Eigen risico: heet hangijzer
Jos Hemelman
reisde door
Amerika met
Ombuigingen in de gezondheidszorg
Verdeling van twee
miljard bezuinigingen
WOENSDAG 19 JULI 1978
Tips voor deze rubriek kunt U elke
morgen tot 10.00 uur aan mij kwijt, tel.
071-144941, toestel 215. U mag ook
schrijven.
Onder de golfprofessionals die Nederland in de afgelo
pen vijftig jaar heeft voortgebracht neemt Gerard de
Wit een speciale plaats in. De nu 60-jarige Noordwij-
kerhouter was in eigen land jaren onverslaanbaar en
spotte vaak op buitenlandse toernooien met de repu
tatie van 's werelds beste golfers.
r Burgemeester Bonnike feliciteer I Gerard de Wit met zijn ridderorde.
Een succesvol maar deson
danks opvallend bescheiden
sportman, die, als er prijzende
woorden aan zijn adres wor
den gericht, zich i
ontschuldigt" met "dat was
niet, dat was mijn broer"
De Wit heeft gisteravond weer
de nodige schouderklopjes
moeten incasseren. En wel in
het uiterst luxueuze, op de
duintoppen gebouwde club
huis van de Noordwijkse
golfclub.Dit keer niet vanwe
ge opvallende verrichtingen
in het deze week op de
Noordwijkse greens aan de
gang zijnde internationale
golftoernooi, alswel om het
verschijnen van een 160 pagi
na's tellend boek over de golf-
sport.
De Wit schreef het boek samen
met de Wassenaarse journa
liste Cox Wielenga-van Rijn
Hoewel er al vanaf 1889
rieus wordt gegolfd in Is
derland, is er nog immer e
door Nederlanders geschre
ven les- en leesboek over ver
schenen. Aan die primeur
heeft De Wit twee jaar ge
werkt, ondertussen nog volop
lesgevend.
Een van de mensen met wie hij
vrij vaak een balletje heeft ge
slagen, prins Bernhard, was
verzocht het eerste exem
plaar aan de Noordwijker te
komen overhandigen. Maar
de prins is zoals bekend, op
statiebezoek en heeft voor de
eer bedankt. Wel schreef hij
een voorwoord. De overhan
diging van het eerste exem
plaar geschiedde nu door
burgemeester Bonnike van
Noordwijk. De burgemeester,
zelf ook een enthousiast golf
er, kwam overigens met al
leen daarvoor. Hij bracht voor
Gerard de Wit ook nog een
koninklijke onderscheiding
mee, de Orde van Oranje Na
ssau, vanwege zijn verdien
sten voor de Nederlandse
golfsport.
In "Leer golf met Gerard de
Wit" worden alle slagen tot in
details in woord en beeld ge
bracht. De stand van de ge
wrichten, de greep om de
golfstick, het slaan, de ma
niertjes om de bal uit de bun
ker te meppen. De meester
zelf showt op de foto's hoe het
wel en hoe het niet hoort. Al
thans in de ogen van Gerard
de Wit. Hij zegt: "Er zijn veel
manieren om golf te spelen.
Maar niet één is zaligmakend
Dus ook niet mijn visie". Ie-
...opzwaai met
der heeft zo zijn eigen aan
pak". Zo ziet Gerard de Wit
baat in het oefenen met een
bezem en een emmer water,
hulpmiddelen om de juiste
slag te pakken te krijgen.
In het boek ook aandacht voor
de succesvolle carrière van de
nu 60-jarige, die alleen de la
gere school doorliep. Veer
tien dagen heeft hij het ge
probeerd als kantoorbedien
de maar kwam toen voor
zichzelf tot de conclusie dat
hij voor heel wat anders in de
wieg was gelegd: golf. En van
dat pad is hij nooit meer af
geweken.
Een golfboek zonder spelregels
is niet compleet. Ze staan er
dan ook in. Maar niet alleen
die nü gelden maar ook hoe ze
waren tijdens de tweede we
reldoorlog. Enkele van die re
gels: blindgangers op het
speelveld moeten worden
gemarkeerd met rode en witte
vlaggen: als de bal door een
vijandelijke actie beweegt of
verloren gaat mag de bal ver
vangen worden zonder een
strafslag; om beschadiging
van de maaimachines tegen te
gaan dienen op het speelveld
bom- en granaatsplinters
verwijderd te worden.
Amerika heeft de afgelopen zes
weken kennis kunnen maken
met de kunsten van de 25-ja-
rige Lissenaar Jos Bemel-
man, De beroepsgoochelaar,
in maart van dit jaar overtui
gend winnaar van de door de
KRO-televisie georganiseer
de talentenjacht "Planken
koorts", ging naar de States
op uitnodiging van Emil
Loew, een oud-Nederlander
die zich dertig jaar geleden in
New York vestigde en daar
naam heeft gemaakt als thea
ter-agent.
Loew heeft Jos Bemelman twee
jaar geleden aan het werk ge
zien in Wenen en liet bij die
gelegenheid weten dat hij de
Lissenaar graag naar Ameri
ka wilde halen. De toernee zit
er inmiddels op. "Het was dag
en nacht hard werken gebla
zen", zegt Jos. "En ontzettend
veel reizen. Ik heb dagen ge
had dat ik eerst een uur of
acht in de biis zat en daarna
nog eens een uur of wat het
toneel op moest. Niet dat ik
heb lopen klagen. Je weet nu
eenmaal van tevoren dat het
geen snoepreisje is. Om de
mensen met sterallures zit
men niet verlegen. Je moet la
ten zien datje er wat voor over
hebt. In mijn geval is dat
dacht ik wel gelukt"
Het werkterrein van Jos strekte
zich uit van New York naar
Los Angeles. Hij trad hoofd-
Jos Bemelman
zakelijk op voor personeels
verenigingen en op feestjes
en partijen. En af en toe het
grotere werk. Zo trok hij in
Los Angeles zijn trucendoos
open in de Magie Club, een
chique gelegenheid waar het
publiek doorgaans bestaat uit
goochelaars. "Tony Curtis en
Garry Grant komen er ook
vaak een kijkje nemen", zegt
Jos, die zelf echter tevergeefs
uitkeek naar de twee filmster-
Het is voor de Lissenaar geen
tournee geweest langs be
kende theaters. Veelal waren
het zaaltjes achteraf of een
voudige uitspanningen.
"Maar dat zegt nog niets over
iemands kwaliteiten", meent
Jos. "Er zijn heel wat bekende
Amerikaanse goochelaars die
ook zo'n trip maken. Geld is
geld. Het goochelen is op dit
moment trouwens erg popu
lair in Amerika. Mede onder
invloed van de tv-serie de Il
lusionist, die nu ook in Ne
derland te zien is".
Jos heeft geen kater overge
houden aan zijn Amerika-
reis. "Ik ging er echt niet naar
toe met de verwachting dat ik
het daar in een paar weken
zou gaan maken", zegt hij.
"Wat dat betreft ben ik vrij
nuchter. Natuurlijk hoop je
datje opvalt en dat ze je nog
eens terug vragen voor het
wat grotere werk maar zo niet
dan lig ik daar niet wakker
van. Amerika was voor mij
een leuke ervaring. Ook al
ben ik er financieël nauwe
lijks wijzer van geworden".
DEN HAAG - Van de f 10 miljard
„ombuigingen" of bezuinigingen
voor de jaren 1979-1981, die de re
gering in „Bestek '81" voorstelt,
worden er twee gevonden in de
kosten van de gezondheidszorg.
Daar zijn nogal wat „hete hangij
zers" bij, waarvan de meest om
streden kwestie wel die van het
„eigen risico" in de ziektekosten
is. Die besparing moet alleen al
bijna f 600 miljoen opleveren
maar het is nog volslagen ondui
delijk hoe zo'n maatregel zou
moeten werken.
Bovendien hebben deze regerings
plannen (niet de eerste op dit
stuk) bij voorbaat al fel verzet op
geleverd van de ziekenfondsen
en van de artsen. Die willen er
volstrekt niet aan, ze zien het he
lemaal niet zitten. Politiek lijkt de
verwezenlijking van het voorstel
ook al onhaalbaar. Afgezien
daarvan blijkt het gehele plan in
dit stadium nog maar weinig
minder dan wat woorden op pa
pier. De uitwerking is nog „volle
dig open", zoals staatssecretaris
mevrouw mr. E. Veder-Smit
(volksgezondheid) al heeft verze
kerd.
Misschien maken de tegenstanders
zich dus onnodig druk, want het
is nog helemaal niet zeker wat er
nu precies aan concrete gedach
ten zal komen te staan in de ad
viesaanvraag aan de Zieken
fondsraad. Dit college moet zijn
mening over het plan geven en
het staat bij voorbaat welhaast
vast, dat de gehele Ziekenfonds
raad, dan wel een meerderheid, er
niets voor zal voelen. De aan
vraag zal niet vóór september
komen, zodat eerst de parlemen
taire discussie op dit punt kan
worden afgewacht.
- De regering stelt zich dit voor: de
eigen bijdragen in de zieken
fondsverzekeringen (hardnekkig
in de wandeling „eigen risico"
genoemd, bepaalde vormen
daarvan bestaan overigens al
lang) zou moeten worden uitge
breid tot een maximum van f 100
per zelfstandig gezin per jaar. Het
tweede onderdeel houdt in dat de
(bestaande) eigen-bijdragerege
ling van de Algemene Wet Bij
zondere Ziektekosten (awbz)
wordt uitgebreid met een eigen
risico van f 10 per dag voor onge-
trouwden boven de 18 jaar, die
een eigen inkomen hebben en
korter dan een jaar in inrichtin
gen verblijven, en voor getrouw
den die geen van hen afhankelij
ke kinderen hebben. Hetzelfde
geldt voor opnamen in zieken
huizen.
Motivatie
2 awbz-bijdragen worden
gemotiveerd met een verwijzing
naar de besparingen op de kosten
van levensonderhoud die de be
trokkenen hebben als zij worden
opgenomen. Voor wat de f 100
„eigen risico ziekenfonds" be
treft, kan worden gesteld dat een
dergelijk bedrag ook bij de mees
te volledig particuliere ziektekos
ten-verzekeringen geldt: de eer
ste f 100 kosten die men per jaar
declareert, worden afgetrokken.
Daar staat tegenover het argu
ment dat men met deze extra kos
ten juist de laagstbetaalden zou
kunnen treffen.
Nadeel van het ruwe, onvolledige
plan zoals dat nu overkomt, is dat
geen maximum is ingebouwd
voor de f 10 per dag ziekenhuis-
of inrichtingsopname. Hoe moet
het met een langdurige opname
of zelfs maar met een ziekenhuis
verblijf van een maand? En moet
iedereen dan f 300 zelf betalen of
een navenant bedrag? Dit lijkt
juist voor lagere inkomensgroe
pen zeer moeilijk op te brengen.
Op dit punt nu, zo lijkt het, zal een
wijziging worden aangebracht,
waarschijnlijk door een maxi
mum aan te brengen.
Het ministerie van sociale zaken en
dat van volksgezondheid zijn nog
in onderhandeling over de uit
werking van de adviesaanvraag
aan de Ziekenfondsraad. Hoewel
de aanvraag in feite moet uitgaan
van minister Ginjaar (volksge
zondheid) en zijn staatssecreta
ris, heeft sociale zaken een be
langrijke stem in het kapittel. Dit
ministerie waakt namelijk bij uit
stek over verloop van kosten en
premies in het totaal van de so
ciale zekerheid.
„Liberaal"
Daar staat weer tegenover dat de
wederom opgedoken plannen
voor eigen risico's afkomstig zijn
juist van minister Ginjaar en
staatssecretaris Veder-Smit. In
wezen gaat het om een oud „libe
raal" stokpaardje, dat eerder is
bereden. Plannen bedenken is
èèn, de uitwerking geven is iets
Drempel
Staatssecretaris Veder Smit
anders. Kennelijk is mevrouw
Veder-Smit er nu wat verlegen
mee, want zij laat desgevraagd
weten dat „er nog een grote vrij
heid is om de zaak te bekijken" en
„dat iedereen mee kan denken'
over het voorlopige voorne-
De ziekenfondsen zijn al bezig aan
het meedenken, maar dat houdt
vermoedelijk wel in dat zij het
plan vierkant zullen afwijzen. Het
plan is in strijd met het bestaande
verstrekkingensysteem, waarbij
de verzekerden op basis van het
solidariteitsbeginsel van gratis
hulp worden voorzien. Uitzonde
ringen bestaan voor schaarse of
extra kostbare voorzieningen,
zoals tandartsenhulp, prothesen
(gebitten, brillen, gehoorappara
ten, kunstbenen) die vergen bij
betalingen.
Daar komt nog bij dat ziekenfonds
verzekerden in de meeste geval
len niet een „koperspositie" in
nemen, dat wil zeggen via reke
ningen niet kunnen constateren
wat er is behandeld of verstrekt
en wat dat nu precies kost. Overi
gens zou de technische uitwer
king van die f 100 per jaar ook
bergen werk vergen. Men zou dat
bedrag moeten invorderen en
dan rijzen grote problemen. Wat
blijft er dan nog over van die
f 100, die bovendien een fractie is
op de gemiddelde f3000 per jaar
(voor een gezin met twee kinde-
De vraag is- bovendien of met dit
meerdere eigen risico een
„drempel" moet worden gelegd
voor de toegang van de gezond
heidszorg. De ziekenfondsen
vinden van niet en van de kant
van het ministerie wordt gezegd
dat het niet om een „drempel"
gaat. Als daar al van moet worden
gesproken dan zeker niet, zo
heeft de staatssecretaris laten we
ten, voor huisartsenhulp, maar
bijvoorbeeld voor verstrekkin
gen van geneesmiddelen of ver
wijzingen van huisarts naar spe
cialist.
Namens de huisartsen is al gesteld
dat er zeker geen drempel op het
gebied van de eerste-lijnszorg
moet komen. Eventueel zou die
moeten worden gelegd voor ge
neesmiddelen, waardoor dan pa
tiënten zouden wegblijven die
alleen maar naar de huisarts gaan
om geneesmiddelen voorge
schreven te krijgen die zonder re
cept zijn te halen. De artsenorga
nisatie KNMG heeft gesteld dat
kennelijk de regering ook niet
duidelijk voor ogen staat hoe de
ze maatregelen moeten worden
uitgevoerd, gezien het voorne
men om de Ziekenfondsraad ad
vies te vragen over hoogte en
technische uitvoering van de ei
gen bijdrage.
Ook de KNMG wijst erop dat het
grondbeginsel van de zieken-
fondsverzekering bestaat in de
verstrekking in natura. Zij zegt'
dat altijd nog de mogelijkheid
bestaat het eigen risico te verze
keren via de aanvullende verze
keringvan de ziekenfondsen. Het
is trouwens nog nooit aange
toond dat eigen risico's van f 10
p er verpleegdag en f 100 per ge
zin de doelmatigheid in de ge
zondheidszorg dienen, aldus de
KNMG. Alleen al de noodzaak tot
het instellen van een controle
apparaat en het regelen van de
incasso doet het tegendeel ver
moeden.
Alternatief
De KNMG heeft ook een alterna
tief. Zij concludeert dat door het
regeringsplan de bijdragen van
de consument in de kosten van de
gezondheidszorg worden ver
hoogd (van de kant der consu
mentenorganisaties is er ook al
op gewezen dat de plannen in
„Bestek '81" voor de consument
nadelig zijn). De meerdere finan
ciële inbreng is heel wat eenvou
diger te bereiken dan langs de
omslachtige weg van een slecht
onderbouwd eigen risico, aldus
de artsenorganisatie
De KNMG suggereert nu het werk
nemersaandeel in de verplichte
ziekenfondspremie (nu de helft)
te verhogen en het werkgevers
aandeel navenant te verlagen.
„Het is betrekkelijk eenvoudig te
berekenen tot welke hoogte er in
de ziekenfondspremie zal moe
ten worden geschoven om via die
premie de ziekenfondsverzeker
den zo'n f 600 miljoen meer te la
ten betalen dan de werkgevers,
aldus de artsenorganisatie. Of
daardoor de draagkracht van de
desbetreffende bevolkingsgroep
wel of niet te veel wordt belast, is
een politieke beslissing.
Juist in de politiek kijkt men heel
scherp naar die draagkracht. Bij
het CDA, aldus een voorlopige
reactie, zou die f 100 per gezin
nog wel aanvaardbaar zijn. Maar
men vraagt zich af wat de rege
ring nu precies met dat tientje per
dag voor ziekenhuis en awbz wil
en welk maximum daar eventu
eel bij te pas komt. Het CDA is
bevreesd voor een „opeenho
ping" van kosten aan de onder
kant van de inkomenspyramide.
Maar men realiseert zich dat hef
fing naar draagkracht ook niet
eenvoudig is.
Bij de PvdA vallen alleen maar af
wijzende reacties te vernemen.
„Dit is om te huilén", aldus
Tweede-Kamerlid dr. D. Dolman
van deze partij. „Als er ingeleverd
moet worden om te bezuinigen,
Iaat men dan liever de college
gelden voor universiteiten en ho
gescholen verhogen. Die staan al
jaren op hetzelfde peil". Overi
gens tasten ook de politieke par
tijen in het duister over de con
crete uitwerking van de voorne
mens. De regering zal eerst meer
moeten meedelen.
Herhaling
Feit is dat de plannen een herhaling
van eerder opgevoerde pogingen
betekenen. Men kan teruggaan
tot in de jaren zestig, toen de Tel-
De twee miljard, die de regering zich voorstelt te bezuinigen op de
kosten (in brede zin) van de gezondheidszorg voor de periode
1979-1981, zijn als volgt verdeeld:
- Doorwerking van de algemene salarismaatregelen in de vorm van lage
re stijging van de „trend" met een half procent per jaar levert in de
salarissen van de gezondheidszorg f410 miljoen op.
- Reductie van de beddencapaciteiten f500 miljoen.
- Afremming van de functie-uitbreiding (dat wil zeggen: het aan beper
kende bepalingen binden van het aanstellen van specialisten in zieken
huizen, in feite al via een voorlopig beleid aan de gang, f 400 miljoen.
het geneesmiddelenverbruik f215 miljoen.
a de Ambtenaren
De „eigen bijdragenregeling" in de sociale ziektekostenverzekering
moeten f 240 miljoen voor de klinische voorzieningen (ziekenhuizen) en
f 350 miljoen voor de niet-klinische voorzieningen (buiten de ziekenhui
zen) opleveren.
Dan ontstaat een totaal van f2,390 miljard, waarvan afgetrokken moet
worden f360 miljoen, zijnde het bedrag van reeds in werking zijnde
besparingsmaatregelen, zodat uiteindelijk f2,030 miljard
dersstichting (wetenschappelijk
bureau van de WD) pleitte voor
een persoonlijke verantwoorde
lijkheid van de patiënt, die zich
door een financiële bijdrage zou
moeten uiten. In 1967 kwam deze
instelling met een plan om f 150
miljoen te besparen op het totaal
van f3,5 miljard ziekenfondsuit
gaven. In die tijd kwam ook mi
nister Veldkamp (toenmalig be
windsman van het nog ongedeel
de ministerie van sociale zaken
en volksgezondheid) met zijn
idee van een „ziekenfondstien
tje" (per verpleegdag in zieken
huizen). De Centrale Raad voor
de Volksgezondheid (adviesor
gaan van de regering) heeft der
gelijke plannen tot tweemaal toe
afgewezen. Hij stelde onder an
dere dat er geen aanwijzingen
zijn dat fondsverzekerden mis
bruik maakten (dat was een van
de argumenten van de voorstan
ders), dat er geen verwachtingen
uit te spreken waren over de in
vloed van een eigen risico op de
kosten.
Ook voor de Ziekenfondsraad is de
zaak niet nieuw. In meerderheid
heeft hij deze gedachte in 1969 al
afgewezen, terwijl een minder
heid wel bijdragen wilde vragen
voor huisarts en apotheek. Des
ondanks kwam in het regeerak
koord van 1971 (kabinet-Bies
heuvel) een passage voor over
„een gedifferentieerd en beperkt
eigen risico". Argumenten waren
toen: overconsumptie en sterk
stijgende kosten. Minister Stuyt
(volksgezondheid) en staatsse
cretaris Rietkerk (sociale zaken)
kwamen in 1972 met concrete
plannen op tafel.
Afgewezen
Zij dachten f 200 miljoen te bespa-
ren door de volgende eigen risi
co s te „heffen": f3,75 per huis
artsconsult tot een maximum van
f75 per jaar; f 6,- per verwijzing
naar een specialist; f 2,- per afge
leverd medicijn en f2,50 per ver
pleegdag. Opnieuw verhief zich
het koor „afwijze^s", onder wie
de deskundigen uit de gezond
heidszorg, de vakbeweging en
alle politieke partijen, behalve de
WD. De plannen verdwenen
weer onder tafel, men wilde de
patiënten niet laten betalen om
de gezonheidszorgkosten te
drukken.
In feite is daarvoor in de plaats ge
komen het beleid van staatsse
cretaris Hendriks (1973-1977, ka
binet-Den Uyl), die met een per
soneelsstop begon, het bedden
gemiddelde op 4 per 1000 ging
stellen en allerlei andere, kosten
besparende maatregelen op touw
zette in het kader van het streven
naar een nieuw model voor de ge
zondheidszorg. Die hebben voor
een deel wel gewerkt, de invloed
daarvan is nog te merken en het
huidige kabinet bouwt er zijn
„reductieplannen" op voort.
Maar het zal het uiterst moeilijk
krijgen op het onderdeel „eigen
risico". Dat staat vast.
