'Alleen op Majorca ben
je zeker van de zon
■ff
ZATERDAG 5 AUGUSTUS 1978
De man staat achter in de hoek
van de speelhal voor de gun-
fighter-automaat en iedere
keer als de tochtdeurtjes op
het scherm open gaan ver
krampt hij en sleurt furieus
aan de trekker van het pistool.
Hij is geagiteerd en wil het te
goed doen, want op het
scherm waar een cowboy met
een nog rokende colt in zijn
hand zich omkeert verschijnt
de opmerking 'you're dead'
'Schade' zegt de man en lacht
wat verontschuldigend naar
de omstanders.
Zandvoort zomer 1978. Tot op
een behoorlijke afstand vol
gen je de geluiden van de
speelhal, het geratel van de
automaten, geknal, explosies
en het fluiten van de bom
men. Je hoort ze tot aan het
einde van de Kerkstraat.
Zandvoort lijkt bezaait met
speelautomaten-hallen, de
verdoving van de flipperkast.
Het is trouwens redelijk druk
in het dorp en dat mag ook
wel. Nog geen tien dagen ge
leden leek de zomer te ver
drinken in een voortdurende
regenbui, die pas na een week
of drie ophield. Mensen die
het kunnen weten zeggen, dat
de schade nog wel meevalt,
als de zon in de rest van het
zomerseizoen maar blijft
schijnen. Maar daar ziet het
niet naar uit.
'Een verloren zomer", noemt
de ober van een café in de Hal
testraat het seizoen 1978. Een
drama voor Zandvoort waar
dertig percent van de be
roepsbevolking direct en
veertig percent indirect af
hankelijk is van het toerisme.
Je kunt je betere omstandig
heden voorstellen voor het
feest rond het honderdvijftig
jarig bestaan van de bad
plaats Zandvoort.
Voorbij de speelautomaten-hal
in de richting van het strand
ligt naast het Casino het bo
tenhuis van de reddings
maatschappij. De deuren
staan wijd open en voor het
gebouw worden prentbrief
kaarten verkocht. De loods
lijkt volstrekt nutteloos. Om
met het reddingsvloot bij de
zee te komen moet je name
lijk een bijna onbegaanbare
weg nemen tussen de flats
door en dan langs één van de
32 strandtenten, die op het
zeven kilometers lange strand
van Zandvoort zijn gestouwd.
Strandtenten, keurig ge
schilderde glazen hokken,
etalages, waar het merendeel
van de dames zich met zicht
bare graagte van het boven
stuk van hun zwempak ont
doen.
Schuin achter het botenhuis
aan het begin van de Hoge-
weg staat de watertoren, ge
durende vele jaren het hoog
ste punt van Zandvoort. Het
Bouweshotel torent daar nu
echter ruimschoots bovenuit.
Voor de toren hangt een groot
bord waarop staat aangekon
digd dat je bovenin een res
taurant vindt, maar ook Bou-
wes heeft op de bovenste eta
ge van die hoteltoren een
kanjer van een eetzaal laten
aanleggen. "Ach, het bijt el
kaar niet" hoor je de mensen
zeggen. Het lijkt een leugen
tje om bestwil.
Groot badhuis
In het dorp hangen in een aantal
etalages foto's van het oude
Zandvoort. Reproducties van
nostalgische prenten. Hoek
jes, straten en gebouwen,
doorkijkjes, zoals die er nu
nauwelijks meer zijn, het ou
de tramstation, de watertoren
en de hotels die door de Duit
sers in oorlog zijn gesloopt en
nic1 te vergeten het Groot
Badhuis, waarmee honderd-
vijftig jaar geleden alles is be
gonnen
In 1818 werd in Scheveningen
het eerste Nederlandse bad
huis geopend. Tien jaar later,
in 1828, volgde het Groot
Badhuis in Zandvoort toen de
Zandvoortselaan tot aan het
strand werd doorgetrokken.
Baden in zee of in de warm
waterbronnen was een mo
dernisme, een modegril uit
sluitend bestemd voor de rij
ken. En zo stortte de Europe
se adel zich met tot even bo
ven de enkel ontblootte voe
ten in het water
Maar wie denkt dat de badhui
zen of de kuurhuizen thera
peutische gemeenschappen
waren komt bedrogen uit. Vi
chy, Baden-Baden, Chaud-
fontaine waren plaatsen waar
de elite zich veel meer met el
kaar en veel minder met
pootjebaden bezig hield. En
datzelfde gold voor Zand
voort. Alhoewel in onze bad
plaatsen in die tijd de goede
zeden ongetwijfeld wat na
drukkelijker werden nage
leefd dan in bijvoorbeeld het
decadente Vichy.
Zandvoort was in die tijd niet
meer dan een gehucht, ge
bouwd ergens aan een gat in
de duinen. De bewoners leef
den van de visvangst en van
de aardappelen uit de duin-
grond. En elke dag trokken de
vissers er op uit, in hun bom
schuiten die zo plat waren dat
ze met gemak op het strand
konden worden getrokken.
Als ze terugkwamen werden
ze- opgewacht door de vrou
wen, die de vis in manden op
hun rug naar Heemstede
brachten en zelfs naar
Haarlem.
In de duinen verschenen meer
hotels, het aantal strandbe-
zoekers schoot omhoog en
met het verdwijnen van de
bomschuiten van de stranden
van Zandvoort namen de
verhuurinrichtingen van
strandstoelen en de kleed
hokjes toe. Zandvoort groei
de. Er werden woningen ge
bouwd en winkels, er kwam
een spoorwegstation, de
blauwe tram ging op Zand
voort rijden waardoor het
strand bereikbaar werd voor
de dagjestoeristen uit Am
sterdam. Baden in zee werd
Als het zonnetje schijnt zoeken nutienduizenden verkoeling op het Zandvoortse strand
een toeristische attractie,
Zandvoort een volksbad
plaats van de eerste orde. En
Louis Davids zong "We gaan
naar Zandvoort aan de zee"
Na de oorlog zo omstreeks 1947
kwamen de eerste buiten
landse toeristen terug en in
Zandvoort pakte men de
draad weer op. Er kwam een
nieuwe watertoren, nieuwe
boulevards, aan de andere
kant van de spoorbaan wer
den de eerste nieuwbouwwo
ningen neergezet en Bouwes
kwam naar Zandvoort. Nu
staat die naam dwars over
Zandvoort geschreven. De
tijd waarin men achter Zand
voort tussen haakjes het
woordje "bad" schreef om
verwarring te voorkomen met
het verderop gelegen plaatsje
Santpoort eindigde toen.
Vissersdorp
De boulevard en de Haltestraat
ligt het oude vissersdorp, een
conglomeraat van huisjes, dat
ooit eens schijnbaar wille
keurig in elkaar is gemetseld.
Door
Wim Scheurer
Van een rooilijn is geen spra
ke en elke logica in het stra-
tenpatroon ontbreekt. Het
sterke verval dwong het ge
meentebestuur maatregelen
te nemen. Er kwam een ambi
tieus plan, dat het vissersdorp
moest veranderen in een toe
ristisch Mekka van pleintjes,
winkeltjes, bistro's en wonin
gen. Eén miljoen gulden was
er voor beschikbaar. Met de
aankoop van de panden ging
echter zoveel tijd en geld
verloren, dat het plan onuit
voerbaar werd. En nu worden
er woningen gebouwd. Keu
rige villa's en herenhuizen,
recht toe recht aan, een
woonwijk, zoals je die overal
kunt aantreffen. Het vissers
dorp, een van die zeldzame
stukjes authentiek Zand
voort, verdwijnt onder de
rupsbanden van de bulldo-
Op de boulevard achter het Dol-
flrama zit een echtpaar. Hij is
een eind in de zestig, zij wat
jonger. Elke dag als het weer
het toelaat zitten ze 's mid
dags op dat bankje, vertellen
ze. "Een mooi dorp, Zand
voort,"zegt de man. "Kijkt u
maar eens naar de Hogeweg,
achter het politiebureau en
aan de andere kant achter die
hotelletjes. Daar heb je van
die straatjes die je nergens
anders vindt. Of de Kostver-
lorenstraat en dat wijkje daar
tussen de oude trambaan en
de Haltestraat. Wij wonen
hier al zo'n veertig jaar. We
hebben het allemaal meege
maakt, die veranderingen
Kijk - hij wijst achter zich
naar Bouwes - dat was er al
lemaal nog niet en dat ook
niet - en hij wijst naar het
winkelcentrum aan de boule
vard en het Casino. Dat is
mooi voor de toeristen, maar
die komen alleen maar in de
Kerkstraat en in de Halte
straat, de Zeeweg en hier in de
buurt van de .boulevard."
Een groep jongens met
schaatsborden passeert lui
druchtig. Ze lopen naar het
einde van de boulevard, waar
de weg sterk daalt. Even later
zijn ze weg. Joelend schieten
ze, tussen de toeristen door,
van de ene kant van de weg
naar de andere. Beneden aan
gekomen keren ze zich om en
steppen tegen de helling. Op
de vraag of het niet gevaarlijk
is antwoordt één van
hen: "Ach, je moet je moge
lijkheden kennen, dan over
komt je niets" En om het te
bewijzen keert de jongen zijn
schaatsbord om, balanceert
op twee handen op het bord
en rijdt met toenemende
snelheid naar beneden, zijn
gezicht hangt ongeveer tien
centimeter boven de grond
Verbindingen
Toerisme in Zandvoord bestaat
bij de gratie van goede ver
bindingen met het achter
land, met Haarlem en Am
sterdam. Vanuit Haarlem ver
trekt elk half uur een trein
naar Zandvoort, een blauwe
trein die het dorp recht
streeks verbindt met Maas
tricht. Vroeger kon- je zelfs
vanuit Zandvoort linea recta
naar Basel rijden. Daarnaast
is er een goedlopende bus
dienst naar Haarlem en Am
sterdam. En dan zijn er nog de
twee wegen die Zandvoort
met de buitenwereld verbin
den, de Zandvoortselaan een
tweebaansweg die zich door
de villawijk van Bentveld en
Aerdenhout wringt en de
Zeeweg, vier banen die min of
meer doodlopen in Haarlem
Er zijn tellingen gedaan naar
het aantal auto's dat per sei
zoen één bepaald punt in
Zandvoort passeert", zegt de
heer Hilbers, directeur van de
Zandvoortse VW. "In 1958
waren dat er 1,1 miljoen en
negentien jaar later in 1977 2,7
miljoen". De laatste twee jaar
heeft de stijgende lijn in dat
aantal zich nauwelijks voort
gezet. De invloed van twee
matige seizoenen. In Zand
voort verwacht men dat met
een goed seizoen ook dat re
cord van 2,7 miljoen voertui
gen zal worden gebroken
In de de zomer als het mooi
weer is gebeurt het wel eens
dat het verkeer al even buiten
Haarlem vast zit. En met een
beetje pech duurt het dan
uren voordat de ingeblikte
badgasten het dorp kunnen
binnenrijden. De wegverbin
ding met het achterland
dreigt de Achilleshiel van
Zandvoort te worden. Er is
ooit eens een plan geweest om
een weg ten zuiden van het
dorp aan te leggen tussen de
duinen en het duinwaterlei
dinggebied van Amsterdam,
het zogenaamde plan-De Ra-
nitz. Volgens de heer Hilbers
v/as dat de uitkomst geweest,
zo'n weg die dan mooi zou
aansluiten op de provinciale
weg door de Bollenstreek. De
files zoals die nu voorkomen
zouden tot het verleden beho
ren en Zandvoort zou een
voudiger bereikbaar zijn en
daardoor wellicht aantrekke
lijker voor de toeristen. De
weg is er nooit gekomen. De
risico's van aantasting van de
duinen bleken zwaarder te
wegen dan de noodzaak van
betere wegverbinding tussen
Zandvoort en het achterland.
Een alternatief tracé is er niet
en zal er wel niet komen.
Slecht weer
In de loop van de middag is het
weer gaan regenen en dat
doet het nog steeds als om een
uur of acht de feestverlichting
aan gaat. Bij warm weer is het
gezellig, 's avonds in de win
kelstraten van Zandvoort. Nu
is het er kil en nat, waaraan de
vrolijke lampjes niets kunnen
veranderen. Bij het Casino
staat een groepje mensen. Ze
zijn niet netjes genoeg ge
kleed en worden derhalve
geweerd. "In m'n korte broek
kom ik zelfs de kerk nog in.
Wat denken die casinojon
gens wel dat ze zijn"
In het station is het vrij druk. De
toeristen gaan naar Haarlem
misschien wel naar Amster
dam. De grote steden trek
ken. Ook al heeft Zandvoort
voldoende te bieden, alhoe
wel een bioscoop en eventu
eel ook nog een concertzaal er
van de heer Hilbers best wel
mogen komen. "Onze voor
zieningen voor de slecht weer
recreatie zijn lang niet
slecht", zegt hij. "Bovendien
moet je als je naar Zandvoort
gaat met regen rekening hou
den. Wat wij de mensen kun
nen bieden is zee, ruimte, veel
frisse wind en duinen. Om
Zandvoort ligt 4300 ha be
schermd natuurgebied. Maar
zonneschijn kunnen we niet
garanderen. Als je daarvan
zeker wilt zijn moet je naar
Majorca". Of ze op die zonne
schijn rekenen of niet ze blij
ven komen, in de zomer en
ook steeds meer in de winter,
de Duitsers, Fransen, Zwe
den, Engelsen, Belgen en de
Nederlanders. Dertig percent
van de toeristen is Neder
lands, zestig percent Duits.
Het Ruhrgebied ligt immers
nog geen 300 km verderop.
Zandvoort ligt 4300 ha be-
25.000 m2 zonneterras,
evenveel overnachtings
plaatsen als het inwonersaan
tal en dat is L&000. -Jlk sei
zoen met een beetje goed
weer breekt er wel een record.
Het is het levensbehoud van
de badplaats, van het dorp.
En dus verandert Zandvoort
elk jaar opnieuw in het schet
terende glitterwereldje van
de strandgangers. Tot de win
ter komt. Dan dommelt
Zandvoort weg in een koud,
winderig schoonheidsslaap-
je. Men leunt achterover,
maakt de balans op en de cas-
sière van de supermarkt zegt
weer "alstublieft" in plaats
van "Bitte"
