meldt hij de weigering bij het
arbeidsbureau, dan moet het
arbeidsbureau dat weer aan
de betrokken bedrijfsvereni
ging doorgeven. Die bedrijfs
vereniging moet daar dan
weer zelfstandig op reageren.
Komt er een rechtszaak van,
dan moet die werkgever van
het begin van de lijn getui
gen".
Drs. Gommers: „Wat er dus zou
moeten gebeuren, is dat je die
procedure vereenvoudigt, zo
dat makkelijker en eerder kan
worden vastgesteld wanneer
iemand passend werk weigert.
Voor die procedureverande
ring worden in Bestek '81 aan
zetten gegeven".
Als Gommers filosofeert over de
onvervulbare arbeidsplaat
sen, gaat hij een geheel andere
richting uit dan de werkge
vers. Voor hem ligt de oorzaak
van het probleem in de eerste
plaats in het lage rendement
van het gemiddelde be
drijf.
Het moeizame werken van de
arbeidsmarkt is volgens Gom
mers in de eerste plaats een
weergave van de algehele
economische problematiek
waarvoor ons land is ge
plaatst. „Er zijn veel bedrij
ven die maar net uit hun kos
ten komen.
Kieskeurig
Factoren die een arbeidsplaats
moeilijk vervulbaar maken,
zijn volgens Gommers: "onre
gelmatig werk, erg eentonig
werk, buiten werken en zware
lichamelijke arbeid". In die
opzichten zouden werknemers
minder kieskeurig kunnen
worden. Maar aan de andere
kant vindt Gommers dat
sommige bedrijven ook wel
minder selectief zouden mo
gen zijn. „Er zijn bedrijven die
zeggen: een man boven de 40
komt er bij mij niet in. Dat
vind ik geen norm".
Over de door werkgevers gesig
naleerde geringe geografische
mobiliteit van de werknemers
zegt Gommers: „Maar dat
zelfde geldt ook voor de be
drijven. Veel ondernemingen
zijn streekgebonden en zitten
op een plaats waar onvol
doende aanbod van arbeid is.
En dat terwijl ze produktie-
technisch helemaal niet aan
die streek zijn gebonden.
Een visfileerderij kan overal
zitten, desnoods op de Veluwe.
Als een bedrijf daar wel men
sen zou kunnen vinden en in de
eigen streek niet, waarom dan
niet verhuizen? Dat vraagt
niet zulke hoge investeringen,
en dan zijn er bovendien nog
vestigingspremies die gaan
gelden".
POELDIJK-Een aardig kadertje voor de
voorpagina was dat laatst. Dat bericht
van die illegale werknemers, die in Den
Haag onder de banken van de bus do
ken toen er een politieauto langs kwam
rijden. Dat was niet zo handig, want zo
verraadden ze zichzelf en werden ze op
gepakt.
De onfortuinlijke buitenlanders waren met de
streekbus op weg naar het Westland. de glazen
stad. Daar is werk. Wie nu in deze streek rondrijdt,
ziet kleine groepjes Turken en Marokkanen langs
de kassen gaan. Want veel tuinders willen best
met een illegaal in zee.
Dat komt doordat ze hun vacatures niet anders
kunnen opvullen, zo leggen voorzitter A. J. Kou-
wenhoven en vice-voorzitter J. H. J. Reincke van
de Stichting Personeelsvoorziening Westland uit.
Want het valt niet mee om mensen te vinden die
tomaten en rozen willen plukken.
Het arbeidsprobleem in het Westland dateert niet
van vandaag of gisteren. Al in 1962 riepen de tuin
ders een commissie in het leven, die tot doel had:
personeelswerving. Die eerste jaren werden
werknemers vooral uit het noorden van het land
gehaald.
Toen het steeds moeilijker bleek Nederlanders voor
een carrière in de kassen te interesseren, werd
omgeschakeld naar het buitenland. In Marokko
en Turkije werd naarstig naar arbeidskrachten
gezocht, en met succes.
Nu nog zijn 1100 buitenlandse werknemers legaal in
het Westland bezig, maar dat is te weinig. Sinds
het ministerie van sociale zaken geen toestem
ming meer gaf om rond de Middellandse Zee te
werven, staken de problemen voor de tuinders de
kop weer op.
Om het in de woorden van Van Kouwenhoven te
zeggen: „De tomaat heeft op èèn dag zijn ideale
plukrijpheid, en dan moet hij eraf. Een tuinder
kan toch niet zeggen: ik laat mijn oogst hangen?"
Om kort te gaan: van illegale buitenlandse werk
nemers wordt op grote schaal gebruik gemaakt,
omdat er geen andere mensen te vinden zijn.
Reincke en Van Kouwenhoven kunnen niet zeggen
hoeveel illegalen er in het Westland werkzaam
zijn. „Dat zou een slag in de lucht zijn. Er wordt
inderdaad met illegalen gewerkt, maar voor hen
wordt in bijna alle gevallen sociale lasten en pre
mies betaald".
Een jaar geleden werd de commissie die zich bezig
hield met personeelswerving - inmiddels in een
stichtingsvorm gegoten - op een breder vlak ge
plaatst. De veilingen doen nu ook mee en betalen
een gedeelte van de onkosten die worden ge
maakt om mensen te krijgen.
Reincke: „Dat is omdat de onopvulbare vacatures
het belangrijkste probleem zijn waar wij hier mee
zitten". Hij schat dat als er een goed aanbod van
werkkrachten zou zijn, er in de kassen zonderal te
veel moeite duizend man zouden kunnen worden
geplaatst.
„En die duizend man zouden hier op jaarbasis kun
nen werken, dus niet alleen in het seizoen. Het is
nu zo, dat er hier ontzettend veel wordt overge
werkt. Veel tenenloperij dus. Hele gezinnen wor
den ingeschakeld. Zestig tot zeventig uur per
week is regel".
Van Kouwenhoven vult aan: „En door de omscha
keling van groenten op bloemen neemt de vraag
naar mensen nog steeds toe". Hoe het komt dat zo
weinig mensen in de kassen willen werken? Vol
gens Reincke en Van Kouwenhoven doet de
aloude spreuk „onbekend maakt onbemind" hier
ten volle opgeld.
„Er is veel onbekendheid met ons soort werk. En
daarom i#s het goed, te benadrukken dat het niet
echt zwaar is. Het zware werk wordt door de ma
chines gedaan. Met de grond kom je nauwelijks in
aanraking, dus vuil word je ook al niet. Kou en nat
werk kennen we niet meer. De achterstand die we
bij de cao hadden, is ingelopen. Die cao voorziet in
een normale werkweek van 40 uur. Voor dag en
dauw opstaan hoeft ook al niet meer", zo somt
Reincke op.
Van Kouwenhoven: „Vanuit het verleden zitten we
opgescheept met het imago dat de tuinbouw
heeft. Maar de glastuinbouw is eigenlijk geen
agrarisch gebeuren meer; het is een industrie ge
worden".
Oplossingen voor de problemen? Een hoger loon is
dat volgens de heren Reincke en Van Kouwenho
ven niet. „We zitten al erg hoog met onze cao, en
we moeten natuurlijk wel concurrerend kunnen
blijven werken. Bovendien zou het ministerie van
sociale zaken dat vermoedelijk niet eens toestaan,
gezien het landelijke loonbeleid".
Mogelijkheden ziet de Stichting Personeelsvoor
ziening Westland wel in verruiming van het be
grip „passende arbeid", en bij de jeugd. „School
verlaters zouden hier in een tijdelijk dienstver
band moeten kunnen werken, waarbij het ar
beidsbureau dan voor hen de kans op een kan
toorbaan blijft open houden".
Heil wordt ook verwacht van scholingsprogi'am-
ma's. „De eerste draaien nu".
UTRECHT - Pas nog is bij een
bouwwerk in Zuid-Nederland
de Belgische vlag gehesen toen
het hoogste punt was bereikt.
Dat was omdat er bijna uit
sluitend Belgische bouwvak
kers aan hadden meegewerkt.
Nederlanders waren immers
niet te vinden?
Voorzitter S. J. van Eijkelen-
burg van het Algemeen Ver
bond Bouwbedrijf (AVBB).
waarin de werkgevers in de
bouw zijn verenigd, haalt het
voorbeeld lachend aan. Het is
een voorbeeld van het gigan
tische tekort aan bouwvak
kers in ons land.
Van Eijkelenburg: ,J9at tekort
aan vooral vaklieden is op het
ogenblik groter dan het ooit
geweest is. De bouw zou nu zo
30.000 mensen kunnen ge
bruiken. Maar die zijn er niet
en moeten dan maar uit lan
den als België, Ierland en En
geland worden gehaald".
Als er één arbeidsmarkt de laat
ste jaren aan grote schomme
lingen onderhevig is geweest,
dan is het wel die van de
bouw. Een tekort aan mensen
was er, toen aan het eind van
de jaren '60 de woningnood
drastisch werd aange
pakt.
In die tijd werd het tekort aan
huizen opgevuld door serie-
bouw en systeembouw toe te
passenDit soort bouw is rela
tief gemakkelijk en verloopt
snel. Vandaar dat er steeds
minder uren nodig waren om
eenheden af te krijgen. En
daarom liep de vraag naar
mensen weer terug.
De grote uittocht kwam in de
beginjaren '70. zo ongeveer tot
1975 aan toe. In de bouw zat
geen brood meer, er waren
mensen over en die gingen
dan maar weg
De besten - vaklieden ais tim
merlieden en metselaars -
vonden het eerst een plaats.
Doorgaans ging het hier om
werk bij de overheid, in de
quartaire, dienstverlenende
sector dus. Voorzitter D. van
Commenee van de Bouw- en
Houtbond CNV: ,£o gingen
10- tot 20.000 mensen per jaar
weg".
Deze vaklieden kwamen niet te
rug toen de bouw in 1976 weer
ging aantrekken. En juist aan
vaklieden begon het tekort te
ontstaan. Dat kwam doordat
van de systeembouw werd
overgegaan op het bouwen
van eengezinswoningen. Wo
ningen bovendien met een
grote diversiteit.
Van Commenee: ,JEr zijn nu
projecten met huizen die on
derling weer bijna allemaal
verschillend zijn. Dan moetje
bij èèn project bijvoorbeeld 27
verschillende kapconstructies
maken. Bij seriebouw lag dat
eenvoudiger. Daar paste je
een zelfde constructie bij hon
derden huizen tegelijk
toe".
Het maken van 27 kapconstruc
ties veronderstelt een wat je
noemt doortimmerd vakman
schap. De mensen die ze moe
ten maken, moeten bijvoor
beeld van tekening kunnen le
zen. Dat moeten ook de bouw
vakkers kunnen die zich met
de technisch gecompliceerde
vernieuwbouw bezighou
den.
Van Eijkelenburg: ,JDoordat er
nu anders gebouwd wordt
dan enkele jaren terug, ligt
het aantal uren dat je nodig
hebt 30 procent hoger. Meer
uren dus en minder vakmen
sen. Geen wonder dat wat er
nog op de arbeidsmarkt
rondloopt, zijn eisen op
schroeft. En aan de andere
D. van Commenee:
..'Zo gingen 10 tot 20.000 men
sen per jaar weg'...
kant willen de werkgevers
voor een goede vakman ook
steeds meer betalen".
Door die salarissen worden de
bouwkosten steeds hoger. De
voorzitter van het AVBB: ,£)e
produkten worden bovenma
tig in prijs verhoogd en zijn
voor velen onbereikbaar. Zo
ontstaat woningnood. De
lijsten woningzoekenden
groeien enorm; 350.000 men
sen zoeken een woning. Dat
zegt toch wel wat.
Wij hebben voorspeld dat dit
zou gebeuren. Het begint erop
te lijken dat, wil je de wo
ningnood keren, we weer te
rug moeten gaan naar de se
riebouw".
Van Commenee is niet zo som
ber. ,Jk maak me sterk dat we
toch wel 110.000 woningen per
jaar kunnen halen. Bij de
zwaar gesubsidieerde wonin
gen zou de diversiteit aan de
buitenkant wel wat minder
mogen. Want het gaat vooral
om de buitenkant - woonom
geving noemen ze dat. Vaak
wordt daarbij op de binnen
kant beknibbeld. Goedkopere
kozijnen en zo.
Dat zou wel minder kunnen dus,
maar dat neemt niet weg dat
we niet terug moeten naar de
seriebouw. Ik geloof ook dat
de maatschappij dat niet zou
aanvaarden.
Dat er in de bouw voor 30.000
mensen werk zou zijn, gelooft
hij niet zo. De geregistreerde
vraag bij de arbeidsbureaus
bedraagt momenteel ongeveer
15.000. Daar staat tegenover
dat bijna 11.000 mensen voor
de bouwsector als werkloze
staan ingeschreven, onder
wie 8000 voor de woning
bouw.
Hoe is dat nu toch mogelijk, bij
zoveel werk? Van Eijkelen
burg: „Van de werklozen in de
bouw moet je je afvragen of
die nog wel tot die sector beho
ren. Er zitten erbij die ooit
eens twee weken in de bouw
hebben gezetenGa je schonen,
dan blijft er haast niemand
En van die mensen is er dan nog
een aantal dat niet wil wer
ken. Het is nu eenmaal zo, dat
het aantal mensen dat meent
niet te hoeven werken, steeds
groter aan het worden is. De
normvervaging gaat zo ver,
dat de actieve zich haast niet
meer kan veroorloven actief te
zijn".
Van Eijkelenburg knoopt hier
de conclusie aan vast: Jk wil
er niet voor pleiten dat de uit
keringen worden verlaagd -
daar tref je alleen maar de
echte werklozen mee - maar er
moeten wel maatregelen ko
men opdat iemand die kan
werken, dat ook doet. Het be
grip 'passende arbeid' moet
ruimer worden geïnterpre
teerd, bijvoorbeeld"
Van Commenee heeft een andere
kijk op de werkloze bouwvak
kers, en weet zich gesteuna
door een onderzoek onder
auspiciën van het ministerie
van sociale zaken, .dat on
langs is afgerond en dat bin
nenkort zal worden gepubli
ceerd.
„Voor de woningbouw hebben
we dus bijna 8000 werklozen.
Daar gaat 10 procent van af,
zo is uit het onderzoek geble
ken want dat zijn de werkloze
bouwkundigen, mts'ers en
hts'ers bijvoorbeeld. De overi
ge 90 procent bestaat uit echte
bouwvakkers.
Nu blijkt uit het onderzoek dat
van die groep een aantal niet
meer overal inzetbaar is
vanwege hun gezondheid, dat
anderen qua mentaliteit
moeilijk te accepteren zijn, en
verder bestaat de groep
werklozen voor het grootste
gedeelte uit ongeschoolden en
niet-vaklieden.
Maar de vraag betreft nu juist
vaklieden. En van de groep
ongeschoolden is maar een
klein deel om te scholen tot
vakman. De mensen hebben
nu eenmaal hun grenzen. Het
probleem is dus, dat vraag en
aanbod uiteenlopen. Je moet
dus niet gelijk aan onwil
gaan denken", aldus Van
Commenee.
Van Eijkelenburgs opmerking
dat de salarissen van vaklie
den te hoog zijn geworden,
omdat deze mensen zo schaars
zijn geworden, wil hij ook van
kanttekeningen voorzien.
>fJe moet je wel eerst afvragen of
de cao voor vakmensen niet
kunstmatig laag is gehouden.
In feite liggen de salarissen 20
tot 25 procent te laag. Met wat
de werkgevers nu boven de
cao uitbetalen, doe je dus niet
meer dan de schade inha-
