AANTJES GEVELD DOOR VERLEDEN
u
0
LENS&CO
DG
dS
O
D
O
O
DDo
D
2595-
0
KIJK
EN
VERGELIJK
METAAN
WINT
GLANSRIJK
Van angstig geloof naar vooruitstrevend beleid
KOREVAARGARAGE b.v.
Goedkoop uit
in Uw diepvries!
SLEUTELTJES
I
0
EZ]
I I
metaan
WOENSDAG 8 NOVEMBER 1978
PAGINA 17
DEN HAAG (GPD) - „Wat
ben je zelf nu helemaal?
Als je morgen vertrekt,
ben je over een half jaar
vergeten en in de geschie
denisboekjes kom je he
lemaal niet meer voor".
Deze uitspraak deed oud-
CDA-fraetieleider Aantjes
in april 1977, enkele dagen
na de val van het kabinet-
Den Uyl. De toekomst zal
leren of deze profetie van
Aantjes waarheid zal wor
den. Vooralsnog ziet het er
niet naar uit dat zijn ver
trek, dat zo'n schok in poli
tiek Den Haag (en ver
daarbuiten) veroorzaakte,
over een half jaar daad
werkelijk zal zijn verge
ten.
Hoe zal Aantjes in de geschiedenis
boekjes komen? Wie was deze
wat sfynxachtige politicus', die
vooral vanaf het begin van de ja
ren zeventig zoveel invloed op de
Nederlandse politiek heeft ge
had? Uit diverse interviews
(GPD, Haagse Post en Vrij Ne
derland) eerst een schets van zijn
jeugd in de Alblasserwaard.
Saai
Zijn politieke logica, gebaseerd op
zijn diep bijbels denken, vindt,
zoals bijna bij iedereen, zijn oor
sprong in zijn jeugd. Geboren in
de Alblasserwaard, als zoon van
een schoenmaker. ,,In een saai
dorp. Er was nooit veel vertier
geweest. Tweemaal kerkgang,
melken, als het mooi weer was
wat scharrelen langs de dijk. We
mochten niet dansen, maar
schaatsen mocht wel. Dan mocht
je elkaar vasthouden. Een blij
moedig christen is geen christen,
had ik altijd geleerd, want een
christen weet pas wat voor zon
daren wij zijn, en een mens die
bekeerd is, weet het nog beter;
hoe bekeerder je bent, hoe meer
je in zak en as moet leven. Een
zwaarmoedig en angstig geloof.
Nee, het is geen leven om naar
terug te verlangen".
„In de laatste klas van het gymna
sium woonde ik in Rotterdam op
kamers. Daar kwam ik bij een
hele vrolijke dominee op catechi
satie. Dat kon niet, hé, een blij
moedig christen, dat had ik altijd
geleerd, want een christen weet
pas wat voor zondaars wij zijn. Ik
praat ook meestal wat gedistan-
cieerd over het geloof van mijn
jeugd, misschien omdat ik toch
een beetje bang ben erin terug te
vallen. Ik had een zwaarmoedig
en ook angstig geloof'.
Over zijn gang naar Duitsland deed
Aantjes al eerder uitspraken. Zo
zei hij in een interview met Vrij
Nederland in april 1976: „Mijn
vader was erg teleurgesteld toen
ik naar Duitsland ging. Ik had
mijn spullen ingepakt en nam
snel afscheid. Er werd niets ge
zegd. Er is nooit over gepraat.
Mijn vader was zeer gesloten en
liet je je eigen verantwoordelijk
heid. Maar toen mijn vrouw, uit
een anti-nazi-familie (die hij in
1948 tijdens een studieuitwisse
ling in Keulen leerde kennen),
voor het eerst bij mij thuis kwam,
was mijn vader er niet. Op zijn
sterfbed vroeg hij naar haar. Mijn
vader was heel gevoelig, mijn
moeder niet. Ik kan het erg goed
met haar vinden, maar ze is
hard".
„Mijn vader was op zijn elfde, toen
mijn grootvader overleed,
schoenlapper. Hij zat 's avonds
altijd bij een kaars te lezen. Zo
heeft hij De Standaard van Kuy-
per verslonden. Toen is hij hulp
besteller geworden bij de post en
dan liet hij de kranten die per
post kwamen een bestelling lig
gen. Die las hij allemaal. Hij is
brgemeester geworden (van
Hendrik Ido Ambacht), maar drie
dagen voor hij werd geïnstal
leerd, kreeg hij pijn in zijn rug.
We dachten dat het kou was. Drie
maanden later is hij overleden.
Kanker".
Onderworpen
Het lidmaatschap van de Gerefor
meerde Bond heeft ongetwijfeld
ook grote invloed gehad op de nu
•bekend geworden gedragingen
van Aantjes in de oorlogstijd. Een
onderworpen-zijn aan de over
heid, van welke signatuur dan
ook. Op zijn afscheidspersconfe-
rentie bekende Aantjes gisteren
dat een van dc voor hem moei
lijkste zaken rond deze kwestie
het feit was dat het „bondse den
ken" nu weer bij deze discussie
wordt betrokken.
In 1952 studeerde hij in Utrecht af.
Rechten. Hij was daarna onder
meer algemeen secretai'is van de
Nederlandse Christelijke Aan
nemers- en Bouwvak Patroons
bond (NCAB) en lid van de Raad
van Beroep voor de sociale ver
zekeringen. Hij is vanaf 26 mei
1959 onafgebroken lid van de
Tweede Kamer geweest. Daar
naast bleef hij adviseur van het
Algemeen Verbond Onderne
mers Bouwnijverheid (AVOB),
dat door een fusie - waarbij hij
nauw betrokken was - met een
Katholiek Bond ontstond.
In de beginjaren van zijn politieke
carrière vertoefde Aantjes op de
uiterste rechtervleugel van de
ARP. Berucht is het feit dat hij
onder meer principiële bezwaren
aanvoerde tegen de invoering
van de aow als volksverzekering
met een omslagstelsel. Behalve
het fatalisme van de Gerefor
meerde Bond, drukte nog een
tweede aspect van zijn komaf
zwaar op zijn politieke stelling-
name: een groot wantrouwen je
gens de goddeloze socialisten. De
afkeer was in de Gereformeerde
Bond alleen nog maar gegroeid
door de revolutiepoging van
Troelstra in 1918.
In 1964 kreeg Aantjes een zware
geestelijke inzinking. Aantjes zei
daarover in een interview: „Ik
ben zwaar overspannen geweest.
Hoe die overspanning precies is
gekomen, is moeilijk te traceren,
maar ik had in die tijd, naast het
kamerlidmaatschap, een gewel
dig moeilijke organisatorische
periode als secretaris van een
aannemersorganisatie achter de
rug. Sommigen vinden dat ik
daarover niet moet vertellen,
maar ik heb daarna een aantal
bevrijdende ontdekkingen ge
daan. Want een heleboel psychi
sche ontsporingen kunnen veel
meer dan wij ooit hebben ge
dacht, worden vei'klaard in orga
nische oorzaken"
Behandeling
„Ik heb geweldig moeten wennen
aan het feit dat medicijnen hierbij
kunnen helpen. Ik dacht altijd:
lichaam en ziel zijn twee ver
schillende dingen. Als je psy
chisch iets had. moest je dat ook
maar psychisch overwinnen. Het
was een geweldige ontdekking
voor mij dat mensen na behan
deling met medicijnen weer
normale mensen kunnen wor
den. Bij mij was het zo dat ik niet
voldoende was bestand tegen de
spanningen die het beroep van
kamerlid met zich meebracht.
Het is te vergelijken met een
oorlogssituatie die ik meemaak
te. We moesten toen in een ploeg
van zes man graven en ploegen.
Die jongens uit de polders had
den daar geen problemen mee en
deden onze portie erbij; die had
den eelt op hun handen. Maar
niemand wordt met eelt op zijn
handen geboren. En zo is het ook
met eelt op je ziel; dat moet je
krijgen"
Aantjes werd na die crisis ook min
der dogmatisch en wisselde
daarmee een stuk streng refor
matorische opvoeding in voor
een stuk persoonlijke bevrijding.
Hij zegt: „Ik ben nog introvert, al
maak ik een heel andere indruk.
Ik ben ook vaak veel te subtiel,
zodat wat ik zeg soms te bloedse
rieus overkomt. Ik roep natuur
lijk ongetwijfeld ook irritaties op.
Ik kan iets zeer onvriendelijks
zeggen. Mensen die mij niet zo
goed kennen, houden die wijze
van uitdrukken voor een soort
vuilspuiterij. Ik bijt ook wel eens
van mij af tegen iemand, terwijl
dat niet zo is bedoeld. Ik relati
veer vaak, om mezelf te bewaren
voor fanatisme".
„Ik ben wel gepakt door een over
tuiging en een ideaal. Dat zijn za
ken die door mensen worden
herkend. Ik ben minder dogma
tisch geworden. Dat mag ik dan
eigenlijk niet zeggen, want dan
wordt er onmiddellijk gedacht
dat ik het vertrouwen verlies van
een groot aantal AR-kiezers..
Maar ik ben nu eenmaal niet te
verklaren en te begrijpen zonder
de bijbel. Ik heb het als een be
vrijding gevoeld te ervaren dat
het in de bijbel niet gaat om de
teksten, maar om de boodschap.
Dat zou ik 20 jaar geleden niet
hebben gezegd! Maar het is zoiets
bevrijdends, als je uit die letter-
gebonden bijbel komt, en nu te
weten dat woorden „illustraties"
zijn van de boodschappen in de
bijbel"!
Aantjes heeft zelf altijd ontkend dat
er zich in zijn denken een „ome-
zwaai" heeft afgespeeld, die van
de uiterst rechtse politicus uit
eindelijk een ARP-leider van
hem maakte die er rond voor uit
kwam dat hij beter met socialis
ten een regeringsbeleid kan ma
ken dan met de WD.
„Bij mij was het geen ommezwaai;
meer het resultaat van een lang
zame ontwikkeling. In toene
mende mate was ik tot het inzicht
gekomen dat je de pretentie van
christelijke politiek alleen mag
voeren als je vooral kijkt naar de
dingen in de maatschappij die
niet deugen. Als alles goed is zo
als het is, dan is christelijke poli
tiek niet meer nodig".
Gedekt
Zijn vooruitstrevende instelling
kwam voor het eerst duidelijk
aan het daglicht toen hij, ten tijde
van het kabinet-Biesheuvel
('71-'72) de zijde van minister
Boersma van sociale zaken koos,
die steeds vaker ging botsen met
de overheersende premier Ba
rend Biesheuvel. Ook toen
Boersma in 1973 door een uiterst
riskante solo-actie een doorbraak
forceerde naar een coalitie met de
PvdA, werd hij door Aantjes ge
dekt. Het gereformeerde volk
heeft dat noch Aantjes, noch
Boersma ooit in dank afgeno
men. Vooral Boersma bleef lange
tijd het mikpunt van vaak schan
dalige persoonlijke wraakac
ties.
Intussen was de discussie over een
christen-democratisch politiek
samengaan goed op gang geko
men, en het CDA moest in veilige
haven worden geloodst. Op 23
augustus 1975 sprak Aantjes zijn
befaamde „bergrede" uit, waarin
hij tot uitdrukking bracht dat op
basis van het evangelie slechts
een vooruitstrevend sociaal be
leid kan worden gevoerd. Van
daar dat hij grote waarde hechtte
aan de grondslag van het CDA.
Een speling van het lot wil dat
zijn aftreden juist plaatsheeft in
de dagen dat die discussie an
dermaal op gang komt, en wel
met het oog op dc uiteindelijke
vorming van het CDA in
1980.
Politici en journalisten voorspel
den in die dagen vele malen zijn
politieke einde. Aantjes koos
duidelijk voor het riskante be
drijf; zorgvuldig verpakt, ver
bond hij spijkerharde voorwaar
den aan de diverse fasen die uit
eindelijk moesten leiden tot de
totstaitdkoming van het CDA.
Een groep binnen de ARP steun
de hem daarbij van harte; maar
het was nooit de meerderheid. En
zeker in andere partijen van het
CDA (het woord bloedgroepen
was toen nog niet uitgevonden)
waren er tallozen die niet hadden
getreurd om zijn vertrek. „Het
barst in Nederland van mensen
die wachten op èèn verkeerd
woord van mij", zei hij in een in
terview in 1976.
Kiezen of delen
En in hetzelfde interview over het
CDA: „Met het CDA heb ik het
zolang mogelijk geprobeerd zó te
doen, dat ik de mensen mee zou
krijgen. Zonder de indruk te
wekken wantrouwend te zijn.
Maar ten slotte moetje tot kiezen
of delen komen, anders zet je je
eigen geloofwaardigheid op het
spel. Ik heb mezelf in deze situa
tie gemanoeuvreerd en moet nu
de gevolgen zelf op me ne
men".
De CD A-fractie kwam er en koos
als eerste bondgenoot - na de
mislukte formatiepoging van
Den Uyl - de WD. En Aantjes
werd fractievoorzitter. Bij links
leek hij zijn krediet te hebben
verspeeld. Bij de WD werd hy
niet vertrouwd, omdat hij te lang
bleef „flirten" met de PvdA. „Het
fractievoorzitterschap (hijzelf
sprak liever niet van het leider
schap, omdat dat hem naar zijn
zeggen te veel aan het Duitse be
grip Führer deed denken) vreet
aan me", zei hij in een interview
over dit spanningsveld.
Hoofdrol
Aantjes' aftreden vond plaats mid
den in een periode van CDA-dis-
cussie over de koers van de partij.
In dit beraad speelde hij - uiter
aard - een hoofdrol. Hij zat in het
dilemma dat hij het kabinet niet
naar huis kon sturen, maar dat hij
aan de andere kant wel een kabi
netsbeleid wenste waaruit een
groter sociaal gevoel sprak.
„Meer warmte, meer vonken",
zoals hij het zelf uitdrukte. In
groeiende mate werd gesugge
reerd dat hij het in het span
ningsveld niet lang meer zou vol
houden; of in politieke zin, of in
fysiek opzicht. Vooral ook omdat
zijn verhouding met Van Agt, van
wie hij lange tijd geen kwaad
woord wilde horen, de laatste tijd
slechter was geworden.
Inderdaad heeft Aantjes het min
der lang uitgehouden dan het ka
binet-Van Agt. Maar wat nie
mand had verwacht hij struikel
de niet over het heden; hij werd
door zijn verleden geveld.
Fiat 127 1050 L 2-deurs tijdelijk van 10.410,- voor 9990,-
zolang de voorraad strekt excl. alieveringskosten ad 225,-
OFFICIAL FIAT DEALER
Uoftteervannezeuu^^^
Eiken wandmeubel
met zwaar massief
i front. Is subliem van
kwaliteit en
afwerking. Biedt een
zee van
i opbergruimte en
heeft een gezellige
ij sfeerverlichting inde
ij vooruitspringende
ij bovenkap.
sw|
9
Meubeltoonzalen Nieuwe Rijn 39 tel. 071-126491
heel kilo HAMSCHIJF3.50
heel kilo mag. SPEKLAPJES4.50 I
heel kilo SCHOUDERKARBONADE6.90
heel kilo mag. VARKENSLAPPEN7.50
heel kilo HAMLAPPEN8.90
heel kilo FRICANDEAU
heel kilo HAASFILETLAPJES12.50
heel kilo VARKENSR0LLA0E (iets doorr.)7.50
heel kilo mag. VARKENSROLLADE
heel kilo LENDEFILETROLLADE11.50 I
heel kilo GEHAKT h.o.h4.90
heel kilo SAUCIJSJES5.90
heel kilo mag. RUNDERLAPPEN11.90
heel kilo BIEFLAPPEN14.50
I I
Iheel kilo RI8KARB0NA0E7.50
heel kilo HAASKARBONAOE8.50 R
500 gram SCHNITZELS6.75
500 gram SATEH ot FONDUEVLEES6.75
500 gram TARTAAR5.25
500 gram BIEFSTUK9.25
- 250 gram DOBBELSTEENTJES SPEK
Alphen a/d Rijn. «)(01720)-72752
whivmuaummwmiJMmnmnm
Gevraagd door
Wijnhandel A.G.V. b.v.
Energieweg 60, 2382 NN, Zoeterwoude/Rijndijk
een mnl.
ADMINISTRATIEVE KRACHT
leeftijd vanaf 18 jaar.
Minimale opleiding MAVO.
DOEN WONDEREN
C=3
D
□ön
METAAN LEVERT BLANKE
VIERKANTE EN RECHTHOEKIGE
BUISPROFIELEN LICHT GEOLIED,
ZONDER WALSHUID
NED. IJZER- EN STAALHANDEL B.V.
ALPHEN A/D RIJN
TELEFOON 01720 -
AFHAALADRES MAGAZIJN:
ENERGIEWEG 29.
CZ3
D °o
I1
