Kardinaal Wojtyla:
bewogen carrière
Diaken moet gaven
gemeente benutten
Gmmsamzi
NIEUWE PA US JOHANNES PA UL US II
Religie vaak taboe op rk school
Beleidsplan diakonie hervormde
kerk Teken van Leven
Kritiek op
Gij sen bij
onderwijs
DINSDAG 17 OKTOBER 1978
ROME (GPD) - Karol Wojtyla, de gisteren tot
paus gekozen Poolse kardinaal, werd op 18
mei 1920 geboren in Wadowice, op 50 km
afstand van Krakau en 20 km van Ausch
witz, het dorp dat jaren later een trieste be
roemdheid zou krijgen door het Duitse con
centratiekamp dat er werd gevestigd. Zijn
vader was onderofficier in het Poolse leger
en hijzelf bekostigde zijn studie aan de mid
delbare school en de universiteit als arbei
der in een chemische fabriek.
Zijn priesterroeping rijpte tij
dens de Duitse bezetting van
zijn vaderland. In de oorlog zat
hij in het Poolse verzet. Hij was
onder meer acteur in het clan
destiene anti-nazistische thea
ter. Dit deed hem in het con
centratiekamp Dachau belan
den. Na zijn studie aan het
grootseminarie van Krakow
werd hij in 1946 priester gewijd.
Zij bisschop zond hem naar
Rome, waar hij filosofie stu
deerde aan de universiteit van
de paters dominicanen „Ange-
licum". In 1948 behaalde hij
daar de doctorstitel, waarna hij
naar zijn vaderland terugkeer
de.
In Polen was de toestand van de
katholieke kerk in die jaren
zeer kritiek en de jonge kape
laan Wojtyla ondervond de
grootste moeilijkheden toen hij
zijn werk begon in verschillen
de parochies van Krakau waar
hij zich aan de plaatselijke uni
versiteit bovendien bezighield
met moraaltheologie. Hier be
haalde hij zijn doctorstitel. La
ter werd hij hoogleraar in de
moraaltheologie aan dezelfde
universiteit. In die jaren publi
ceerde hij talrijke studies in
Franse filosofische tijdschrif
ten en een reeks studies, waar
onder een uitvoerige studie
over de Duitse filosoof Max
Scheler.
Interventies
In 1958 werd hij hulpbisschop in
Krakau waar hij de aartsbis
schop in 1964 opvolgde. Hij
nam actief deel aan het Vati
caans concilie, waar hij door
verschillende interventies
naam maakte. Hij werkte met
name mee in de commissie, die
zich bezighield met het huwe
lijk en de huwelijksmoraal.
Paus Paulus VI maakte hem in
1967 kardinaal. Het was voor
het eerst dat er naast de aarts
bisschop van Warschau een
Poolse kardinaal werd be
noemd. Hij trok èèn lijn met
kardinaal Wyszinski tegenover
het Poolse communistische re
gime, maar ook tegenover de
Vaticaanse „Ostpolitik", die
volgens de beide kardinalen te
zeer over de hoofden van het
Poolse episcopaat werd ge
voerd.
Na een openlijk protest van kar
dinaal Wyszinski werd met het
Vaticaanse staatssecretariaat
en met Paus Paulus overeen
gekomen, dat de betrekkingen
met de Poolse regering zich op
twee vlakken zouden bewegen:
van de ene kant tussen het Va-
ticaan en de regering en van de
andere tussen de Poolse bis
schoppen en de regering. Bij
het bezoek van president Gie-
rek aan paus Paulus (eind 1977)
werd duidelijk gesteld, dat er
geen overeenkomst tussen Va-
ticaan en het communistisch
regime mogelijk was als het
Poolse episcopaat er niet in
werd gekend.
Op een van de laatste bisschop
pensynodes, waaraan kardi
naal Wojtyla vanaf het begin ac
tief heeft deelgenomen, hield
hij een inleiding over de
problematiek van het Poolse
katholicisme, die diepe indruk
maakte op de meerderheid van
de aanwezige bisschoppen, die
in hun eigen land soortgelijke
omstandigheden niet kenden.
Kardinaal Wojtyla was, evenals
vele andere bisschoppen uit
Oost-Europa, de al te grote
vrijheid en tolerantie in het
Westen een doorn in het oog en
hij zag de gevaren van de wes
terse consumptiemaatschappij
als schadelijker voor het chris
tendom dan het marxisme
waaronder de Oosteuropese
christenen gedwongen waren
te leven.
Identiteit.
De wijze waarop hij het Poolse
katholicisme zag, drukte hij
enkele jaren geleden als volgt
uit: „De geschiedenis en de cul
tuur van Polen zijn ontstaan uit
het christendom. Daaraan is
het te danken.dat wij een natio
naal karakter bezitten, een ei
gen literatuur, een eigen tradi
tie, die ons van alle andere lan
den van Europa en de wereld
onderscheidt. Als wij dit alles
beschermen, bewaren wij onze
nationale identiteit. In moeilij
ke tijden, waarin Polen bezet of
verdeeld was, stelde ons
christelijke erfdeel ons in staat
te overleven. Zo is het voor ons
Polen van fundamenteel be
lang trouw te blijven aan deze
traditie. Daarom moeten wij
waken dat dit erfdeel, dat wij
met zoveel moeite hebben ver
dedigd, niet verloren gaat"
In
artikel in het Vaticaanse
dagblad Osservatore Romano
betreurde de nieuwe paus het
dat de gelovigen in Polen wor
den beschouwd als tweede
rangsburgers, die in het open
bare leven worden achterge
steld en dat het atheisme de ba-
Kardinaal Wojtyla uit Polen, de
Met dezelfde strijdlust zal de
nieuwe paus het christelijk erf
deel in de wereld verdedigen.
Hij heeft niet alleen in zijn ei
gen land rondgekeken, maar
ook een groot deel van de we
reld gezien op reizen, die hem
naar Amerika, Australië en de
Filippijnen hebben gevoerd.
Het is te verwachten, dat hij
ook het verlangen zal verwe
zenlijken, dat de Polen nu al ia-
paus Johannes Paulus II
ren koesteren: dat de paus van
Rome een bezoek zal brengen
aan hun nationale heiligdom,
dat van de zwarte Madonna van
Czestochowa.
De
paus heeft de naam
gematigd progressief te zijn,
maar hij wordt ook omschre
ven als nogal doctrinair en
theologisch conservatief. Vol
gens kerkelijke leiders staat hij
open voor nieuwe ideeën, maar
zal hij er zelf geen initiatief toe
AMSTERDAM (GPD) - „We praten nu al weer een kwartier
lang over geld. Moeten wij diakenen altijd zonodig met
geld bezig zijn", aldus zaterdag èèn van de honderden
diakenen, vertegenwoordigers van hervormde diako-
nieën uit alle delen van het land, in de Westerkerk in
Amsterdam.
Daar werd de algemene diakonale
vergadering van de Nederlandse
Hervormde Kerk gehouden,
waarop het beleidsplan voor de
komende jaren werd gepresen
teerd en besproken. Een plan dat
door de hervormde diakenen tij
dens vele bijeenkomsten in alle
provincies afgelopen vooijaar is
ontworpen en deze zomer is ge
schreven.
„Teken van leven is de titel ervan.
Wie had verwacht dat er na 14 re
gionale bijeenkomsten met bij
dragen van 1543 personen, enkele
conferenties met nog eens hon
derden belangstellenden, 618 ge
spreksverslagen, 88 notities van
stafleden en tientallen andere
bijdragen, nu een kant-en-klaar
plan op tafel lag, waaruit men
precies kon opmaken wat van de
diakenen de komende jaren
wordt gevraagd, kwam bedrogen
uit.
Wat werd gepresenteerd was een 95
pagina's tellend program met een
Betrouwbaarheid
van de bijbel
LEIDEN - Een groep individuele
christenen heeft een lezingense
rie voorbereid onder de titel "Is
de bijbel betrouwbaar?" De
avonden zijn steeds op vrijdag,
om 8 uur in de Lokhorstkerk aan
de Pieterskerkstraat in Leiden, te
beginnen vrijdag 20 oktober. Dan
spreekt de heer J. Ph. Fijnvand-
raat uit Sneek oven "Garandeert
de bijbel een weg naar God?"
Op 3 november gaat dr. W. J. Ou-
weneel uit De Bilt in op de vraag
of de bijbel een platte aarde leert
De eerste spreker komt op vrij
dag 17 november terug om de
bijbel te belichten als een goede
gids voor de toekomst, en dr
Ouweneel besluit op 1 december
de reeks met de uitdagende titel:
'De opstanding van Christus we
tenschappelijk bewezen."
Het contactadres van deze groep
christenen is de heer E. B. de
Jong, Faljerilstraat 2, Leiden, te
lefoon 152683.
diepgaande bezinning op de uit
gangspunten voor diakonaal
handelen. De tijd is immers
voorbij dat de diakenen in her
vormde kerkdiensten rondgin
gen met de collectezak en vervol
gens zakken met kolen en rogge
broden bezorgden bij behoeftige
gezinnen, hoe belangrijk dit ge
baar van de kerken destijds ook
geweest is. De diaken heeft thans
andere taken, die in het beleids
plan onderbouwd worden.
Afkoopsom
Ergens in „Teken van leven" wordt
de opmerking gemaakt dat het
inzamelen van geld niet de be
langrijkste taak van diakenen is
Het gevaar is namelijk levens
groot aanwezig dat de gift in het
collectezakje voor gemeentele
den een soort afkoopsom wordt
en dat de betrokkenheid van
kerkleden bij het lijden in deze
samenleving, waarvan de diaken
zich een representant mag noe
men, niet verder gaat dan het gi
rostrookje. Er is ook nog iets an
ders wat zou kunnen worden „in
gezameld": jeugd, ouderdom, en
thousiasme, rijpheid, energie,
deskundigheid, tijd, creativiteit,
fantasie, humor, gastvrijheid. Die
„gaven" van gemeenteleden
moeten in de eerste plaats wor
den aangewend.
Een lid van de ondernemingsraad
van de bedreigde Amsterdamse
scheepsbouw deed zaterdag bij
voorbeeld een dringend beroep
op kerkleden stil te staan bij de
vaak stille nood van de man
wiens arbeidsplaats bedreigd
wordt, die zo in de knoop raakt
met zichzelf en zijn omgeving dat
zijn gezin er onderdoor dreigt te
gaan. Een ziektepercentage van
35 procent in de Amsterdamse
scheepsbouw zegt veel.'In vele
streken van het land lijden men
sen onder spanningen, angsten
voor de toekomst. Diakenen
kunnen de „dreigende" werk
loosheid niet opheffen. Ze kun
nen er wel toe bijdragen dat er in
hun gemeente een stuk medeve
rantwoordelijkheid voor hen die
Diakenen kunnen de nood in de
Derde Wereld niet opheffen, ze
kunnen wel zorgen dat er geld
komt, maar vooral dat zich steeds
meer mensen gaan inzetten voor
verandering van structuren hier
en ginds. Als er iets wordt gedaan
waardoor geweld van slachtof
fers van racisme misschien toe
neemt, staat men in de kerken op
z'n achterste benen, maar het ge
weld van de blanke ten opzichte
van de zwart is iets dat op de ach
tergrond blijft.
Aan de buitenkant is de katholieke school vaak nog wel herkenbaar. In de (middelbare) school zelf U
aandacht voor het religieuze aspect vindt de lerarenorganisatie Sint Bonaventura
Nijmeegse prof. Van lersel op lerareneongres
VALKENBURG - Op vele katholieke scholen voor voort
gezet onderwijs is een conformistische anti-kerkelijkheid
duidelijk aanwezig. Ofschoon bij de leerlingen veel vra
gen en twijfels leven op godsdienstig gebied kunnen zij
daar nauwelijks met hun leraren over praten omdat reli
gieuze kwesties bij veel docenten taboe schijnen te zijn.
Deze situatieschets van het katho- dienstkwesties bij leraren op ka-
liek voortgezet onderwijs meent
prof. dr. B. van lersel uit Nijme
gen te kunnen geven op grond
var. met docenten en leerlingen
gevoerde gesprekken. Hij sprak
hierover op een congres met als
thema het katholiek onderwijs
van de vereniging van katholieke
leraren "St. Bonaventura" in
Valkenburg. Het katholieke ka
rakter van menige school blijkt
eerder een probleem te zijn dan
een bron van inspiratie.
tholieke scholen. De relatie le
raar-leerling verkeert volgens
hen in een crisissituatie.
Voor van boven opgelegde tradi
tionele godsdienstoefeningen en
gebed voor de lessen zijn veel
leerlingen allergisch. Ze be-
De relatie leraar-leerling blijkt voor
prof. Van lersel, vooral goed te
zijn bij buitenschoolse activitei
ten. Dit vormde één van de rede
nen om te pleiten voor invoering
van een experimenteel praathuis
over confessionele zaken buiten
de schoolse sfeer, die namelijk als
onvoldoende vrij wordt ervaren.
Overigens een praathuis zonder
de catecheselessen op school af te
schaffen.
Voorts stelde prof. Van lersel voor
om een wetenschappelijk onder
zoek te laten instellen naaf het
taboe met betrekking tot gods-
VALKENBURG - De bisschop van
Roermond, mgr. dr. J. Gijsen,
verabsoluteert zijn eigen ziens
wijze te zeer, hij draagt te weinig
mee de verantwoordelijkheid
voor de gehele Nederlandse
kerkprovincie en maakt een on
eigenlijk gebruik van de kerk
rechtelijke structuur.
Dit zei dr. P.F. Maas, voorzitter van
de vereniging van katholieke le
raren "Sint Bonaventura" zater
dag op een congres in Valken
burg over de katholieke school.
Ook de curiale administratie sterkt
bisschop Gijsen publiekelijk en
moedigt hem aan. Dat zet veel
kwaad bloed en mag als bewijs
gelden dat niet ten onrechte de
Romeinse curie ernstige kritiek
ontmoet, aldus voorzitter Maas.
schouwen die zaken als hypocriet
omdat ze liever door zelfontdek
king en zelfervaring godsdiensti
ge praktijken willen verwezenlij
ken.
De vicaris generaal van het aarts
bisdom Utrecht pater dr. H.A.
van Munster ging nader in op de
commentaren van vele critici op
de recente brief van de bisschop
pen ovc-i het katholieke onder
wijs. Tal van critici hebben die
brief, aldus dr. Van Munster,
slecht gelezen. Het document
dicteert namelijk niet,'schrijft
niets verplicht voor maar vormt
slechts een aanzet tot een gericht
gesprek over de zin en de vorm
van katholiek onderwijs in onze
tijd en in ons land.
Naar zijn mening gaat de vraag naar
de katholiciteit van het onderwijs
eigenlijk over de fundamentele
structuur van het onderwijs zelf.
De discussie rond de katholieke
school is in de grond van de zaak
een discussie over de vraag hoe
menselijk een school kan zijn.
Het zou weieens kunnen zijn, zo
besloot dr. van Munster; dat de
discussie van zo fundamentele
aard blijKt te zijn dat zij bij het
katholieke onderwijs betrokke
nen ook de komende decennia
nog meer dan bezig zal houden.
Westduitse
dominees
willen yogi's
zien vliegen
BONN - Twee dominees uit Ham
burg willen duizend mark beta
len als leden van het transcen
dentale meditatiecentrum van de
Maharishi Mahezh Yogi uit India
het bewijs leveren dat ze echt
kunnen vliegen. In een door het
meditatiecentrum uitgegeven
boek staat dat dit met behulp van
de zogenaamde Sidhitechniek
mogelijk is. Vier foto's tonen niet
minder dan zeven aanhangers
van de Maharishi die boven de
bodem zouden zweven.
De Hamburgse geestelijken gelo
ven niet dat dit kan. Zij zijn be
reid uit eigen zak duizend mark
voor hongerende kinderen in In
dia uit te geven, als zij samen met
een rechercheur en een fotograaf
de vliegpogingen mogen bekij
ken. Als bewijs voor deze bijzon
dere eigenschap van bepaalde
Maharishi-volgelingen vinden de
dominees een „vliegtijd" van tien
seconden voldoende.
Wessels volgt
Yerkuyl op
AMSTERDAM - Dr. Anthonie
Wessels uit Amstelveen is be
noemd als opvolger van prof. dr.
Verkuyl aan de theologische uni
versiteit van de Vrije Universiteit
in Amsterdam. Wessels (42) zal de
theorie van de zending en de
evangelistiek gaan doceren.
Dr. Wessels werd in 1972 - verbon
den aan de gereformeerde kerk
van Oegstgeest - uitgezonden als
missionair predikant naar Liba
non. Hij doceerde tot vorig jaar in
Beiroet aan de Near East School
of Theology. De opvolger van
prof. Verkuyl is gespecialiseerd
in de Islam en de Arabische We
reld.
Patriottisch Front (1) - Ds. David
Haslam, vooraanstaand predi
kant van de methodistenkerk in
Engeland en steunpilaar van ac
tie tegen apartheid, heeft er voor
gepleit om het Patriottisch Front
in Rhodesië meer te geven dan de
omstreden gift van 85.000 dollar,
die de Wereldraad van Kerken ter
beschikking stelde. Haslam deed
deze uitspraak na een bezoek aan
Zambia, Botswana, Angola,
Rhodesië en Mozambique. Vol
gens de methodisten-predikant is
'de behoefte aan humanitaire
hulp zo enorm dat mijn grootste
kritiek op de kerken en de We
reldraad is dat zij in de verste ver
te niet genoeg hebben gegeven'
Patriottisch Front (2) - De Ameri
kaanse raad van kerken heeft tij
dens een conferentie in Cherry
Hill (New Yersey) zijn ondubbel
zinnige steun uitgesproken aan
de Wereldraad van Kerken en het
speciale anti-racisme fonds. Uit
dit fonds steunde de Wereldraad
onlangs het Patriottisch Front in
Rhodesië. Deze gift riep in delen
van de westerse kerken sterk ver
zet op.
Bevrijding - De universiteit van
Nijmegen heeft een ere-doctoraat
verleend aan de Zuidamerikaan-
se bevrijdingstheoloog Gutierez
Merino. De' Nijmeegse theoloog
prof. Schillebeek zei bij de verle
ning van het ere-doctoraat dat de
bevrijdingstheologie de westerse
godsdiensttheologie heeft ont
maskerd als een 'burgerlijke
theologie', die niet in bevrijdende
richting gaat.
Bewapening - De r.k. bisschoppen
van Engeland en Wales hebben
tijdens hun oktoberzitting in
Westminster een resolutie tegen
de bewapening aangenomen. De
bisschoppen roepen onder meer
de Britse regering op om te wer
ken naar een internationale over
eenkomst tot beperking van de
bewapening. De bisschoppen
wijzen erop dat Groot Brittanië
een van de grootste wapenleve
ranciers is.
Wereldmissie - De Pauselijke mis
siewerken hebben voor 1979 een
hulpprogramma opgesteld ter
waarde van 120 miljoen gulden.
De hulpverlening is bestemd
voor 34 plaatselijke kerken, (bis
dommen) in de ontwikkelings
landen. Uit Nederland wordt op
een bijdrage van 3,5 miljoen gul
den gerekend.
Beroepingswerk - Beroepen door
de provinciale kerkvergadering
Zuid-Holland tot predikant voor
buitengewone werkzaamheden
(scriba PKVj T. Boot te Nieuw-
Loosdrecht. Beroepen te Uddel:
J. Vroegindeweij te Katwijk.
Aangenomen naarOuddorp: W.J.
op t Hof te Hedel. Aangenomen
naar Valkenswaard-Aalst-Waal-
re: Th. Boas te Vreeland. Ger.
Kerk Vrijg. Beroepen te Vlaar-
dingen: J.J. Burger te Dokkum.
Bedankt voor Capelle aan de IJs-
sel: C. Bijl te Groningen-Noord.
