Ernst met
komedie
bjj het repetoire-toneel
ZATERDAG 26 AUGUSTUS 1978
AMSTERDAM - Het repertoire-toneel lijkt
met het speelseizoen dat nu voor ons ligt
eindelijk eens royaal afstand te hebben ge
nomen van het blijspel. Op een enkele uit
zondering na („De Getemde Feeks" bij De
Appel) treedt het gesubsidieerde toneel de
toeschouwer nu met een ernstig gezicht te
gemoet. Voor het eerst lijkt ook bij de grote
gezelschappen als De Haagse Comedie,
Globe en Theater het besef te zijn doorge
drongen dat de traditionele formule „ernst
en luim", de afwisseling van ernstig toneel
met klucht- of lachwerk gerust tot het ver
leden mag gaan behoren. De elk jaar weer
groeiende vrije - niet direct gesubsidieerde
- theatersector heeft die taak van het reper
toire-toneel overgenomen en met succes,
want een goed blijspel trekt volle zalen en
dat betekent zekerheid in de zaken.
is het ook zo dat de gezelschappen de laat
ste jaren steeds meer worden geconfron
teerd met een schaarste aan blijspelen die
werkelijk kwaliteit aan humor bezitten.
Voor stukken van Neil Simon of Alan Ayck-
bourn staan de vrije producenten in de rij
met knisperend geld. Wat voor de gesubsi
dieerde gezelschappen aan vrolijkheid
overblijft is tweede keus. Op zich geen ont
wikkeling waar je bezorgd om moet zi jn. De
verdeling lijkt zo gek nog niet: de vrije to
neelproducenten zorgen voor toneel op de
planken dat onbezorgd mag amuseren en de
gesubsidieerde gezelschappen kunnen zich
bezighouden met repertoire van meer se
rieuze aard.
AMSTERDAM - Het gezelschap
dat zijn grote liefde laat uitgaan
naar vooral het klassieke reper
toire, het Publiekstheater, speelt
ook het komende seizoen weer
Tsjechov. In voortzetting van het
spelen van de toneelwerken van
deze grote Russische auteur
opent het Publiekstheater het
seizoen met Oom Wanja, dat van
Tsjechov als ondertitel „Scènes
op het land" meekreeg. De titel
rol zal worden gespeeld door
Siem Vroom, die na vele jaren
Globe, nu voor het eerst bij het
gezelschap op het Leidseplein
komt.
Het Publiekstheater sluit zijn
meerjarig Tsjechov-project af
met de opvoering van een van de
fraaiste werken van deze schrij
ver, „De drie zusters". Petra La-
seur, Sigrid Koetse en Christine
Ewert zullen daarin respectieve
lijk Masja, Olga en Irina spelen.
Oom Wanja zal geregisseerd
worden door Ger Thijs van to
neelgroep Theater, die in Am
sterdam een gastregie komt
doen; De drie zusters wordt door
Hans Croiset geregisseerd.
Ook met de Griekse klassieken gaat
het Publiekstheater verder. „Ko
ning Oidipous" zal worden ge
speeld en op dezelfde avond zal
deze tragedie van het noodlot
worden gevolgd door „Oidipous
in Kolonos", beiden van So-
fokles, regie Hans Croiset. De rol
van Oidipous is voor Jules Croi
set; Annet Nieuwenhuyzen gaat
koningin Iokaste spelen. Ook de
ze Oidipous twee-eenheid is weer
een logisch vervolg op de eerdere
Griekse tragedies die dit gezel
schap op de planken bracht.
Aan eigentijds toneel schenkt het
Publiekstheater aandacht met de
opvoering van „Agnes B.", ge
schreven door de Duitse auteur
Franz Xavier Kroetz, van wie
Centrum jaren geleden „Over
stekend wild" speelde. Als uit
gangspunt koos Kroetz het treur
spel Agnes Bernauer van de 19e
eeuwse Duitse schrijver Frie-
drich Hebbel. Kroetz gebruikte
van Hebbels stuk alleen het
raamwerk en vulde dat in met
meer actuele handelingen. Als
thema heeft het stuk de princi
piële houding van een mens te
genover het onrecht dat anderen
wordt aangedaan. Josèe Ruiter
speelt de rol van Agnes; Ton Lutz
doet de regie.
Schrijver Gerben Hellinga heeft
zich verdiept in de cabaretfiguur
Pisuisse en schreef een toneel
stuk over het cabaret van vroeger
onder de titel „Mensch durf te le
ven", een van de liedjes van Jean
Louis Pisuisse. Het vormt de
tweede eigentijdse bijdrage, te
vens van de hand van een Ne
derlands auteur bij het Publiek
stheater. Geen musical, wél een
stuk waarin muziek en muziek-
maken een centrale rol spelen.
Op het repertoire van Publieks
theater staan tot eind september
nog „Platonov" van Tsjechov en
„De rechtvaardigen" van Albert
Camus.
Centrum
Toneelgroep Centrum komt met
hedendaags toneel uit Engeland
(Barrie Keeffe) en Duitsland (Ha
rold Müller), maar wendt zich ook
tot Nederlandse auteurs. Van
Keeffe is op 13 september in
Haarlem (Toneelschuur) de pre
mière van de twee korte stukken
„Gotcha" en „Killing Time", die
de Nederlandse titels „En nou ik"
en „Vergeet 't maar" hebben ge
kregen. De stukken zijn vrij
nieuw. Het eerste kwam gereed
in 1976, het tweede een jaar la
ter.
Gotcha speelt op de laatste dag van
het schooljaar. In een berghok
worden een leraar en een lerares
door een leerling gegijzeld, nadat
hij hen daar in omhelzing aantrof.
In Killing Time staat de uitzicht
loosheid van de schoolverlaters
(werkloosheid) centraal. Twee
stukken die qua sfeer bij elkaar
aansluiten. Dramaturg Rob
Scholten maakte beide stukken
geschikt voor ons land en Eddy
Habbema regisseert ze.
Centrum gaat verder een nieuw
stuk van Ton Vorstenbosch spe
len: „Mata Hari". Vorstenbosch
heeft zich verdiept in het myste
rieuze leven van deze in Friesland
geboren vrouw die bekend werd
als internationale courtisane, uit
vindster van de striptease en die
- veroordeeld en geexecuteerd
r Marlous Fluitsma, die bij 'Globe' de Mooie Helenazal vertolken.
werd als dubbelspionne. Peter
Oosthoek gaat het stuk regisse
ren; Els van Rooden speelt Mata
Hari. Op 29 september is de pre
mière in Amsterdam.
Lodewijk de Boer gaat bij Centrum
zijn eigen nieuwe stuk „De por
nograaf' regisseren. De Boer
schreef een toneelstuk over de
makers van pornografie. Hoofd
persoon erin is een zekere David,
van oorsprong portret- en huwe
lijksfotograaf, belust op geldelijk
voordeel en afgegleden naar de
porno als fotograaf en als filmer.
De première is in december.
Begin oktober komt Centrum met
een lunchvoorstelling. Gespeeld
wordt „Uitgestelde vragen", een
bewerking door Ton Vorsten
bosch van een verhaal van de he
dendaagse schrijver R. J. Pes-
kens uit diens bundel „M'n moe
der is eigenlijk een Italiaanse"
Overigens zullen de èènacters
van Keeffe ook afzonderlijk als
lunchvoorstellingen worden ge
speeld.
Voor het lunchtheater blijft ook
„Keefman" (Jacques Comman
deur; nu voor het vierde seizoen)
op het repertoire, evenals de
stukken „Tussen de middag" en
„Later op de avond" van Don
Dekker. Ook „Een bekentenis"
(Marcellus Emants) en „Schei
den" (Vorstenbosch) zullen nog
worden doorgespeeld. Ton Vor
stenbosch werkt voor Centrum
ook weer aan een nieuw stuk, in
opdracht van het Comité 400 jaar
Utrecht.
De acteur Jules Hamel heeft Cen
trum na jaren verlaten en gaat
free-lance werken. Hij zal als gast
bij het Publiekstheater gaan
spelen. Ook weg is Frans Vorst
man, na enkele gastrollen nu in
vaste dienst bij het Publieksthea
ter. Nieuw bij Centrum zijn Henk
Globe
Zuidelijk Toneel Globe begint het
nieuwe seizoen met een sterk
verjongde bezetting, na de komst
van de nieuwe artistieke leiding
(vorig seizoen), die wordt ge
vormd door Ulrich Greiff, Ge-
rardjan Rijnders en Paul Ver
meulen Windsant, alle drie jonge
regisseurs, van wie Rijnders ook
toneel schrijft. Hun belofte luidt:
„...Om zich heen hebben zij een
groep enthousiaste jonge acteurs
en actrices verzameld die vastbe
sloten zijn de schouwburgen te
vullen met ontroerende, afstan
delijke, gevoelige, intellectualis
tische, spannende, moeilijke,
geinige, droevige, feestelijke, ou
derwetse, muzikale, baanbre
kende voorstellingen".
De zes produkties die Globe uit
brengt variëren van operette tot
eigentijdse komedie en van ze-
ventiende-eeuwse komedie tot
Nederlands realisme. Daarom
ziet het repertoire er als volgt uit.
Begonnen wordt met „Mooie
Helena", vrij naar Jacques Of-
fenbachs operette, onder regie
van Ulrich Greiff met in de
hoofdrol Marlous Fluitsma. Een
stukje Griekse mythologie op
romantische muziek. Dan volgt
„Dimanche" van Michel
Deutsch, vertaling Remco Cam-
pert, regie Paul Vermeulen
Windsant. Dimanche gaat över
het meisje Ginette dat meent het
majorettenconcours te moeten
winnen als opstapje naar het gro
te leven buiten haar geboorte
dorp. Globe kijkt vervolgens naar
het Franse klassieke toneel en
ziet dan „De Mensenhater" (Le
Misantrope) van Molière. Gerrit
Komrij maakte de vertaling en
Gerardjan Rijnders gaat het re
gisseren. De vierde produktie
van Globe is Lessing's komedie
„Minna von Barnhelm", waar
mee de groep weer een bijdrage
uit de Duitse literatuur levert.
Dolf Verspoor vertaalde; Ulrich
Greiff doet de regie.
Dan komt dit gezelschap nog met
twee kleine zaalprodukties. Van
Knut Faldbakken wordt „De
stier" en „De maagd" gespeeld
onder regie van Paul Vermeulen
Windsant, en van de Nederlander
J. van Oudshoorn het toneelspel
„Zondag". Een nog nooit ge
speeld stuk, dat door Globe
wordt vergeleken met de indrin
gende huwelijksdrama's van
Strindberg.
Haagse comedie
Verscheidene gezelschappen gaan
dit seizoen Ibsen spelen. Toneel
groep Theater doet het, Fact doet
het bij de Toqeelraad Rotterdam
en in Den Haag gaat De Haagse
Comedie Ibsen's toneelspel „De
pijlers van de samenleving" spe
len. Hoofdpersoon is reder Ber-
nick (Wim van Rooij) die op het
hoogtepunt van zijn carrière ten
val dreigt te worden gebracht
door een misstap uit zijn verle
den. Kees Coolen gaat het stuk
regisseren.
De Haagse Comedie die „De voor
pagina" nog blijft doorspelen,
komt met maar liefst acht pre
mières. De eerste is „Parodie"
van de Engelse auteur Tom
Stoppard. Een gefantaseerde
ontmoeting tussen drie be
roemdheden: Lenin, de Ierse
schrijver James Joyce en de
Frans-Roemeense dichter Tris
tan Tzara. Ze worden met elkaar
in contact gebracht door de Brit
se consulaire ambtenaar Carr, ge
speeld "door Henk van Ulsen
(gastrol). Van Shakespeare komt
het Haagse gezelschap met „Co-
riolanus", een weinig gespeeld
maar interessant soldatenstuk
dat in Rome speelt. De veldheer
Coriolanus zal door Guido de
Moor worden gespeeld, zijn
moeder door Elisabeth Andersen
die bij de Haagse Comedie te gast
is. Regie Dinu Cernescu.
Verder gaat de HC van Jean
Anouilh „De repetitie" of „De be-
strafde liefde" spelen, eerder in
ons land opgevoerd onder de titel
„De liefde gestraft". Loek Scha-
reman maakte een nieuwe verta
ling; Jo Dua doet de regie. Van
Calderon speelt Den Haag „Het
leven een droom", onder regie
van Pierre Laroche; van David
Mamet „American Buffalo", re
gie Carel van der Plas en van (de
als cartoonist bekende) Jules
Feiffer „Hold me!", regie Eddie
Habbema.
Ook toneel van eigen bodem bij de
Haagse Comedie: van Rudolf
Geel een stuk dat zich in de ten
niswereld afspeelt en dat
„Wimbledon" heet. Het stuk is op
verzoek van het gezelscnap ge
schreven en de regie gaat Chris-
tiaan Nortier doen. De laatste drie
produkties gaan in première in
het HOT, de eerste vijf in de Ko
ninklijke Schouwburg.
De Appel
Voor het eerst in zijn zesjarig be
staan gaat toneelgroep De Appel
een blijspel spelen en dat wordt
„De Getemde Feeks" van Sha
kespeare. De actrice Geert de
Jong, terug van haar uitstapje
naar de Haagse Comedie, gaat de
titelrol spelen. Haar tegenspeler
wordt Eric Schneider die het Pu
bliekstheater voor De Appel
heeft ingeruild. Erik Vos gaat het
stuk regisseren.
De Appel opent het seizoen overi
gens met twee produkties die ter
gelegenheid van de Evenemen
tenmarkt, vorig seizoen, zijn ont
staan uit improvisaties. Dat zijn
„De aardappeleters" en „Ab-
struus". Toen waren het korte
produkties, nu worden ze verder
uitgewerkt tot avondvullende
programma's. Peter van der Lin
den gaat met een aantal Appel-ac
teurs en -actrices een improvisa
tievoorstelling maken waarbij
wordt uitgegaan van gezichten.
Daaraan doen ook een beeldend
kunstenaar en twee musici mee.
In de tweede helft van het nieuwe
wil De Appel nog drie
produkties uitbrengen.
De keuze daarvoor staat nog niet
vast.
Theater
Theater uit Arnhem gaat zijn jubi
leumseizoen in: de groep bestaat
een kwart eeuw. Dat gaat gevierd
worden met een Italiaanse ko
medie en de keuze is gevallen op
Carlo Goldoni's omvangrijke
stuk „La Villeggiatura". Het
kreeg de Nederlandse naam „Het
buitenverblijf' en het is een stuk
geworden dat twee volle avonden
in beslag neemt. Oorspronkelijk
bestond het zelfs uit drie avond
vullende programma's, maar
Theater heeft dat tot twee terug
gebracht. De twee avondproduk-
ties kunnen niet los van elkaar
worden gezien: vervolgtoneel bij
Theater dus. Bob de Lange keert
met dit stuk weer in de schouw
burg terug. Deze jubileumpro-
duktie wordt geregisseerd door
de Italiaan Orazio Costa.
De actrice Elisabeth Andersen gaat
ook bij Theater een gastrol spe
len. Zij doet dat in „Trilogie van
Door
Ko van Leeuwen
het weerzien", geschreven door
Botho Strauss, van wie toneel
groep Baal uit Amsterdam vorig
seizoen „De Hypochonders"
speelde (Baal gaat dit seizoen ook
een nieuw stuk van Strauss spe
len). Botho Strauss heeft een heel
geëigende manier van toneel
schrijven. Het gaat bij hem min
der om het verhaal dan om de
mensen die erin voorkomen. Ger
Thijs gaat het stuk bij Theater re
gisseren.
Bernard Droog gaat bij Theater de
titelrol spelen in „De Kapitein
van Köpenick", een welhaast
klassiek te noemen stuk over de
macht van het uniform. Renè Lo-
bo gaat de regie doen. Droog is
ook te zien in „Bouwmeester
Solness" van Hendrik Ibsen, on
der regie van Elise Hoomans. Van
Edward Al bee gaat het Arnhem
se gezelschap „Alles voor de
tuin" spelen, waarvoor de Engel
se regisseur Robert Kidd is aan
getrokken. Dan doet Theater nog
„Klein leed", een nieuw stuk van
de Engelse auteur Peter Gill. Dat
betekent tevens het regie-debuut
voor Andy Daal, tot nu toe als ac
teur aan Theater verbonden.
Baal
Gerardjan Rijnders en Mia Meijer
hebben na Schreber weer samen
een toneelstuk geschreven. De ti
tel luidt „Tasso in Weimar" en to
neelgroep Baal gaat het opvoeren
onder regie van Paul Vermeulen
Windsant. Twee historische ge
gevens lopen in dat stuk door en
naast elkaar. Wellicht een be
knopte analyse van Goethe als
mens en kunstenaar. Hoe dan
ook, Goethe speelt er een belang
rijke rol in. Op 26 augustus is in
het Shaffy Theater in Amsterdam
de première. Baal gaat na De Hy
pochonders van het achterlig
gende seizoen wederom een stuk
van Botho Strauss spelen. Dat
wordt „Bekende gezichten, ge
mengde gevoélens". Dan komt
Baal ook nog met een muziek-
project rond George Sand, waar
van de titel nog niet bekend
Sater
Toneelgroep Sater is begonnen met
de repetities van „Het verhoor",
een toneelstuk dat door het Sater
collectief is gemaakt. Peter de
Baan, die ook de DAF-produktie
ensceneerde, doet de regie. Het
stuk is geinspireerd op de ge
beurtenissen in Duitsland rond
de Berufsverbote. Sater tekent
een Nederlandse situatie en wil
laten zien hoe mensen bij ons op
hun waarde worden geschat. Sa
ter gaat ook nog aan een andere -
grote zaal - produktie werken,
waarvan titel en inhoud nog niet
zijn vastgesteld.
Werkteater
Het Werkteater, waarvan vorige
week de film „Camping" de bio
scopen inging, heeft plannen om
volgend voorjaar een film te ma
ken naar aanleiding van de twee
produkties over stervensbege
leiding die het gezelschap heeft
gemaakt. Deze twee projecten
zullen het komende seizoen in
verband met de vele aanvragen
worden doorgespeeld. Daarnaast
gaat Werkteater ook nieuwe
ideeën ontwikkelen en is er een
vaag plan om in de maand de
cember te gaan optreden in de ei
gen tent op het Museum
plein.
De film over stervensbegeleiding
zal overigens geen registratie zijn
van de bestaande produkties, zo
als dat indertijd met de film
„Toestanden" wel het geval was.
Het zal een op zichzelf staande
rolprent worden die alleen het
onderwerp met de twee produk
ties gemeen heeft.
Bij het Onafhankelijk Toneel in
Rotterdam komen we weer Ge
rardjan Rijnders tegen. Speciaal
voor dit gezelschap heeft hij een
stuk geschreven dat voorlopig de
titel heeft „Rosemary Clooney's
baby". Het is een tragi-komedie
die begin september in première
gaat ter gelegenheid van de ope
ning van de verbouwde Schouw
burg Zuid in Rotterdam. Verder
heeft het Onafhankelijk Toneel
nog geen definitieve plannen
voor het aanstaande seizoen.
„Maar", zegt Jan Joris Lamers
van het OT: „Bij ons is verder nog
alles mogelijk".
