Stadsbouwhuis op
het hoogste punt
MOLUKS PROBLEEM OVER ENKELE JAREN VOORBIJ
Verouderde lom-school
wordt nog wat opgelapt
Ambtenaren verhuizen in december
LEIDEN - Aan de Langegracht
vloeide gistermiddag het panne
bier. Aanleiding was het bereiken
van het hoogste punt van het
Stadsbouwhuis, de dependance
van het stadhuis, dat veel te krap
is geworden om alle Leidse amb
tenaren te kunnen herbergen.
Zoals het er nu uitziet zal het ge
bouw in de loop van de maand
november gereed zijn en kan de
verhuizing van de ambtenaren
beginnen in de tweede week van
december.
Het plan voor het nieuwe Stads
bouwhuis is gemaakt door de
stadsarchitect ir. F.Temme. Het
OMLEIDING
VOOR DEEL
UTRECHTSE
VEER
gebouw heeft een u-vorm waarbij
de open zijde naar de Lange
gracht gericht is. Wel wordt de
open kant gedeeltelijk afgesloten
met een glazen corridor rustend
op pijlers. Het pand zal onderdak
bieden aan al die afdelingen van
de gemeente die direct of zijde
lings te maken hebben met ruim
telijke ordening en huisvesting.
De nieuwbouw zit ingebed tussen
twee andere nieuwbouwplannen.
Naar de zijde van de Pelikaan
straat wordt op het ogenblik de
laatste hand gelegd aan de bouw
vain een zeventigtal woningen,
dat in eerste instantie bestemd is
voor bewoners van de vroegere
"platte daken-woningen' in Lei-
den-Noord. Links van het Stads
bouwhuis zal een nieuw pand
worden gebouwd ten behoeve
van het energiebedrijf Rijnland.
Dat hppft het onder meer nood
zakelijk gemaakt dat het handel
in watersportartikelen daar ver
dwijnen moet en naar het Mors-
kwarier verhuist.
De bouw van het Stadsbouwhuis
heeft overigens nogal wat voeten
in aarde gehad. Ir. Vos (directeur
Gemeentewerken) constateerde
destijds dat het plan het zestien
de was in een lange reeks om te
komen tot een zogenaamd
"stadskantoor". Ook tijdens de
bouw rezen er nog diverse
problemen. Zo ging een onder
aannemer failliet en stootte men
bij het graafwerk op een oude
riolering, die niet in de bestekken
was opgenomen.
Nabij het Stadsbouwhuis zullen in
totaal 70 parkeerplaatsen worden
aangelegd, terwijl aan de kant
van de Maresingel een terras
komt, dat tevens gebruikt kan
worden als "visstoep"
LEIDEN - Met ingang van dinsdag
29 augustus wordt het Utrechtse
Veer tussen de Singelbrug en de
Veerstraat voor een periode van
ongeveer zes weken afgesloten
voor het verkeer. Deze afsluiting
is noodzakelijk in verband met de
bouw van een overstortbak voor
de riolering ter plaatse. De om
leidingen voor doorgaand- en be
stemmingsverkeer zullen met
borden worden aangegeven.
Maandag 28 augustus begint de
dienst Gemeentewerken met de
aanleg van een hoofdriool in het
kruispunt Sumatrastraat-Lage
Rijndijk. Het verkeer komend uit
de stad, zal worden omgeleid via
de Borneostraat-Formosastraat
naar de Lage Rijndijk en ander
som. De Sumatiabrug blijft voor
het verkeer komend van en
gaand naar de Waard normaal be
reikbaar. Het karwei zal ongeveer
een week in beslag nemen.
LEIDEN - Burgemeester Vis en z ijn echtgenote hebben gistermiddag ee
W. van Oosten-N ieuwenburg wonende aan de Hyacinthenstraat 25 ir
in verband met het 65-jarig huwelijksfeest dat men dezer dagen viert.
LEIDEN - "Ik kan er wel begrip
voor hebben dat we hier nog drie
jaar moeten blijven zitten. Er is
gewoon geen beter alternatief. Je
kunt wel allerlei wensen hebben,
maar als die niet te realiseren zijn
wat moetje dan? Ik heb me bij de
huidige situatie neergelegd". Al
dus A.D.A. Blom, het hoofd van
de Prof.Vliegenthartschool (voor
voortgezet buitengewoon on
derwijs aan kinderen met leer- en
opvoedingsmoeilijkheden) aan
de Zuidsingel. Omdat het nog wel
drie jaar zal duren voordat dë
school naar een nieuw gebouw
kan verhuizen - waarschijnlijk
aan de Berlagestraat in Zuid-
West - wordt het verouderde en
voor onderwijs eigenlijk onge
schikte pand aan de Zuidsingel
momenteel opgeknapt. De be
langrijkste ingreep die moet
worden gedaan is het vernieuwen
van een groot deel van de centrale
verwarmingsinstallatie. De kos
ten hiervan bedragen 160.000
gulden.
De Prof.Vliegenthartschool kwam
in november 1976 in het nieuws
toen een deel van het plafond in
VRIJDAG 25 AUGUSTUS 19'
Voorlichting
over plantsoen
in Atjehstraat
LEIDEN In het Dienstenepntnn t
aan de Driftstraat wordt volger
de week woensdag (30 augustus
een bijeenkomst belegd door di
gemeente voor bewoners en om
wonenden van de Atjehstraai
Die avond zullen de aanwezige)
hun mening kunnen geven ove
een nieuwe indeling van he 4
Atjehstraat-plantsoentje. De al
deling Plantsoenen van Gemeen
tewerken heeft daarvoor eei
ontwerp gemaakt.
Dat plan voorziet in een nieuwe a(
rastering en het aanbrengen vai
nieuwe beplanting. Al eerde
werd voor het plantsoen eei
plannetje gepresenteerd, maa
om diverse redenen is dat toei 1
niet c
Aan de Langegracht vloeide gisteren het ..pannebier": het Stadsbouwhuis (neergezet omdat het Leidse staduis
te klein is geworden voor alle ambtenaren) bereikte het hoogste punt. In december is het gebouw waarschijnlijk
helemaal klaar.
stortte. Soortgelijke gebeurtenis
sen deden zich al twee keer eer
der voor toen eveneens delen van
het plafond naar beneden kwa
men. Hoewel volgens de leer
krachten de situatie levensge
vaarlijk was, werd sluiting van
het reeds in april 1975 afgekeurde
gebouw door Bouw- en Woning
toezicht niet nodig geacht. Wel
ging de gemeente op zoek naar
een plaats waar nieuwbouw voor
de Prof.Vliegenthartschool zou
kunnen worden gerealiseerd.
Hierbij kwam de Berlagestraat
uit de bus. Op dit moment wordt
gewerkt aan het definitieve
bouwplan dat vervolgens ter
goedkeuring aan het Rijk moet
worden voorgelegd. Men houdt
er rekening mee dat de nieuwe
school (met een capaciteit van
100 leerlingen) pas over driejaar
in gebruik kan worden genomen.
Omdat de gemeente geen moge
lijkheid zag de lom-school ergens
anders in Leiden onder te bren
gen - de mogelijke oplossingen
waren ongeschikt of te duur -
werd besloten het pand aan de
Zuidsingel voorlopig aan te hou-
WARNECKE i:
HEROPEND
LEIDEN - De echtgenote van de
Leidse burgemeester, mevrouw
Vis heeft gistermiddag de offi
ciële heropening verricht van de
zaak van Warnecke Lingerie aan
de Breestraat 66 in Leiden. Het
interieur onderging een grondige
wijziging en de voorgevel werd
vervangen door een moderne
constructie. Die constructie be
staat uit een aantal bogen, dat tot
ver in de winkel doorloopt.
Warnecke Lingerie bestaat al sinds
1885, toen de grootouders van de
huidige eigenaar de zaak begon
nen. Eerst aan de Stationsweg, la
ter op enkele andere adressen. In
1952 verhuisde Warnecke naar het
hartje van de stad, de Breestraat.
Het bedrijf breidde zich in de
loop der jaren verder uit, terwij]
de dames-confectie in een apart
pand er recht tegenover werd on
dergebracht.
Tegelijk met de voltooiing van de
verbouwing heeft Warnecke ook
een aantal nieuwe merken aange
trokken. Nieuw in het artikelen-
pakket is bijvoorbeeld het na
tuurzijden ondergoed.
den. De heer Blom: "Er is aan het
pand veel opgeknapt, vooral door
onszelf. Het is nog wel verant
woord om er les in te geven, maar
we eisen wel van de gemeente dat
men het goed blijft onderhouden
totdat we een nieuw gebouw
hebben".
Scheidende Indonesische ambassadeur Sutopo Yuwono:
DEN HAAG (GPD) - Na vier en een
halfjaar Indonesië te hebben ver
tegenwoordigd iri Nederland
gaat ambassadeur luitenant-ge
neraal Sutopo Yuwono Projo-
handoko ons land verlaten. Hij is
benoemd tot gouverneur van het
Instituut voor Nationale Defen
sie. Eèn dezer dagen hadden wij
een interview met hem dat gro
tendeels ging over het probleem
van de Zuidmolukkers. De am
bassadeur heeft er zich, in tegen
stelling tot zijn voorgangers, in
tensief mee beziggehouden. Zijn
optimistische conclusie is, dat
het Molukse probleem over een
paar jaar uit de wereld is.
- Vanwaar dat optimisme?
„We hebben een „course of action'
een actieplan, gevonden. We we
ten in welke richting we moeten
zoeken en met wy bedoel ik niet
alleen Indonesië of Nederland,
maar allen die bij deze kwestie
betrokken zijn, ook ie Zuidmo
lukkers".
De kem van het probleem is, vol
gens Sutopo Yuwono, de isolatie
van de Zuidmolukse gemeen
schap.
„Die afzondering moet eerst wor
den doorbroken. Dat kan alleen
gebeuren door de blik van deze
mensen te verruimen door hen
oriëntatiereizen te laten maken
naar het land dat de jongeren al
leen maar kennen van horen zeg
gen. Vooral deze jongeren, die het
slachtoffer zijn van de frustraties
van de oude generatie, moeten op
grond van de realiteit hun keuze
maken: óf integreren in de Ne
derlandse óf in de Indonesische
samenleving".
De ambassadeur is van mening dat
een derde mogelijkheid, e
afhankelijke Republiek
Zuidmolukken, in de huidige
constellatie voor 99,9 procent on
haalbaar is. „Dus niet absoluut
onhaalbaar", zegt hij, „want niets
is absoluut onhaalbaar".
Absolute isolatie
Met inlichtingendienst (Bakin) zich
afgevraagd hoe het mogelijk is
dat in een open samenleving als
de Nederlandse een groep zich zo
heeft kunnen isoleren. Ondanks
het feit dat zij in een betrekkelijk
klein land met optimaal functio
nerende communicatie bloot
staat aan invloeden van buiten
af.
„Een antwoord kan zijn dat de
Zuidmolukkers zich voelen als
„displaced persons" (ontheem
den), die geen andere cultuur
naast de hunne accepteren". Hoe
absoluut de isolatie is waartoe dit
alles leidt, blijkt volgens de ver
trekkende ambassadeur bijvoor
beeld uit het feit dat de Zuidmo
lukkers na een verblijf van ruim
dertig jaar in Nederland nog geen
Nederlands spreken.
Deze isolatie wordt, volgens Suto
po Yuwono, de Zuidmolukkers
ook min of meer opgedrongen
door hun naaste omgeving, die
hen keer op keer herinnert aan
hun eigen cultuur. „Als men te
gen hen zegt laat hen hun eigen
identiteit en hun cultuur behou
den, dan bevordert dat niet hun
aanpassing aan de omge
ving".
Sutopo Yuwono beseft dat het
doorbreken van de isolatie van de
Zuidmolukkers, door hen te con
fronteren met de realiteit op de
Molukken, ook zijn nadelen
heeft. „Deze mensen gaan erheen
met het gevoel „ik ben Ambon-
nees". Maar als zij er zijn, voelen
zij zich tot buitenstaander, omdat
zij door hun verblijf in het ont-
wikkèlde Nederland, van de
minder ontwikkelde Molukse
gemeenschap in Indonesië zijn
vervreemd. Het valt hen moeilijk
zich met deze situatie te verzoe-
Niettemin blijft Sutopo Yuwono
optimistisch. Hij zegt: „Het is een
kwestie van ontwikkeling, een
proces dat wij moeten stimuleren
door meer informatie, door de
Zuidmolukkers kennis te laten
maken met de realiteit. Die reali
teit is, dat er in Indonesië ook
Molukkers zijn die goede Indo
nesiërs zijn alsook Molukkers die
een gefrustreerd leven lei
den".
Westerse maatstaven
Niet alleen voor de ouders maar
ook voor de jongere generatie zal
het moeilijk zijn om zich aan de
gewijzigde situatie aan te passen.
Zij zijn immers in Nederland ge
boren en getogen en geneigd om
de situatie in Indonesië met wes
terse maatstaven te meten.
Dit besef is pas na 1974 een rol gaan
spelen. Voordien had de Neder
landse regering geen vat op het
probleem. Dit culmineerde in
1974 en de jaren daarna in gijze-
lings- en kapingsacties in Am
sterdam, Wijster, Bovensmilde
en Assen. „Ik ga nu even terug
naar het actieplan", zo vervolgt
de ambassadeur. „Uitgaande van
onze conclusie dat de RMS niet
haalbaar is, moeten wij dus een
andere oplossing zoeken voor het
DEN HAAG - Tot Indonesisch
ambassadeur in Den Haag is met
instemming van de Nederlandse
regering benoemd generaal-ma-
joor Sumpono Bayuaji, op dit
ogenblik nog directeur-generaal
van het departement voor land
verbindingen. De nieuwe am
bassadeur, een vijftiger, was
voordien militair attaché aan de
Indonesische ambassade in Pa
rijs. Hij behoort tot de naaste
medewerkers van president
Soeharto.
Bayuaji volgt luitenant-generaal
Sutopo Yuwono op, die gouver
neur wordt van het Nationale
Defensie Instituut, dat zich be
zighoudt met de vorming van
het kader in Indonesië.
Aanvankelijk was generaal Joost
Muskita voor de post in Den
Haag gevraagd. Maar Muskita,
zelf een Molukker en voorstan
der van een betere verhouding
met de Zuidmolukkers in Neder
land, heeft na ampele overwe
gingen voor die post bedankt.
Hij wordt wel ambassadeur,
maar dan in Bonn, van waaruit
maar uaii 111 duihi, voji waaruit o.ivmtn v..
hij wellicht lijn nieuwe collega Luitenant Supoto Yuwono
Den Haag met adviezen kan
bijstaan.
De twee Molukse jongeren uit Bo
vensmilde, Noes Solissa en Theo
Thenu, hebben bij hun bezoek
vorig jaar aan Indonesië met
Muskita gesproken. Ook wijlen
Kuhuwael, Mantouw en Mete-
kohy hebben tijdens hun reis
naar Indonesië, begin dit jaar,
uitvoerig met Muskita van ge
dachten gewisseld.
probleem. De aanzet daartoe
hebben wij gevonden, zoals ik
zei, door hen de kans te geven
zich objectief over de werkelijk
heid te informeren. Wij hebben
wettelijke regelingen getroffen
om tegemoet te komen aan de
wens van Zuidmolukkers om de
Indonesische nationaliteit te
krijgen".
Een belangrijke ontwikkeling is
volgens de scheidende ambassa
deur het duidelijke standpunt dat
de Nederlandse regering ten aan
zien van het Zuidmolukse stre
ven naar een RMS heeft ingeno
men. „De regeringsnota waarin
wordt gesteld dat Nederland het
RMS-streven op juridische en
historische gronden niet kan en
niet mag steunen, heeft de Mo
lukkers voor het blok gezet".
Zij weten nu waar zij aan toe zijn en
kunnen van de onduidelijke si
tuatie geen gebruik meer maken.
Omdat ze niet wisten waar zij aan
toe waren, probeerden zij door
hun acties zekerheid te krijgen.
De onzekere Nederlandse hou
ding had hen de illusie gegeven
dat Nederland zou helpen bij het
verwezenlijken van hun ide
aal.
„In 1974 zijn we begonnen met het
uitstippelen van een beleid. Dat
beleid begint al enige vruchten af
te werpen". Als voorbeelden
noemt hij de „Afspraken van
Wassenaar" over de rechten en
plichten van Nederland en Indo
nesië jegens die Zuidmolukkers
die een keus gedaan hebben voor
Nederland of Indonesië, de dia
loog- en oriëntatiereizen. „Maar
het belangrijkste blijft uiter
aard", zegt de ambassadeur, „dat
Nederland eindelijk een stand
punt heeft ingenomen".
Humanitaire gronden
Sutopo Yuwono zegt nadrukkelijk
dat het Zuidmolukse vraagstuk
in eerste instantie door Neder
land rnoet worden opgelost. In
donesië is er slechts op humani
taire gronden bij betrokken.
„Hoe dan ook, de Zuidmolukkers
die hier zitten, hebben bloedver
wantschap met Indonesië. Als
Molukse jongens hier wat uitha
len, leeft men in Indonesië mee"
Dit neemt niet weg, dat de am
bassadeur toegeeft dat als Ne
derland het probleem niet aan
kan, dit erg „vervelend" kan zijn
voor Indonesië. Dus het is niet
alleen menselijke betrokken
heid, maar voor Indonesië ook
een kwestie van „voorkomen is
beter dan genezen".
- Beschouwt hij leiders als ir. Ma-
nusama en ds. Metiary als vijan
den?
„De Indonesische regering vindt
deze mensen verraders, die het
separatisme voorstaan en die er
op uit zijn de Indonesische een
heid te verbrokkelen. Maar als
mens moeten wij toch proberen,
indien mogelijk, een oplossing te
vinden. Daarbij moeten wij voor
al oog hebben voor de positie van
de jongere Molukkers, die men
niet op èèn lijn mag stellen met de
pudere generatie. Wij zien hen
meer als gedupeerden".
- Zou de ambassadeur bereid zijn
om van mens tot mens met bij
voorbeeld ir. Manusama te pra
ten?
„Wat mij persoonlijk betreft, zou
dat kunnen. Maar wij moeten na
tuurlijk erg voorzichtig zijn. Het
zou verkeer-d kunnen worden
uitgelegd, zowel in Nederland als
in Indonesië. In Indonesië vraagt
men zich af waarom Nederland
een „regering-in-ballingschap
op zijn grondgebied toestaat,
terwijl het vriendschappelijke
betrekkingen heeft met Indone
sië. Indonesië begrijpt dat niet. Ik
heb er veel moeite mee om het
Nederlandse denken aan Jakarta
te verklaren".
Op de vraag of hij niet bang is dat
zijn opvolger zijn beleid ten op
zichte van de Molukkers wijzigt,
antwoordt de ambassadeur, dat
dat beleid al vast ligt, uitgestip-
peld door twee regeringen.
- Kan de nieuwe ambassadeur in
Den Haag wellicht profiteren van
het feit dat pijn collega in Bonn,
geheraal-majoor Joost Muskita,
een Molukker is?
Sutopo Yuwono: „Dat is heel goed
mogelijk, maar dat zou dan zuiver
persoonlijk zijn, want het be
hoort niet tot zijn officiële
taak".
Generaal Muskita is een van de
vooraanstaande Molukkers in
Indonesië die altijd hebben ge
streefd naar een betere verstand
houding met de Molukkers in
Nederland. Vorig jaar heeft hij in
Jakarta de twee Zuidmolukse
jongens uit Bovensmilde, Noes
Solissa en Theo Thenu, bij zich
ontvangen. Dit initiatief is later
gevolgd door wijlen Kuhuwael,
Mantouw en Metekohy.
Ambassadeur Sutopo Yuwono is
van mening dat de reis van Solis
sa en Thenu, acht maanden gele
den, kenmerkend is voor de
nieuwe aanpak.
Kennisoverdracht
Het Molukse probleem is maar een
klein facet van het geheel van de
Nederlands-Indonesische betrek
kingen. Hoe staan deze er bij het
vertrek van ambassadeur Sutopo
voor?
Dat ze beter zijn dan ooit valt op te
maken uit het feit dat de ambas
sadeur door koningin Juliana is
onderscheiden met het Groot
kruis in de Orde van Oranje-Na-
ssaü, als erkenning van zijn ver
diensten bij het verder verstevi
gen van de betrekkingen. Geen
van zijn voorgangers heeft zo'n
hoge onderscheiding gekre
gen.
Voor de vertrekkende Indonesi
sche ambassadeur zijn de banden
met Nederland erg belangrijk
met het oog op de overdracht van
kennis van Nederlandse deskun
digen aan het jonge Indone-
„Wij erkennen dat Nederlanders
meer weten over Indonesië dan
Indonesiërs, vooral op cultureel
gebied. Haast is geboden, omdat
deze generatie Indonesië-ken-
ners aan het uitsterven is. Als wij
het nu niet doen, is het te laat. Wij
moeten nu profiteren van de Ne
derlandse kennis, zolang deze
Nederlandse deskundigen er nog
zijn".
Is dit niet frustrerend met het oog
op het feit dat de nieuwe Indone
sische generatie zich wil losma
ken van het koloniaal verle
den?
Die tijd is voorbij. Dat speelde in de
jaren vijftig. Nu denkt men er an-
ders over".
Kloof
Ambassadeur Sutopo Yuwono is
optimistisch over de toekomst
van de nieuwe generatie van In
donesië. Hij gelooft niet in een
kloof tussen studenten, die na
hun studie aan de slag komen, en
militairen, wier carrière vast
staat.
„Dan zou er een toeloop op de mili
taire academies moeten zijn.
Maar die krijgen wij niet eens vol.
Het is ook niet juist om te zeggen
dat de militair door zijn opleiding
vervreemdt van de maatschappij.
Op de academies worden ze ver
trouwd gemaakt met sociaal
maatschappelijke vraagstukken
en in hun opleiding staan zij naast
het volk, zoals onze doctrine dat
gebiedt".
„Waar ter wereld vind je, dat een
militair in zijn eentje wordt gede
tacheerd in een woongemeen
schap, vijftig kilometer verwij
derd van zijn onderdeel. Onze le-
gerdoctrine is dat wij zoveel mo
gelijk moeten samenwerken met
het volk. Men vergist zich soms in
de sterkte van het leger. Onze
krijgsmacht telt 200.000 man, wat
voor een land dat zo groot is als
Indonesië weinig mag he
ten".
Terugblikkend op zijn ambtspe
riode zegt ambassadeur Sutopo
Yuwono, dat het „een moeilijke
maar uitdagende tijd is geweest.
Men moet gezond verstand paren
aan geduld en plooibaar
heid".
De ambassadeur hoopt dat de goe
de betrekkingen zullen worden
onderstreept door nieuwe staats
bezoeken van koningin en prins
of kroonprinses Beatrix en haar
man. De ambassadeur zegt dat
Indonesië hoopt dat koningin
Juliana voor het einde van haar
regeringsperiode nog een offi
cieel bezoek aan Indonesië zal
brengen als kroon op de huidige
goede betrekkingen. Een bezoek
van prinses Beatrix op kortere
termijn behoort tot de mogelijk
heden. „Daar is over gesproken,
maar er staat nog niets vast".
