Moskou staakt vervolging van Amerikanen "Tsjechoslowakije wordt politiestaat" Kernfusie: oplossing energieprobleem? PROEF Zwarte leiders van Rliodesië verdeeld Beroep Ginzboerg afgewezen ZATERDAG 19 AUGUSTUS 1978 "Over dertig jaar elek triciteit via kernfu sie". Onder deze kop verscheen afgelopen week in verschillende kranten een bericht, dat weieens de door braak voor onze ener gieproblemen zou kunnen betekenen. Deskundigen van de Amerikaanse univer siteit van Princeton hebben namelijk ont dekt dat via kernfusie energie uit desnoods zeewater zou kunnen worden opgewekt. Zonder dat daarbij ge vaarlijk kernmate riaal vrijkomt, dat ook weer moet worden op geslagen. Onze redac teur wetenschap en technologie P. Bok maakt door enkele eenvoudige voorbeel den duidelijk wat die kernfusie nu precies betekent. LEIDEN (GPD) - Op het eerste gezicht lijkt het paradoxaal, dat men een ontstellende hoeveelheid energie kan pro duceren door splitsing van atoomkernen, terwijl men dit tevens zou kunnen doen door die kernen te laten versmel ten. Toch kan zoiets gebeu ren, waarvan het volgende een duidelijk voorbeeld Iemand is in het bezit van een fraaie eikehouten bank, maar zou, met het oog op de inrich ting van zijn kamer, liever twee eikehouten stoelen heb ben. Hij slaat de bank uit el kaar en timmert van de on derdelen vaardig twee fraaie zetels. Het is welhaast onmo gelijk dat hij daarbij alle be schikbare materiaal opge bruikt. Bij het verzagen van balken en planken houdt hij hier en daar een stukje over en hij zit ook met een flinke hoeveelheid zaagsel en krul len van het schaven. Die res tanten zijn prima voor de ka chel en leveren derhalve energie. Een andere ijverige timmerman heeft twee van die ouder wetse grote sigarendozen, die eertijds in de winkeletalages plachten te prijken of op de cadeautafel van een jubilaris. De dozen, zoals ze zijn kan onze timmerman niet gebrui ken, maar hij heeft zijn vrouw een aardige naaidoos beloofd. De man slaat ijverig aan het knutselen, heeft een tijd later een bijzonder aardige naai doos voor zijn vrouw en een hoopje restanten, overgeble ven stukjes, zaagsel etc. Die gaan de kachel in en leveren energie. De een maakt twee houten voorwerpen uit èèn groot en de ander maakt er èèn uit twee. In beide geval len zijn de restanten goed voor energie. dusver werd alleen kernsplit sing toegepast. Dat gebeurde door het splijten van zware atoomkernen, die van een be paalde isotoop van uranium en plutonium. Daarbij komen kerndeeltjes vrij die niet meer nodig zijn voor de nieuwe kernen. Die worden omgezet (van nature) in energie. Kernfusie is in vrijwel alle op zichten het tegengestelde van kernsplitsing, die tot dusver voor energiewinning werd gebruikt en daarbij onder an dere grote weerstand opriep door het feit, dat het procédé een betrekkelijk grote hoe veelheid radioactief afval achterlaat, waarmee de tech nische wereld geen raad weet. Bovendien verloopt het fu sieproces op een zodanige wijze, dat geen angst behoeft te bestaan voor produktie- ongevallen, waarbij fatale hoeveelheden radioactieve stoffen en onvoorstelbare hoeveelheden hitte ongecon troleerd het milieu verontrei nigen. Bovendien wordt er bij fusie geen materiaal geproduceerd zoals plutonium, dat als grondstof voor conventionele atoombommen zeer discuta bel materiaal is. Een bezwaar van fusie-energie is wel, dat er een bijzonder gemeen spul letje bij wordt gebruikt, na melijk tritium of super-zwaar waterstof. Maar aangezien er in bijzonder veel procèdè's in de chemie etc. gevaarlijke stoffen worden gebruikt, heeft men langzamerhand wel geleerd deze veilig te han teren. Het thans nagestreefde fusie proces berust namelijk op het samensmelten van zeer lichte atoomkernen tot helium. Die lichte atoomkernen zijn dan deuterium (zware waterstof) en tritium(super-zware wa terstof). Deuterium bevindt zich in onmetelijke hoeveel heden in het zeewater van de hele wereld, tritium is be trekkelijk eenvoudig te pro duceren. De samensmelting van de atoomkernen dient evenwel onder bepaalde con dities te geschieden en wel zodanig dat een „plasma" of volkomen geioniseerd gas enige tijd wordt bewaard bij een zeer hoge temperatuur. Dit nu is voor de technici bij zonder moeilijk geble ken. Zeer heet gas kan niet in gewo ne flessen of trommels wor den bewaard omdat de hoge temperatuur van het gas on middellijk de wanden van het vat zou doen smelten. Daar om wordt het plasma „opge borgen" in een magnetische fles, dit wil zeggen gevangen gehouden in een magneet veld. De moeilijkheid is ech ter, dat het gasvolume daarbij zeer snel van gedaante en van dichtheid verandert onder invloed van het magneetveld. En dit is fataal voor het pro cédé, dat vooral een constante dichtheid van het gasvormige plasma vergt. De Amerikaanse technici van de universiteit van Princeton schijnen er thans in te zijn ge slaagd, een plasma van onge veer tien miljoen graden lan ger dan een tiende seconde in vorm te houden. En dat is voor deze zaken zeer lang, bijna lang genoeg voor de sa mensmelting van het plas makernen en opening van de weg naar kernfusie. Men is nog zeer voorzichtig met conclusies en voorspellingen, want er zijn nog heel wat voe tangels en klemmen te over winnen, voordat de eerste fu siereactor stroom zal leveren. Maar het denkbeeld is er, de materialen zijn er in over vloed en de methode blijkt hanteerbaar. Dat is meer dan men van vele futuristische projecten kan zeggen. Wellicht valt het nog wat mee met onze energieproblemen, wanneer we de komende hal ve eeuw wat voorzichtig doen met wat de aardbodem ons geeft aan olie. MOSKOU (GPD) - Rechter Almazow maakte gisteren bekend, dat men had besloten af te zien van verdere vervolging van de Amerikaanse journalis ten Whitney en Piper. Na een aanklacht van de Russische staatsradio- en tv-organisatie, waren beiden in Moskou gestationeerde correspondenten een maand geleden schuldig bevonden aan „laster". Deze laster bestond uit het feit dat beiden in artikelen uitspraken hadden geciteerd van vrienden van de Georgische dissident Gamsakhoerdia. Deze laatste had na zijn recente veroordeling, een schuldbekentenis uitgesproken via de staatstelevisie. Gamsak- Opvolger van Schleyer afgetreden KEULEN (DPA) - De voorzittei van de Westduitse werkgevers organisatie, de 56-jarige Nikolaus Fasolt, is gisteren onverwacht af getreden. Hij was pas op 6 maart jl. gekozen als opvolger van de door terroris ten vermoorde Hanns-Martin Schleyer. In een verklaring van het werkge versgenootschap werd gezegd, dat Fasolt als reden voor zijn af treden had opgegeven dat hij „de door hem geleide onderneming hoerdia's vrienden hadden te genover de twee Amerikanen hun twijfels geuit over de authen ticiteit van deze opzienbarende tv-schuldbekentenis. De Moskouse rechter Almazow had beide correspondenten gelast om binnen vijf dagen rectificaties in hun kranten te publiceren. De di recties van beide kranten wei gerden dit. Maar aangezien beide kranten wel uitgebreid over de Moskouse veroordeling hadden bericht, „heeft het publiek gele genheid gekregen om te consta teren dat hun artikelen lasterlijk waren", aldus het staatspersbu- reau Tass. Om deze reden had de staatsradio- en tv-organisatie de rechter dan ook schriftelijk laten weten geen belangstelling meer te hebben voor een verdere ver volging. Als een „indirecte schuldbekentenis" beschouwde men bovendien het feit, dat de Amerikanen de proceskosten hadden betaald, plus de boetes voor het niet-publiceren van hun rectificaties. Uitwijzing onbeperkt ter beschikking wilde Xoen hun zaak een maand gelede staan". In juni had een rechtbank in Bonn Fasolt een boete van 58.500 mark opgelegd, omdat bewezen werd geacht dat hij de belastingen ont doken had tot nadeel van de staat en ten gunste van de partijkas van de christen-democratische unie (CDU). Moskou voorkwam, beide correcpondenten met vakantie in de Verenigde Staten Voor hun vertrek en ook na hun terugkeer, weigerden zij elke medewerking aan de procesvoe ring. Zij verschenen gisteren ook niet tijdens de zitting die een kwartier duurde. Rechter Alma zow noemde dit gedrag van beide correspondenten „een zeer ge brek aan eerbied voor het hof' Hij verklaarde dit te zullen mel den aan het ministerie van bui tenlandse zaken. Alle in Moskou werkende buitenlandse corres pondenten zijn geaccrediteerd via de persafdeling van dit minis terie. Buitenlandse waarnemers achten het niet waarschijnlijk, dat deze melding van rechter Al mazow nog zou kunnen leiden tot uitwijzing van de twee Amerika- Whitney (The New York Times) verklaarde na afloop van de zit ting, dat deze gang van zaken aantoonde dat Russische recht banken niet kunnen bepalen wat er wel of niet gepubliceerd wordt in de Verenigde Staten. Hij zei verder te hopen, dat deze afloop ook niet zal aansporen om cor respondenten van welk land dan ook in de toekomst op dezelfde manier te behandelen. Voor zover bekend is het de eerste keer dat de Russische autoriteiten een dergelijke actie hebben onder nomen tegen buitenlandse jour nalisten die in Moskou werken. „Als een correspondent elke keer voor de rechter moet verschijnen wanneer hij iets schrijft dat de au toriteiten niet bevalt, dan zou dat de Sowjet-Unie ten slotte bela chelijk maken", aldus Piper (Bal- timore Sun) na afloop van de zit ting waar beide correspondenten vertegenwoordigd waren door een Russische advocaat. VATICAANSTAD (Reuter) - Witte rook, het traditionele te ken dat er een nieuwe paus is gekozen, steeg gisteren op uit de schoorsteen van de Sixtijn se kapel. Maar het was slechts een proef. De potkachel die gebruikt wordt om zwarte rook te verspreiden als een verkiezing geen resul taat heeft gehad.en witte rook als er een opvolger is, werd proefgestookt ter voorberei ding van het conclaaf van 111 kardinalen dat op 25 augus tus begint. De gisteren ontsnappende rook was in eerste instantie don kergrijs maar werd al spoe dig duidelijk wit. Vaticaanse functionarissen en toeristen keken met spanning uit naar het resultaat van de proef terwijl verscheidene geestelijken met verrekijkers uit de ramen van de Vati caanse bureaus leunden. SALISBURY (AFP) - Bisschop Abel Moezorewa, lid van de huidige ge mengde overgangsregering in Rhodesië en leider van de Verenigde Afrikaanse Nationale Raad, heeft zich gisteren uitgesproken tegen een voorstel van de Verenigde Staten en Engeland om een conferentie te houden waaraan alle partijen die betrokken zijn bij de Rhodesische kwestie zouden kunnen deelnemen. Een andere zwarte Rhodesische leider, stamhoofd Jeremiah Chirau, even als Moezorewa lid van de overgangsregering maar als leider van de volksorganisatie Zapu, had donderdag zijn instemming betuigd met zo een conferentie. „Zo'n conferentie is achterhaald door de feiten, want het leger van het Patriottisch Front, dat een guerrilla-oorlog tegen Rhodesiè voert, heeft deze oorlog vrijwel gewonnen", zo heeft Joshua Nkomo, een der twee leiders van het front gisteren in een interview met de Financial Mail in Johannesburg verklaard. „Een partij die zich overwinnaar voelt zal niet gaan praten op voorwaarden die zij zou hebben aanvaard aan het begin van of midden in de oorlog", zo verklaarde hij. Toekomstige besprekingen over Rhodesië zullen voortaan moeten wor den gehouden op basis van de standpunten die het Patriottisch Front inneemt, zo voegde hij hieraan toe. MOSKOU (GPD) Een rechtbank in de Sowjet-hoofdstad heeft giste ren het hoger beroep afgewezen van de dissident Alexander Ginzboerg, nadat die ruim een maand geleden wegens „anti- Sowjet-agitatie en -propaganda" veroordeeld was tot acht jaar werkkamp plus aansluitend nog vijf jaar binnenlandse verban ning. Ginzboerg's moeder vertel de na afloop van de zitting, die twee uur duurde, dat haar zoon niet aanwezig was by de behan deling van zijn beroep Ginz boerg's vrouw was ook niet aan wezig, omdat de autoriteiten haar juist op hetzelfde tijdstip de mo gelijkheid boden om in het stadje Kaloega op ongeveer 200 km af stand van Moskou haar man te bezoeken. De officier van justitie erkende tij dens de zitting, dat Ginzboerg niet alle getuigen a décharge had mogen laten komen die hij wen ste. „Maar diegenen die wel wa ren gekomen, hebben ook niet de getuigenis gegeven die Ginz boerg zich wenste", aldus de offi cier van justitie. Ginzboerg's pro test tegen het inbeslagnemen van zijn radio en grammofoon werd eveneens van de. hand gewezen. Als reden hiervoor gaf de recht bank de mededeling dat Ginz boerg via zijn radio naar buiten landse zenders had geluisterd (hetgeen in de Sowjet-Unie niet verboden is, red.) en op zijn grammofoon had hij „anti-Sow- jet-platen" gespeeld. Ginzboerg was een van de promi nente leden van de Helsinki- groep van Joeri Orlow. De leden van deze groep(en) gaan na in hoeverre de Russische-autoritei- ten zich houden aan de beloften en afspraken die in '75 plechtig werden ondertekend in Helsinki tijdens de slotzitting van de Eu ropese veiligheidsconferentie. Verder hield Ginzboerg het fonds bij voor hulp aan familieleden van veroordeelde dissidenten. Dit fonds wordt gefinancierd door de verbannen schrijver Solt^jenitsyn. UW EIGEN DAGBLAD OOK IN DE VAKANTIE? Dat kan, doch uitsluitend met deze bon. Graag 3 weken voor u vertrekt opzenden naar: Alphens Dagblad, Julianastraat 19, Alphen aan den Rijn Leidsch Dagblad, Witte Singel 1, Leiden Plakt u dan wel een postzegel? (55 cent). S.v.p. In btoktotters invullen! i leder vakje a NIET INVULLEN d NIET INVULLEN NIET INVULLEN Opzending is gratis in Nederland en België Overige landen 1.90 per da<£. De praktijk heeft geleerd dat ondanks al onze goede zorgen de bezorging in sommige landen te wensen overlaat. vVZ^ Wij kunnen dus helaas geen verantwoording nemen voor het nie tijdig arriveren van kranten op uw va- kantieadres Ondertekenaars van Charta '77: WENEN - Drie ondertekenaars Charta '77, de 44-jarige Vilem Hejl, diens vrouw en de 53-jarige vroegere muziekcriticus Ivan Medec, zijn donderdagavond laat in Wenen aangekomen nadat de Tsjechische autoriteiten hen met nieuwe vervolgingen en gevan genisstraf hadden gedreigd als zij niet naar het Westen zouden emi greren. Geen van beiden is de laatste tien jaar in staat geweest zijn beroep uit te oefenen. De drie Charta-ondertekenaars verwachten niet, of willen niet zeggen dat zij het verwachten, de georganiseerde protestdemon stratie van Charta-leden aan staande maandag, wanneer men de Russische inval van tien jaar geleden herdenkt. Integendeel, zij denken dat het meer voor de hand ligt dat er provocatieve tie door de geheime politie op touw wordt gezet. Ze verwachten ook dat politiek geëngageerde mensen, en in het bijzonder een aantal vooraanstaande Charta leden, voor 48 uur in hechtenis zullen worden genomen. Ze ver telden hoe Charta-leden de afge lopen tijd systematisch voor ver hoor zijn meegenomen om te worden ondervraagd over de plaats waar zij op 21 augustus zullen zijn. Als ze zeggen dat ze buiten Praag zijn, zijn de autori teiten tevreden. Een uitbarsting onder het volk mag volgens Medec en Hejl niet wor den uitgesloten. „De politie is zo arrogant geworden en het volk zó geïrriteerd geraakt, dat maar een enkel incident genoeg is om uit te groeien tot grote ongeregeldhe den", aldus Hejl. „De arrestatie van één jongeman, die volgens de laatste mode in spijkerbroek en een shirt met Amerikaanse leger tekens draagt, is voldoende". Praag is veranderd in een politie staat, met gewone politie die de steun heeft van partijpolitici en het leger, dat in staat van paraat heid is. „Tel het aantal politie mannen", zegt Hejl, „en je kunt de zwakte van het Tsjechische regime er uit lezen". „Ieder jaar dat ik langer in Tsjecho slo wakije ben, is een verloren jaar", zei Ivan Medec gisteren. Medec, die zijn vrouw en drie kinderen in de leeftijd 28.26 en 23 jaar in Tsjechoslowakije heeft achtergelaten, zei verder: „Onaf gebroken kwellingen door de politie maakt ieder Charta-lid tot een bedreiging en last voor zijn vrienden, buren en familie. Ge lukkig begrijpen mijn familie en vrienden mijn positie" Vilem Hejl, wiens vrouw Karola eveneens ondertekenaarster van Charta is, een interniste, en toe stemming kreeg met hem mee te gaan naar het Westen, diende vo rig jaar september voor de eerste keer een aanvraag in voor een uit reisvisum. „De autoriteiten wa ren overgelukkig", aldus Hejl. In 1953 kwam hij als student in de gevangenis wegens politieke ac tiviteiten. Vervolgens werd hij secretaris van de Club K231, een organisatie van ex-politieke ge vangenen en secretaris van een vereniging van Tsjechoslowaak- se intellectuelen die werk in het buitenland zochten. Hij werd be noemd tot voorzitter van de Liga voor de mensenrechten toen de Praagse Lente uitbarstte. De kleine kans op werk die hij had, verloor hij direct na de Russische inval weer. In 1971 werd zijn pas poort ingenomen. Karola Hejl diende vorig jaar bij de directie van het ziekenhuis in Praag waar zij werkte op de in tensive care-afdeling een verzoek in om te mogen emigreren. In no vember daarop ging een aan vraag naar het ministerie van binnenlandse zaken. In mei van dit jaar kreeg zij toestemming om te emigreren, maar haar man niet. Na een open brief aan de Tsje- choslowaakse regering, die nooit werd beantwoord, kreeg Vilem Hejl ten slotte in juli ook toe stemming. Daarna moest het echtpaar zeer snel allerlei zaken in orde maken, omdat het visum van Karola Hejl maar geldig was tot 23 augustus. „In het allerergste geval", zegt zij, „zou ik alleen geëmigreerd zijn en zou ik hebben gevochten voor zijn vrijlating". Ivan Medec was destijds een be kend programmaleider en dra maturg voor radio en tv. In zijn leven heeft hij niet anders gekend dan politieke moeilijkheden. Zijn vader was een Tsjechoslowaakse generaal die in de Eerste Wereld oorlog tegen de Bolsjewieken vocht. Zijn hele familie heeft een geschiedenis van politiek enga gement. In 1970 werd Medec ge dwongen zijn radio- en tv werk op te geven. Hij werd lid van de redactie van een tijdschrift van een grammofoonplatenmaat schappij en bleef dat tot de on dertekening van Charta '77. Hij werd op staande voet ontslagen. Sinds die tijd heeft hij allerlei baantjes gehad, inclusief dat van hulpkracht in een Praags zieken huis, en bordenwasser in beken de restaurants. Afgelopen mei werd Medec gear resteerd, nadat hij een bezoek had gebracht aan een van de Charta-woordvoerders. Na zijn vrijlating werd hij door vier man op straat opgepakt en met een au to 70 kilometer buiten Praag in een bos gebracht. Hij werd gesla gen en bewusteloos achtergela ten. Hij kreeg zijn uitreisvisum vijf maanden nadat hij een aan vraag had ingediend het land uit te mogen. „Ik weet niet wat ik ga doen", aldus Medec. „Mijn eerste doel is mijn vrienden te helpen die ik achtergelaten heb. Hier heb ik mogelijkheden, in Praag geen enkele". Medec zei verder dat hij met liefde een Charta-document zou ondertekenen in Moskou, Warschau, of in Buenos Aires om in andere landen degenen te steunen die met dezelfde problemen worstelen»

Historische Kranten, Erfgoed Leiden en Omstreken

Leidsch Dagblad | 1978 | | pagina 9