Moskou staakt
vervolging
van Amerikanen
"Tsjechoslowakije wordt politiestaat"
Kernfusie: oplossing energieprobleem?
PROEF
Zwarte leiders van
Rliodesië verdeeld
Beroep
Ginzboerg
afgewezen
ZATERDAG 19 AUGUSTUS 1978
"Over dertig jaar elek
triciteit via kernfu
sie". Onder deze kop
verscheen afgelopen
week in verschillende
kranten een bericht,
dat weieens de door
braak voor onze ener
gieproblemen zou
kunnen betekenen.
Deskundigen van de
Amerikaanse univer
siteit van Princeton
hebben namelijk ont
dekt dat via kernfusie
energie uit desnoods
zeewater zou kunnen
worden opgewekt.
Zonder dat daarbij ge
vaarlijk kernmate
riaal vrijkomt, dat ook
weer moet worden op
geslagen. Onze redac
teur wetenschap en
technologie P. Bok
maakt door enkele
eenvoudige voorbeel
den duidelijk wat die
kernfusie nu precies
betekent.
LEIDEN (GPD) - Op het eerste
gezicht lijkt het paradoxaal,
dat men een ontstellende
hoeveelheid energie kan pro
duceren door splitsing van
atoomkernen, terwijl men dit
tevens zou kunnen doen door
die kernen te laten versmel
ten. Toch kan zoiets gebeu
ren, waarvan het volgende
een duidelijk voorbeeld
Iemand is in het bezit van een
fraaie eikehouten bank, maar
zou, met het oog op de inrich
ting van zijn kamer, liever
twee eikehouten stoelen heb
ben. Hij slaat de bank uit el
kaar en timmert van de on
derdelen vaardig twee fraaie
zetels. Het is welhaast onmo
gelijk dat hij daarbij alle be
schikbare materiaal opge
bruikt. Bij het verzagen van
balken en planken houdt hij
hier en daar een stukje over
en hij zit ook met een flinke
hoeveelheid zaagsel en krul
len van het schaven. Die res
tanten zijn prima voor de ka
chel en leveren derhalve
energie.
Een andere ijverige timmerman
heeft twee van die ouder
wetse grote sigarendozen, die
eertijds in de winkeletalages
plachten te prijken of op de
cadeautafel van een jubilaris.
De dozen, zoals ze zijn kan
onze timmerman niet gebrui
ken, maar hij heeft zijn vrouw
een aardige naaidoos beloofd.
De man slaat ijverig aan het
knutselen, heeft een tijd later
een bijzonder aardige naai
doos voor zijn vrouw en een
hoopje restanten, overgeble
ven stukjes, zaagsel etc. Die
gaan de kachel in en leveren
energie. De een maakt twee
houten voorwerpen uit èèn
groot en de ander maakt er
èèn uit twee. In beide geval
len zijn de restanten goed
voor energie.
dusver werd alleen kernsplit
sing toegepast. Dat gebeurde
door het splijten van zware
atoomkernen, die van een be
paalde isotoop van uranium
en plutonium. Daarbij komen
kerndeeltjes vrij die niet meer
nodig zijn voor de nieuwe
kernen. Die worden omgezet
(van nature) in energie.
Kernfusie is in vrijwel alle op
zichten het tegengestelde van
kernsplitsing, die tot dusver
voor energiewinning werd
gebruikt en daarbij onder an
dere grote weerstand opriep
door het feit, dat het procédé
een betrekkelijk grote hoe
veelheid radioactief afval
achterlaat, waarmee de tech
nische wereld geen raad weet.
Bovendien verloopt het fu
sieproces op een zodanige
wijze, dat geen angst behoeft
te bestaan voor produktie-
ongevallen, waarbij fatale
hoeveelheden radioactieve
stoffen en onvoorstelbare
hoeveelheden hitte ongecon
troleerd het milieu verontrei
nigen.
Bovendien wordt er bij fusie
geen materiaal geproduceerd
zoals plutonium, dat als
grondstof voor conventionele
atoombommen zeer discuta
bel materiaal is. Een bezwaar
van fusie-energie is wel, dat er
een bijzonder gemeen spul
letje bij wordt gebruikt, na
melijk tritium of super-zwaar
waterstof. Maar aangezien er
in bijzonder veel procèdè's in
de chemie etc. gevaarlijke
stoffen worden gebruikt,
heeft men langzamerhand
wel geleerd deze veilig te han
teren.
Het thans nagestreefde fusie
proces berust namelijk op het
samensmelten van zeer lichte
atoomkernen tot helium. Die
lichte atoomkernen zijn dan
deuterium (zware waterstof)
en tritium(super-zware wa
terstof). Deuterium bevindt
zich in onmetelijke hoeveel
heden in het zeewater van de
hele wereld, tritium is be
trekkelijk eenvoudig te pro
duceren. De samensmelting
van de atoomkernen dient
evenwel onder bepaalde con
dities te geschieden en wel
zodanig dat een „plasma" of
volkomen geioniseerd gas
enige tijd wordt bewaard bij
een zeer hoge temperatuur.
Dit nu is voor de technici bij
zonder moeilijk geble
ken.
Zeer heet gas kan niet in gewo
ne flessen of trommels wor
den bewaard omdat de hoge
temperatuur van het gas on
middellijk de wanden van het
vat zou doen smelten. Daar
om wordt het plasma „opge
borgen" in een magnetische
fles, dit wil zeggen gevangen
gehouden in een magneet
veld. De moeilijkheid is ech
ter, dat het gasvolume daarbij
zeer snel van gedaante en van
dichtheid verandert onder
invloed van het magneetveld.
En dit is fataal voor het pro
cédé, dat vooral een constante
dichtheid van het gasvormige
plasma vergt.
De Amerikaanse technici van
de universiteit van Princeton
schijnen er thans in te zijn ge
slaagd, een plasma van onge
veer tien miljoen graden lan
ger dan een tiende seconde in
vorm te houden. En dat is
voor deze zaken zeer lang,
bijna lang genoeg voor de sa
mensmelting van het plas
makernen en opening van de
weg naar kernfusie. Men is
nog zeer voorzichtig met
conclusies en voorspellingen,
want er zijn nog heel wat voe
tangels en klemmen te over
winnen, voordat de eerste fu
siereactor stroom zal leveren.
Maar het denkbeeld is er, de
materialen zijn er in over
vloed en de methode blijkt
hanteerbaar.
Dat is meer dan men van vele
futuristische projecten kan
zeggen.
Wellicht valt het nog wat mee
met onze energieproblemen,
wanneer we de komende hal
ve eeuw wat voorzichtig doen
met wat de aardbodem ons
geeft aan olie.
MOSKOU (GPD) - Rechter Almazow maakte gisteren bekend, dat men had
besloten af te zien van verdere vervolging van de Amerikaanse journalis
ten Whitney en Piper. Na een aanklacht van de Russische staatsradio- en
tv-organisatie, waren beiden in Moskou gestationeerde correspondenten
een maand geleden schuldig bevonden aan „laster".
Deze laster bestond uit het feit dat
beiden in artikelen uitspraken
hadden geciteerd van vrienden
van de Georgische dissident
Gamsakhoerdia. Deze laatste had
na zijn recente veroordeling, een
schuldbekentenis uitgesproken
via de staatstelevisie. Gamsak-
Opvolger van
Schleyer
afgetreden
KEULEN (DPA) - De voorzittei
van de Westduitse werkgevers
organisatie, de 56-jarige Nikolaus
Fasolt, is gisteren onverwacht af
getreden.
Hij was pas op 6 maart jl. gekozen
als opvolger van de door terroris
ten vermoorde Hanns-Martin
Schleyer.
In een verklaring van het werkge
versgenootschap werd gezegd,
dat Fasolt als reden voor zijn af
treden had opgegeven dat hij „de
door hem geleide onderneming
hoerdia's vrienden hadden te
genover de twee Amerikanen
hun twijfels geuit over de authen
ticiteit van deze opzienbarende
tv-schuldbekentenis.
De Moskouse rechter Almazow had
beide correspondenten gelast om
binnen vijf dagen rectificaties in
hun kranten te publiceren. De di
recties van beide kranten wei
gerden dit. Maar aangezien beide
kranten wel uitgebreid over de
Moskouse veroordeling hadden
bericht, „heeft het publiek gele
genheid gekregen om te consta
teren dat hun artikelen lasterlijk
waren", aldus het staatspersbu-
reau Tass. Om deze reden had de
staatsradio- en tv-organisatie de
rechter dan ook schriftelijk laten
weten geen belangstelling meer
te hebben voor een verdere ver
volging. Als een „indirecte
schuldbekentenis" beschouwde
men bovendien het feit, dat de
Amerikanen de proceskosten
hadden betaald, plus de boetes
voor het niet-publiceren van hun
rectificaties.
Uitwijzing
onbeperkt ter beschikking wilde Xoen hun zaak een maand gelede
staan".
In juni had een rechtbank in Bonn
Fasolt een boete van 58.500 mark
opgelegd, omdat bewezen werd
geacht dat hij de belastingen ont
doken had tot nadeel van de staat
en ten gunste van de partijkas
van de christen-democratische
unie (CDU).
Moskou voorkwam,
beide correcpondenten met
vakantie in de Verenigde Staten
Voor hun vertrek en ook na hun
terugkeer, weigerden zij elke
medewerking aan de procesvoe
ring. Zij verschenen gisteren ook
niet tijdens de zitting die een
kwartier duurde. Rechter Alma
zow noemde dit gedrag van beide
correspondenten „een zeer ge
brek aan eerbied voor het hof'
Hij verklaarde dit te zullen mel
den aan het ministerie van bui
tenlandse zaken. Alle in Moskou
werkende buitenlandse corres
pondenten zijn geaccrediteerd
via de persafdeling van dit minis
terie. Buitenlandse waarnemers
achten het niet waarschijnlijk,
dat deze melding van rechter Al
mazow nog zou kunnen leiden tot
uitwijzing van de twee Amerika-
Whitney (The New York Times)
verklaarde na afloop van de zit
ting, dat deze gang van zaken
aantoonde dat Russische recht
banken niet kunnen bepalen wat
er wel of niet gepubliceerd wordt
in de Verenigde Staten. Hij zei
verder te hopen, dat deze afloop
ook niet zal aansporen om cor
respondenten van welk land dan
ook in de toekomst op dezelfde
manier te behandelen. Voor
zover bekend is het de eerste keer
dat de Russische autoriteiten een
dergelijke actie hebben onder
nomen tegen buitenlandse jour
nalisten die in Moskou werken.
„Als een correspondent elke keer
voor de rechter moet verschijnen
wanneer hij iets schrijft dat de au
toriteiten niet bevalt, dan zou dat
de Sowjet-Unie ten slotte bela
chelijk maken", aldus Piper (Bal-
timore Sun) na afloop van de zit
ting waar beide correspondenten
vertegenwoordigd waren door
een Russische advocaat.
VATICAANSTAD (Reuter) -
Witte rook, het traditionele te
ken dat er een nieuwe paus is
gekozen, steeg gisteren op uit
de schoorsteen van de Sixtijn
se kapel. Maar het was slechts
een proef.
De potkachel die gebruikt wordt
om zwarte rook te verspreiden
als een verkiezing geen resul
taat heeft gehad.en witte rook
als er een opvolger is, werd
proefgestookt ter voorberei
ding van het conclaaf van 111
kardinalen dat op 25 augus
tus begint.
De gisteren ontsnappende rook
was in eerste instantie don
kergrijs maar werd al spoe
dig duidelijk wit.
Vaticaanse functionarissen en
toeristen keken met spanning
uit naar het resultaat van de
proef terwijl verscheidene
geestelijken met verrekijkers
uit de ramen van de Vati
caanse bureaus leunden.
SALISBURY (AFP) - Bisschop Abel Moezorewa, lid van de huidige ge
mengde overgangsregering in Rhodesië en leider van de Verenigde
Afrikaanse Nationale Raad, heeft zich gisteren uitgesproken tegen een
voorstel van de Verenigde Staten en Engeland om een conferentie te
houden waaraan alle partijen die betrokken zijn bij de Rhodesische
kwestie zouden kunnen deelnemen.
Een andere zwarte Rhodesische leider, stamhoofd Jeremiah Chirau, even
als Moezorewa lid van de overgangsregering maar als leider van de
volksorganisatie Zapu, had donderdag zijn instemming betuigd met zo
een conferentie.
„Zo'n conferentie is achterhaald door de feiten, want het leger van het
Patriottisch Front, dat een guerrilla-oorlog tegen Rhodesiè voert, heeft
deze oorlog vrijwel gewonnen", zo heeft Joshua Nkomo, een der twee
leiders van het front gisteren in een interview met de Financial Mail in
Johannesburg verklaard.
„Een partij die zich overwinnaar voelt zal niet gaan praten op voorwaarden
die zij zou hebben aanvaard aan het begin van of midden in de oorlog",
zo verklaarde hij.
Toekomstige besprekingen over Rhodesië zullen voortaan moeten wor
den gehouden op basis van de standpunten die het Patriottisch Front
inneemt, zo voegde hij hieraan toe.
MOSKOU (GPD) Een rechtbank in
de Sowjet-hoofdstad heeft giste
ren het hoger beroep afgewezen
van de dissident Alexander
Ginzboerg, nadat die ruim een
maand geleden wegens „anti-
Sowjet-agitatie en -propaganda"
veroordeeld was tot acht jaar
werkkamp plus aansluitend nog
vijf jaar binnenlandse verban
ning. Ginzboerg's moeder vertel
de na afloop van de zitting, die
twee uur duurde, dat haar zoon
niet aanwezig was by de behan
deling van zijn beroep Ginz
boerg's vrouw was ook niet aan
wezig, omdat de autoriteiten haar
juist op hetzelfde tijdstip de mo
gelijkheid boden om in het stadje
Kaloega op ongeveer 200 km af
stand van Moskou haar man te
bezoeken.
De officier van justitie erkende tij
dens de zitting, dat Ginzboerg
niet alle getuigen a décharge had
mogen laten komen die hij wen
ste. „Maar diegenen die wel wa
ren gekomen, hebben ook niet de
getuigenis gegeven die Ginz
boerg zich wenste", aldus de offi
cier van justitie. Ginzboerg's pro
test tegen het inbeslagnemen van
zijn radio en grammofoon werd
eveneens van de. hand gewezen.
Als reden hiervoor gaf de recht
bank de mededeling dat Ginz
boerg via zijn radio naar buiten
landse zenders had geluisterd
(hetgeen in de Sowjet-Unie niet
verboden is, red.) en op zijn
grammofoon had hij „anti-Sow-
jet-platen" gespeeld.
Ginzboerg was een van de promi
nente leden van de Helsinki-
groep van Joeri Orlow. De leden
van deze groep(en) gaan na in
hoeverre de Russische-autoritei-
ten zich houden aan de beloften
en afspraken die in '75 plechtig
werden ondertekend in Helsinki
tijdens de slotzitting van de Eu
ropese veiligheidsconferentie.
Verder hield Ginzboerg het fonds
bij voor hulp aan familieleden
van veroordeelde dissidenten.
Dit fonds wordt gefinancierd
door de verbannen schrijver
Solt^jenitsyn.
UW
EIGEN
DAGBLAD
OOK IN DE VAKANTIE?
Dat kan, doch uitsluitend met deze bon. Graag 3 weken voor
u vertrekt opzenden naar: Alphens Dagblad, Julianastraat 19,
Alphen aan den Rijn
Leidsch Dagblad, Witte Singel 1, Leiden
Plakt u dan wel een postzegel? (55 cent).
S.v.p. In btoktotters invullen!
i leder vakje a
NIET INVULLEN
d
NIET INVULLEN
NIET INVULLEN
Opzending is gratis in Nederland en België Overige landen 1.90 per da<£.
De praktijk heeft geleerd dat ondanks al onze goede
zorgen de bezorging in sommige landen te wensen
overlaat. vVZ^
Wij kunnen dus helaas geen verantwoording nemen
voor het nie tijdig arriveren van kranten op uw va-
kantieadres
Ondertekenaars van Charta '77:
WENEN - Drie ondertekenaars
Charta '77, de 44-jarige Vilem
Hejl, diens vrouw en de 53-jarige
vroegere muziekcriticus Ivan
Medec, zijn donderdagavond laat
in Wenen aangekomen nadat de
Tsjechische autoriteiten hen met
nieuwe vervolgingen en gevan
genisstraf hadden gedreigd als zij
niet naar het Westen zouden emi
greren. Geen van beiden is de
laatste tien jaar in staat geweest
zijn beroep uit te oefenen.
De drie Charta-ondertekenaars
verwachten niet, of willen niet
zeggen dat zij het verwachten, de
georganiseerde protestdemon
stratie van Charta-leden aan
staande maandag, wanneer men
de Russische inval van tien jaar
geleden herdenkt. Integendeel,
zij denken dat het meer voor de
hand ligt dat er provocatieve
tie door de geheime politie op
touw wordt gezet. Ze verwachten
ook dat politiek geëngageerde
mensen, en in het bijzonder een
aantal vooraanstaande Charta
leden, voor 48 uur in hechtenis
zullen worden genomen. Ze ver
telden hoe Charta-leden de afge
lopen tijd systematisch voor ver
hoor zijn meegenomen om te
worden ondervraagd over de
plaats waar zij op 21 augustus
zullen zijn. Als ze zeggen dat ze
buiten Praag zijn, zijn de autori
teiten tevreden.
Een uitbarsting onder het volk mag
volgens Medec en Hejl niet wor
den uitgesloten. „De politie is zo
arrogant geworden en het volk zó
geïrriteerd geraakt, dat maar een
enkel incident genoeg is om uit te
groeien tot grote ongeregeldhe
den", aldus Hejl. „De arrestatie
van één jongeman, die volgens de
laatste mode in spijkerbroek en
een shirt met Amerikaanse leger
tekens draagt, is voldoende".
Praag is veranderd in een politie
staat, met gewone politie die de
steun heeft van partijpolitici en
het leger, dat in staat van paraat
heid is. „Tel het aantal politie
mannen", zegt Hejl, „en je kunt
de zwakte van het Tsjechische
regime er uit lezen".
„Ieder jaar dat ik langer in Tsjecho
slo wakije ben, is een verloren
jaar", zei Ivan Medec gisteren.
Medec, die zijn vrouw en drie
kinderen in de leeftijd 28.26 en 23
jaar in Tsjechoslowakije heeft
achtergelaten, zei verder: „Onaf
gebroken kwellingen door de
politie maakt ieder Charta-lid tot
een bedreiging en last voor zijn
vrienden, buren en familie. Ge
lukkig begrijpen mijn familie en
vrienden mijn positie"
Vilem Hejl, wiens vrouw Karola
eveneens ondertekenaarster van
Charta is, een interniste, en toe
stemming kreeg met hem mee te
gaan naar het Westen, diende vo
rig jaar september voor de eerste
keer een aanvraag in voor een uit
reisvisum. „De autoriteiten wa
ren overgelukkig", aldus Hejl. In
1953 kwam hij als student in de
gevangenis wegens politieke ac
tiviteiten. Vervolgens werd hij
secretaris van de Club K231, een
organisatie van ex-politieke ge
vangenen en secretaris van een
vereniging van Tsjechoslowaak-
se intellectuelen die werk in het
buitenland zochten. Hij werd be
noemd tot voorzitter van de Liga
voor de mensenrechten toen de
Praagse Lente uitbarstte. De
kleine kans op werk die hij had,
verloor hij direct na de Russische
inval weer. In 1971 werd zijn pas
poort ingenomen.
Karola Hejl diende vorig jaar bij de
directie van het ziekenhuis in
Praag waar zij werkte op de in
tensive care-afdeling een verzoek
in om te mogen emigreren. In no
vember daarop ging een aan
vraag naar het ministerie van
binnenlandse zaken. In mei van
dit jaar kreeg zij toestemming om
te emigreren, maar haar man niet.
Na een open brief aan de Tsje-
choslowaakse regering, die nooit
werd beantwoord, kreeg Vilem
Hejl ten slotte in juli ook toe
stemming.
Daarna moest het echtpaar zeer
snel allerlei zaken in orde maken,
omdat het visum van Karola Hejl
maar geldig was tot 23 augustus.
„In het allerergste geval", zegt zij,
„zou ik alleen geëmigreerd zijn
en zou ik hebben gevochten voor
zijn vrijlating".
Ivan Medec was destijds een be
kend programmaleider en dra
maturg voor radio en tv. In zijn
leven heeft hij niet anders gekend
dan politieke moeilijkheden. Zijn
vader was een Tsjechoslowaakse
generaal die in de Eerste Wereld
oorlog tegen de Bolsjewieken
vocht. Zijn hele familie heeft een
geschiedenis van politiek enga
gement. In 1970 werd Medec ge
dwongen zijn radio- en tv werk
op te geven. Hij werd lid van de
redactie van een tijdschrift van
een grammofoonplatenmaat
schappij en bleef dat tot de on
dertekening van Charta '77. Hij
werd op staande voet ontslagen.
Sinds die tijd heeft hij allerlei
baantjes gehad, inclusief dat van
hulpkracht in een Praags zieken
huis, en bordenwasser in beken
de restaurants.
Afgelopen mei werd Medec gear
resteerd, nadat hij een bezoek
had gebracht aan een van de
Charta-woordvoerders. Na zijn
vrijlating werd hij door vier man
op straat opgepakt en met een au
to 70 kilometer buiten Praag in
een bos gebracht. Hij werd gesla
gen en bewusteloos achtergela
ten. Hij kreeg zijn uitreisvisum
vijf maanden nadat hij een aan
vraag had ingediend het land uit
te mogen. „Ik weet niet wat ik ga
doen", aldus Medec. „Mijn eerste
doel is mijn vrienden te helpen
die ik achtergelaten heb. Hier heb
ik mogelijkheden, in Praag geen
enkele". Medec zei verder dat hij
met liefde een Charta-document
zou ondertekenen in Moskou,
Warschau, of in Buenos Aires om
in andere landen degenen te
steunen die met dezelfde
problemen worstelen»