Internationale schakel
tussen de vrouwenbewegingen
TUINKALENDER VOOR NOVEMBER
KUIM
„Vrouwen denken vaak dat
ze niet ziek mogen zijn
Sierraden
en kleren
van Coco
Chanel
geveild
Tienjarig jubileum
van Man-vrouw-
maatschappij
MAANDAG 6 NOVEMBER 1978
PAGINA 9
In de op één na laatste maand
van het jaar is er eigenlijk niet
meer zo heel veel te doen in de
tuin. Men kan zich bezighou
den met wat aanvullende
werkzaamheden als het her
stellen van omheiningen.
Het zogenaamde hang- en
sluitwerk moet goed worden
ingevet om roestvorming ge
durende 'de winter te voor
komen. Waterbakken worden
nu leeg gemaakt en water
dicht afgedekt. Ook kan men
ze vullen met turfmolm. Als
de bakken niet vast in de
grond zitten worden ze om
gekeerd neergelegd. De ran
den mogen niet met de grond
in aanraking komen. Daarom
legt men er enkele stenen on
der.
Als bodembedekking kunnen
dennenaalden tussen de plan
ten worden gestrooid. Hier
door wordt vlug en diep be
vriezen van de bodem voor
komen. Dennenaalderf verte
ren namelijk langzaam door
het hoge harsgehalte en ze la
ten lucht door. Beukblad is
eveneens erg geschikt als bo
dembedekking. Het is enigs
zins waterafstotend.
De siertuin wacht de winter af
en ook hier bestaan de voor
naamste bezigheden uit het
aanbrengen van beschermla
gen.
Gladioleknollen mogen pas in
de winterbewaarplaats als ze
helemaal gedroogd en gerei
nigd zijn. Men maakt ze
schoon zodra de oudé knollen
los kunnen worden gemaakt
van de bodem van de nieuwe^
Het gedeelte van de stengel
dat nog aan de knol zit wordt
weggenomen. Beschadigde
en zieke knollen mogen niet
bij de gave worden gelegd.
Een geschikte overwinte
ringsplaats is een droge, goed
geventileerde ruimte met een
temperatuur van acht tot
twaalf graden Celsius. De
knollen kunnen in platte
kistjes worden gelegd, waar
bij in iedere kist twee lagen
komen. Ook plastic zakken
met gaten erin voldoen goed
als opslagplaats. Als men niet
over een vorstvrije ruimte be
schikt, worden ze in een kist
met droge turfmolm ingebed.
De knollen mogen elkaar niet
raken en ze moeten tenminste
vijf centimeter vanaf de wan
den van de kist liggen.
Bol- en knolgewassen die 's
winters in de grond blijven
krijgen in de loop van no
vember een beschermende
deklaag, liefst van verteerde
stalmest of turfmolm. Rot
stuinplanten geeft men bo
vendien nog een deklaag van
sparretakken. Waterplanten
worden in een koele, vorst
vrije kelder gebracht. Alle
niet gave plantedelen worden
verwijderd.
Wanneer men in het voorjaar
een nieuw gazon wil aanleg
gen, is het aan te bevelen nu
de grond om te spitten. Men
laat de aarde in grove kluiten
liggen. Door er compost of
turfmolm in te verwerken
wordt de bodem poreus. De
meeste grassoorten voelen
zich hierin het beste
thuis.
De grond rondom sierheesters
wordt omgespit zodra de laat
ste bladeren zijn gevallen.
Heesters kunnen eind no
vember gesnoeid wor
den.
Rankende planten als bijvoor
beeld de clematis omwikkelt
men tot een hoogte van onge
veer anderhalve meter met
sparretakken. November is
met maart de beste tijd om
bomen, heesters en rozen te
(ver)planten. Bij struiken spit
men de grond twee steken
diep. Bomen krijgen een ex
tra ruim plantgat van een me
ter lang, een meter breed en
zestig tot tachtig centimeter
diep. De uitgegraven grond
wordt vermengd met goede
teelaarde en verteerde mest.
Onder de wortels komt een
laag bemeste grond, maar de
wortels mogen niet direct met
de mest in aanraking komen.
Na het planten worden bo
men en struiken gesnoeid,
zodat het evenwicht tussen
kroon en wortels wordt her
steld.
Moestuin
Behalve boerenkool en spruit-
kool moeten alle koolsoorten,
die nu nog in de volle grond
staan, geoogst worden. Ze
kunnen zo mogelijk worden
opgeslagen in de kelder.
In oktober geplante wintersla
krijgt eind november een be
schermlaag van sparretwij-
gen. Ook voor snijbiet is zo'n
beschermlaag het meest ge
schikt.
Als men van plan is in het ko
mende voorjaar mierikswor
tels of asperges te telen, kun
nen daarvoor in november de
voorbereidingen worden ge
troffen. Men spit de grond
om. Voor asperges wordt drie
steken diep gespit en voor
mierikswortels twee. In de
bovenste laag verwerkt men
verteerde stalmest of turf
molm om het humusgehalte
van de grond te verbeteren.
Voordat de grond diep bevro
ren is, kan zo tegen eind no
vember nog een voorraadje
prei worden aangelegd. Men
kort de wortels en de blade
ren een stukje in en de prei
wordt in vochtige zand in de
kelder opgeslagen.
Als de spruitkool veel te lijden
heeft van de oostenwind
kunnen aan de oostkant spar-
re- of dennetakken op de juis
te lengte in de grond worden
gestoken. Bij zeer strenge
vorst kan op de groentekuilen
nog een extra beschermlaag
worden aangebracht van stro
of turfmolm.
Als mvm ook 's winters peterse
lie wil plukken, worden om
en over de planten stukken
glas geplaatst. Zodra het gaat
vriezen wordt het glas met
droge bladeren bedekt.
DEN HAAG - Vrouwenbewegingen in verschil
lende landen zijn vaak met dezelfde problemen
bezig, zonder dit van elkaar te weten. Met name
over de positie van vrouwen in landen van de
derde wereld bestaan legio misverstanden. Ook
klagen vrouwen uit die landen er vaak over dat
gegevens over hun land en situatie wel aan wes
terse vrouwen bekend zijn, terwijl zij zelf van
niets weten.
Dit zijn enkele van de vele belang
rijke zaken die twee jaar geleden
naar voren kwamen tijdens het
tribunaal tegen misdaden tegen
de vrouw dat toen in Brussel
werd gehouden. De conclusie dat
er een groot gebrek is aan com
municatie en informatie-uitwis
seling tussen de vrouwenbewe
gingen over de hele wereld is het
uitgangspunt geworden voor
ISIS, een internationale informa
tie- en communicatiedienst voor
de vrouwenbeweging. Zo ont
stond het (Engelstalige) ISIS In
ternational Bulletin dat vier maar
per jaar verschijnt en diepgra
vende achtergrondinformatie
probeert te geven over het werk
van vrouwenbewegingen en de
positie van vrouwen over de hele
wereld.
Nieuwsbrief
Dit documentatiewerk wordt ge
daan in samenwerking tussen
twee informatiecentra die in
Zwitserland en Italië, respectie
velijk in Genève en Rome, geves
tigd zijn. In Nederlandse verta
ling verschijnt het bulletin, even
eens viermaal per jaar, onder de
naam Internationale Nieuws
brief. Achter deze Nederlandse
uitgave staat een groep van een
kleine twintig vrouwen die, op
vrijwillige basis, de vertaling, de
publicatie en de verspreiding van
het bulletin verzorgen. Op het
ogenblik bestaat die groep uit
vijftien vertaalsters, een typiste,
en twee medewerksters die voor
Leidse seksuologe over relatie tussen vrouw en arts
,11
„Vrouwen denken vaak dat ze ei
genlijk niet ziek mogen zijn, want
het is voor hun gevoel toch nau
welijks iets wat ze voor klachten
hebben. Tenzij het een gebroken
been is of een galaanval". Dit zegt
seksuologe Gerda van Dijk, ver
bonden aan de rijksuniversiteit
van Leiden, in een interview met
„Vrouwen en hun belangen", het
maandblad van de Nederlandse
vereniging voor vrouwenbelan-
gen, vrouwenarbeid en gelijk
staatsburgerschap. „Vrouwen en
hun belangen" heeft kortgeleden
een themanummer gewijd aan
het onderwerp „Vrouw en ge
zondheid". Daarin geeft de Leid
se seksuologe haar visie op de
relatie tussen vrouw en arts, een
onderwerp dat de laatste tijd. met
name binnen de vrouwenbewe
ging, veel aandacht krygt.
In die relatie arts-patiënte ziet ze
twee kernpunten: artsen hande
len (meestal onbewust) vanuit
een maatschappijvisie. De ma
nier waarop een arts denkt over
de plaats van de vrouw in de
maatschappij en haar functione
ren daarin, is naar haar mening
duidelijk meebepalend voor de
beoordeling van de ernst van de
klachten van een patiënte. Als
tweede belangrijke punt ziet ze
het feit dat „het ongenoegen" van
vrouwen, die in het maatschap
pelijk bestel niet (kunnen) doen
wat ze willen en daardoor met een
compromis moeten leven, dik
wijls als klacht bij de arts te
rechtkomt De klacht wordt dan
vaak met een medicijn beant
woord terwijl de oorzaak, „het
ongenoegen", niet met een medi
cijn te verhelpen is.
„Gezeur"
„Artsen denken dan vaak: „ge
zeur", schrijven tranquilizers
voor terwijl, wanneer ze tien mi
nuten luisteren, ze een veel dui
delijker beeld zouden krijgen
waar de problemen liggen", aldus
Gerda van Dijk. Ze vindt het be
langrijk dat een arts een vrouwe
lijke patiënt niet ziet als moeder
van haar kinderen, als echtgenote
van haar man, maar als een op
zichzelf staand mens die met een
klacht komt („Artsen zullen moe
ten leren dat vrouwen volwaardi
ge persoonlijkheden zijn die
klachten kunnen hebben die zij
zich, als man, niet kunnen inden
ken, maar die daarom niet min
der waar zijn").
Typische vrouwenklachten die
samenhangen met, bijvoorbeeld,
de cyclus, de overgang, de perio
de na een kraambed, noemt ze in
dit verband „onderbelichte ge
bieden van de geneeskunde"
Mannen die zich hier werkelijk in
hebben verdiept worden vaak
snel geirriteerd dóór de vaak te
genstrijdige feiten die zich op dit
terrein voordoen. „Ze krijgen het
gevoel dat het een verward ge
heel is dat voor een belangrijk
deel psychisch is, samenhangt
met het vrouw-zijn. En dat is naar
mijn gevoel helemaal niet zo"
zegt de Leidse seksuologe.
Ze gelooft wel dat vrouwen zich be
ter zouden kunnen voorbereiden
op het gesprek met hun arts. Bij
voorbeeld door het tevoren ma
ken van een vragenlijstje, of door
naar de arts te gaan in gezelschap
van een andere vrouw zodat de
„helpster kan inspringen als de
patiënte in kwestie uit het veld
geslagen raakt. Ze vindt het ook
heel goed om altijd naar het hoe
en waarom van voorgeschreven
medicijnen te vragen. In de prak
tijk valt het haar steeds weer op
hoeveel mensen alleen maar de
kleur van hun poeders of pillen
kunnen beschrijven, zonder te
weten hoe het geneesmiddel heet
en waar het toe dient.
Ook mannelijke patiënten kunnen,
wanneer van een arts een sfeer
uitgaat van „haast hebben, be
langrijke dingen doen, het kort
moeten houden" in de kou ko
men te staan met nog veel meer
vragen en angsten dan tevoren.
„Maar mannen hebben toch het
gevoel dat ze gerevalideerd wor
den voor het arbeidsproces",
meent Gerda van Dijk. „Je ziet
dat vrouwen geneigd zijn om aan
de ene kant met hun klachten te
manipuleren, te bereiken wat ze
graag willen, aan de andere kant
hun klachten enorm kleineren en
onderwaarderen, en dan de hele
zaak wegstoppen. Als arts zou je
moeten aangeven dat hun klach
ten net zo legitiem zijn als die van
kostwinners".
de correctie en de lay-out van de
nummers zorgen. Coördinatrice
is José Ylstra in Dordrecht; haar
huis is tevens het contactadres
voor de stichting ISIS-Neder-
land.
José, al vele jaren actief binnen de
Dolle Mina-beweging, omschrijft
haar aandeel in het ISIS-werk ui
terst beknopt als volgt: "Ik doe de
praktische zaken. Het stencillen,
de verzending en zo. Het specia
listische karakter van dit werk
eist wel dat we allemaal erg goed
zjjn ingevoerd in de vrouwenbe
weging. Tot nu toe financieren
we ISIS uit de opbrengst van de
verkochte nummers, met daar
naast dit jaar voor het eerst een
startsubsidie van de stichting
NCO, het nationaal comtié voor
lichting en bewustwording ont
wikkelingssamenwerking. Het
tekort passen we uit eigen por-
temonne bij. En aangezien we
geen van allen erg rijk zijn is het
elke keer weer een hele toer om
het volgende nummer uit te
brengen."
Themanummers
De naam ISIS is ontleend aan die
van de gelijknamige Egyptische
godin van de natuurkracht (later
ook als maangodin vereerd).
Hoewel het ISIS-bulletin in prin
cipe voor iedereen is bedoeld
vindt het tot nu toe zijn weg voor
al naar vrouwen die contact heb
ben met de vrouwenbeweging.
Daarnaast willen de uitgeefsters
zich ook gaan richten op scho-
lingsgroepen en op scholen, om
dat ze van mening zijn dat hun
blad een waardevolle bijdrage
zou kunnen leveren aan, bijvoor
beeld, het vak maatschappijleer
Er wordt gewerkt volgens het
systeem van de zogenaamde
themanummers: de inhoud van
elk nummer wordt opgehangen
aan een internationaal vrouwen
probleem dat vaak over de hele
wereld een rol speelt.
Tot nu toe zijn zes bulletins ver
schenen, in omvang variërend
van veertig tot zeventig pagina's.
Onderwerpen die aan de orde
kwamen: het in 1(J76 gehouden
Brussels vrouwentribunaal, de
besnijdenis van vrouwen in Afri
kaanse landen, de rol die vrou
wen innemen in de bevrijdings
bewegingen op deze wereld. Het
probleem van de babyvoeding in
ontwikkelingslanden waar
borstvoeding dreigt te worden
verdrongen door flessenvoeding
en de rampzalige gevolgen die
dit, door gebrek aan sterilisatie-
mogelijkheden voor de betrok
ken babies -kan hebben. Mishan
deling van vrouwen in diverse
landen en de manieren waarop
deze vrouwen worden opgevan
gen. Artikelen waarin vrouwen
uit ontwikkelingslanden uiteen
zetten hoe en waarom Westerse
vrouwenbewegingen kunnen
falen ten opzichte van de vrou
wen in de derde wereld, en hoe
dit kan worden voorkomen.
Daarnaast worden boeken en
nieuwe publicaties besproken,
en wordt uitgebreid verslag ge
daan over internationale mani
festaties en solidariteitsacties
van en voor vrouwen overal op de
wereld.
Feministisch netwerk
De internationale ISIS-dienst ver
zorgt ook de coördinatie van het
IFN, het twee jaar geleden even
eens in Brussel opgerichte inter
nationaal feministisch netwerk
dat internationale steun en soli
dariteit van vrouwen wil stimule
ren. Een krachtige internationale
mobilisatie van feministische
steun kan van grote invloed zijn
efgens op de wereld
in nood zijn of steun
nodig hebben, bijvoorbeeld bij
politieke processen, in rechtsza
ken betreffende verkrachtings
slachtoffers, bij stakingen van
vrouwen. Langzaam maar zeker
begint dit moeizaam groeiend
feministisch netwerk te functio
neren. Verzoeken om steun wor
den zo snel mogelijk verspreid
over een zich nog steeds uitbrei
dend web van contactvrouwen
over de hele wereld. In erg drin
gende gevallen worden feminis
tische groeperingen over heel
Europa telefonisch ingelicht. In
Nederland wordt het IFN-werk
gecoördineerd door Olga Kloet in
Amsterdam (bereikbaar via het
telefoonnummer 020-728003).
José Ylstra: "Over de hele wereld
gebeuren er met vrouwen nu
eenmaal dingen die bekend moe
ten worden gemaakt. De geves
tigde media doen daar helaas te
weinig aan, of kunnen er vaak te
weinig aan doen. Wat onze Ne
derlandse ISIS-uitgave betreft
streven we naar een kortere pro-
duktietijd en een beter uiterlijk.
In de toekomst hopen we het in
offset te laten drukken. Ook wil
len we meer gaan doen aan pro
paganda, bijvoorbeeld door mid
del van gratis exemplaren naar
scholen en vrouwengroepen.
Wegens geldgebrek is dat totnu-
toe niet gelukt. Onze oplage is op
het ogenblik zo'n duizend stuks,
dat zou tweeduizend exemplaren
per aflevering moeten worden.
We hebben ook de mogelijkheid
tot ruilabonnementen van het
bulletin met anderen die tijd
schriften, nieuwsbrieven en der
gelijke op dit gebied maken. En
dat loopt dit jaar erg leuk."Een
abonnement op ISIS-Nederland
kost twintig gulden per jaar, losse
nummers kunnen voor vijf gul
den per stuk worden besteld (en
eventueel nabesteld) via het gi
ronummer 3719388 van de Stich
ting ISIS. Het contact- en corres
pondentieadres van de Stichting
is Kromhout 104, Dordrecht, tele
foon 078-40875.
De kleding van de beroemde in
1971 overleden modekonin
gin Coco Chanel en de daarbij
behorende sieraden, door
haar zelf ontworpen en ge
dragen, zal Christie's londen
op 2 december veilen.
De afdeling kostuumkunde van
het veilingbedrijf heeft mee
gedeeld dat de mantelpakjes
en jurken nog heel goed
draagbaar en niet verjaard
zijn.
De hot pants zijn nog geen verleden tijd, tenminste als we Mary
Quant mogen geloven. Voor de komende zomer ontwierp zij een
pakje met een pofbroek, die doet denken aan schilderijen uit de
middeleeuwen.
De herverdeling van taken tussen man én vrouw zal op
11 november het centrale thema zijn van de jubileumviering
van ManVrouwMaatschappij (MVM). De bedoeling is om de her
verdeling van bezigheden tussen mannen en vrouw een duwtje in
de rug te geven. MVM gaat er daarbij vanuit dat een vijfurige
werkdag wenselijk is.
Op 11 november zullen de hele middag vanaf 12 uur MVM-leden in
de Utrechtse Veemarkthallen tien minuten durende toespraken
houden. Onderwerpen die hierbij aan de orde komen zijn: „Wat is
er mis met de huidige werkverdeling?", „Wat is werk en wat is
geen werk?", „Welke herverdeling is gewenst en hoe zou dat in de
praktijk zyn?". Staatssecretaris mevr. J. G. Kraaijeveld-Wouters
(CRM, speciaal belast met emancipatiezaken) zal haar mening
over deze kwesties geven. Bovendien zullen de economische en
organisatorische aspecten door deskundigen worden belicht.
Het serieuze gedeelte van de dag wordt afgesloten met een con
crete actie, waarschijnlijk in de vorm van een brief.
Naast dit hoofdprogramma zullen diverse mannen- en vrouwen
groepen zich manifesteren, waaronder regionale MVM-centra en
de actiegroep „Tijd voor school", 's Avonds treden Coby
Schreyer, Marjan Berk en een mannencabaret op.
MVM heeft een belangrijke rol vervuld bij het emancipatiegebeu-
ren. Toen in 1968 nog weinigen zich druk maakten over de ach
terstelling van de vrouw, kwamen de eerste MVM-leden met
behulp van een sneeuwbalbrief bij elkaar. Het programma, dat
toen werd opgesteld, vermeldde onder meer bevordering van
kinderopvang, peuterspeelzalen, onderwijsdeelname van vrou-
weni scholing van volwassen vrouwen en deeltijdbanen. Cen
traal stond de gedachte dat zowel mannen als vrouwen de rol in
de maatschappij en-of in het gezin in vrijheid moeten kunnen
kiezen. MVM heeft zich nooit aan enige politieke partij willen
binden.
MVM vindt het niet eenvoudig om te zeggen wat de actiegroep in de
afgelopen tien jaar heeft bereikt. Wel kunnen er een aantal dingen
worden aangewezen, waar MVM mede de weg voor heeft bereid,
zoals de moeder-mavo, VOS-cursussen, de acties „Marie, word
wijzer" en „Tijd voor school" en de Emancipatiekommissie.
MVM beschouwt zichzelf als een leverancier van emancipatiedes
kundigheid: MVM-leden dringen door in veel andere organisa
ties, zoals vakbonden, vrouwenorganisaties en onderwijsinstitu
ten. Daar kunnen ze hun verworven emancipatiekennis in de
praktijk brengen. Er heeft de laatste tijd een forse verandering in
het ledenbestand plaats. Terwijl zich aanvankelijk vrijwel uit
sluitend mensen met een hogere opleiding bij MVM aansloten,
melden zich nu ook steeds meer vrouwen aan die juist een VOS-
cursus hebben voltooid en weinig meer dan een lagere-school-
opleiding hebben.
De mannen binnen MVM (ongeveer 15 procent van de 1600 leden)
zijn vooral actief in de groep „Willem, word wakker". Zy stellen
hun traditionele mannenrol ter discussie en proberen wat aan die
rol te veranderen. Deze mannengroep stelt een van de vijf publi-
katies samen die ter gelegenheid van het tienjarig bestaan ver
schijnen. Een ander geschrift laat tien MVM-leden aan het woord
over de MVM zelf. Verder komt er een dossier uit van de werk
groep Sekse en Pers" en een werkschrift „Naar een herverdeling
van bezigheden" en een boekje „Hokt u ook in uw gezin?".
