ZATERDAG 8 JULI 1978
Voor een Bommelfilm zou
drie miljoen gulden op tafel
moeten komen.
in de bioscoop zitten. Vrouwen
vinden het wel aardig, lief
Maar mannen lachen erom,
vinden het prachtig"
Geweld speelt vaak een bepalen
de rol in tekenfilms. Neem bij
voorbeeld Tom en Jerry. Niet
schadelijk voor de kinderziel
tjes?
Kroon: „Geweld in de zin van dat
onmogelijke dingen waar wor
den gemaakt is heel belangrijk
Dat iemand in mootjes wordt
gehakt om dan even later weer
op te staan en weg te lopen. Het
ontkracht het geweld in feite
Het is niet het lachen om het
zien van geweld, maar het fijn
vinden dat iemand er weer vro
lijk vandoor gaat. Dat soort ex
tremen is erg dankbaar voor de
tekenfilmmakers. Er gaat dan
ook eigenlijk nooit iemand
dood. Dat kan niet"
Prettig
In Japan hebben ze iets andere
ideeën over geweld in teken
films. Daar druipt het bloed
van het scherm. „De Japanners
vinden dat het geweld moet
worden gestraft. En dat doen ze
dan op een niet bepaald zacht
zinnige manier. Het afhakken
van hoofden en het opensplij
ten van lichamen is daar aan de
orde van de dag in de teken
film. Ze vinden het prachtig. In
Europa zou je dergelijke pro-
dukten niet kunnen slijten
Voor ons is dat dan ook geen
gevaar. In tegenstelling tot de
Amerikaanse produkten, die
veel overeenkomsten vertonen
met wat wij maken"
Voor de Toonder Studio's is het
maken van reclamefilmpjes een
grote bron van inkomsten. Had
het verschuiven van de STER
ook invloed op de produk
ten?
Bert Kroon: „Er mogen dus geen
kinderen meer naar de STER
kijken. Een belachelijke zaak
Men verwacht een ander
publiek en daar richt men zich
dan ook naar. Zo ook met Loe-
ki. Het moest allemaal wat vol
wassenen Ik vond het overi
gens een hypocriete zaak. Als
iemand vindt dat de reclame
niet goed is, dan moet je die
reclame gewoon afschaffen
Als je vindt dat snoep slecht is.
dan moet je verbieden er
reclame voor te maken en er
niet zo'n lullig tandeborsteltje
bijzetten. Als de reclame voor
ons wegvalt, dan zitten we on
geveer met de helft minder
werk. En dan gaan we dus fail
liet, hoewel we dan nog zouden
kunnen proberen wat meer
werk in het buitenland te vin
den"
Er zijn van die aardige animatie
films, vooral uit Oostbloklan
den, met draadjes en lapjes
Kroon kan er nauwelijks met
enig plezier aan denken. Zijn
mensen houden zich meer be
zig met de zogenaamde ..com
merciële tekenfilms". Hij duidt
op een voor hem vervelende
ontwikkeling. „Op dejaarlijkse
tekenfilmfestivals worden we
uitgehoond. De progressieve
tekenfilm wordt bejubeld en ik
moet zeggen dat er best goed
werk bij zit. Maar ons werk
wordt afgeschilderd als oubol
lig, conventioneel, rechts. En
daar ben ik het dus niet mee
eens. Natuurlijk kies ik de
commercie om het bedrijf in
stand te houden, maar ik vind
het een vreemde zaak om te
kenfilms en animatiefilms te
beoordelen op de manier waar
op ze tot stand zijn geko-
„De slechte films, die natuurlijk
met minder geld zijn gemaokt,
oke, slepen dan ook meestal de
prijzen weg. Het is eigenlijk als
met video. Men riep: Iedereen
kan het. Maar gebleken is datje
voor het maken van videofilms
ook een bepaalde vakkennis
nodig hebt. Je kan er als leek
wel mee werken, maar echt
goed wordt het nooit. Natuur
lijk zijn die goedkope produk
ten voor sommige doeleinden
uitstekend bruikbaar, maar wy
vinden dat een film er gewoon
goed uit moet zien"
En de produkten die je in de films
moet aanprijzen. Sta je daar
altijd achter?
„Ik bekyk natuurlijk altijd met
zorg wat ik moet gaan aanpre
zen. Margarine waar je mager
van zou worden kan ik niet in
een spot brengen. Gewoon
omdat het niet bestaat: De
voorschriften voor de ether
reclame zijn overigens hee
streng. Niets mag. behalve... Zo
gaat dat ongeveer".
„Ik maak alles wat er te maken
valt. behalve als het in uitersten
vervalt die je als gezond den
kend democraat niet kunt ac
cepteren. Als ik een reclame
film voor het bewind in Chili
zou moeten maken, dan deed ik
dat niet. Maar ook niet voor
Cambodja of bedorven ijs. We
werken wel voor de VPRO en
de EO, waarom niet. Maar een
spotje voor Glimmerveen te
gen Surinamers pakken we
weer niet. Dan gaat hij maar
naar een ander. Zo ligt dat on
geveer".
Loeki de Leeuw: tussendoor
tje bij de STER.
Donald Duck wordt achterna gezeten door
een alles verscheurend monster. De arme
Donald realiseert zich echter niet dat hij zich
vlak bij een afgrond bevindt. Hij schiet over
de rand en blijft luttele seconden in de lucht
hangen met spartelende beentjes. Als hij naar
beneden kijkt probeert hij nog om te draaien
en terug te lopen om weer vaste grond onder
de vliezen te krijgen. Helaas, zijn poging
mislukt en in een duizelingwekkende vaart
stort hij in de diepte, om dan een paar secon
den later uit een diep gat in de grond weer te
voorschijn te komen.
Een mogelijke scène zomaar
een tekenfilm die pakweg zo'n
twintig seconden kan duren.
De kijker vermaakt zich uitste
kend met een dergelijk gebeu
ren, maar betreft waarschijn
lijk niet wat voor werk eraan te
pas is gekomen om deze net zo
vermakelijke als onmogelijke
actie tot stand te laten komen.
Want in de wereld van de teken
en animatiefilm is werkelijk
alles mogelijk. Maar het kost
wel tijd om het zo te maken.
Een goede animator maakt onge
veer 20 seconden film per
week. De hierboven geschetste
scène zou hij dan ook ongeveer
in die tijd hebben gemaakt.
Over tien minuten tekenfilm
(op de tv een opvullertje tussen
twee programma's) doet de
animator ongeveer een jaar.
Wat bezielt die mensen eigen
lijken is een dergelijke produk-
tie wel economisch verant
woord?
Bert Kroon, directeur van de
Toonder Studio's sinds 1966 en
mede-directeur van Geesink
Filmproduktie (de makers van
onder meer Loeki de Leeuw),
stelt: "Natuurlijk is het maken
van animatie- en tekenfilms
een kostbare aangelegenheid.
Het is ten slotte nog een van de
weinige ambachten in West-
Europa die nog geheel met de
hand wordt uitgevoerd. Maar
als je de getijdenstroom in de
Noordzee in het echt wilt-gaan
filmen dan moetje dus met een
hele ploeg op stap met alles er
op en eraan en dat kost dus een
hele hap geld. Als je hetzelfde
laat doen door een animator
dan heb je onder meer het
voordeel dat een animator aan
één stuk door kan werken, om
dat hij gewoon achter zijn bu
reau kan blijven zitten. Het la
ten zien van de getijdenstroom
vervat hij zeg maar in tien mi
nuten film. Dat is dan waar
schijnlijk even duur als opna
me ter plekke en met animatie
kan je de zaak denk ik eenvou
diger en overzichtelijker uit
leggen"
De Toonder Studio's - waar te
kenfilms, strips en videopro-
duktics worden vervaardigd -
heeft 25 mensen in dienst die
voor een jaarlijkse produktie
zorgen van zo'n 45 minuten
film. Het bedrijf stelt dan ook,
aldus Bert Kroon, economisch
niet veel voor, zeker niet in ver
gelijking met de Amerikaanse
en Japanse tekenfilmgiganten
die er per week een halfuur uit-
s tampen.
Zelden
Met een wat treurige glimlach
voegt Kroon daaraan toe: ..In
de tekenfilmindustrie hebben
we eigenlijk zelden goede tij
den gekend. Toen de reclame in
het buitenland en in ons land
kwam ging het wel even goed,
maar zoiets zwakt gauw af. Als
bedrijfstak is het een noodlij
dend ambacht. Commerciële
televisie in ons land zal voor
ons geen revolutie betekenen.
Een welkome uitbreiding, na
tuurlijk. Maar in Amerika heeft
men wel commerciële televisie
en de tekenfilmindustrie is
daar in verhouding op dezelfde
schaal als bij ons".
Het maken van de tekenfilmserie
„Barbapapa" bleek dan ook
iets te veel werk voor de men
sen van Toonder. Wel werd de
basis voor de tekenfilm in Ne
derland gelegd, maar het uit
eindelijke werk werd uitbe
steed aan Japan. Het succes
van de serie zorgde er zelfs voor
dat ook de Japanners het werk
niet meer aankonden, zodat zij
het werk weer gedeeltelijk in
handen van Koreanen gaven.
Bert Kroon: „In Nederland kan
je dat werk niet kwijt. Hoe een
voudig het werk ook is, je moet
natuurlijk toch een bepaalde
vaardigheid hebben. Je zou
dan kunnen denken aan in de
contraprestatie levende kun
stenaars. Maar die verdommen
het om wekenlang blauwe en
groene jasjes in te kleuren. Dat
vinden ze geen passende ar
beid. En ik kan ze geen ongelijk
geven ook. In Japan zitten
vrouwtjes niets anders te doen
dan inkleuren. En als er even
geen werk voor een tekenfilm
is dan gaan ze bloemen op va
zen inkleuren. Dat kan daar al
lemaal"
De tekenfilm speelt zich vaak in
een fictieve wereld af. Er ko
men veel beesten in voor, of het
produkt heeft een sciencefic
tionachtig karakter. Een teken
film die je net zo goed met live-
action had kunnen maken is
dan ook niet leuk. Bert Kroon
merkt dan ook op: „De teken
film is vaak bewust een fictieve
wereld. Je laat dingen zien die
in werkelijkheid niet kunnen
Als je een man laat zien die door
een deur loopt kan je dat nau
welijks grappig noemen. Maar
als je datzelfde mannetje door
een deur laat slaan en dan zijn
contouren in de muur ziet
staan, dan is dat geestig. Na
tuurlijk, een grap die al eeuwen
oud is, maar hij werkt nog
steeds"
Belangrijk
„Humor en het onverwachte zijn
erg belangrijk in de tekenfilms.
Maar het grote probleem blijft
natuurlijk de arbeidsintensivi
teit. Een minuut tekenfilm kost
f 50.000. De bioscopen hebben
nog maar een klein aandeel in
het uitzenden van tekenfilms
Vroeger liepen de Tom en Jer
ry's en de Popeye's gewoon
mee in de roulatie. Dat gebeurt
nou niet meer. De televisie
heeft die taak overgeno-
De Toonder Studio's werden in
1945 opgericht door de schep
per van Ollie B- Bommel en
Tom Poes (die laatste wordt op
het kasteel in Nederhorst den
Berg, waar de studio's zijn ge
vestigd doorgaans gewoon
Poes genoemd). Mailen Toon
der. Natuurlijk heeft men ge
probeerd om ook Bommel en
Poes in tekenfilm om te zetten
Dat waren Tom Poes-films van
elk zeven minuten waar 30.000
beeldjes voor nodig waren. El
ke seconde 24 beeldjes. Bert
Kroon over Tom Poes als film
ster: „Die filmpjes deden het
niet zo best. Daarna heeft
Toonder er zeer aarzelend te
genover gestaan. Maar hij had
zijn redenen. De stemmen wa
ren erg moeilijk. Hoe klinkt
die? Iedereen heeft er zo zijn
eigen idee over. Daarnaast was
het ook erg bewerkelijk. Dat is
nou eenmaal de stijl van Toon
der. Verder zijn Bommel en
Poes hoofdzakelijk verbaal, er
zit niet zoveel actie in. In zijn
literaire uitingen is Bommel ei
genlijk steeds sterker gewor
den, terwijl de actie afnam. Hij
beleeft natuurlijk wel avontu
ren, maar dat is niet het belang
rijkste"
Drie miljoen
„We zouden eigenlijk allemaal
best willen dat er tekenfilms
van Bommel en Poes werden
gemaakt. Als iemand drie mil-
r's Studio's in Nederhorst den Berg
joen gulden op tafel wil leggen,
dan willen wij er best eens over
gaan denken. Maar dan zit je
nog altijd met de terughou
dendheid van Marten. Hij is
toch wel bang dat het zou mis
lukken"
De tekenfilm is een soort
droomwereld. Dat lijkt dus op
het eerste gezicht niet voor een
Nederlander. Het tegendeel is
echter waar. Het is dan ook niet
voor niets dat Maarten van
Rooijen deze zomer voor de
VARA een televisieprogramma
maakt over tekenfilms. Bert
Kroon is het daarmee eens. „Je
zou zeggen dat de Nederlander
met zijn calvinistische inslag
daar niets van moest hebben
Natuurlijk. Ik ken mensen die
de tekenfilm haten. Maar dat
hou je toch altijd, met alles
Juist de laatste jaren is er een
opgang te bespeuren in de
waardering voor de tekenfilm,
vooral bij jongeren. Het
vreemde is overigens dat man
nen de tekenfilm meer waarde
ren dan vrouwen. Bij een te
kenfilmfestival zijn het meestal
de vaders die met de kinderen
In de studio van Toonder wordt gewerkt aan een animatie-reclamefilm voor de "echte boter
