Japanse vrouwen
in Brits museum
ZATERDAG 22 JULI 1978
VARIA
PAGINA 13
LONDEN (GPD)- In het
British Museum is tot 24
september een kleine ten
toonstelling te zien die het
effect heeft van een kal
meringsmiddel na een
winkelende morgen in de
onmogelijk drukke Ox
ford Street. Het gaat maar
om èèn zaaltje met Japan
se houtdrukken en schil
derijen uit de befaamde
Ukijoe-periode
(1640-1850). Ukijoe bete
kent dan ook niet voor
niets „de zwevende we
reld".
Het is de periode dat Japan nog zo
goed als geisoleerd was van de
buitenwereld - buitenlanders
waren er niet welkom en reizen
naar het buitenland werden niet
toegestaan - en zich onbekom
merd wijdde aan het verfijnen
van zijn eigen cultuur. Ukijoe
was daar het hoogtepunt van.
Men zou dat tijdvak ook de „ver-
inwendiging" van Japan kunnen
noemen en het was vanzelfspre
kend dat de kunsten een voor
aanstaande plaats innamen.
De tentoonstelling concentreert
zich op èèn aspect ervan en heeft
de titel „Een droom van Mooie
Vrouwen" meegekregen. Hoewel
de Britse pers de expositie „ero
tisch" heeft genoemd is daarvan,
althans naar westerse maatsta
ven, nauwelijks iets te merken.
De beroemde, werkelijk eroti
sche Japanse prenten zijn er
(misschien op èèn na) niet te vin
den. Maar ik heb me ooit eens la
ten vertellen dat een van de meest
opwindende delen van de vrouw
voor een Japanse man niet de
boezem of de benen zijn (die wer
den in dat tijdperk in Japan dan
ook nauwelijks of niet geëta
leerd), maar de nek en vooral het
hoogste deel ervan, daar waar het
over gaat in het donsige haar.
Dat verklaart dan misschien waar
om Japanse kunstenaars in hun
afbeeldingen dat voor ons West
europeanen zo onaanzienlijke
deel van de vrouwelijke fysiolo
gie accentueren, en waarom de
Japanse vrouwen in die tijd het
haar aan de achterzijde van het
hoofd kunstig omhoog werkten
en vastzetten met bewerkte pen
nen en kammen.
Wat uit de tentoonstelling ook
blijkt is, dat in het Japan van de
achttiende en zeventiende eeuw
het instituut van de courtisanes
De Japanse
kunstenaar
Utamaro
(gezeten
werk,
bewonderd
door drie
vrouwen
iikk
verder was ontwikkeld dan het
ooit in het christelijke Westen
kwam, en dat het niet alleen de
allerrijksten waren die van hun
diensten profiteerden. Er is van
Kitagawa Utamaro (1753-1806)
een prent die ook aantoont dat
een courtisane van enige klasse
allerminst veracht werd, maar
bewonderd. De courtisanes hiel
den er een kleine hofhouding op
na, inclusief leerlingen, en wan
neer zij zich op straat vertoonden
was dat een gebeurtenis alsof er
een vorstelijk personage voorbij
kwam.
Utamaro is het eigenlijke middel
punt van de tentoonstelling. Hij
tekende vrouwen met een onna
volgbare elegantie en bewogen
heid waaruit blijkt dat hij zich
voor de courtisanes als mensen
interesseerde, niet alleen als lust
objecten. Dat blijkt uit zijn serie
van twaalf drukken, die hij „De
Twaalf Uren van de Groene Hui
zen" noemde en waarin hij het
dagelijks bestaan van een courti
sane weergeeft. Ze waren voor
mij alleen al een bezoek aan het
museum waard.
Op elke prent is het uur aangege
ven, beginnende met het „Uur
van de Rat" (11 uur 's avonds tot 1
uur 's morgens) waarop de cour
tisane zich voorbereidt op haar
geadver
teerd
werd
Schepen
(KLEINE VAART)
Arbon 20 60 w Algiers nr Rassakhier
Atlantide 21 60 zo Halifax nr Cuxhaven.
Breehorn 21 50 ozo St Vincent nr Savo-
Clarissa 21160 zzw Quessant nr Barcelo-
Comelia-B-1 p 21 zw ile de Yeu nr Dun-
dalk.
Cornells Broere 20 te Dordrecht.
Limousine Express 21 dw Kp Spartiven-
to nr Tripolis.
Mare Siler.tum 21 te Rotterdam.
Tycha 20 te Rotterdam.
(GROTE VAART)
Abel Tasman 20 660 no Seychellen nr
Suez.
Aldabi 20 125 zo Salvador nr Rotterdam.
Alkmaar 20 vn Lissabon nr Ponce.
Aludra 20 vn Antwerpen nr Amsterdam.
Amstelburcht 21 25 n Algiers nr Rotter
dam.
Amstellaan 20 510 zo uez nr Rotterdam.
Amstelmolen 20 vn Dairen nr Dampier.
Amstelpark 20 20 zzo Suez nr Damman.
Amstelveen 20 300 zw Dutch Harbour nr
Colombia.
Antilla Bay pass 20 Singapore nr Mizus-
Bussum 20 120 z Jeddah nr Aqaba.
Capiluna 20 vn Mina al Fahal.
Capulonix 20 15 o Socotra nr Mena al
Ahmadi.
Chevron Freeport 110 zw Las Palmas nr
Europoort.
Chevron Nederland 20 180 o Beura nr
Kaapstad.
Chevron Rome 20 365 no Paramaribo nr
Ras Tanura.
Coral Isis 20 205 zzo New Orleans nr Port
Neches.
Christi.
Duivendrecht 20 520 w Smithknoll i
Seaforth.
Esso Europoort 21 te Singapore.
Esso Saba 20 110 w Grande Comore nr
Bahrain.
Farmsum 20 170 nno Fernando nr Las
Palmas.
Fossarus 20 210 ozo Port of Spain nr Cu-
Kennemerland 20 50 zo Vitoria nr Ilheus.
Khasiella pass 20 Suez nr Port Sudan.
Kield recht 20 300 zw Thorshaven nr
Hamburg.
Lovellia 20 75 zo Socotra nr Durban.
Maasbracht 20 420 w Kaapstad nr Perzi-
Mytilus 20 440 nw Kaapstad nr Le Havre.
Nedlloyd Algoa 21 te Port Elizabeth.
Nedlloyd Clarence 20 vn Colombo nr
Bombay.
Nedlloyd Colombo 21 470 nw Mauritius
nr Portland.
Nedlloyd Eems 21 te Rotterdam.
Nedlloyd Fukuoka 21 te Kaohsiung.
Nedlloyd Futami 20 200 nw Manila nr
Yohohama.
Nedlloyd Houtman 20 vn Port Said nr
Nedlloyd Marne 20 350 zo Maputo nr
Kaapstad.
Nedlloyd Niger 20 145 z Las Palmas nr
Dakar.
Nedlloyd Rio 21 te Hongkong.
Nedlloyd Schie 20 650 zw San Jose nr
Balboa.
Spaarne 20 75 o Paaseiland nr Tauranga.
Rouen.
Ondina 20 vn Onbahama nr Seria.
Patro 20 vn Curacao nr Corpus Christi.
Rudolph 20 300 w Casa Blanca nr Bah-
Schelderix 20 50 xw Kp Comorin nr
Kharg.
Scherpendrecht 21 te Yokohama.
Thameshaven 20 50 w Montevideo nr
Santls.
Visten 20 te Sandviken
Zwgndrecht 20 550 nw Cabo Verde Is-
pAfsPieeefMeeR Liet* hier&cvem
IN) Her BROKKeueeBERereeew OM-
v/eiuö oorp.. er huizenj piaaeeeesrem
ew het* meer. z-rTvou/vvervReeeLiiKe
MOM stferb///
nachtelijke taak. Op het „Uur van
de Os" (1 tot 3 uur in de morgen)
beeldt hij haar dodelijk vermoeid
uit, op weg naar haar apparte
ment, waarna het „Uur van de
Tijger" volgt (3 tot 5 uur) waarin
voedsel wordt bereid.
Op het „Uur van het Konijn (5 tot 7
uur) ziet men haar een kleding
stuk op houden voor haar ver
trekkende cliënt die zelf buiten
het beeld blijft. Utamaro's focus
blijft gedurende die 24 uren ge
richt op de courtisane en men
vraagt zich af of hij met zijn serie
een vernietigend commentaar
heeft willen leveren op de maat
schappij, die dit instituut van
verzinnelijking niet alleen onder
schreef maar onmisbaar acht
te.
Ik geloof dat het te ver gaat uit deze
bedwelmende prentenserie een
sociologische kritiek te distille
ren. Utamaro was zelf een man
die de geneugten van het leven
niet schuwde, maar het pleit voor
zijn visie dat hij menselijkheid
zag waar anderen aan voorbij
gingen. Bovendien was hij ook
niet van ijdelheid gespeend: hij
maakte zichzelf tot de centrale fi
guur in een afbeelding waarop hij
bezig is een kamerscherm te be
schilderen, bewonderend gade
geslagen door drie 1
Nog een voetnoot die iets onthult
over de toenmalige relatie tussen
Japanse mannen en vrouwen in
die tijd. Er is een houtdruk, ook al
weer van Utamaro, die laat zien
hoe Kabuki-toneelspelers door
vrouwen werden vereerd en be
wonderd. Velen van deze acteurs
beeldden vrouwelijke rollen uit
en zo groot was hun aanzien dat
Japanse vrouwen zich in hun
kleding vaak lieten leiden door
wat deze acteurs op het toneel
droegen.
Ook de commercie was niet vreemd
aan Japanse kunstenaars. Som
migen legden zich erop toe in hun
prenten eigen ontwerpen voor
bedrukte stoffen te verwerken,
min of meer bij wijze van adver
tentie voor een nevenbedrijf dat
deze patronen in de handel
bracht.
Mocht men toevallig in het British
Museum zijn, vergeet dan niet de
in- of uitgang te nemen door de
zalen met antiquarische boeken.
Daar kan op enkele meters af
stand van elkaar een Gutenberg
Bijbel (omstreeks 1450) worden
bekeken en èèn van de kopieën
van het Magna Charta, met zegel
(1215). Men legt niet vaak een af
stand van 235 jaar af in enkele
schreden.
HENK LEFFELAAR
/ARAJOCP, IS bet |aj/VA^ CAT jb
Aue 2-Sro.ooo hieeem //vj
\HOOP "BEAI AjA>A/t ff EST El/ £A) -
k/( vA v1
FRED BASSET
De avonturen van Jommeke DE STAD IN DE VULKAAN
Jommekewe zijn op
het goede spoor!
Professor Hardstone
heeft deze weg genomen
Komaan, Pekkie, goed
snuffelen Zoek
professor Hardstone!
Verdraaidjadat is
aJ'n t jdje geleden
Pekkie heen; de beste
neus van de wereld
maar dat spoor za
hij nooit meer
kunnen ruiken.'
DERBY
SNEETJE
50 g boter, 50 g ham, 50 g
geraspte kaas, 1
dooier, zout, peper, pe
terselie, 8 sneetjes ge
roosterd brood, 8 walno-
Roer de boter zacht,
voeg de zeer fijngesne
den ham, de geraspte
kaas, de eierdooier,
zout, peper en de fijnge
hakte peterselie toe
Verdeel dit mengsel
over 8 geroosterde bo
terhammen en garneer
deze met walnoten.
Agenda
Leidse bioscopen
Luxor - "Saturday night fever", dag.
2.30, 7.00 en 9.30 uur, zo. 2.00, 4.30 uur
Camera - "Asterix verovert Rome", dag.
2.30 en 7.00 uur. zo. 2.00 en 4.15 uur, a.l.
Avond- en nachtvoorstelling: "Every-
ook 11.30i
Lido 1 - "The man with the golden gun",
dag. 7.00 en 9.15 uur, 12 jaar.
Kindervoorstelling: "Pinkeltje", dag.
2.30, zo. ook 4.45 uur.
Lido 2 - "Rollercoaster", dag. 2.30, 7.00
Studio - "The turning point", dag. 2.30,
7.00 en 9.15 uur, zo. ook 4.45 uur. 16
jaar.
Kindervoorstelling: "Abba, the movie",
dag. 2.30, uur. zo. ook 4.30 uur.
Nachtvoorstelling: "Sexrivalen", vrij. en
zat. 11.30 uur, 16 jaar.
Alphense bioscopen
Euro 1 en 2 - "Saturday night fever", dag.
1.30, 6.30 en 9.00 uur, zo. ook 4.00 uur.
zat. (in Euro 1) ook om 12.15 uur, 12
jaar.
Nachtvoorstelling Euro 2 - "The mecha
nic", zat. 12.15 uur. 16 jaar.
Euro 3 - "The genius", dag. 6.45 en 9.15
uur, 12 jaar.
Kindermatinee: "Pinkeltje", dag. 1.45,
zo. ook 4.15 uur.
Nachtvoorstelling: "Zeven mannen
zonder vrees", zat. 12.15 uur, 16 jaar.
■Ongevallendienst
ziekenhuizen Leiden
Ongevallendienst elke dag Academisch
Ziekenhuis behalve van dinsdag 13.00
iuur tot woensdag 13.00 uur. (Diacones-
senhuis) en van vrijdag 13.00 uur tot za
terdag 13.00 uur Elisabeth-ziekenhuis.)
Bezoekuren
ziekenhuizen
Diaconessenhuis:
Middagbezoekuur van 13.45 - 14.30 uur
Avondbezoekuur van 18.30 - 19.30 uur
Kraamafdeling: vaders extra van 18.00 -
18.30 uur. Kinderafdeling dagelijks van
rdan2bezoe-
Sint Elisabeth-ziekenhuis.
Volwassenen, dag. van 14-14.45 c
laatste kwartier avond bezoek kraamafd
Kinderafd., dag. van 15-18.30 uur.
C.C.U. (hartbewaking). dag van
14.15-14.45 en 19-19.30 uur.
Academisch Ziekenhuis
Voor alle patiënten (behalve kinderen
zijn de bezoekuren als volgt:
Elke dag:
14.15-15.00 uur
18.30-19.30 uur
Voor de prematurenafdeling gelden de
volgende bezoekuren (alleen voor ou-
Maandag t m vrijdag
18.30-18.45 uur
Zaterdag en zondag:
zoek wordt toegest
Bezoektijden Kmderkliniek:
Dagelijks
15.00-15.45 uur
18.30-19.00 uur
Bezoektijden kinderafdeling:
Elke dag:
14 15-15.00 uur
18.30-19.00 uur
Alphen aan den Ri.fn
Rijnoord: le en 2e klas 11-11.30; 13.30-
14 15 en 18.30-19.30 uur 3e klas 13.30-
14 15 en 18.30-19.30 uur Kraamafdeling
13.30-14 45 alleen \oor echtgenoten 19-
20 uur. Kinderafdeling voor oudeis 18.-
18.30 uur.
Geluidshinder
Schiphol
Klachten over geluidshinder van
vliegverkeer van en naar Schiphol kun
nen dag en nacht worden gemeld bij het
informatiecentrum Geluidshinder
Schiphol <020-175000).
land nr Port Kamsar.
tott
c(ÜudC}lieuat&
22 juli 1978
Honderd jaar geleden stond in
de krant:
-Te Antwerpen zijn de werk
plaatsen van den heer Hen-
drickx, vuurwerkmaker al
daar, door een verschrikkelij-
ken brand vernield. De buren
hoorden plotseling een hevige
ontploffing, gevolgd door ande
re. Bij de eerste vloog het dak in
de lucht, een dikke rook ver
spreidde zich boven den omtrek
en de werkplaatsen en maga
zijnen vatten dadelijk vlam. De
vlammen bereikten eene onme
telijke hoogte en de duizenden
vuurpijlen, bommen enz., die in
de lucht ontploften, gaven aan
de wolken en vlammen de hel
derste en prachtigste kleuren
De werklieden vluchtten naar
alle kanten, een van hen, een
jongeman van twintig jaar.
werd ernstig gewond, doch voor
zijn leven wordt niet gevreesd.
In minder dan 20 minuten
schoot er van de fabriek, ook al
door gebrek aan water, niets
over dan rookend puin. De
schade wordt op 100,000 francs
berekend en er is niets verze
kerd.
Vijftig jaar geleden:
-Bij den burgemeester van
Arnhem is dezer dagen het vol
gende schrijven binnen geko
men, afkomstig van een bewo
ner van de Amerikaanse hoofd
stad Washington: "Ingesloten
vind u een money order, groot 4
dollar, in Hollandsch f.10. Wil u
s.v.p. zoo goed zijn dit bedrag te
overhandigen aan mr. Bisse-
ling. Deze heer had ongeveer 50
jaar geleden een schoenwinkel
in de Ketelstraat of de Rijns
traat, in elk geval tegenover de
Port van Cleve. Toen ter tijd
ontving ik van mr.Bissehng een
paar laarsen and he never sen-
det me a bill. Het bedraa wasf 5.
Kort daarop ben ik vertrokke
naar de USA en vergat all
about it. Indien mr. B. niet meer
in leiden is, geef het dan aan zijn
familie of aan de armen of aan
de zendelingen der Gerefor
meerde Kerk. Thanking You",
waarna de onderteekening
volgde. De burgemeester heef
df.n brief en het bijgevoegde be
drag wan vier dollar doen toe
komen aan den ouden heer Bis-
seling.die zich van dezen eerlij
ken klant natuurlijk niets meer
kon herinneren
