Besluit Aantjes
allerwegen als
juist beoordeeld
Buitenland haalt zelfs
zaak-Greet Hof mans op
Naturalisatie is
sinds 1953
mogelijk bij KB
WV.T
NMOLGA
Gift aan Patriottisch
Front uit solidariteit
WOENSDAG 8 NOVEMBER 1978
PAGINA V
Van ond-SS'ers
PARIJS-BONN-BRUSSEL GPD-
Ook in de ons omringende landen
is vrij veel aandacht besteed aan
wat de "affaire-Aantjes" wordt
genoemd. Vooral in Frankrijk,
waar de herinneringen aan de
Duitse bezettingstijd weer waren
opgelaaid door het interview in
L'Express met de vroegere com
missaris-generaal voor jodenza
ken, Darquir de Pellepoix, werd
in dagbladen en voor de tv ruim
plaats ingeruimd voor berichtge
ving over Aantjes. De Pellepoix
had verklaard dat de cijfers over
door de nazi's vermoorde joden
vervalsing en propaganda wa
ren.
Het invloedrijke dagblad Le Monde
plaatst een artikel van zijn Ne
derlandse correspondent op de
voorpagina onder de titel
"Schandaal in Holland". De
avondprogramma's van de tele
visie besteedden grote aandacht
van Aantjes' val. Op het eerste
televisienet was gisteravond een
filmfragment te zien waarin
Aantjes zijn schuld bekende en
zijn aftreden bekendmaakte.
DEN HAAG (GPD) - De be-
slissing van CDA-fractie-
leider mr. Wim Aantjes
om met onmiddellijke in
gang al zijn politieke
functies neer te leggen, is
gisteren in politiek Den
Haag allerwegen als juist
beoordeeld. In de reacties
van alle politieke partij
en wordt gesteld dat Aan
tjes, vooral omdat hij een
misstap heeft begaan
door de feiten over zijn
oorlogsverleden te ver
zwijgen, geen andere weg
meer openstond.
Daarnaast is in politiek Den Haag
een discussie ontstaan over de
vraag waarom deze zaak juist nu
aan de orde is gesteld. Sommigen
zeggen dat rechtse kringen bin
nen het CDA op deze manier van
de lastige fractieleider hebben
willen afkomen. Anderen wijzen
geruchten over opzet zonder
meer van de hand. Binnen het
CDA. maar ook bij andere partij
en, valt te horen dat mede over
het waarom van de onthullingen
op dit moment duidelijkheid
dient te komen.
Overigens overheerste gisteren in
de politiek reacties geschoktheid
over de onthullingen. Men is in
Den Haag nogal verbaasd dat een
zo vooraanstaand politicus zulke
belastende gegevens over zijn
verleden zo goed verborgen heeft
kunnen houden.
De Tweede Kamer zal volgende
week, vermoedelijk op dinsdag,
een speciaal debat wijden aan de
zaak-Aantjes. Daarin zal de brief
waarin alle gebeurtenissen rond
de - nu voorihalige - CDA-leider
werden medegedeeld, centraal
staan. Een speciale commissie
onder voorzitterschap van Twee
de-Kamervoorzitter dr. Anne
Vondeling zal ter voorbereiding
daarop het kabinet om nadere in
lichtingen vragen
Aantjes maakte gisteren op een
persconferentie in Den Haag be
kend dat hij al zijn politieke func
ties neerlegt. De CDA-top eh een
deel van de fractie hadden hem
gevraagd toch aan te blijven, al
was het 'alleen maar in afwach
ting van verdere onderzoekin
gen. Men wilde de schijn vermij
den dat hij door te vertrekken
schuld zou lijken te bekennen.
Debat
Aan het begin van de Tweede-Ka
mervergadering gisteren pro-
Buikema (AR)
wellicht naar
Tweede Kamer
DEN HAAG (GPD) - De Hengelose
ARP'er mr. J. Buikema (34)
wordt waarschijnlijk de opvolger
van mr. W. Aantjes als CDA-
Tweede-Kamerlid. De heer Bui
kema. gerechtsauditeur en
plaatsvervangend voorzitter van
de Raad van Beroep in Zwolle, zal
over die opvolging op korte ter
mijn een gesprek hebben met
ARP-voorzitter Hans de
Boer.
„Ik zal me nog nader beraden over
een baan als Tweede-Kamerlid.
Het is wel heel onverwacht ge
komen en ik heb door mijn per
soonlijke omstandigheden nogal
wat bedenkingen", zei mr. Bui
kema, die sinds 1973 in Twente
woont. Die persoonlijke omstan
digheden hebben betrekking op
een mogelijke promotie.
In artikelen en uitzendingen van
gisteravond over de affaire-Aan
tjes wordt voorgesteld alsof ons
land van de ene verschrikkelijke
crisis in de andere valt. Allereerst
wordt natuurlijk herinnerd aan
de Lockheed-affaire en de rol die
Prins Bernhard daarin speelde.
Sommigen gaan echter zo ver om
de affaire-Greet Hof mans nog op
te rakelen. Waar tot gisteravond
nog niemand in Frankrijk aan
had gedacht was de zaak-Menten
Foto's tonen Aantjes met de handen
voor het gezicht geslagen en tele
visiefragmenten laten Aantjes
zien terwijl hij in glorierijker da-
beerde de communist Wolff de
Kamer zover te krijgen dat nog
dezelfde dag een spoeddebat
over de zaak gehouden zou wor
den. Kamervoorzitter Vondeling
had even daarvoor aangekondigd
dat een bijzondere commissie
zou worden ingesteld, maar dat
was voor de CPN niet voldoende
VQlgens Wolff wekt de instelling
van een commissie buiten de
Kamer de indruk dat de zaak in
de doofpot wordt gestopt. Ka
mervoorzitter Vondeling maakte
daar echter groot bezwaar tegen
en werd daarin door alle fractie
voorzitters bijgevallen.
Dp voorstel van waarnemend
PvdA-fractieleider Van Thijn
werd besloten dat op korte ter
mijn tot een debat gekomen zou
worden. De bijzondere commis
sie moet dit debat voorbereiden
door nadere vragen aan de rege
ring te stellen en eventueel nood
zakelijke gegevens op tafel te
brengen. Hij benadrukte dat het
om een zakelijke discussie moet
gaan en dat niet allerlei emoties
de bovenhand dienen te krijgen.
Ook de fractieleiders Rietkerk
(VVD), Terlouw (D'66) en Bec
kers (PPR) konden zich in die
opvatting vinden. Alleen de
PSP'er Van der Spek en Boeren-
kamerlid Koekoek steunden het
voorstel van de CPN voor eën
spoeddebat.
ADVERTENTIE
"V
De nieuwe
bont kollektie
van
Lambert De Jong,
groots en
prijzenswaardig!
Korte mode, lange mode. in
alle gevallen de mode van nu.
Kreaties in edelbont en
kreaties die passen bij ieders
beurs, o.a. veel sportieve
modellen in modieus
konijnebont. Bont bij
Lambert de Jong, erg veel
gen druk doende is en voor de
Fransen onbegrijpelijke woorden
spreekt. De uitspraak van zijn
naam wekt de indruk alsof we te
maken hebben met een kruising
tussen het Nederlandse kaasmeis
je en een Spaanse stierenvechter-
"Antjés".
In Bonn wordt in christen-demo
cratische kringen gezegd dat de
beslissing van Aan tjes om zich uit
de politiek terug te trekken een
juiste is. Hiermee heeft de chris
ten-democratische fractieleider
ook voor zijn partij het beste ge
daan, wordt geredeneerd. De na
druk wordt gelegd op het aspect
De commissie is gisteravond al
voor het eerst bijeengekomen. Zij
is samengesteld uit 23 leden.
Voorzitter is dr. Vondeling en
verder hebben vrijwel alle frac
tievoorzitters en de juridische
specialisten van de politieke par
tijen uit de Kamer in de commis
sie zitting. De belangrijkste
CDA'er is de tijdelijke fractielei
der Lubbers. Andere leden zijn
onder meer Den Uyl. Rietkerk,
Terlouw en Wolff. Naast de 23 le
den zijn nog 20 plaatsvervangers
aangewezen.
Het ligt in de bedoeling dat de
commissie binnen enkele dagen
al tot een afronding van de be
raadslagingen komt. Morgen
moeten de fracties hun vragen
over deze zaak gereed hebben.
Het kamerdebat over de zaak-
Aantjes kan dan volgende week
dinsdag plaats hebben.
Gefaald
De keuze die Aantjes uiteindelijk
maakte werd door vrijwel ieder
een juist geacht. Pvd A-leider Den
Uyl zei op Schiphol, waar hij
aankwam na een bezoek aan Ca
nada, dat Aantjes dit besluit niet
genomen zou hebben als de be
schuldigingen niet juist zouden
zijn. "Aantjes heeft ernstig ge
faald", aldus de oppositieleider.
Hij voegde er aan toe de hele zaak
met ontzetting te hebben erva
ren. "Ik zie dit als een menselijk
drama zoals we dat weinig in de
politiek meemaken".
Den Uyl zei het onbegrijpelijk te
vinden dat deze feiten nu pas
naar buiten gekomen zijn. Hij
verklaarde daarover vooral op
heldering te willen hebben. "Wat
heeft de CDA-top hiervan gewe
ten en waarom is dit onderzoek
op dit moment verricht?", zo
vroeg hij zich af.
Namens VVD-leider Rietkerk werd
in een verklaring gesteld dat de
VVD-fractie geen reden heeft om
te twijfelen aan de voornaamste
uitkomsten van het onderzoek.
De liberalen betreuren het dat
Aantjes niet in het verleden al de
consequenties van zijn houding
in de oorlog heeft willen overzien
en acht daarom zijn terugtreden
uit de politiek juist. Rietkerk
voegde daar aan toe dat aan deze
zaak geen partij-politieke conse
quenties verbonden zijn.
Fractie en hoofdbestuur van D'66
stelden gisteren onderscheid te
willen maken tussen de mens
Aantjes en de politicus Aantjes.
De mens Aantjes kan een misstap
worden vergeven, omdat hij geen
oorlogsmisdaden heeft gepleegd
en als een gewetensvol man in de
politiek heeft geopereerd. Maai
de politicus Aantjes wordt door
D'66 niet alleen een misstap ver
weten, maar ook dat hij die heeft
verhuld en niet heeft beseft wel
ke betekenis zijn gedrag heeft
voor de slachtoffers en nabe
staanden van de oorlog. "Die
misstap is politiek niet goed te
praten" aldus Terlouw.
Volgens de PPR-fractie heeft Aan
tjes zich aan beoordeling in een
normale rechtsgang onttrokken
door bezwarende feiten onver
meld te laten. Op die twijfelachti
ge basis heeft hij zijn huidige po
sitie opgebouwd. SGP-leider
Abma stelde dat Aantjes er wel
licht beter aan had gedaan zich
niet op het gladde ijs van de poli
tiek te begeven. De PSP'er Van
der Spek noemde het verbergen
van wat gebeurd is kwalijk, maar
vroeg zich af of het Rijksinstituut
voor Oorlogsdocumentatie niet
getipt is met de bedoeling Aan
tjes' carrière te breken. De CPN-
fraetie liet alleen weten dat voor
hen de zaak nog geenszins af is.
Niet alleen de zaak-Aantjes moet
uitgezocht worden, maar ook het
oorlogsverleden van tal van an
dere politieke gezagsdragers uit
de jaren 1948 tot 1950. de Menten-
periode, voorzover die politici
nog actief zijn.
dat Aantjes kwalijk wordt geno
men dat hij zijn verleden zo lang
heeft toegedekt. Ook de Westduit-
se radio en tv meldden uitgebreid
de val van de christen-demo
craat De Westdeutsche Rundfunk
haalde via haar Nederlandse
correspondent, Elf run Jacob,
vooral de vraag naar voren
waarom de zaak juist nu, te mid
den van de woelingen in het CDA
in de openbaarheid is gekomen.
De Westduitse christen-democraten
werden overigens gisteravond
geconfronteerd met een soortge
lijke zaak. De voorzitter van de
DEN HAAG - De gift van de We
reldraad van Kerken aan het Pa
triottisch Front in Rhodesie moet
gezien worden als een politieke
beslissing. Dat heeft de secreta
ris-generaal van de Wereldraad,
dr. Philip Potter, laten weten in
antwoord op vragen van het be
stuur (moderamen) van de syno
de der Nederlandse Hervormde
Kerk over deze gift. Zij is een te
ken van solidariteit, niet van ver
eenzelviging met de beweging.
Oorlogsslachtoffers in Rhodcsiö
blijven hulp ontvangen van de
Wereldraad, en wel voor een be
drag dat de gift aan het Patriot
tisch Front verre te boven gaat.
Op de vraag van hervormde zijde of
de giften van de Wereldraad dui
delijk het karakter moeten on
derstrepen van steun aan ge
weldloze strijd antwoordt dr.
Potter dat ze op geen enkele ma
nier zijn bedoeld om een bewe
ging onder kritiek te stellen of
CDU, Karl Carstens, wordt er in
het weekblad Deutsches Allge-
meines Sonntagsblatt van be
schuldigd lid van Hitlers NSDAP
te zijn geweest. CDS-CSU-Woord-
voerder Ackermann verklaarde
slechts dat deze feiten niet nieuw
zijn en dat Carstens na de oorlog
gezuiverd is. De partijvoorzitter
staat volgens politieke waarne
mers in Bonn op de nominatie
voor de opvolging van bondspre
sident Scheel. Op 23 mei volgend
jaar moeten Bondsdag en Bonds
raad gezamenlijk de nieuwe pre
sident kiezen. De christen-demo
craten hebben in deze Bondsver
gadering een meerderheid.
Ook de meeste Belgische dagbladen
brach ten het nieuws over Aantjes.
De BRT-televisie nam een groot
gedeelte van het NOS-journaal
over. Commentatoren meenden
dat de vraag waarom het SS-lid-
maatschap van Aantjes nu in de
publiciteit is gebracht,de belang
rijkste is die beantwoord moet
worden. Bij de politieke partijen
ook de christelijke CVP, onthield
men zich van commentaar.
een andere weg naar bevrijding te
wijzen.
Vertegenwoordigers van de We
reldraad hebben gesproken met
leden van het Front over de ver
klaring van een van hun woord
voerders dat zij de gift be
schouwden als steun voor hun
gewapende strijd Dr. Potter
deelt nu mee, dat deze mensen de
onjuistheid van hun verklaring
hebben toegegeven. De verte
genwoordigers van het Patriot
tisch Front stemden geheel in
met de ernstige bezwaren van de
Wereldraad daartegen. Ook be
vestigden zij hun eerder gedane
belofte dat het geld alleen voor
menslievende doeleinden wordt
gebruikt.
De brief van dr. Potter eindigt met
de mededeling dat het thema
"geweld en rebellie" op de ko
mende vergadering van het Cen
traal Comité van de Wereldraad
in Jamaica aan de orde zal ko-
DEN HAAG (GPD) Het Rijksinsti
tuut voor Oorlogsdocumentatie
heeft in het maandag openbaar
gemaakte rapport over het oor
logsverleden van mr. Willem
Aantjes nadrukkelijk geen ant
woord willen geven op de vraag
of hij nog Nederlander is. Wel
werd uitdrukking gegeven aan de
twijfels die hierover zijn ont
staan.
Waarop zijn die twijfels gebaseerd?
In de eerste plaats speelt hierbij
de bepaling mee uit de Wet op het
Nederlanderschap, dat iemand
die in vreemde krijgs- of staats
dienst treedt, automatisch het
Nederlanderschap verliest. In dit
verband is voor Aantjes de brief
van 18 oktober 1944 erg belas
tend. Daarin schrijft een verte
genwoordiger van de Duitse pos
terijen aan de Duitse post in Ne
derland dat Willem Aantjes sinds
12 oktober ingelijfd is bij de
Landstorm Nederland van de
Germaanse SS.
Ongeacht het motief van deze
dienstname - volgens Aantjes
wilde hij zo uit Duitse tewerk
stelling naar Nederland ontko
men - is dit een feitelijke in
diensttreding bij de vijand. In het
proefschrift van mr. Wilhelm
Nuach (1948) wordt de Land
storm Nederland duidelijk aan
gemerkt als een militaire organi
satie. Daarover bestaat volgens
de auteur geen enkele twijfel.
Wanneer dus bewezen wordt dat
Aantjes inderdaad in dienst is ge
treden van de Landstorm, bete
kent dit dat hij zijn Nederlander
schap kwijt is. Daarbij kan in
theorie nog wel de vraag een rol
spelen of de indiensttreding
vrijwillig is geschied of gedwon
gen. Dat laatste is echter erg on
waarschijnlijk, omdat de Land
storm alleen vrijwilligers aan-
Bij de beoordeling van het verlies
van het Nederlanderschap moe
ten nog twee wetsbesluiten uit
oorlogstijd vermeld worden. Het
eerste is een Duits bezettingsbe-
sluit, waardoor iedereen die mee
streed (in Duitse dienst) tegen
Rusland toch zijn Nederlander
schap behield. Dit besluit is ech
ter na de oorlog ongeldig ver
klaard. Wat wel gold, was een
Londense KB-bepaling dat bij
het verkrijgen van onder meer de
Duitse nationaliteit het Neder
landerschap niet verloren ging.
Op deze manier hoopte de Ne
derlandse regering in Londen na
de oorlog Nederlanders die in
vreemde krijgsdienst waren ge
gaan toch nog te kunnen berech
ten. Het s echter niet zo dat ieder
een die in Duitse dienst trad ook
automatisch Duitser werd. Daar
was een nadrukkelijk besluit toe
nodig van de zgn. Einwanderer-
zentrale. Daarvan is in de zaak-
Aantjes niets bekend.
Het strafbare feit op zichzelf waar
in de zaak-Aantjes over wordt ge
sproken - dienstneming bij de
vijand - kan overigens niet meer
vervolgd worde, omdat er. zelfs
als dit waterdicht kan worden
bewezen na zoveel jaar. het punt
van de verjaring is. Dit soort de
licten is - in tegenstelling tot
oorlogsmisdrijven en misdrijven
tegen de menselijkheid - al vele
jaren niet meer te vervolgen en te
bestraffen. Iets anders is het met
betrekking tot het verlies van het
Nederlanderschap. Dit is een
zuiver administratieve maatre
gel. niet bedoeld als straf, en volgt
automatisch op het zich in
vreemde dienst begeven zonder
verlof van het staatshoofd.
Hoe de zaak zich overigens verder
gaat ontwikkelen, is op dit mo
ment niet te voorspellen. Het kan
zijn dat het ministerie van justitie
automatisch verlies van Neder
landerschap constateert, maar dit
tegelijkertijd weer ongedaan
maakt vanwege het grote tijds
verloop. Tenslotte hebben heel
veel oud-SS'ers inmiddels hun
ooit verloren gegane Nederlan
derschap door naturalisatie te
ruggekregen.
Daarvoor is zelfs in 1953 een spe
ciale wet in het parlement aange
nomen, die het mogelijk maakte
om oud-SS'ers per Koninklijk
Besluit te naturaliseren. Normaal
moet dit per wetsontwerp gebeu
ren, waarbij de hele traditionele
procedure doorlopen moet wor
den, met onder meer dus behan
deling in de Tweede Kamer.
Wanneer eenmaal vaststaat dat
Aantjes geen Nederlander meer
is vanwege zijn dienstneming bij
de vijand, zal de Tweede Kamer
zich dus niet over een eventueel
naturalisatieverzoek van haar
vroegere lid hoeven te buigen,
maar gaat dat per Koninklijk Be
sluit van de minister van justi
tie.
De Amsterdamse hoogleraar in het
strafrecht prof. C.F. Ruter heeft
er gisteren geen enkele twijfel
over laten bestaan dat mr. Willem
Aantjes geen Nederlander meer
is. "Hij is zijn Nederlanderschap
kwijt", aldus Rüter voor de VA-
RA-tv.
Aantjes zal zijn Nederlanderschap
dus opnieuw moeten verwerven.
Alleen al op grond van dit feit
sloot de hoogleraar voorlopig uit
dat de ex-CDA-leider nog in de
politiek terugkeert.
De Amsterdamse hoogleraar
noemde overigens de opwinding
over Aantjes "misplaatst, hypo
criet en onpassend". Rüter: "We
schrikken allemaal van die letters
SS. Dan moet je wel bedenken
dat de Landstorm Nederland or
ganisatorisch bij de SS zat. maar
dat dit niet de SS was die wij ons
voorstellen. De SS die wij ons
voorstellen zijn leden van de Waf-
fen-SS die in kampen hebben ge
diend en die in het oosten op gro
te schaal hebben gemoord".
De hoogleraar constateerde dat er
in Nederland van deze categorie
tientallen lieden zijn die met
recht en reden verdacht worden
van moord op joden, Russen en
Polen. "Naar hen steken we geen
vinger uit, hoewel de justitie weet
dat ze er zijn", aldus Rüter.
TER SCHEGGET. De raad van
de theologische faculteit van de
Universiteit van Amsterdam
legt zich niet neer bij de mening
van het hervormde svnodebe-
stuur dat naar andere kandida
ten moet worden gezocht voor
de vervulling van de vacature
prof. Strijd (kerkelijk hoogle
raar) aan deze universiteit, nu
over de huidige voordracht - dr.
G. ter Schegget en Dr. N. Bakker
- verschil van mening blijft be
staan.
Volgens de Amsterdamse benoe
mingscommissie beantwoorden
de beide kandidaten aan het pro
fiel dat samen met de hervormde
commissie voor het theologisch
wetenschappelijk onderwijs (een
adviesorgaan van de synode)
werd opgesteld. Deze laatste
commissie meent echter dat Ter
Schegget .(die de opvolger van
Strijd zou moeten worden) we
tenschappelijk onder de maat
blijft en ook het vertrouwen van
de kerk niet geniet.
Inmiddels is een handtekenin
genactie ten gunste van Ter
Schegget op gang gekomen. Al
zestig predikanten zouden hun
handtekening hebben gezet, on
der wie dr J. Buskes. De actie
groep zegt in een verklaring dat
er nauwelijks argumenten zijn
voor de weigering van Ter
Schegget. De wetenschappelijke
bezwaren worden buiten de
commissie van de synode door
vrijwel niemand onderschreven
en de andere bezwaren zijn erg
subjectief. "Is het vermoeden
niet gewettigd dat de werkelijke
redenen van politieke aard zijn en
te maken hebben met het feit dat
Ter Schegget in zijn theologie
partijganger van de armen wil
zijn," zo vraagt de actiegroep zich
Vrijdag houdt de actiegroep een
open avond in de Amstelkerk te
Amsterdam waarop Ter Scheg
get en Bakker hun theologische
en kerkelijke positie zullen ver
duidelijken. Maandagmiddag is
er een bijeenkomst in het theolo
gisch instituut aan de Heren
gracht. De hervormde synode
praat nog deze maand over de
kwestie.
Bcroepingswerk. Hervormde
kerk: beroepen te Dirksland J A
van der Velden Reeuwijk. te
Coevorden A P Peschar Tzum
(Fr.): aangenomen naar Middel
burg P H. Borgers Drachten, naar
Rolterdam-IJ sselmonde D H
Eos ma Terneuzen: bedankt voor
Uddel J. Vfoeg-indewey Katwijk
aan Zee.
ADVERTENTIE
Kijken is kiezen uit Olga's brochure „Het Rijke Slapen"
Deze brochure slaal vol mei ,j>ring-
bo.cn., preien, gordijnen, ku«*n,.
hoofdhorden en matrassen Welke
smaak u ook prefereert, u indt het-bij
Olga. Bestel de brochure en binnen
enkele dagen kunt u zichzelf over
nadrc
daarbij fl,-aan postzegels
in een als brief gefran
Jlgaofmaak'fl, over per giro.
I ontvangt dan de uitgebreide,
kleurrijke brochure van 2\
pagina's over Olga's Rijke
Slapen: Olga. Postbus 16,
Leiden. Postgiro 12002.
Een van ,h i; tr i oorbeelden int ,U vcrlkUuriv,
2-1 pagina 's dikke brochure van Olgu
t.b.v. Nat. Puzzelactie „Het Gehandicapte Kind"
ALMERE - Minister Tuijnman van verkeer en waterstaat heeft gisteren
het startsein gegeven voor de bouw van Almere-stad in Flevoland. Hij deed
dat door het storten van een deel van een betonnen vloer voor een kantoor
van de rijksdienst voor de IJsselmeerpolders. Na Almere-haven is Almere-
stad de tweede kern van de nieuwe stad Almere.
Het ligt in de bedoeling dat Almere plaats gaat bieden aan ongeveer 90.000
inwoners en werkgelegenheid zalbieden aan 35.000 personen. De bouw van
woningen in Almere-stad begint volgend jaar. In de loop van 1980 worden
de eerste bewoners verwacht.
Dr. Potter van Wereldraad van Kerken:
